Учёнайлар ниме тіпчелер? Кӧп учёнайлар чуртас пір нимедең пасталған тіпчеткен теорияны полеонтологическай летопись киречілепче тіп ӱгретчелер. Прай тіріг организмнернің удур-тӧдір тӧӧй «компьютер тілінең» алай ДНК-наң тузаланчатханы оларның пір ӧбеке полғанын кӧзітче тіпчелер.

Библия ниме чоохтапча? Бытие кинде хоостыра, ӧзімнер, талайдағы паза чирдегі тіріг нимелер паза хустар «постарының родтарынҷа» чайалғаннар (Бытие 1:12, 20—25). «Родтарынҷа» теені «род» істінде хайдағ-да алызығлар чаратча, че ол алызығлар «родтар» аразында полбасха кирек. Библияда чайалыстаңар чоох тіріг нимелернің наа группалары палеонтологическай летописьте кинетін, пӱкӱлее пӱт парып, сых килерге кирек тіп сағысха ағылча.

Факттар ниме чоохтапчалар? Факттар ниме киречілепчелер: Библияның чооғын алай Дарвиннің теориязын? Халғанҷы 150 чыл аразындағы научнай табығлар ниме киречілепчелер?

Халғанҷы чылларда учёнайлар аймах-пасха пір клеткалығ организмнернің, ідӧк ӧзімнернің паза аң-хустарның генетическай кодтарын тиңнестіріп алғаннар. Іди олар Дарвиннің «чуртас ағазы» пар тіп ӱгредиине киречілес таап аларға ізенгеннер. Че киречілес табылбаан.

Істезіглер ниме кӧзіт пиргеннер? 1999 чылда биолог Майкл Гордон пасхан: «Сынында чуртас пасха-пасха чирдең сыхханға паза „чуртас ағазының“ пір ле чилеге полбаанға тӧӧй». Дарвиннің чуртастың ӧӧн салаалары пір ағас тӧзінең сыххан тіп теориязына киречілестер пар ба? Гордон аннаң андар чоохтапча: «Прай тіріг ниме пір ӧбекедең сыххан тіп ӱгредіг тіріг нимелернің „царстволарына“ киліспинчеткенге тӧӧй.  Ідӧк анзы кӧбізі алай прай даа „ти́птерге“ киліспинче. „Тип“ істіндегі „класстарға“ даа киліспинчеткенге тӧӧй» a²⁹.

Халғанҷы істезіглер Дарвиннің прай нимелер пір чирдең сыххан тіп теориязы саба полчатханын кӧзітчелер. 2009 чылда, «Нью сайентист» тіп журналда ученай-эволюционист Эрик Баптестенің сӧстері пазыл парғаннар: «Чуртас ағазы парына пір дее киречілес чоғыл»³⁰. Олох статьяда биолог-эволюционист Майкл Роузтың сӧстері пазылчалар: «Чуртас ағазын кӧм салғаннар — анзын прайзыбыс чахсы пілчебіс, че биологияа кӧрісті саңай алыстырарға кирек полчатханынаң чаразарға хай-хай сидік» b³¹.

Кӧп учёнайлар палеонтологическай летопись прай тіріг нимелер пір чирдең сыхханын киречілепче тіпчелер. Оларның сағыстары хоостыра, палыхтар чирде-суғда чуртапчатхан нимелерге, чирҷе чыл чӧрчеткен нимелер сӱтнең азыранчатхан нимелерге айлан парғаннар. Че ископаемайлар нимедеңер киречілепчелер?

Палеонтолог-эволюционист Дейвид Рауп чоохтапча: «Дарвиннің тузындағы паза пістің тустағы геологтар чуртас ағырин-кӧӧлҷе ӧңненгенін нимес, ӱзӱкти сыхханын кӧрчелер. Наа видтер, кинетін сых килҷеңнер, пір дее алыспаҷаңнар алай кӧп нимес ле алысчаңнар, соонаң саңай чіт парҷаңнар»³².

Тас пол парған ископаемайларның кӧбізі тіріг нимелернің группалары уғаа ӱр тус алыспаанын кӧзітчелер. Пір группа пасха группаа эволюционировать полғанын пір дее ниме кӧзітпинче. Оларның ит-сӧӧгінің формазы паза оларны ла таныхтапчатхан нимелері олар кинетін не пол килгеннерін кӧзітчелер. Кӧзідімге, чарханатты паза аның эхолокационнай системазын аның алнындағы олаңай арах ӧбекедең сыхханын пір дее ниме кӧзітпинче.

Сынында тіріг нимелернің группаларының кӧбізі хысхаҷах тус аразына сых килгеннер. Чуртастың кӧп наа удур-тӧдір палғалыстығ нимес формалары палеонтологическай летописьте кинетін сых килчелер, аннаңар специалисттер ол тусты «кембрийскай взрыв» тіп адапчалар. Кембрийскай период нимедір ол?

Учёнайлар орта санапчалар тіп сағынып, Чирнің тархынын футбол ойнаҷаң чазы син тус шкалазы чіли сағын кӧреелер (1). Андағ масштаб алза, сағаа Кембрийскай период тіп адалчатхан тусха чидіп алар ӱчӱн, ол чазының сигіс чардығының читізін иртібізерге кирек полар (2). Ол периодтың хысхаҷах ла кизегінде ископаемайларның летопизінде аң-хустарның ӧӧн группалары сығар. Хаҷан анзы пол парар? Чазыҷа аннаң андар парзаң, оларның прайлары пір алтымнаң даа асхынах кизекте сых килерҷіктер!

Чуртастың аймах-пасха формалары кинетін пол парғаны эволюционисттерге  Дарвиннің теориязында ікінҷілирге тӧстег пирче. 2008 чылда биолог-эволюционист Стюарт Ньюмен, чуртастың наа формалары кинетін пол килгенін чарытчатхан наа теория кирек полчатханнаңар интервью пиргенде, піди чоохтаан: «„Дарвиннің механизмі“ прай эволюционнай алызығларны чарытчатхан механизмнернің пірсі ле полар тіп сағынчам. Макроэволюцияда ол механизм тың на аарлығ полбас»³³.

Палыхтар чирде-суғда чуртапчатхан нимелерге, чирҷе чыл чӧрчеткен нимелер сӱтнең азыранчатхан нимелерге айлан парғаннарына киречілестер тіп кӧзітчеткен ископаемайлардаңар ниме тирге чарир? Олар эволюцияа сынап ізестіг киречілестер бе? Чахсы арах кӧрзе, ікі сидіксініс кӧрін парча.

Пастағы сидіксініс: чирҷе чыл чӧрчеткеннер сӱтнең азыранчатханнарға айлан парған тіріг нимелернің сині учебниктерде саба кӧзіділче. Піреелері иртіре чоон, піреелері иртіре кічиҷек кӧзіділчелер.

Ікінҷі, аннаң даа улуғ сидіксініс: ол тіріг нимелернің палғалыстарына киречілестер уғаа асхынах. Учёнайлар ол образецтернің аразында миллиона́р чыллар тіпчелер. Ол чыллардаңар зоолог Хенри Джи тіпче: «Ископаемайларның аразында уғаа кӧп тус, аннаңар ӧбекелернең палаларның аразында палғалыс пар тіп чоохтап полбассың» c³⁴.

Биолог Малком Гордон палыхтарның паза чирде-суғда чуртапчатханнарның тас пол парған ископаемайлары ол туста ол группаларда полған аймах-пасха нимелернің кічиҷек ле чардығы тіпче.  Анаң ол чоохтапча: «Ол организмнер оларның соонда сых килген организмнерге пірее оңдайнаң теелгеннер бе, чох па хаҷан даа піл полбаспыс» d³⁵.

2005 чылда орыс тілінең сыхчатхан «Нэшнл джиогрэфик» тіп журналда палеонтологическай летопись «эволюциядаңар фильмге тӧӧй, че аны монтаж итчеткенде, полған на пір муң кадрдаң пір ле кадр артыс салғаннар» тіп пазылған³⁶. Пу кӧзідім нимедеңер чоохтапча?

Сағын кӧр, син 100 000 кадрлығ фильмнің 100 кадрын таап алдың. Сюжет хайди парарын чоохтап поларҷыхсың ма? Синің хайдағ-да сағыс полза, че табылған 100 кадрның 5 ле кадры ол сағысха килістіре, 95 кадр саңай пасха нимедеңер полза, ол 5 кадрға тӧстеніп, минің сағызым орта тирҷіксің ме? Алай син оларны сағаа кирек оңдайнаң турғыс салғазың ма? 95 кадр нимедеңер чоохтапчатханын санға аларға кирек нимес пе?

Эволюционисттернің палеонтологическай летопиське кӧрістерін пу кӧзідім хайди кӧзітче? Учёнайлар кӧп чыллар ископаемайларның кӧбізі — фильмнің 95 кадры — тіріг организмнер кӧп тус аразына асхынах алысханын кӧзітчеткенін санға албааннар. Ноға? Научнай тоғыстарның авторы Ричард Моррис чоохтапча: «Палеонтологтар, наа табығлар саңай пасха кӧзітчетселер дее, кӧбізі эволюция ағырин-кӧӧлҷе полған тіпчеткені хоостыра тудынчалар тіп пілдірче.  Олар ископаемайларның киречілестерін кӧбізі тудынчатхан эволюционнай кӧрістерге килістіріп аларға кӱстенгеннер»³⁷.

Пістің тустағы эволюционисттердеңер ниме тирге чарир? Олар ископаемайларны постары хынған оңдайнаң турғыс салбинчалар ба? Хайдағ сағыснаң олар анзын итчелер: кӧп ископаемайлар паза генетическай істезіглер ниме кӧзітчеткенін санға алчалар ба алай эволюционнай ӱгредіглернің хоостыра тудынчалар ба? e

Син ниме сағынчазың? Піс ӱзӱрібіскен факттар хайдағ сағысха ағылчалар?

• Чирдегі чуртастың пастағы формазы «олаңай» полбаан.

• Клетканың чардыхтарының даа пос алынҷа пол парғаны уғаа ікінҷілестіг.

• ДНК — клетканаң устапчатхан «компьютернай программа» алай код — уғаа хадыл, ол инженернай шедевр. Ол кізі иткен информация хайраллаҷаң ноо даа программадаң алай системадаң хай-хай артых.

• Генетика хоостыра істезіглер чуртас пір ӧбекедең сыхпаанын кӧзітчелер. Ағаа хоза, палеонтологическай летописьте тіріг нимелернің ӧӧн группаларының ископаемайлары кинетін сых килчелер.

Пу факттар чуртас хайдаң сыхханын Библия орта чоохтапчатханын киречілепчелер нимес пе? Андағ даа полза, чайалыстаңар Библияда пазылған нимелернің кӧбізін науканаң чараспинча тіпчеткен кізілер кӧп. Че анзы андағ ба? Сынында Библия нимедеңер чоохтапча?