14-زەرتتەۋ ماقالاسى
سولتۇستىكتىڭ شابۋىلى!
«مەنىڭ ەلىمە... ٴبىر حالىق كەلدى» (جوەل 1:6).
95-ٵن تاڭ شاپاعى جارقىراي تۇسۋدە
اڭداتپا *
1. راسسەلل باۋىرلاس پەن ونىڭ سەرىكتەستەرى قانداي ٵدىس بويىنشا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن جانە نەلىكتەن بۇل ٵدىس ٴتيىمدى بولدى؟
ٴبىر عاسىردان استام ۋاقىت بۇرىن چ. ت. راسسەلل مەن ونىڭ سەرىكتەرى، كيەلى كىتاپتى زەرتتەيتىن شاعىن توپ، بىرگە جينالا باستادى. ولار ەحوبا قۇداي مەن يسا ٴماسىح تۋرالى، ولگەندەردىڭ كۇيى مەن تولەم جايلى كيەلى كىتاپتىڭ شىن مانىندە نەگە ۇيرەتەتىنىن تۇسىنگىلەرى كەلدى. ولاردىڭ زەرتتەۋ ادىستەرى قاراپايىم ەدى. بىرەۋ قانداي دا ٴبىر سۇراقتى كوتەرەتىن دە، ٴبارى سول تاقىرىپقا قاتىستى ٵربىر تارماقتى مۇقيات قاراستىرىپ شىعاتىن. سوسىن ىزدەنىستەرىنىڭ ناتيجەسىن جازىپ الاتىن. ەحوبانىڭ كومەگىمەن سول اقجۇرەكتى ماسىحشىلەر كيەلى كىتاپتىڭ نەگىزگى شىندىقتارىن ٴتۇسىندى، بۇل شىندىقتار بۇگىنگى كۇنى دە باعالى.
2. كيەلى كىتاپ پايعامبارلىعىن تۇسىنۋگە تىرىسقاندا نەگە كەيدە بۇرىس تۇجىرىم جاساۋىمىز مۇمكىن؟
2 بىراق كوپ ۇزاماي سول كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى كيەلى كىتاپتىڭ نەگىزگى ىلىمدەرىنە قاراعاندا ونداعى پايعامبارلىقتاردى ٴتۇسىنۋ قيىن ەكەنىن بايقادى. نەلىكتەن؟ بۇنىڭ ٴبىر سەبەبى — ادەتتە كيەلى كىتاپتاعى پايعامبارلىقتى ورىندالىپ جاتقاندا نە ورىندالعاننان كەيىن جاقسىراق تۇسىنەمىز. ٴبىراق بۇنىڭ باسقا دا سەبەبى بار. پايعامبارلىقتى دۇرىس ٴتۇسىنۋ ٷشىن ونىڭ ٴمانماتىنىن تولىقتاي قاراستىرۋ كەرەك. ەگەر پايعامبارلىقتىڭ تەك ٴبىر قىرىنا عانا نازار اۋدارىپ، باسقاسىنا كوز جۇمساق، بۇرىس تۇجىرىم جاساۋىمىز مۇمكىن. جوەل كىتابىنداعى پايعامبارلىقپەن دە سولاي بولعان سياقتى. وسى پايعامبارلىقتى قاراستىرىپ، قازىرگى تۇسىنىگىمىزدى نەگە وزگەرتۋ قاجەت ەكەنىن تالقىلايىق.
3، 4. وسىعان دەيىن جوەل 2:7—9 تارماقتارداعى پايعامبارلىقتى قالاي ٴتۇسىنىپ كەلدىك؟
3 جوەل 2:7—9 وقىڭىز. جوەل پايعامبار شەگىرتكەلەردىڭ يسرايل ەلىن جوياتىنىن ايتقان. ارىستاندىكىندەي تىستەرى مەن جاقتارى بار وسى قوماعاي شەگىرتكەلەر كوز الدىنداعىنىڭ ٴبارىن جالماپ قوياتىن بولادى (جوەل 1:4، 6). كوپ جىلدار بويى بۇل پايعامبارلىق ەحوبانىڭ حالقىنىڭ ەشكىم توقتاتا المايتىن شەگىرتكەلەر سياقتى ۋاعىزداي بەرەتىنىن بەينەلەيدى دەپ تۇسىندىك. ال ۋاعىز ٸسىنىڭ «ەلگە»، نەمەسە ٴدىنباسىلارىنىڭ ىقپالىنداعى ادامدارعا زالال كەلتىرەتىن اسەرى بار دەپ پايىمدادىق *.
4 ەگەر تەك جوەل 2:7—9 تارماقتاردى وقىساق، بۇل تۇجىرىم دۇرىس سياقتى بولىپ كورىنەدى. الايدا پايعامبارلىقتىڭ مانماتىنىنە مۇقيات ۇڭىلسەك، ونىڭ ماعىناسى باسقا ەكەنىن تۇسىنەمىز. بۇنىڭ ٴتورت سەبەبىنە توقتالىپ وتەيىك.
وزگەرىستىڭ ٴتورت سەبەبى
5، 6. مىنا تارماقتاردى قاراستىرعاندا، قانداي سۇراق تۋىندايدى: ا) جوەل 2:20؟ ٵ) جوەل 2:25؟
5 ٴبىرىنشى سەبەبىن ٴبىلۋ ٷشىن ەحوبانىڭ شەگىرتكەلەر جايلى ايتقان ۋادەسىنە ٴمان بەرەيىك: «سولتۇستىكتەن كەلگەندى [شەگىرتكەلەردى] قاستارىڭنان الىسقا قۋامىن» (جوەل 2:20). ەگەر شەگىرتكەلەر يسانىڭ ۋاعىزداۋ مەن شاكىرت دايىنداۋعا قاتىستى بۇيرىعىنا باعىنىپ جۇرگەن ەحوبا كۋاگەرلەرىن بەينەلەسە، نەگە ەحوبا ولاردى الىسقا قۋۋدى ۋادە ەتەدى؟ (ەزەك. 33:7—9؛ مات. 28:19، 20). شىندىعىندا، ەحوبا ٶزىنىڭ ادال قىزمەتشىلەرىن ەمەس، حالقىنا قارسى شىققانداردى «قۋىپ» جاتىر.
6 ەكىنشى سەبەپتى ٴبىلۋ ٷشىن جوەل 2:25 تەگى سوزدەرگە كوڭىل اۋدارايىق. ەحوبا بىلاي دەيدى: «مەن سەندەرگە جىبەرگەن ۇلى اسكەر: قۇجىناعان شەگىرتكە مەن قاناتسىز شەگىرتكە، وبىر شەگىرتكە مەن جالمايتىن شەگىرتكە جەپ كەتكەن ٶنىمنىڭ، سول جىلدارى كەلتىرىلگەن زالالدىڭ، ورنىن تولتىرامىن». بايقاساڭىز، ەحوبا شەگىرتكەلەر كەلتىرگەن زالالدىڭ «ورنىن تولتىراتىنىن» ۋادە ەتكەن. ەگەر شەگىرتكەلەر پاتشالىقتىڭ جاريالاۋشىلارىن بەينەلەسە، بۇل ولاردىڭ ايتاتىن حابارى زالال كەلتىرەدى دەگەندى بىلدىرەر ەدى عوي. ٴبىراق بۇل حابار ٶمىردى ساقتاپ قالادى جانە زۇلىم ادامدى وكىندىرە الادى (ەزەك. 33:8، 19). ال بۇل ولار ٷشىن باتا ەمەس پە؟
7. جوەل 2:28، 29 داعى «سوسىن» دەگەن ٴسوز نەنى تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى؟
7 جوەل 2:28، 29 وقىڭىز. ٷشىنشى سەبەپ — پايعامبارلىقتاعى وقيعالاردىڭ ورىندالۋ رەتى. ەحوبانىڭ «سوسىن مەن ٵربىر ادامعا رۋحىمدى توگەمىن» دەگەنىن بايقادىڭىز با؟ بۇل شەگىرتكەلەر ٶز تاپسىرمالارىن بىتىرگەننەن كەيىنگى ۋاقىتقا نۇسقايدى. ەگەر شەگىرتكەلەر قۇداي پاتشالىعىن ۋاعىزداۋشىلار بولسا، نەگە ەحوبا كيەلى رۋحىن ولار كۋالىك بەرۋدى اياقتاعاننان كەيىن توكپەك؟ شىن مانىندە، قۇدايدىڭ قۇدىرەتتى رۋحى بولماعاندا، ولار ونداعان جىلدار بويى قارسىلىقتار مەن تيىم سالىنعانىنا قاراماي ۋاعىزداي الماس ەدى.
د. ف. رۋتەرفورد باۋىرلاس پەن باسشىلىقتى قولعا العان وزگە دە مايلانعان قىزمەتشىلەر قۇدايدىڭ وسى زۇلىم دۇنيەگە قارسى ۇكىمىن باتىلدىقپەن جاريالاپ جاتىر (8-ابزاستى قاراڭىز)
8. ايان 9:1—11 تارماقتاردا جازىلعان شەگىرتكەلەر كىمدى بەينەلەيدى؟ (مۇقاباداعى سۋرەتتى قاراڭىز.)
8 ايان 9:1—11 وقىڭىز. ال قازىر ٴتورتىنشى سەبەپكە توقتالايىق. بۇرىن ٴبىز جوەل كىتابىندا سيپاتتالعان شەگىرتكەلەر ۋاعىز ٸسىمىزدى بىلدىرەدى دەپ ويلادىق، ويتكەنى ايان كىتابىندا دا وسىعان ۇقساس پايعامبارلىق بار. بۇل پايعامبارلىقتا قاپتاعان شەگىرتكەلەردىڭ بەت پىشىندەرى ەر ادامدىكىندەي جانە «باستارىنا كيگەنى التىن ٴتاج ىسپەتتى» ەكەنى ايتىلعان (ايان 9:7). ولار «ماڭدايلارىنا قۇدايدىڭ بەلگىسى قويىلماعانداردى»، ياعني قۇدايدىڭ جاۋلارىن بەس اي بويى (شەگىرتكەنىڭ ٶمىر ٴسۇرۋ ۇزاقتىعى) ازاپتاۋلارى كەرەك ەدى (ايان 9:4، 5). بۇل جەردە ەحوبانىڭ مايلانعان قىزمەتشىلەرى سيپاتتالىپ تۇر. ولار قۇدايدىڭ زۇلىم زامانعا قارسى ۇكىمىن باتىلدىقپەن جاريالايدى، ال بۇل وسى زاماندى قولدايتىنداردى «ازاپقا» سالادى.
9. جوەل مەن جوحان كورگەن شەگىرتكەلەردىڭ ايىرماشىلىقتارى قانداي؟
9 ايانداعى پايعامبارلىق پەن جوەل كىتابىنداعى پايعامبارلىقتاردىڭ ۇقساستىقتارى بار، ارينە. دەگەنمەن ولاردىڭ اراسىندا ايتارلىقتاي ايىرماشىلىقتار دا بار. بايقاساق، جوەل كىتابىنداعى شەگىرتكەلەر وسىمدىكتەردى جايپاپ سالادى (جوەل 1:4، 6، 7). ال جوحان كورگەن اياندا شەگىرتكەلەرگە كوك شوپكە زاقىم كەلتىرۋگە رۇقسات بەرىلمەيدى (ايان 9:4). جوەل كورگەن شەگىرتكەلەر سولتۇستىكتەن كەلگەن (جوەل 2:20). ال جوحان كورگەن شەگىرتكەلەر تۇڭعيىقتان شىقتى (ايان 9:2، 3). جوەل سيپاتتاعان شەگىرتكەلەر الىسقا قۋىلدى. ال ايانداعى شەگىرتكەلەر الىسقا قۋىلمادى، قايتا، ولارعا ىستەرىن سوڭىنا دەيىن اياقتاۋعا مۇمكىندىك بەرىلدى. كيەلى كىتاپتا قۇدايدىڭ ولارعا كوڭىلى تولماعانى جايلى ەشتەڭە ايتىلماعان. (« شەگىرتكەلەر جايلى پايعامبارلىقتار. ۇقساس بولعانمەن، ەكى ٴتۇرلى» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.)
10. كيەلى كىتاپتاعى قانداي دا ٴبىر نارسە ەكى ٴتۇرلى ماعىنانى ٴبىلدىرۋى مۇمكىن ەكەنىنە مىسال كەلتىرىڭىز.
10 ەكى پايعامبارلىقتاعى ايتارلىقتاي ايىرماشىلىقتارعا قاراپ، ولار ٴبىر-بىرىمەن بايلانىستى ەمەس دەپ تۇجىرىمداۋعا بولادى. دەمەك، جوەل كىتابىندا سۋرەتتەلگەن شەگىرتكەلەر مەن ايان كىتابىندا ايتىلعان شەگىرتكەلەر ٴبىر ەمەس. كەيدە كيەلى كىتاپتاعى قانداي دا ٴبىر نارسە ەكى ٴتۇرلى ماعىنانى ٴبىلدىرۋى مۇمكىن. مىسالى، ايان 5:5 تە يسا «ياھۋدا رۋىنان شىققان ارىستان» دەپ اتالعان، ال پەتىردىڭ 1-حاتى 5:8 دە ٸبىلىس «اقىرعان ارىستانعا» تەڭەلگەن. جوعارىدا قاراستىرىلعان ٴتورت جايتقا سۇيەنسەك، جوەلدىڭ پايعامبارلىعىنا قاتىستى تۇسىنىگىمىزدى وزگەرتۋ كەرەك ەكەنىنە كوزىمىز جەتەدى. ولاي بولسا، جوەلدىڭ پايعامبارلىعى نەنى ٴبىلدىرۋى مۇمكىن؟
پايعامبارلىقتىڭ ٴمانى
11. جوەل 1:6؛ 2:1، 8، 11 تارماقتار شەگىرتكەلەردىڭ كىم ەكەنىن تۇسىنۋگە قالاي كومەكتەسەدى؟
11 جوەلدىڭ پايعامبارلىعىنىڭ مانماتىنىنە دەن قويساق، پايعامباردىڭ اسكەري شابۋىل جايلى ايتىپ جاتقانىن تۇسىنەمىز (جوەل 1:6؛ 2:1، 8، 11). ەحوبا «ۇلى اسكەرىن»، ياعني بابىل ساربازدارىن قولدانىپ وزىنە مويىنسۇنباعان يسرايلدىكتەردى جازالايتىنىن ايتتى (جوەل 2:25). اسكەر «سولتۇستىكتەن كەلگەن» دەپ تۋرا ايتىلعان، ويتكەنى بابىلدىقتار يسرايلگە سولتۇستىكتەن شابۋىلداماق ەدى (جوەل 2:20). بۇل اسكەر جاقسى ۇيىمداسقان شەگىرتكەلەر لەگىنە تەڭەلدى. ولار تۋرالى جوەل بىلاي دەگەن: «ٵربىرى [سارباز] ٶز جولىمەن العا باسادى... قالاعا لاپ قويىپ، قابىرعاعا جۇگىرىپ شىعادى. ۇيلەرگە ورمەلەپ، ۇرى ىسپەتتى تەرەزەدەن كىرەدى» (جوەل 2:8، 9). بۇل كورىنىستى ەلەستەتە الدىڭىز با؟ بارلىق جەردە ساربازدار. جاسىرىناتىن جەر جوق. بابىلدىقتاردىڭ سەمسەرىنەن ەشكىم قاشىپ قۇتىلا المايدى!
12. جوەلدىڭ شەگىرتكەلەر جايلى پايعامبارلىعى قالاي ورىندالدى؟
12 ب.ز. ب. 607-جىلى بابىلدىقتار (نە حالدەيلەر) شەگىرتكەلەر ىسپەتتى يەرۋساليمدى جاۋلاپ الدى. كيەلى كىتاپتا بىلاي دەلىنگەن: «حالدەيلەردىڭ پاتشاسى... ولاردىڭ جىگىتتەرىن... سەمسەرمەن ٶلتىردى. ونىڭ قىز-بوزبالاعا دا، كارى-قۇرتاڭعا دا جانى اشىمادى. قۇداي ٴبارىن سونىڭ قولىنا بەردى. ول شىنايى قۇدايدىڭ ٷيىن ورتەپ، يەرۋساليمنىڭ قابىرعاسىن قۇلاتىپ تاستادى، بەكىنىس مۇنارالارىن دا ورتەپ جىبەردى. وسىلاي باعالى نارسەلەردىڭ ٴبارىن جويدى» (شەج. 2-ج. 36:17، 19). بابىلدىقتار ەلدى جاۋلاپ الىپ، ونى جويعاننان كەيىن ادامدار يەرۋساليمدى «ادام دا، اڭ دا تۇرمايتىن ٵرى حالدەيلەردىڭ قولىنا بەرىلگەن قاڭىراعان ەل» دەپ ايتقان (ەرم. 32:43).
13. ەرەميا 16:16، 18 دىڭ ماعىناسىن ٴتۇسىندىرىڭىز.
13 جوەلدىڭ پايعامبارلىعىنان شامامەن 200 جىل وتكەن سوڭ، ەحوبا ەرەميا ارقىلى وسى شابۋىل جايلى تاعى ٴبىر پايعامبارلىق ايتتى. ول جاۋلاپ الۋشىلار زۇلىمدىق جاساعان يسرايلدىكتەردى مۇقيات ىزدەپ، ولاردىڭ ٴبارىن ۇستاپ الاتىنىن ايتتى. «مىنە، مەن كوپتەگەن بالىقشىلاردى جىبەرىپ وتىرمىن،— دەيدى ەحوبا. بالىقشىلار ولاردى اۋلايدى. سوسىن كوپتەگەن اڭشىلاردى جىبەرەمىن، اڭشىلار ولاردى ٵربىر تاۋ-توبەدەن، جارتاستىڭ قۋىستارىنان ىزدەپ تابادى... ولاردىڭ قىلمىسى مەن كۇناسىنىڭ ەسەسىن تولىق قايتارامىن». ەشقانداي مۇحيت تا، ورمان دا وكىنبەگەن يسرايلدىكتەردى بابىلدىڭ ساربازدارىنان جاسىرىپ قالا الماس ەدى (ەرم. 16:16، 18).
قالپىنا كەلەتىن كەز
14. جوەل 2:28، 29 داعى سوزدەر قاشان ورىندالدى؟
14 سونداي-اق جوەل جاقسى حابار دا ايتتى: جەر قايتادان ٶنىمدى بولماق ەدى (جوەل 2:23—26). سوسىن كۇندەردىڭ كۇنىندە رۋحاني اس-سۋدىڭ مول قورى بولار ەدى. «مەن ٵربىر ادامعا رۋحىمدى توگەمىن، سوندا ۇل-قىزدارىڭ پايعامبارلىق ەتەدى... ٴتىپتى قۇل-كۇڭدەرىمە دە رۋحىمدى توگەمىن»،— دەيدى ەحوبا (جوەل 2:28، 29). بۇل پايعامبارلىق يسرايلدىكتەر بابىلدان ورالعاندا بىردەن ورىندالعان جوق. قايتا، اراعا عاسىرلار سالىپ، ب.ز. 33-جىلى ەلۋىنشى كۇن مەيرامىندا جۇزەگە استى. ونى قايدان بىلەمىز؟
15. ەلشىلەردىڭ ىستەرى 2:16، 17 دە ايتىلعانداي، پەتىر جوەل 2:28 دەگى سوزدەرگە قانداي وزگەرىس ەنگىزدى جانە بۇل نەنى بىلدىرەدى؟
15 كيەلى رۋحتىڭ جەتەلەۋىمەن ەلشى پەتىر جوەل 2:28، 29 داعى سوزدەردى ەلۋىنشى كۇن مەيرامى كۇنى ورىن العان تاڭعاجايىپ وقيعامەن بايلانىستىردى. سول كۇنى تاڭعى ساعات توعىزداردا كەرەمەت تۇردە كيەلى رۋح توگىلىپ، وعان كەنەلگەن ادامدار ٵرتۇرلى تىلدە «قۇدايدىڭ عاجايىپ ىستەرى جايلى ايتا» باستادى (ەل. ٸس. 2:11). رۋحتىڭ جەتەلەۋىمەن پەتىر جوەلدىڭ پايعامبارلىعىنان ٷزىندى كەلتىرگەن كەزدە ونى ٴسال باسقاشا ايتتى. قاي ٴسوزدى باسقاشا ايتقانىن بايقادىڭىز با؟ (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 2:16، 17 وقىڭىز). ٷزىندىنى «سوسىن» دەپ باستاۋدىڭ ورنىنا ول «سوڭعى كۇندەرى»، ياعني وسى مانماتىندە ياھۋدي جۇيەسىنىڭ سوڭعى كۇندەرىندە، قۇدايدىڭ رۋحى «ٵربىر ادامعا توگىلەتىنىن» ايتتى. بۇل جوەلدىڭ پايعامبارلىعى ورىندالعانعا دەيىن ٴبىراز ۋاقىت وتكەنىن كورسەتەدى.
16. قۇداي رۋحى ٴبىرىنشى عاسىرداعى ۋاعىز ىسىنە قالاي ىقپال ەتتى، ال بۇگىنگى كۇن جايلى نە دەي الامىز؟
16 قۇداي ٴبىرىنشى عاسىرداعى ماسىحشىلەرگە رۋحىن توككەننەن كەيىن ولار بولاشاقتا بۇكىل دۇنيەگە تارايتىن ۋاعىز ٸسىن باستاپ كەتتى. سول كەزدە، شامامەن ب.ز. 61-جىلى، ەلشى پاۋىل قولوستىقتارعا جازعان حاتىندا ىزگى حابار «بارلىق جەردە ۋاعىزدالىپ» جاتىر دەپ ايتا العان (قول. 1:23). مۇنداعى «بارلىق جەر» سول زامانداعى پاۋىل مەن وزگەلەر ساپار جاساي العان جەرلەردى بىلدىرەدى. ەحوبانىڭ قۇدىرەتتى كيەلى رۋحىنىڭ ارقاسىندا ۋاعىز ٸسى بۇگىندە ودان دا كوپ جەرگە، «جەردىڭ قيىر شەتىنە دەيىن» تارالۋدا! (ەل. ٸس. 13:47). (« رۋحىمدى توگەمىن» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.)
نە وزگەردى؟
17. شەگىرتكەلەر جايلى جوەلدىڭ ايتقان پايعامبارلىعىنا قاتىستى تۇسىنىگىمىز قالاي وزگەردى؟
17 سونىمەن، نە وزگەردى؟ ەندى ٴبىزدىڭ جوەل 2:7—9 تارماقتارداعى پايعامبارلىققا قاتىستى تۇسىنىگىمىز الدەقايدا تۋرا. سول تارماقتار قۇلشىنىسپەن اتقارىلىپ جاتقان ۋاعىز ٸسىمىزدى ەمەس، ب.ز.ب. 607-جىلى يەرۋساليمدى جاۋلاپ العان بابىل اسكەرىن بىلدىرەدى.
18. ەحوبانىڭ حالقىنا قاتىستى نە وزگەرمەدى؟
18 ال نە وزگەرمەدى؟ ەحوبانىڭ حالقى كەز كەلگەن ٴتاسىلدى قولدانىپ، ىزگى حاباردى ٵلى دە بارلىق جەردە ۋاعىزداۋدا (مات. 24:14). بىزگە سەنىپ تاپسىرىلعان ۋاعىز ٸسىن اتقارۋعا ەشقانداي ۇكىمەت بوگەت بولا المايدى. ەحوبانىڭ قولداۋىنىڭ ارقاسىندا بۇرىن-سوڭدى بولماعانداي بەلسەندىلىك تانىتىپ، پاتشالىق جايلى ىزگى حاباردى باتىلدىقپەن ۋاعىزداپ ٴجۇرمىز! كيەلى كىتاپ پايعامبارلىعىن ٴتۇسىنۋ ٷشىن كىشىپەيىلدىلىكپەن ەحوبانىڭ باسشىلىعىنا جۇگىنە بەرەمىز جانە ونىڭ ٶز ۋاقىتىندا «شىندىقتى تولىق تۇسىنۋگە» كومەكتەسەتىنىنە سەنىمدىمىز! (جوح. 16:13).
97-ٵن قۇداي سوزىمەن ٶمىر ٴسۇرۋ
^ 5-ابزاس كوپتەگەن جىلدار بويى ٴبىز جوەل كىتابىنىڭ 1، 2-تاراۋلارىنداعى پايعامبارلىقتى ٴبىزدىڭ كۇندەرىمىزدەگى ۋاعىز ىسىنە قاتىستى دەپ ويلاپ كەلدىك. الايدا جوەل كىتابىنداعى پايعامبارلىقتىڭ وسى بولىگىنە قاتىستى تۇسىنىگىمىزدى وزگەرتۋگە كەلەلى ٴتورت سەبەپ بار. ولار قانداي؟
^ 3-ابزاس مىسالى، 2009-جىلعى 15-ساۋىردەگى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» «ەحوبانىڭ دانالىعى جاراتىلىستارىنان كورىنىس تابادى» (حانزۇشا) دەگەن ماقالاسىنىڭ 14—16 ابزاستارىن قاراڭىز.
