Справедливость прай чир ӱстӱнде поларын піліп алғам

Урзула Менне чоохтап пирген

Нинҷе позымны пілінчем, анҷох, полған на кізінең орта тудынарға кирек тіп санаам. Іскеркі Германияда коммунисттер устапчатхан туста, справедливость тілеп, харибге кір парғам. Че сах анда хаҷан чир-ӱстӱнде справедливость поларын піліп алғам. Позымнаңар чоохтап пирим.

МИН 1922 чылда немецкай саарда, Галледе, тӧреем. Ағаа 1200 азыра чыл. Ол Берлиннең юго-западсар 200-че километр чатча. Ол протестантизмге хабасхан пастағы саарларның пірсі полған. Минің туңмам Кете 1923 чылда тӧреен. Пабам армияда служить полған. Іҷем театрда сарнаан.

Пабам справедливостьха кӱстенҷік кізі полған, мин андағох пол парғам. Ол, армиядаң парыбызып, магазин садып алған. Кӧбізін, аның магазинінзер хызылып чуртапчатхан кізілер килҷеңнер. Пабам, оларға айап, алымға пирҷең. Оларға полызарға идіп, пабамның магазин тударға ахчазы читпинібіскен. Анзы мағаа ӱгредіг поларға кирек полған. Кізілер пір син чуртабинчатханынаң паза несправедливостьнаң харбазарға уғаа сидік. Че мин чиит идеалист полғам.

Мин, іҷеме кӧктеп, артист таланттығ пол парғам. Іҷем пісті туңмабыснаң хада кӧге, сарынға паза танецтерге ӱгреткен. Мин уғаа ӧріністіг пала полғам. Піс пиҷемнең хада часкалығ полғабыс. Че 1939 чылда часкалығ тус тоозыл парған.

Хорығыстығ чуртас пасталыбысхан

Ортымах школа тоосхан соонда, мин балет школазына кіріп алғам. Анда мині Мари Вигман аусдрукстанецке ӱгреткен. Мари Вигман танецте экспрессионизм пастаан кізі полған. Андағ танецте артистке чувстволарын кӧзідерге кирек. Ідӧк мин хоостап сыххам. Мин саарбах тузымда кӧп ӱгренгем паза часкалығ полғам. Че 1939 чылда Ікінҷі мировой чаа пасталыбысхан. 1941 чылда пазох пір хомай кирек пол парған: пабам, туберкулезнаң ағырып, ӱреп парған.

Чаа уғаа хорығыстығ ниме. Мағаа 17 ле час полған, че кізілер алаах парғанын мин кӧргем: олаңай чуртаста чахсы кізілер кинетін нацисттер полғлап парғаннар. Чаанаң ӧлім, ӱрег, хызылыс пасталыбысхан. Пістің тураа бомба тӱс парған. Чаада туғаннарымнаң нинҷе-де кізі ӧл парған.

1945 чылда чаа тоозылғанда, іҷем, Кете паза мин Галледӧк чуртапчатхабыс. Ол туста мин ирліг полғам паза пістің кічиҷек хызыҷах полған. Піс ирімнең хомай чуртаабыс. Нинҷе-де тус пазынаң чарылыс парғабыс. Ахча тоғынар ӱчӱн, мағаа хоостирға паза танцевать поларға киліскен.

Чаа соонда Германия тӧрт чардыхха чарыл парған. Піс чуртаан саар Советскай армияның холына кір парған. Іди піске коммунистическай режимде чуртирға ӱгренерге киліскен. 1949 чылда Германияның іскеркі сари Германскай Демократическай Республика тіп адал сыххан. Піс анда чуртаабыс.

Коммунисттер ӱлгӱзінде

Ол туста іҷем ағырыбысхан, мағаа аны кӧрерге киліскен. Мин пістің орындағы хазна конторазынзар тоғысха кіріп алғам. Ол туста диссидент-студенттернең танызып алғам. Олар несправедливостьнаң харбасханнар. Пір студентті аның пабазы нацистскай партияда полған ӱчӱн, университеттең сығарыбысханнар. Піс ол студентнең музыканаң айғасхабыс, аннаңар мин аны чахсы пілгем. Мин сағынғам: «Ноға пабазы иткен киректер ӱчӱн, ол ирееленерге кирек?» Мин ол диссиденттернең удаа айғас сыххам паза тоғырланыс акцияларында айғас сыххам. Пірсінде мин судтың алнында листовкалар чапсырғлаам.

Мин «районный комитет защиты мира» тіп организацияда секретарь полып тоғынғам, аннаңар мағаа аймах-пасха пічіктер пазарға килісчең. Пірсінде кидеркі Германияда чуртапчатхан улуғланыбысхан кізее коммунистическай пропагандалығ пічік ызарға кирек полған. Ол пічік ол кізее полицияның хайиин тартарға кирек полған. Андағ саба кирек пол парбазын тіп, мин ол пічікті офисте чазыр салғам, аннаңар ол ызылбаан.

Камерадағы «иң хорғыстығ кізі» ізеніс пирген

1951 чылда, июнь айда минзер офиссер ікі ир кізі, киліп, мині «Ротер оксе» («Хызыл пуға») харибзер апарыбысханнар. Пір чыл пазынаң хазна тоғыр парчатханына хабасча тіп чарғылатхам. Листовкалар тарат чӧргенімні пір студент чоохтап пирген. Судта ниме чоохтаанымны пірдеезі испеен. Мағаа 6 чыл пиргеннер. Ол туста мин ағырыбысхам, аннаңар мині лазаретсер ызыбысханнар. Анда 40-ча ипчі полған. Ол иреелен парған кізілерні кӧр салып, мин уғаа хорых парғам. Ізіксер чӱгӱр киліп, мунзурухнаң тохлат сыххам.

— Ниме кирек? — сурған охранник.

— Сығарыбызыңар мині — аахтаам мин — алай одиночнай камеразар одырт салыңар, мыннаң на сығарыбызыңар. Че прай ниме тик ле полған. Ӱр ниместең пасхаларына тӧӧй нимес ипчіні кӧр салғам. Аның харахтарында ол хорыхпинчатханын кӧр салғам. Мин аның хыринда одырыбысхам.

— Минің хыримда одырарға хорых. Мин Иегованың киречізім. Аннаңар кізілер мині пу камерада иң хорығыстығ кізее санапчалар — чоохтанған ол ипчі. Анзына мин тың хайхап парғам.

Ол туста Иегованың киречілері коммунисттернің ыырҷылары тіп саналчатханын мин пілбеем. Кічіг полғамда, пабамзар ікі Библия істезігҷізі (андада Иегованың киречілері іди адалҷаңнар) килҷең. Пабам тіҷең: «Библия істезігҷілері орта чоохтапчалар».

Ағаа тоғас парғаныма ӧрініп, ылғап сыххам. Аның ады Берта Брюггемайер полған. Мин аннаң Иеговадаңар чоохтирға сурынғам. Ол тустаң сығара піс аннаң Библиядаңар кӧп чоохтасхабыс. Сын Худай, Иегова, хыныстың, справедливостьтың паза амыр чуртастың Худайы полчатханын піліп алғам. Паза Иегова чабал кізілернің киректерінің салтарларын прай чох идібізерін піліп алғам. Псалом 37:10, 11-де чоохталча: «Ӱр ниместең хара сағыстығ кізі чох пол парар... Амыр хылыхтығларға, тізең, чир ӱлӱске пирілер паза олар амыр чуртасха ӧрінерлер».

Харибдең позып алып, границаның озаринзар тискем

Харибде пис чыл азыра одырғам. 1956 чылда мині сығарыбысханнар. Харибдең сығып алып, пис кӱн пазынаң, мин хыстарымнаң, Ханнелора паза Забиненең кидеркі Германиязар тис парыбысхам. Анда ирімнең официально чарылыс парғам паза Иегованың киречілерінең хатап тоғазып алғам. Библияны ӱгреніп, чуртазымны Иегованың нормаларына килізер иде алыстырарға кирек полчатханын піліп алғам. Чуртазымны алыстырыбысхам, анаң 1958 чылда кіреске тӱскем.

Соонаң мин Иегованың киречізіне, Клаус Меннеге, ирге парғам. Піс Клауснаң хада уғаа часкалығ чуртаабыс. Пістің ікі пала тӧреен: Беньямин паза Табиа. Ачырғастығ, че Клаус 20-ҷе чыл мының алнында, саайға кір парып, ӱреп парған. Мин паза ирге парбаам. Тіріліске ізеніс мині уғаа часхарча. Ӱрееннер чирдегі райда хатап чуртирын мин пілчем (Лука 23:43; Илҷілернің 24:15). Паза тӧрт палам Иеговаа нымысчыланчатханына уғаа ӧрінчем.

Библия ӱгреніп, мин піліп алғам: Иегова ла сын справедливость турғыс полар. Иегова кізі чіли кӧрбинче. Ол кізінің чуртазын, хайди ӧскенін паза мының алнында хайди чуртаанын санға алча. Кізее прай ол нимелер кӧрінминчелер. Ол пілістер, анҷа кӧп несправедливость кӧрзем дее, мының алнындағы чіли сағыссырабасха полысчалар. Экклезиаст 5:8-те чоохталча: «Пірее орында чох-чоостарны пазынҷыхтапчатханын алай сын чарғы паза арығ тудыныс чоғын кӧр салзаң, хайхаба: пӧзік кізінің соонҷа аннаңох пӧзік кізі кӧрче. Полған на пӧзіктің ӱстӱнде пӧзік пар». Ікінҷілес чоғыл, пістің Чайаачыбыс прайзынаң пӧзік турча. Еврейлерге 4:13-те пазылча: «Худайдаң пір дее ниме чазыр полбассың. Прай чайалған ниме Аның хараа алнында паза Ағаа азых. Аның алнында піс иткен киректерібіс ӱчӱн нандырығ тударбыс».

90-ҷа час чуртап салған соонда

Пірееде миннең нацисттернің паза коммунисттернің ӱлгӱзінде чуртас хайдағ полған тіп сурчалар. Анда даа, мында даа оой полбаан. Анзы мындағ сағысты киречілепче: кізілер хайдағ даа ӱлгӱ турғыссалар маңнаныстығ устап полбинчалар. Библияда аннаңар хап-орта пазылча: «Кізі кізінең устааны кізее сайбағ ла ағылча» (Экклезиаст 8:9).

Чиитте минің опыт чох полған, аннаңар кізілер справедливай ӱлгӱ турғыс саларлар тіп ізенгем. Ам, тізең, мин пілчем: пістің не Чайаачыбыс прай чир ӱстӱнде справедливость турғыс салар, чабал кізілерні чох идібізер паза позының оолғын, Иисус Христосты ханға турғыс салар. Иисус, тізең, пасха кізілернің кирексіністерін позының кирексіністерінең пӧзік турғысча. Христостаңар Библияда пазылых: «Син орта нимее хынчазың, чабал нимені, тізең, хырт кӧрчезің» (Еврейлерге 1:9). Худай мині чахсы паза справедливай Ханзар ағылған. Аның ӱлгӱзінде мин мӧгі чуртирға ізенчем. Аның ӱчӱн Худайға алғызым читірчем!

[Хоос]

Кидеркі Германиязар килген соонда, хыстарынаң, Ханнелоранаң паза Забиненең, хада

[Хоос]

Пӱӱн оолғынаң, Беньяминнең, паза аның ипчізінең, Сандранаң, хада