ٴبىزدىڭ مۇراعاتتان
ازاپ استىندا رۋحاني بەكەم تۇرعاندار
ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن ەۋروپانىڭ باسىم بولىگى كۇل-تالقانى شىعىپ قيراپ جاتتى. ٴبىراق ٴبىر جاقسىسى، ناسيستىك كونسلاگەرلەردەگى ەحوبا كۋاگەرلەرى مەن وزگە دە ادامدار ازات بولدى. ٴبىراق ودان كەيىن ولاردىڭ ٶمىرى جايلى بولدى دەي المايسىڭ. جۇرت قاتارى ەحوبانىڭ حالقى دا ازىق-اۋقاتتان، كيىم-كەشەك، باسپانا مەن باسقا دا نەگىزگى كەرەك-جاراقتان جوقشىلىق كوردى. كارين حارتۋنگ دەگەن ايەل باۋىرلاسىمىز: «ٷي-جاي وتە تاپشى بولعاندىقتان، ادامدارعا ۇيلەرىندە تۋىستارىن تۇرعىزۋعا يا بولمەلەرىن جالعا بەرۋگە تۋرا كەلدى»،— دەيدى. كونسلاگەردە جەتى جارىم جىل وتىرىپ شىققان گەرترۋد پيوتسينگەر باۋىرلاستىڭ سارايدا تۇرىپ، ورىندىقتا ۇيىقتاعان كەزدەرى بولعان a.
ەحوبانىڭ ۇيىمى سوعىس وتىنا شارپىلعان جەرلەردەگى باۋىرلاستاردىڭ جاي-كۇيىن جاساۋ ٷشىن نە ىستەدى؟ ولاردىڭ سوعىستان كەيىنگى ومىرىنەن ٴبىلىپ-تۇيەرىمىز بار ما؟
باۋىرلاستاردىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن قامداۋ
ەحوبانىڭ ۇيىمى ەۋروپاداعى قۇداي حالقىنا قول ۇشىن بەرۋگە لەزدە كىرىسىپ كەتتى. كۋاگەرلەردىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن انىقتاۋ ٷشىن دۇنيەجۇزىلىك باس باسقارمادان نەيتان نورر مەن ميلتون حەنشەل باۋىرلاستار جولعا اتتاندى. ولار 1945-جىلدىڭ قاراشاسى مەن جەلتوقسان ارالىعىندا انگلياعا، شۆەيساريا، فرانسيا، بەلگيا، نيدەرلاند، دانيا، شۆەسيا، فينليانديا مەن نورۆەگياعا باردى. سونداعى نورر باۋىرلاستىڭ ايتقانى: «سوعىس قاسىرەتىنىڭ سالماعى قورعاسىنداي ٴزىل بولعانىن العاش رەت ٶز كوزىمىزبەن كوردىك».
نەيتان نورر حەلسينكيدەگى باۋىرلاستارعا ٴسوز سويلەپ تۇر (فينليانديا، 21-جەلتوقسان، 1945-جىل)
نورر باۋىرلاس گەرمانياعا كىرۋگە رۇقسات الا المادى. سوندا ول جاقتاعى فيليالعا جەتەكشىلىك ەتىپ جاتقان ەريح فروست باۋىرلاستىڭ ٶزى وعان كەلىپ جولىقتى b. «نورر باۋىرلاس بىزگە پايدالى كەڭەستەر ايتتى جانە تاماق پەن كيىم-كەشەك جونەلتەمىز دەپ ۋادە ەتتى،— دەپ مالىمدەدى ەريح باۋىرلاس.— سودان كوپ ۇزاماي، گەرمانياعا ۇن، ماي، سۇلى جارماسى مەن باسقا دا ازىق-تۇلىك قورى كەلىپ جەتتى. بۇل عانا ەمەس، شەتەلدەگى باۋىرلاستارىمىز ۇلكەن-ۇلكەن قوراپپەن كيىمدەر — ىشىندە كوستيۋمى دە، ٸش كيىمى دە، اياق كيىمى دە بار — سالىپ جىبەرىپتى». بۇلاردى كورگەندە، باۋىرلاستاردىڭ العىستان كوز جاستارى توگىلدى. «كۋاگەرلەردىڭ مۇنداي كومەگى ٴبىر رەتپەن شەكتەلمەي، ەكى جارىم جىلعا جالعاستى»،— دەلىنگەن ٴبىر ەسەپتە c.
اقش-تاعى كۋاگەرلەر ەۋروپاعا جونەلتەتىن كيىمدەردى ىرىكتەۋدە
نازارىن رۋحاني ىستەردەن تايدىرمادى
تۇرمىس-تىرشىلىگى تۇزەلە باستاعاندا، باۋىرلاستار نازارلارىن رۋحاني ىستەردە ۇستادى. بۇعان نە كومەكتەستى؟
يۋرگەن رۋندەل (الدىندا سول جاقتا). 1954-جىلى اۆسترياداعى «شپيتتال-ان-دەر-دراۋ» قاۋىمىنداعى باۋىرلاستارمەن تۇسكەن سۋرەت
جاقسى رۋحاني كەستە (ەفەستىكتەرگە 5:15، 16). سوعىس كەزىندە باۋىرلاستاردىڭ قولىندا كيەلى كىتاپ ادەبيەتتەرى وتە از بولدى، رۋحاني كەستەمەن ٴجۇرىپ-تۇرۋ وڭايعا سوقپادى. الايدا سوعىستان كەيىن قاۋىم كەزدەسۋلەرى مەن ۋاعىز ٸسى بىرتىندەپ قالپىنا كەلە باستادى. اۆستريادا تۇراتىن يۋرگەن رۋندەل ەسىنە الىپ، بىلاي دەدى: «حابارشى» d باسىلىمى دا، ارالاۋشى باقىلاۋشىلارىمىز دا ٴبىزدى رۋحاني ىستەردەن قول ۇزبەۋگە شاقىردى. سوندىقتان بار زەيىنىمىزدى ەحوباعا، يساعا، كيەلى كىتاپتى جەكە زەرتتەۋ مەن قىزمەتكە اۋداردىق. ول زاماندا تەلەديدار سەكىلدى الاڭداتاتىن نارسەلەر بولماعان».
ال مىناۋ ۋلريكە كرولوپ دەگەن ايەل باۋىرلاستىڭ ٴسوزى: «ٵلى ەسىمدە، كيەلى كىتاپتىڭ ٴبىر تاقىرىبىن تەرەڭ زەرتتەگەنىمدە، كوڭىلىم تاسىپ، راقاتتانىپ قالدىم. كۇيەۋىم ماعان كەرەمەت ۇلگى بولدى. ول جاڭا «كۇزەت مۇناراسىن» العان بويدا-اق بار تىرلىگىن تاستاپ، وقىپ شىعاتىن». ال جوعارىدا اتى اتالعان كارين: «سوعىس كەزىندە بايقاعانىمىز، دۇنيە-مۇلىك دەگەنىڭ كوزدەن تەز-اق عايىپ بولادى ەكەن. ال رۋحاني اس شەكتەۋلى بولسا دا، ۇزبەي كەلىپ جاتتى. ەحوبا ادال قىزمەتشىلەرىن قالدىرمادى»،— دەپ ەسىنە الدى.
ۋلريكە كرولوپ
ۋاعىزعا قايتا كىرىسۋ (ماتاي 28:19، 20). سۇم سوعىستىڭ كەسىرىنەن ەحوبانىڭ حالقى ۋاعىز بەن ٴتالىم بەرۋ ىسىنە ەمىن-ەركىن قاتىسا الماي قالدى. ٴبىراق، فريدگەلم باۋىرلاستىڭ ايتۋىنشا، سوعىستان سوڭ «ٴبارى بىردەن قايتادان قىزمەتكە كىرىسىپ كەتتى». ال ۋلريكە باۋىرلاس: «مەنىڭ كۇيەۋىمنىڭ ٷي ىشىنە پاتشالىق حابارىن ايتقان العاشقى كۋاگەردىڭ ۇستىندە كونسلاگەردەگى فورماسى بولىپتى! وسىدان-اق ونىڭ قىزمەتكە دەرەۋ كىرىسكەنىن كورەسىڭ»،— دەدى ەسىنە ٴتۇسىرىپ.
«بومبالانعان قالالاردا تۇرمىس احۋالى ادام شوشىرلىق ەدى»،— دەيدى ول. جۇرتتىڭ كوبى قيراعان ۇيىندىلەر اراسىندا تۇرىپ جاتتى. كۋاگەرلەر ولاردى قالاي تاپتى ەكەن؟ وتباسى شىندىققا سوعىستان كەيىن كەلگەن ۋلريكە باۋىرلاس: «ٴبىز شامنىڭ جارىعى مەن مۇرجادان شىققان ٴتۇتىندى ىزدەيتىنبىز»،— دەدى.
ٴبىر-ٴبىرىن قايراتتاندىرۋ (سالونيكالىقتارعا 1-حات 5:11). سوعىستىڭ تۇسىندا ەحوبا كۋاگەرلەرىنىڭ كوبىسى اياۋسىز جاۋىزدىق كوردى. دەگەنمەن سوعىس بىتكەن سوڭ ولار سول ازاپتارىنا شۇقشيىپ قالماي، ٴبىر-ٴبىرىن قايراتتاندىرۋدى ويلادى. راسىندا دا ابدەن «سىنالعان سەنىمدەرى» ولاردى زور قۋانىشقا بولەدى (جاقىپ 1:2، 3). بۇگىندە قۇراما شتاتتاردا تۇراتىن يوگاننەس باۋىرلاس بىلاي دەپ وي ٴبولىستى: «كونسلاگەردە وتىرىپ شىققان اۋداندىق باقىلاۋشىمىز ەحوبانىڭ باۋىرلاستارعا قالاي كومەككە كەلگەنى جايلى كوپ وقيعالار ايتىپ بەرەتىن. ونىڭ اڭگىمەلەرى سەنىمىمىزدى قايراقتاي قايرادى».
يوگاننەس باۋىرلاستاردىڭ «ەحوبانىڭ لاگەردە وزدەرىنە قالاي كومەكتەسكەنىن، دۇعالارىنا قالاي جاۋاپ بەرگەنىن» ەسكە الىپ وتىرعاندارى سوعىس اياقتالعان سوڭ دا قۇدايعا جاقىن بولىپ قالۋلارىنا كومەكتەسكەنىن ايتتى. بۇعان قوسا، ازاتتىققا شىققان كۋاگەرلەر، الدىندا ايتقانداي، كيەلى كىتاپتى ۇنەمى وقۋ، ماسىحشىلەر قاۋىمىنا بارۋ، ۋاعىزعا شىعۋ سياقتى جاقسى رۋحاني كەستەنى ۇستانا بەردى. 1946-جىلى نيۋرنبەرگ قالاسىندا كونگرەستە بولعان ەليزابەت دەگەن باۋىرلاس: «ەركىندىككە شىققان باۋىرلاستار ٵلى دە اپ-ارىق، ٵلسىز ەدى. ٴبىراق وقيعالارىن ايتىپ بەرگەندە، رۋحتارى جالىنداپ تۇراتىن»،— دەپ ەسىنە الدى (ريمدىكتەرگە 12:11).
كارين حارتۋنگ
باۋىرلاستارمەن بىرگە بولۋ (ريمدىكتەرگە 1:11، 12). سوعىس كەزىندە كۋاگەرلەر قاتتى قۋعىن-سۇرگىننىڭ كەسىرىنەن ٴبىر-بىرىمەن ٴجوندى ارالاسا المادى. «باۋىرلاستارى ۇستالىپ قالماس ٷشىن ولار ٴبىر-بىرىنە وتە سيرەك باراتىن»،— دەيدى كارين. ارينە، سوعىستان كەيىن ٴبارى وزگەردى. «باۋىرلاستار ٴبارىن بىرگە ىستەدى،— دەيدى فريدگەلم.— كەزدەسۋلەر مەن ۋاعىز ٸسى اركەز ومىرلەرىنىڭ تورىندە تۇردى».
سوعىستان كەيىن العاشقى كەزدە «بىرەن-ساران كۋاگەردە عانا كولىك بولدى»،— دەپ ويعا الدى گەرمانياداعى ديتريح دەگەن اقساقال. «سوندىقتان كەزدەسۋلەرگە توپ-توپ بولىپ جاياۋ باراتىنبىز. وسىلاي بىرگە جۇرگەنىمىزدىڭ ارقاسىندا ارادان قىل وتپەستەي جاقىن بولىپ، ٴبىر وتباسىنداي بولدىق».
ٴبىزدىڭ ٴبىلىپ-تۇيەرىمىز
قازىرگى شاقتا ەحوبانىڭ كوپتەگەن قىزمەتشىلەرى تابيعي اپات، اۋرۋ-سىرقاۋ، سوعىس، قۋعىن-سۇرگىن مەن كۇنكورىستىڭ قىمباتتاۋىنان قينالىپ ٴجۇر (تىموتەگە 2-حات 3:1). ٴبىراق بىزگە سارىۋايىمعا سالىنۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇعان سەنىمدىلىك بەرەتىن — گەرمانياداعى ناسيستىك رەجيم كەزىندەگى باۋىرلاستارىمىزدىڭ اسىل ۇلگىسى. قۇداي ولاردى قالاي دەمەگەن بولسا، ٴبىزدى دە وسى قيلى زاماندا سولاي دەمەيدى. سوندىقتان پاۋىل سياقتى كوزقاراستا بولعىمىز كەلەدى. ول: «ٴبىز: «ەحوبا — مەنىڭ كومەكشىم. مەن ەشتەڭەدەن قورىقپايمىن. ادام بالاسى ماعان نە ىستەي الادى؟»— دەپ باتىل ايتا الامىز»،— دەپ جازعان (ەۆرەيلەرگە 13:6).
a پيوتسينگەر باۋىرلاستىڭ ٶمىربايانىن «گەرمانياداعى سوعىستان كەيىنگى جىلدارى پاتشالىقتى باستى ورىنعا قويۋ» (اع.) دەگەن ماقالادان وقي الاسىز.
b فروست باۋىرلاستىڭ ٶمىربايانىن «قۇدايعا دەگەن سەنىمنىڭ ارقاسىندا توتاليتارلىق ينكۆيزيسيادان قۇتقارىلۋ» (اع.) دەگەن ماقالادان وقي الاسىز.
c ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن كورسەتىلگەن كومەك جايىندا «ولار ەڭ جاقسىسىن بەردى» (حانزۇشا) ماقالاسىنان جانە «قۇداي پاتشالىعى بيلىك ەتۋدە!» كىتابىنىڭ 211، 218، 219-بەتتەرىندەگى قورشاۋدان بىلە الاسىز.
d بۇگىندە قاۋىمدار «ماسىحشىلىك ٶمىرىمىز بەن قىزمەتىمىز» جۇمىس داپتەرىن قولدانادى.