Я. Библия научнай тоғыс полбаза даа, научнай сурығларға теелчетсе, ол хап-орта чоохтапча. Библияның наукаа килісчеткенін паза анда научнай факттар парын кӧзітчеткен нинҷе-де кӧзідім кӧр кӧреелер. Олар Библияны пасхан тустарда чон нимее киртінгенінең саңай пасха.

•   Тилекейнің пасталғаны полған (Бытие 1:1). Пурунғы мифтернің кӧбізінің хоостыра, Тилекей чайалбаан, че хаостаң позы пӱт парған. Вавилон чоны Тилекейні тӧріткен худайлар ікі океаннаң сыхханнар тіп киртінген. Пасха легендаларда Тилекей уғаа улуғ нымырхадаң сыххан тіп пазылча.

•   Тилекейнең мифическай худайлар нимес, че чир-чайаанның законнары устапчалар (Иов 38:33; Иеремия 33:25). Аймах-пасха чоннарның мифтері хоостыра, чабал худайлар хайди хынҷаңнар, іди тудынҷаңнар, кізілер, тізең, оларның холында ирееленҷеңнер.

•   Чирнің кізі хараана кӧрінчеткен тӧстег чоғыл (Иов 26:7). Пурунғы чоннарның кӧбізі чалбах диск осхас Чир алыпта, алай хайдағ-да малда (черепахада алай буйволда) чатча тіп киртінгеннер.

•   Океаннардаң паза пасха даа чирлердең оор кӧдірілче, анаң наңмыр, хар паза миндір полып, чирге тӱсче. Анаң ол суғлар ағын суғларға кірчелер (Иов 36:27, 28; Экклезиаст 1:7; Исаия 55:10; Амос 9:6). Пурунғы гректер чир алтындағы океанның суғлары ағын суғларға кірчелер тіп сағынғаннар. Олар XVIII векке читіре іди сағынғаннар.

•   Тағлар алысчалар: пӧзік алай чабыс полып одырчалар. Амғы тағлар хаҷан-да суғ алтында полғаннар (Псалом 104:6, 8). Пірее мифтер, тізең, ам хайди тағлар турчалар, худайлар оларны іди чайап салғаннар тіпчелер.

•   Гигиена нормаларынҷа тудынғаны хазыхты хайраллапча. Пурунғы Израильге пирілген чахығ хоостыра, ӧліг малға алай кізее теңен соонда хол чуурға кирек полған. Чуғынҷах ағырығлығ кізее карантинде одырарға паза кізі арығын чирнең кӧӧм сал турарға кирек полған (Левит 11:28; 13:1—5; Второзаконие 23:13). Олох туста, Египетте чалаас палығларны кізі арығынаң порап иділген имнернең имнеҷеңнер.

 Істезіглер кӧзітчелер: Библияда андағ алҷаастар чоғыл. Библиядаңар тарап парған нинҷе-де алҷаасты кӧр кӧреелер.

 Алҷаас: Библияда Тилекей олаңай ла алты кӱнге чайалған тіп пазылча.

 Сынында: Тилекейнің нинҷе кӱн чайалғаны Библияда пазылбинча (Бытие 1:1). Бытиенің 1-ғы пастаанда пазылған чайаачы кӱннер олаңай кӱннердең хай-хай узун полғаннар, оларның нинҷе ӱр полғаны пазылбинча. Ағаа хоза, чирнең тигір чайалған тус ідӧк «кӱн» тіп адалча (Бытие 2:4).

 Алҷаас: Библияда ӧзімнер Кӱннең пурун чайалған тіп чоохталча. Кӱн чох фотосинтез полбинча (Бытие 1:11, 16).

 Сынында: Библияда тигір ӧзімнердең пурун чайалған тіп пазылча, Кӱн, тізең, тигірдегі чылтыстарның пірсі (Бытие 1:1). Кӱннің сузы, пӱлес полған полза даа, пастағы чайаачы «кӱндӧк» Чирге читкен. Ӱзінҷі чайаачы «кӱнге» тигір айас парған. Кӱннің чарии фотосинтезке чит сыххан (Бытие 1:3—5, 12, 13). Кӱн соонаң на Чирдең чахсы кӧрін сыххан (Бытие 1:16).

 Алҷаас: Библияда Кӱн чирнің ибіре айланча тіп пазылча.

 Сынында: Экклезиаст 1:5-те чоохталча: «Кӱн сыхча, кӱн хонча, анаң хатап сығар орнынзар маңзырапча». Че мында Кӱннің чылчатханы чирдең хайди кӧрінчеткені пазылча. Пӱӱн піс Чир Кӱннің ибіре айланчатханын чахсы пілчебіс. Андағ даа полза, «кӱн сыхча» паза «кӱн хонча» тіпчебіс.

 Алҷаас: Библияда Чир тоғылах нимес, чалбах тіп пазылча.

 Сынында: Библияда уғаа ырах чирлердеңер «чирнің хыринда» тіп пазылча, че мында сынап Чирнің хыри пар алай ол чалбах тіп чоохталбинча (Илҷілернің 1:8). Андағох оңдайнаң, прай чирдеңер чоохталчатса, «чирнің тӧрт хыри» тіп пазылча. Амғы туста даа «чирнің тӧрт хыри» тіпчелер (Исаия 11:12; Лука 13:29).

 Алҷаас: Библияда окружностьтың узуны ӱс диаметрге тиң тіп пазылча. Сынында окружностьты піліп алар ӱчӱн, диаметрні пи (π) таныға хатирға кирек, пи (π), тізең, 3,1416-ҷа.

 Сынында: 1 Царей 7:23 паза 2 Летопись 4:2 хоостыра, «литое моренің» диаметрі 10 сығанах полған, окружнозы, тізең, «синеҷең пағнаң синезе, отыс сығанах пол парча». Пу синнер ортымахти пазылған поларлар. Алай аның окружнозын істінең синеен поларлар, диаметрін, тізең, — тастынаң.