«سەرگەك بولىڭدار!»
جاساندى ينتەللەكت: باعىمىز با، سورىمىز با؟ كيەلى كىتاپتا نە دەلىنگەن؟
جاقىندا الەم كوشباسشىلارى، عالىمدار مەن تەحنولوگيالىق ماماندار جاساندى ينتەللەكتىنىڭ (جي) قاۋقارى زور ەكەنىن ايتىپ ٶتتى. الايدا ونىڭ الەۋەتى زور بولعانىمەن، ول ادامزاتتىڭ باعىنا ەمەس، سورىنا اينالۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتىپ دابىل قاعۋدا.
«بۇگىندە جي — توپتى جارعان ەڭ مىقتى تەحنولوگيالىق جۇيە. ونىڭ ادام ٶمىرىن ەداۋىر جاقسارتا الاتىن الەۋەتى بار... الايدا جي ادامداردىڭ قاۋىپسىزدىگىن، ازاماتتىق قۇقىقتارى مەن جەكە تۇلعاسىنا قاتىستى قۇپيالىعىن بۇزۋى مۇمكىن. سونداي-اق بيلىك دەموكراتيالىق جولمەن جۇرگىزىلەدى دەگەنگە قوعامنىڭ سەنىمىن شايقالتۋى دا عاجاپ ەمەس» (كامالا حارريس، اقش-تىڭ ۆيسە پرەزيدەنتى، 4-مامىر، 2023-جىل).
«جاساندى ينتەللەكت دەنساۋلىق سالاسىنداعى تۇيتكىلدەردى شەشىپ بەرسە دە، ول ادامنىڭ ٴتان مەن جان ساۋلىعىنا قاتتى زيان كەلتىرۋى مۇمكىن» («BMJ Global Health» جۋرنالى، 9-مامىر، 2023-جىل a).
«بۇگىنگى تاڭدا جالعان اقپارات تاراتۋشىلاردىڭ قولىندا جي مىقتى قۇرال بولىپ وتىر. كوپ ۇزاماي جي كوپ ادامدى جۇمىسسىز قالدىرۋى مۇمكىن ەكەن. اقپارات تەحنولوگيا سالاسىنداعى مامانداردىڭ ايتۋىنشا، جي ادامزاتقا وڭالماستاي زيان كەلتىرۋى ابدەن مۇمكىن» («نيۋ-يورك تايمس» گازەتى، 1-مامىر، 2023-جىل).
جاساندى ينتەللەكت باعىمىزعا، الدە سورىمىزعا اينالا ما — مۇنى ۋاقىت كورسەتەدى. ال كيەلى كىتاپتا نە دەلىنگەن؟
ادامداردىڭ ويلاپ شىعارعاندارى نەگە ٴبىزدى قورقىتادى؟
ادامدار تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەر تەك كادەمىزگە جارايتىنىنا كەپىلدىك بەرە المايدى. مۇنىڭ سەبەبى كيەلى كىتاپتا جازىلعان.
1. ادامداردىڭ نيەتى جاقسى بولسا دا، ولار ارەكەتتەرىنىڭ زياندى سالدارىن الدىن الا كورە المايدى.
«ادامعا تۋرا بولىپ كورىنەتىن جول بار، ٴبىراق تۇبىندە ول ولىمگە اپارادى» (ناقىل سوزدەر 14:12).
2. ادام ٶزى جاساپ شىعارعانىن باسقالار دۇرىس الدە بۇرىس قولداناتىنىن قاداعالاي المايدى.
«ٴبارىن وزىمنەن كەيىنگى ادامعا قالدىرىپ كەتۋىم كەرەك. ال ول دانا بولا ما، اقىماق بولا ما — كىم بىلەدى؟ قالاي بولعان كۇندە دە، ول مەنىڭ جارىق كۇن استىندا تەر توگىپ ٴجۇرىپ، دانالىقپەن تاپقانىمنىڭ بارىنە يەلىك ەتپەك» (ۋاعىزداۋشى 2:18، 19).
وسى ەكى سەبەپكە قاراپ، بىزگە جاراتۋشىنىڭ اقىل-نۇسقاۋى كەرەك ەكەنىن تۇسىنەمىز.
قورىقپاۋعا قانداي سەبەپ بار؟
جاراتۋشىمىزدىڭ ۋادەسىنە ساي، ادامداردىڭ يا ولار جاساپ شىعارعان تەحنولوگيالاردىڭ كەسىرىنەن جەر شارىمىز نەمەسە كۇللى ادامزات جويىلىپ كەتپەيدى.
«جەر ماڭگىلىك تۇرادى» (ۋاعىزداۋشى 1:4).
«ادىلدەر جەردى مۇرا ەتەدى، وندا ماڭگى باقي ٶمىر سۇرەدى» (ٴزابۇر 37:29).
ٶز سوزىندە جاراتۋشىمىز جايما-شۋاق تا مامىراجاي بولاشاققا جەتكىزەتىن اقىل-كەڭەستەر جازىپ كەتكەن. سول جايلى مىنا ماقالالاردا جازىلعان: «كەمەل كەلەشەككە كەپىلدىك بار ما؟» جانە «جارقىن بولاشاققا جارىق ٷمىت.»
a «جاساندى ينتەللەكتىنىڭ ادامنىڭ دەنساۋلىعى مەن ومىرىنە تيگىزەر قاۋپى» دەگەن ماقالادان الىنعان. بۇل ماقالانى فرەدەريك فەدەرشپيل باسقارعان ٴبىر توپ دارىگەر مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ماماندار دايىنداعان: رۋت ميتچەلل، اشا اسوكان، كارلوس ۋمانا جانە دەۆيد ماككوي.