21-زەرتتەۋ ماقالاسى
«وسى دۇنيەنىڭ دانالىعىنا» الدانىپ قالماڭىز
«وسى دۇنيەنىڭ دانالىعى — قۇدايدىڭ كوز الدىندا اقىماقتىق» (قور. 1-ح. 3:19).
98-ٵن رۋحتىڭ جەتەلەۋىمەن جازىلعان جازبالار
اڭداتپا *
1. قۇداي سوزىنىڭ ارقاسىندا ٴبىز نە نارسەگە يە بولامىز؟
ٴبىز ٷشىن اسپايتىن اسۋ، شەشىلمەيتىن ٴتۇيىن جوق، ويتكەنى بىزدە ۇلى تالىمگەر ەحوبا بار (يشايا 30:20، 21). ونىڭ ٴسوزى ٴبىزدى «بارىنشا جارامدى، ياعني كەز كەلگەن يگى ىسكە تولىقتاي دايار» ەتەدى (ٴتىم. 2-ح. 3:17). كيەلى كىتاپتىڭ اقىل-كەڭەسىمەن ٶمىر ٴسۇرۋدىڭ ارقاسىندا ٴبىز «وسى دۇنيەنىڭ دانالىعىنان» اسقان دانالىققا يە بولامىز (قور. 1-ح. 3:19؛ ٴزاب. 119:97—100).
2. بۇل ماقالا نە جايىندا؟
2 بۇل ماقالادان وسى دۇنيەنىڭ دانالىعى ادامداردى بارىنشا ٴتان قۇمارلىقتارىن ويلاۋعا ۇندەيتىنىن كورەمىز. ولاردىڭ ويلارى مەن ارەكەتتەرىنە ەرىپ كەتپەۋ ٷشىن كوپ كۇش سالۋ كەرەك بولار. كيەلى كىتاپ: «بايقاڭدار، بىرەۋ سەندەردى ادامداردىڭ داستۇرىنە نەگىزدەلگەن پالساپاسىمەن ٵرى بوس، الدامشى ويلارىمەن... تورعا ٴتۇسىرىپ الماسىن»،— دەپ ەسكەرتەدى (قول. 2:8). ٴبىز الدا تاريحقا ۇڭىلە وتىرىپ، بوس ٵرى الدامشى ەكى ويعا نازار اۋدارامىز. ولاردىڭ الەمگە قالاي كەڭ تاراپ كەتكەنىن قاراستىرامىز. ٵر جاعدايدا وسى دۇنيەنىڭ دانالىعى نە ٷشىن اقىماقتىق ەكەنىن جانە قۇدايدىڭ سوزىندەگى دانالىق وسى دۇنيە ۇسىنىپ جاتقان كەز كەلگەن نارسەدەن الدەقايدا ارتىق ەكەنىن كورەمىز.
جىنىستىق ونەگەلىلىككە دەگەن كوزقاراستىڭ وزگەرۋى
3، 4. جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسىندا قۇراما شتاتتاردا ادامداردىڭ جىنىستىق ونەگەلىلىككە دەگەن كوزقاراسى قالاي وزگەردى؟
3 جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسىندا قۇراما شتاتتاردا ادامداردىڭ جىنىستىق ونەگەلىلىككە دەگەن كوزقاراسى تۇبەگەيلى وزگەردى. بۇعان دەيىن جىنىستىق قاتىناس تەك ۇيلەنگەن ادامدارعا عانا تيەسىلى نارسە بولاتىن، ٵرى ەل اراسىندا اشىق ايتىلمايتىن شەتىن تاقىرىپ ەدى. ٴبىراق بۇل قۇندىلىقتار قۇلدىراپ، جۇرتشىلىق «ٴبارى بولا بەرەدى» دەگەن كوزقاراسقا كوشتى.
4 1920—1930 جىلداردا قوعامدا وراسان زور وزگەرىس بەلەڭ الدى. «توسەك قاتىناسىنا مەڭزەيتىن فيلمدەر، ساحنالىق قويىلىمدار، اندەر، كىتاپتار مەن جارنامالار شىعا باستادى»،— دەيدى ٴبىر زەرتتەۋشى. سول جىلدارى جىنىستىق قاتىناس تۋرالى وي تۋدىراتىن ٴبي تۇرلەرى مەن كيىم ۇلگىلەرى كوبەيدى. كيەلى كىتاپتا سوڭعى كۇندەر جايىندا ايتىلىپ كەتكەندەي، ادامدار بۇرىن-سوڭدى بولماعان دەڭگەيدە «ٴلاززات-ەرمەكتى ارتىق كورەتىن بولدى» (ٴتىم. 2-ح. 3:4).
ەحوبانىڭ حالقى قۇلدىراپ جاتقان وسى دۇنيەنىڭ مورالدىق نورمالارىنا ەرمەدى (5، 9-ابزاستى قاراڭىز) *
5. 1960-جىلدان بەرى ادامداردىڭ مورالدىق نورمالارى قالاي وزگەردى؟
5 1960-جىلدارى نەكەگە تۇرماي-اق بىرگە ٶمىر ٴسۇرۋ، گوموسەكسۋاليزم، اجىراسۋ الەمدە كەڭ ەتەك الدى. جىنىستىق قاتىناس اشىق كورسەتىلەتىن ويىن-ساۋىق تۇرلەرى كوبەيدى. مورالدىق نورمالاردىڭ بۇلاي تومەندەۋى قوعامعا ٶز كەسىرىن تيگىزبەي قويمادى. ٴبىر جازۋشى سيپاتتاعانداي، وتباسىلاردىڭ شاڭىراقتارى ورتاسىنا ٴتۇستى، جالعىزباستى انالار مەن اكەلەر، جان كۇيزەلىسى، پورنوگرافياعا (اروتيكالىق ماتەريال) تاۋەلدىلىك ۇلعايدى. جيتس سياقتى جىنىستىق جولمەن بەرىلەتىن اۋرۋلاردىڭ كەڭ تارالۋى — وسى دۇنيەنىڭ دانالىعى اقىماقتىق ەكەنىنىڭ ٴبىر عانا دالەلى (پەت. 2-ح. 2:19).
6. نەلىكتەن ادامداردىڭ جىنىستىق قاتىناسقا دەگەن بۇگىندەگى كوزقاراسى شايتاندى قۋانتادى؟
6 شايتاننىڭ قالاۋى دا وسى. سەبەبى جىنىستىق قاتىناس پەن نەكە — قۇدايدىڭ بەرگەن سيى. وسى سيدى ادامداردىڭ اياقاستى ەتىپ قورلاپ جاتقانى شايتانعا مايداي جاعادى (ەفەس. 2:2). جىنىستىق ونەگەسىزدىك ەحوبانىڭ ادامدارعا ۇرپاق قالدىرۋ ٷشىن بەرگەن سيىن قورلاپ قانا قويماي، ادامدى ماڭگى ٶمىر ٴسۇرۋ ۇمىتىنەن ايىرادى (قور. 1-ح. 6:9، 10).
جىنىستىق ونەگەلىلىككە دەگەن جازبالاردىڭ كوزقاراسى
7، 8. جازبالاردىڭ جىنىستىق قاتىناسقا دەگەن كوزقاراسى نەلىكتەن وسى دۇنيەنىكىنەن الدەقايدا جاقسى؟
7 وسى دۇنيەنىڭ دانالىعىمەن جۇرەتىن ادامدار كيەلى كىتاپتاعى مورالدىق نورمالاردى اقىلعا قونىمسىز ساناپ، كۇلكى-مازاق قىلادى. ولار: «قۇداي ٴبىزدى جىنىستىق قۇشتارلىقپەن جاراتىپ الىپ، ونى تىزگىندە دەپ ايتپايدى عوي!»— دەپ جاتادى. سەبەبى ولار ادام كەز كەلگەن قالاۋىن قاناعاتتاندىرۋى كەرەك دەپ ويلايدى. ٴبىراق بۇل ورايدا جازبالاردىڭ ايتارى باسقا. قۇداي ٴسوزى جامان قۇمارلىقتاردى يگەرۋ قولىمىزدان كەلەتىنىن ايتىپ، ادامي قادىرىمىزدى اسىرادى (قول. 3:5). بۇعان قوسا، جىنىستىق قۇشتارلىقتى ورىندى تۇردە قاناعاتتاندىرۋ ٷشىن، ەحوبا نەكە قۇرىلىمىن سيلادى (قور. 1-ح. 7:8، 9). وسى قۇرىلىمنىڭ ارقاسىندا ەرلى-زايىپتىلار توسەك قاتىناسىنان ٴلاززات الا الادى. وسىلايشا جىنىستىق ونەگەسىزدىكتىڭ قاۋپى مەن وكىنىشكە تولى سالدارىن تارتپايدى.
8 جازبالار جىنىستىق قاتىناسقا دۇرىس قاراۋدى ۇيرەتەدى. راس، وندا بۇل قاتىناستىڭ ادامعا ٴلاززات سيلايتىنى ايتىلعان (ناق. س. 5:18، 19). دەگەنمەن: «ٵرقايسىسىڭ ٶز ٴتانىڭدى قاسيەتتى ساقتاپ، قادىرلەپ، جۇگەندەي بىلىڭدەر، قۇدايدى بىلمەيتىن حالىقتار سياقتى اشكوزدىككە، ٴناپسىقۇمارلىققا سالىنباڭدار»،— دەپ تە ەسكەرتەدى (سال. 1-ح. 4:4، 5).
9. ا) ەحوبانىڭ حالقى 20-عاسىردىڭ باسىندا قۇداي سوزىندەگى دانالىقپەن ٶمىر سۇرۋگە قالاي تالپىندىرىلدى؟ ٵ) جوحاننىڭ 1-حاتى 2:15، 16 دا قانداي كەڭەس جازىلعان؟ ب) ريمدىكتەرگە 1:24—27 تارماقتاردا جازىلعانداي، قانداي ۇياتسىز ىستەردەن اۋلاق بولۋىمىز كەرەك؟
9 جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسىندا ەحوبانىڭ حالقى «ۇياتتان ابدەن بەزگەندەردىڭ» بوس، الدامشى ويلارىنا ەرمەدى (ەفەس. 4:19). ولار ەحوبانىڭ نورمالارىن مەيلىنشە بەكەم ۇستاندى. 1926-جىلدىڭ 15-مامىرىنداعى «كۇزەت مۇناراسىندا» بىلاي دەپ جازىلدى: «ەر ادام دا، ايەل ادام دا وي-ساناسى مەن ٸس-ارەكەتىن كىرشىكسىز تازا ساقتاۋى قاجەت. بۇل اسىرەسە قارسى جىنىستى ادامداردىڭ ٴبىر-بىرىمەن قارىم-قاتىناستارىنا قاتىستى». اينالاسىنداعى جۇرت قۇردىمعا كەتىپ بارا جاتقاندا، ەحوبانىڭ حالقى كيەلى كىتاپتاعى اسقاق دانالىقپەن ٶمىر ٴسۇردى (جوحاننىڭ 1-حاتى 2:15، 16 وقىڭىز). ٴبىزدىڭ قۇداي ٴسوزىن بىلگەنىمىز قانداي جاقسى! وسى دۇنيەنىڭ ونەگەلىلىككە قاتىستى دانالىعىنا قارسى تۇرۋىمىز ٷشىن، ەحوبا رۋحاني اس-سۋدى ۋاقتىلى بەرىپ جاتقانىنا دا وتە ريزامىز! * (ريمدىكتەرگە 1:24—27 وقىڭىز).
ادامنىڭ ٶزىن ويلاۋعا قاتىستى كوزقاراسى
10، 11. كيەلى كىتاپتا سوڭعى كۇندەر جايلى نە ايتىلعان؟
10 كيەلى كىتاپتا سوڭعى كۇندەرى «ادامدار تەك قارا باسىن ويلايتىنى» ايتىلىپ كەتكەن (ٴتىم. 2-ح. 3:1، 2). راسىندا دا، وسى دۇنيە وسىنداي ٶزىمشىل كوزقاراستى العا تارتادى. ٴبىر ەڭبەكتە ايتىلعانداي، 1970-جىلدارى «ٶزىن-ٶزى كەمەلدەندىرۋگە ارنالعان كىتاپتار كوپتەپ شىعا باستادى». ولار «وقىرماندارىن ٶزىن-ٶزى تانۋعا، ٶزىن قانداي بولسا سولاي قابىلداۋعا، ٶز كەيپىن وزگەرتپەۋگە ۇندەدى». سول كىتاپتاردىڭ بىرىندە بىلاي دەلىنگەن: «الەمدەگى ەڭ سۇلۋ، ەڭ عاجاپ، سۇيۋگە لايىق جاندى ٴسۇي. ول — ٶزىڭ». سونداي-اق وندا: «ادام قالاي ٴجۇرىپ-تۇرسا دا ٶزى بىلەدى، ٶزى نەنى دۇرىس دەپ شەشسە، سونى ىستەۋى كەرەك»،— دەپ تە جازىلعان.
11 بۇل سوزدەر سىزگە تانىس پا؟ كەزىندە شايتان دا حاۋاعا وسىنداي وي سالعان. شايتان وعان: «نەنىڭ جاقسى، نەنىڭ جامان ەكەنىن ٴبىلىپ، قۇداي سياقتى بولاسىڭ»،— دەگەن (مۇس. 1-ج. 3:5). بۇگىنگى تاڭدا دا ادامدار وزدەرى تۋرالى اسىرا ويلايتىندارى سونشا — ەشكىم، ٴتىپتى قۇداي دا، ولارعا نەنىڭ دۇرىس، نەنىڭ بۇرىس ەكەنىن ايتا المايدى دەپ سانايدى. مۇنداي وي قالىپ ولاردىڭ اسىرەسە نەكەگە قالاي قارايتىندارىنان انىق بايقالادى.
ٴماسىحشى وزىنەن گورى وزگەلەردىڭ، اسىرەسە جۇبايىنىڭ قامىن ويلايدى (12-ابزاستى قاراڭىز) *
12. وسى دۇنيەنىڭ نەكەگە دەگەن كوزقاراسى قانداي؟
12 كيەلى كىتاپ ەرلى-زايىپتىلار ٴبىر-ٴبىرىن جانە نەكە انتىن سيلاۋ كەرەك دەپ ۇيرەتەدى. بۇل جۇبايلاردى ٴبىرتۇتاس بولىپ قالۋعا اسا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا شاقىرادى. كيەلى كىتاپتا: «ەركەك اكە-شەشەسىن قالدىرىپ، ايەلىنە قوسىلادى، ٴسۇيتىپ، ەكەۋى ٴبىرتۇتاس بولادى»،— دەلىنگەن (مۇس. 1-ج. 2:24). ال وسى دۇنيەنىڭ دانالىعىنا ەرگەندەر بۇعان قاراما-قايشى ويدا. ولار «نەكەدە اركىم ٶز جاعدايىن جاساۋى كەرەك» دەيدى. اجىراسۋ تۋرالى ٴبىر كىتاپتا سالتاناتتى نەكە قيۋ راسىمىندە ايتىلاتىن «ومىرلىك سەرىك بولامىن» دەگەن انت «ماحابباتىم سارقىلعانشا» دەپ وزگەرتىلگەنى ايتىلعان. نەكەگە وسىلاي نەمقۇرايدى قاراۋدىڭ سالدارىنان وتباسىلار ويران بولىپ، قانشاما ادامنىڭ سەزىمدەرى مەن جۇرەكتەرى جارالاندى. وسى دۇنيەنىڭ نەكەگە دەگەن كوزقاراسى — بارىپ تۇرعان اقىماقتىق!
13. ەحوبا وركوكىرەك ادامداردان نەگە جەركەنەدى؟
13 سونداي-اق كيەلى كىتاپتا: «كوكىرەك كوتەرگەن اركىم ەحوباعا جەركەنىشتى»،— دەپ جازىلعان (ناق. س. 16:5). ەحوبا كوكىرەك ادامداردان نە ٷشىن جەركەنەدى؟ سەبەبى ولار وزدەرىن شەكتەن تىس جاقسى كورىپ، شايتان سياقتى كەۋدە كوتەرىپ كەتەدى. شايتان وركوكىرەك بولعانى سونشا — يسا، ياعني ەحوباعا ٴبارىن جاراتۋعا كومەكتەسكەن تۇلعا، ونىڭ الدىنا جىعىلىپ، تابىنۋى كەرەك دەپ ويلادى! (مات. 4:8، 9؛ قول. 1:15، 16). ٶزى جايلى وسىلاي اسقاق ويلايتىن ادامدار وزدەرىن دانامىز دەپ ساناسا دا، قۇدايدىڭ الدىندا ولار اقىلسىز.
ادامنىڭ ٶزىن ويلاۋعا قاتىستى جازبالاردىڭ كوزقاراسى
14. ٶزىمىز تۋرالى دۇرىس ويدا بولۋعا ريمدىكتەرگە 12:3 قالاي كومەكتەسەدى؟
14 كيەلى كىتاپ ٶزىمىز تۋرالى دۇرىس ويدا بولۋعا كومەكتەسەدى. ٶز-ٶزىمىزدى لايىقتى شامادا جاقسى كورگەندە تۇرعان ەشتەڭە جوق. ويتكەنى يسا: «وزگە ادامدى ٶزىڭدى سۇيگەندەي ٴسۇي»،— دەگەن. بۇل سوزدەر قانداي دا ٴبىر مولشەردە ٶزىمىزدى ويلاۋىمىز كەرەكتىگىن كورسەتەدى (مات. 19:19). الايدا كيەلى كىتاپ ٶزىمىزدى باسقالاردان جوعارى ساناۋعا ۇيرەتپەيدى. كەرىسىنشە، وندا بىلاي دەلىنگەن: «كۇنشىل نە اتاققۇمار بولماي، قايتا، كىشىپەيىلدىلىكپەن باسقالاردى وزدەرىڭنەن جوعارى قويىڭدار» (ٴفىلىپ. 2:3؛ ريمدىكتەرگە 12:3 وقىڭىز).
15. كيەلى كىتاپتىڭ اقىل-كەڭەستەرى پايدالى ەكەنىنە نەگە سەنىمدىسىز؟
15 كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ دەپ سانالاتىن ادامدار كيەلى كىتاپتىڭ اقىل-كەڭەستەرىن اقىماقتىق دەپ ەسەپتەيدى. باسقالاردى وزىڭنەن جوعارى ساناۋ السىزدىكتىڭ بەلگىسى، سولاي ەتسەڭ، وزگەلەر باسىنىپ كەتەدى دەپ ويلايدى. شايتاننىڭ دۇنيەسىنە ٴتان وسىنداي كوزقاراستىڭ سالدارى قانداي؟ ٶزىمشىل ادامداردى باقىتتى دەي الاسىز با؟ ال ولاردىڭ وتباسىلارى شە؟ ولاردىڭ شىنايى دوستارى بار ما؟ قۇدايمەن جاقىن قارىم-قاتىناستا ما؟ قايسىسى ادامدى ورگە جەتەلەيدى، وسى دۇنيەنىڭ دانالىعى ما، الدە قۇداي سوزىندەگى دانالىق پا؟
16، 17. نە نارسەگە ريزامىز جانە نە سەبەپتى؟
16 وسى دۇنيە دانا دەپ سانايتىن ادامداردىڭ كەڭەسىنە جۇگىنۋ ٶزى اداسىپ كەتكەن ادامنان جول سۇراۋمەن تەڭ. يسا ٶز زامانىنداعى حالىق دانا دەپ ەسەپتەگەن ادامدار جايلى: «ولار سوقىر جەتەكشىلەر. ەگەر سوقىردى سوقىر جەتەلەسە، ەكەۋى دە ورعا قۇلايدى»،— دەگەن (مات. 15:14). راسىندا دا، وسى دۇنيەنىڭ دانالىعى — قۇدايدىڭ كوز الدىندا اقىماقتىق.
قۇدايدىڭ قىزمەتشىلەرى وتكەندى ەسكە الىپ، ەحوبانىڭ دانالىعىمەن ٶمىر سۇرگەندەرىنە قۋانىپ وتىر (17-ابزاستى قاراڭىز) *
17 كيەلى كىتاپتاعى دانالىققا تۇنعان اقىل-كەڭەستەر قاي زاماندا دا «ٴتالىم بەرۋگە، اشكەرەلەۋگە، تۇزەتۋگە، ٵدىل تالاپتارعا ساي تاربيەلەۋگە ٴتيىمدى» (ٴتىم. 2-ح. 3:16). ۇيىمى ارقىلى ٴبىزدى وسى دۇنيەنىڭ دانالىعىنان قورعاپ جاتقانى ٷشىن ەحوباعا دان ريزامىز! (ەفەس. 4:14). الىپ جاتقان رۋحاني اس-سۋىمىز ٵرقاشان قۇداي سوزىندەگى نورمالارعا ساي ٶمىر سۇرۋگە كۇش بەرەدى. ەحوبانىڭ اسقان دانالىق پەن كيەلى كىتاپ ارقىلى باعىت بەرىپ وتىرعانى — ٴبىز ٷشىن باعا جەتپەس سي!
54-ٵن مىنە، جول!
^ 5-ابزاس بۇل ماقالا ەڭ سەنىمدى اقىل-كەڭەس تەك ەحوبادان كەلەتىنىنە كوزىمىزدى جەتكىزەدى. ونىڭ سوزىندەگى دانالىقپەن ٶمىر سۇرسەك، شىنىمەن باقىتتى بولامىز. ال وسى دۇنيەنىڭ دانالىعىنا ەرسەك، قۇردىمعا كەتىپ، كوپ زيان كورەمىز.
^ 9-ابزاس مىنا باسىلىمداردى وقىپ كورسەڭىز بولادى: «جاستاردىڭ ساۋالدارى. پايدالى كەڭەستەر» كىتابى (حانزۇشا)، 1-توم، 24—26 تاراۋلار جانە 2-توم، 4، 5-تاراۋلار جانە «جاستاردى قىزىقتىراتىن 10 سۇراق» كىتاپشاسى، 7-سۇراق، 21—23 بەتتەر.
^ 50-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: كۋاگەر وتباسىنىڭ ومىرىندەگى كەيبىر كەزەڭدەر. ولار 1960-جىلداردىڭ اياعىندا ۋاعىزداپ ٴجۇر.
^ 52-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: 1980-جىلدارى ايەلى اۋىرىپ قالعاندا، كۇيەۋى وعان كۇتىم جاساپ جاتىر. ال قىزدارى قاستارىندا وتىر.
^ 54-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: بۇگىنگى كۇنى ولار وتكەندى ەسكە الىپ، ەحوبانىڭ دانالىعىمەن ٶمىر سۇرگەندەرىنە قۋانىپ وتىر. ال تۇرمىس قۇرعان قىزدارى كۇيەۋىمەن جانە ۇلىمەن بىرگە ولاردىڭ قۋانىشىنا ورتاقتاسىپ جاتىر.
