Ызых хут — ол Худайның тоғынчатхан кӱзі, сыбыра ниме-де итчеткен кӱс (Михей 3:8; Лука 1:35). Худай, позының кӧңнін толдырар ӱчӱн, ызых худын, позының кӱзін, хайдағ даа чирзер ысча (Псалом 104:30; 139:7).

 Библияда ру́ах тіп еврей сӧзі паза пне́ума тіп грек сӧзі «хут» тіп сӧснең тілбестелче. Кӧбізін пу сӧстер Худайның тоғынчатхан кӱзін алай ызых худын таныхтапчалар (Бытие 1:2). Че Библияда пу сӧстер пасха даа нимелерні таныхтапчалар, кӧзідімге:

•   тыныс (Аввакум 2:19; Илҷілернің 17:25);

•   чил (Бытие 8:1; Иоанн 3:8);

•   тіріг нимелернің тыны (Иов 34:14, 15);

•   кізінің кӧңні алай сағызы (Числа 14:24);

•   хут, кӧзідімге Худай алай ангел (1 Царей 22:21; Иоанн 4:24).

 Прай пу нимелер нименең-де тӧӧйлер: оларның полғаны ла кӧрінминче, че піс оларның итчеткен киректерін кӧрчебіс. У. Е. Вайнның «Наа молҷағның сӧстерін чарытчатхан сӧстігінде» хут «чилӧк чіли, кӧрінминче, аның иді-сӧӧгі чоғыл паза ол кӱстіг» тіп пазылча (An Expository Dictionary of New Testament Words).

 Библияда ызых хуттаңар Худайның «холларынаңар» алай «салааларынаңар» чіли чоохталча (Псалом 8:3, сноска; 19:1; Лука 11:20, сноска, НТ; Матфей 12:28-нең тиңнестірібізіңер). Хайди ус кізі ниме-де итчетсе, холларынаң паза салааларынаң тузаланча, Худай ідӧк ызых худынаң тузаланған, кӧзідімге:

•   Тилекейні пӱдіргенде (Псалом 33:6; Исаия 66:1, 2);

•   Библияны пасханда (2 Петрның 1:20, 21);

•   Худайның пурунғы нымысчылары хайхастар идерге паза, прай кӱстерін салып, Худай сӧзін искірерге полысханда (Лука 4:18; Илҷілернің 1:8; 1 Коринфтегілерге 12:4—11);

•   Худайның чооғын исчеткен кізілерге чахсы качестволарны тилідерге полысханда (Галат чиріндегілерге 5:22, 23).

Ызых хут личность нимес

 Библияда Худайның худынаңар аның «холларынаңар», «салааларынаңар» алай «тынызынаңар» чіли чоохталчатханынаң ызых хуттың личность нимезі кӧрінче (Исход 15:8, 10). Ус кізінің холлары аның сағызынаң паза иді-сӧӧгінең оонаң тоғынминчалар, ызых хут ідӧк Худай ла иттірчеткен нимені итче (Лука 11:13). Ідӧк Худайның худын Библия суғнаң тиңнестірче, киртініснең паза піліснең палғалыстырча. Прай пу нимелер ызых хут личность нимезін кӧзітчелер (Исаия 44:3; Илҷілернің 6:5; 2 Коринфтегілерге 6:6).

 Библияда Худайның ады Иегова тіп пазылча, аның Оолғының ады — Иисус Христос, че анда ызых хуттың ады пір хати дее пазылбаан (Исаия 42:8; Лука 1:31). Ирееленіп ӱреен Стефан кӧспекті кӧргенде, тигірде ӱс нимес, че ікі личность кӧрген. Библияда пазылча: «Стефан, тізең, Худай Худынаң тол чӧрібізіп, тигірзер кӧрібіскен, анда ол Худайның сабланызын паза Худайның оң саринда турчатхан Иисусты кӧр салған» (Илҷілернің 7:55). Ызых хут, Худайның тоғынчатхан кӱзі, тізең, Стефанға ол кӧспекті кӧрерге полыс пирген.

 Саба чоох. Хайди Наа молҷағда 1 Иоанның 5:7, 8-тең кӧрінче: ызых хут Троицаның чардығы.

 Сынында. Наа молҷағда 1 Иоанның 5:7, 8-те піди пазылча: «Тигірде ӱс киречі пар: Паба, Сӧс паза Худайның Худы. Олар ӱзӧлең пір осхастар. Чир ӱстӱнде ӱс киречі пар». Че істезігҷілер Иоанн илҷінің андағ сӧстерні паспаанын піліп алғаннар, аннаңар ол сӧстер Библияның чардығы нимес. Профессор Брюс Мецгер пасхан: «Пу кизек хоза пазылған, аннаңар Наа молҷағда ол чох поларға кирек» (A Textual Commentary on the Greek New Testament).

 Саба чоох. Библия ызых хуттаңар тіріг ниме чіли пасча, анзы ызых хут личность полчатханын кӧзітче.

 Сынында. Ызых хут Библияда пірееде личность чіли кӧзіділчетсе дее, анзы аның личность полчатханын таныхтабинча. Библияда сағыстаңар, ӧлімнеңер паза чазыхтаңар ідӧк, личность чіли, чоохталча (Притчи 1:20; Римдегілерге 5:17, 21). Кӧзідімге, хыйғаның «палалары» пар тіп пазылча, чазых, тізең, хыҷыхтандырча, ӧлімге ағылча паза алаахтырча (Матфей 11:19; Лука 7:35; Римдегілерге 7:8, 11).

 Иоанн илҷі Иисустың сӧстерін пасханда, ызых хуттаңар ідӧк личность чіли, «турысчы» (параклит) тіп чоохтаан. Ол «турысчы» киречілир, апарар, чоохтир, истер, искірер, саблир паза алар тіпче. «Турысчыдаңар» «ол» паза «аның» тіп чоохтаанда, ол ир кізізер айланчатхан местоимениенең тузаланған (Иоанн 16:7—15). Че ол анзын «турысчы» тіп тілбестелген грек сӧзі пара́клетос грек грамматиказы хоостыра ир кізізер айланчатхан местоимение киректепчеткен ӱчӱн іди пас салған. Пне́ума сӧснең ызых хуттаңар чоохтапчатханда, тізең, Иоанн ир кізізер дее, ипчі кізізер дее айланчатхан местоимениенең тузаланмаан, граматическай род чох местоимениенең тузаланған (Иоанн 14:16, 17).

 Саба чоох. Библияда ызых хуттың адынаң кіреске тӱскені аның личность полчатханын кӧзітче.

 Сынында. Библияда «ат» тіп сӧс пірееде кемнің-де орнын алай ӱлгӱзін кӧзітче (Второзаконие 18:5, 19—22; Эсфирь 8:10). Кӧзідімге, хакас тілінде дее «законның адынаң» тіпчелер, че анзы закон личность полчатханын таныхтабинча. Ызых хуттың «адынаң» кіреске тӱсчеткен кізі аның кӱзін паза Худайның кӧңнін толдырарында ол хайдағ роль ойнапчатханын пілчеткенін кӧзітче (Матфей 28:19).

 Саба чоох. Иисустың илҷілері паза пасха даа пастағы ӱгренҷілері ызых хут личность полчатханына киртінгеннер.

 Сынында. Библия даа, тархын даа анзын киречілебинче. «Британскай энциклопедияда» чоохталча: «Ызых хут Худай осхас оонаң Личность тіп ӱгредіг... Константинопольскай соборда п. э. 381 чылда алылған». Ол кирек халғанҷы илҷі ӱрееннең 250 азыра чыл ирт парғанда полған.