Постарыңнаңар чоохтап пиріңер

Минің пабам инженер-механик полған. Ол математекадаңар паза пасха наукалардаңар мағаа хынып чоохтаҷаң. Кічіг туста мин Нью-Паристе (штат Огайо, США) турабыс хыриндағы суғларда ӧзімнерні паза аң-хустарны кӧрерге хынҷаңмын. Аннаңар Пердью Университетке экологияны ӱгренерге кіріп алғам.

Религия сірерге хынығ полған ма?

Я, хынығ полған. Пабам мині лютеранствоны істезерге кӧӧктірген. Мин общегреческай койне тілні — Библия иң пастағызын пазылған тіллернің пірсін — ӱгренгем. Аннаңар мин Библияны улуғлап сыххам.

Хайди сірер эволюция теориязына хайғазар?

Минің религиям паза хада тоғынчатхан кізілерім эволюция полған тіп санааннар. Аннаңар мин эволюция полғанында хаҷан даа ікінҷілебеем. Олох туста мин Худайға киртінгем. Ікізіне дее киртінерге чарир тіп сағынғам. Мин Библияны улуғлаам, че аны Худайның киндезі тіп санабаам.

Библияа кӧрістеріңні ноға алыстырыбысхазар?

Пірсінде піссер Иегованың киречілері Стивнең Санди килгеннер. Піс ипчімнең, Деббинең, хада полғабыс. Олар піске, Библия научнай тоғыс полбаза даа, ол научнай саринаң хап-орта чоохтапчатханын кӧзіт пиргеннер. Кӧзідімге, анда Худайдаңар піди чоохталча: «Ол, хайзы чир тоғылағы ӱстӱнде чуртапча» (Исайя 40:22). Ідӧк Библияда пазылча: «Худай... чирні чох нимее іл салған» (Иов 26:7). Анзын піліп алып, мин уғаа тың хайхап парғам. Ол туста мин, экологияны істезіп, Чирнің хан-тигірдең суурған сомнарынаң тузаланғам. Че ол стихтар пір дее нимеде іленминчеткен чирні хан-тигірдең суур поларынаң хай-хай алнында пазыл парғаннар. Стивеннең Сандранаң Библияны ӱгреніп, піс Деббинең тол парған ухаанҷыластардаңар піліп алғабыс, пісті сағыссыратчатхан сурығларға нандырығлар паза тузалығ чӧптер таап алғабыс. Пола-пола Библия Худайның Сӧзі полчатханына киртін сыххам.

Чуртас хайдаң сыхханына кӧрістеріңні хаҷан алыстырыбысхазар?

Пірсінде Стив мағаа Бытие 2:7-де ниме пазылчатханын кӧзіт пирген: «Иегова Худай кізіні чирдең чайап салған». Пастағы кізінің чайалғаны паза аның чуртазы пічікке пазыл парған. Аннаңар мин сағын сыххам: сынап Библия научнай саринаң хап-орта ба? Стив пу сурығны істезерге кӧӧктірген, мин істес сыххам.

Эволюциядаңар ниме піліп алғазар?

Кӧп ниме піліп алғам, че пір ле нимедеңер чоохтап пирем: эволюцияның теориязы видтер хайдаң килгенін чарыда чоохтап пирерге кӱстенче. Тіріг нимелернің оларға чуртирға кирек органнар пар, кӧзідімге: чӱрек, ӧкпе паза харахтар. Микроскоп пастыра клеткада полчатхан процесстернең устапчатхан механизмнер уғаа чахсы кӧрінчелер. Иң пастап оларны кем тоғындыр салған. Эволюционисттер иң чахсы механизмнер «выживает сильнейший» тіп принцип хоостыра пос алынҷа таллалғаннар тіп ӱгретчелер. Че анзы пір сурыға нандырбинча: ол механизмнер хайдаң килгеннер? Мин пілгем: кӧп учёнайлар эволюция пу сурыға нандырчатханына киртінминчелер. Пірсінде зоология профессоры мағаа ол теорияларның пірдеезіне киртінминчеткеннеңер чоохтап пирген. Че ол, тоғыс чох халарға хорығып, анзын пасхаларынаң чазырған.

Экологияны істескені киртінізіңерні тыытхан ма?

Я, тыытхан. Мин, тоғызым хоостыра, тіріг организімнернің палғалыстарын істескем. Чирде олар прай палғалыстығлар. Кӧзідімге, чахайахтарнаң аарлар. Чахайахтар сырларынаң, формаларынаң, хайди чыстанчатханнарынаң паза нектарнаң аарларны хығырып алып, пыльцаны оларға чапсыр салар иде чайалғаннар. Аарлар, тізең, нектар чыырға паза пыльцаны пасха ӧзімнерзер апарып, оларны опылять поларға чайалғаннар. Іле кӧрінче: олар удур-тӧдір туза полар иде чайалғаннар.

Экосистемада андағ кӧзідімнер уғаа кӧп. Полған на экосистема муңар аң-хустарның, ӧзімнернің, бактерияларның паза мискелернің видтерінің туразы. Прай аңнарға ӧзімнер чиис полчалар паза кислород пирчелер, че чахайахтанчатхан ӧзімнернің кӧбізіне аңнарның полызии кирек. Экосистема, тіріг организмнернең пӱткен уғаа порт комплекс полза даа, муңар чыллар турча. Аннаңар чир-чайаанны кірлеені экосистемаларға улуғ ӱрег ағылчатса даа, аны кірлепчеткен нимені хыйа идібіссе, ол хатап прай пӱт парча. Чирдегі экосистемалар пик турчатханнаңар сағынзам, чуртасты Худай чайап салғанына киртінізім пик полып одырча.

Ноға сірер Иегованың киречізі пол парғазар?

Кізілер чир-чайаанға ӱрег ағылчатхан ӱчӱн тың сағыссыраам. Мин пілгем: экосистемалар постары постарын хатап пӱдір ползалар даа, оларның уйан сарилары парох. Иегованың киречілері Худай «чирні чох итчеткен кізілерні чох идерін» Библиядаң кӧзіт пиргеннер (Азых чоох 11:18). Ол сӧстер мағаа уғаа аарлығ полғаннар. Аннаң андар Библияны ӱгреніп, ол алнынзархазына пик ізеніс пирчеткенін піліп алғам.

Мин киртінізімнеңер пасхаларынаң чоохтазарға хынчам паза пірее учёнайларнаң Библия ӱгредиин апарчам. 55 частығда ирте арах пенсияа сыххам. Аннаңар кізілерге чуртастың Чайаачызынаңар паза чирдеңер ниме ол сағынчатханнаңар піліп аларға полызарға минің кӧп арах тус пар.