2-زەرتتەۋ ماقالاسى
وزگەلەرگە تىرەك بولايىق
«وسىلار... قۇداي پاتشالىعى ٷشىن قىزمەتتەستەرىم ٵرى تىرەگىم بولىپ ٴجۇر» (قول. 4:11).
90-ٵن ٴبىر-ٴبىرىمىزدى جىگەرلەندىرەيىك
اڭداتپا *
1. ەحوبانىڭ قىزمەتشىلەرى قانداي قيىندىقتار كورىپ ٴجۇر؟
تورتكىل دۇنيەدە ەحوبانىڭ قىزمەتشىلەرى قيىن، ٴتىپتى جانعا اۋىر تيەتىن جاعدايلارعا كەزىگىپ ٴجۇر. بۇنى ٶز قاۋىمىڭىزدان دا بايقاعان بولارسىز. كەي ماسىحشىلەر اۋىر دەرتكە شالدىققان نە سۇيىكتى ادامىنان ايىرىلعان. باسقا بىرەۋلەردىڭ تۋىسى نە جاقىن دوسى شىندىقتان كەتكەندىكتەن، جۇرەكتەرى اۋىرىپ ٴجۇر. ال تاعى ٴبىر باۋىرلاستارىمىز تابيعي اپاتتان زارداپ شەگىپ، قينالىپ جاتىر. مۇنداي باۋىرلاستارىمىز جۇبانىشقا ٴزارۋ. ولارعا قالاي كومەكتەسسەك بولادى؟
2. نەلىكتەن پاۋىل كەي كەزدەرى جۇبانىشقا مۇقتاج بولدى؟
2 ەلشى پاۋىلدىڭ ومىرىنە ٴجيى قاۋىپ تونگەن (قور. 2-ح. 11:23—28). سونداي-اق ول «تانىنە قادالىپ تۇراتىن تىكەنمەن» كۇرەسكەن، بۇل دەنساۋلىقپەن بايلانىستى قيىندىق بولسا كەرەك (قور. 2-ح. 12:7). ال ٴبىر جولى ونىڭ كوڭىلى قاتتى ٴتۇستى، ويتكەنى قىزمەتتەسى بولعان ديماس «وسى دۇنيەنى جاقسى كورگەندىكتەن»، ونى تاستاپ كەتتى (ٴتىم. 2-ح. 4:10). پاۋىل باتىل ٵرى رۋحپەن مايلانعان ٴماسىحشى بولاتىن، جانقيارلىقپەن وزگەلەردەن كومەگىن ايامايتىن. دەسە دە ونىڭ دا كوڭىلى جىعىلعان كەزدەرى بولدى (ريم. 9:1، 2).
3. ەحوبا پاۋىلدى قالاي جۇباتىپ، نىعايتتى؟
3 پاۋىل وزىنە قاجەت جۇبانىش پەن قولداۋعا يە بولدى. قالايشا؟ ەحوبا ونى كيەلى رۋحى ارقىلى نىعايتقانىندا ٴسوز جوق (قور. 2-ح. 4:7؛ ٴفىلىپ. 4:13). سونىمەن قاتار ەحوبا ونى ٴماسىحشى باۋىرلاستارى ارقىلى دا نىعايتتى. پاۋىل كەي قىزمەتتەستەرىنىڭ ٶزى ٷشىن «ناعىز جۇبانىش» ەكەنىن ايتقان (قول. 4:11، «جاڭا ٶمىر» باسپاسى). ولاردىڭ ىشىندە ارىستارق، تيحيك پەن مارقا بار. ولار پاۋىلعا قيىندىققا توزۋگە كومەكتەسىپ، سۇيەنىش بولدى. وسى ٷش ماسىحشىگە وزگەلەرگە تىرەك، جۇبانىش بولۋعا نە كومەكتەستى؟ ٴبىز دە سولار سياقتى قالاي باسقالاردى جۇباتىپ، جىگەرلەندىرە الامىز؟
ارىستارق سياقتى ادال بولايىق
ارىستارق سياقتى، «قيىن شاقتا» باۋىرلاستارىمىزدىڭ قاسىنان تابىلىپ، ولارعا ادال دوس بولا الامىز (4، 5-ابزاستى قاراڭىز) *
4. ارىستارق ادال دوس ەكەنىن قالاي كورسەتتى؟
4 سالونيكادان شىققان ماكەدوندىق ارىستارق دەگەن ٴماسىحشى پاۋىلعا ادال دوس بولا ٴبىلدى. ارىستارق جايلى كيەلى كىتاپتا پاۋىل ٷشىنشى ميسسيونەرلىك ساپارىندا ەفەسكە بارعان كەزىندە ٴبىرىنشى رەت ٴسوز ەتىلەدى. پاۋىلمەن بىرگە جۇرگەندە ارىستارقتى ٴبىر توپ ادام ۇستاپ الادى (ەل. ٸس. 19:29). الايدا ول توبىردىڭ قولىنان بوساعاندا، ٶز باسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن ويلاماي، پاۋىلعا ادال بولىپ، قاسىندا قالدى. بىرنەشە ايدان كەيىن گرەكيادا دا قارسىلاستار پاۋىلدىڭ كوزىن قۇرتقىسى كەلگەندە، ارىستارق ونىڭ قاسىنان كەتپەدى (ەل. ٸس. 20:2—4). ال شامامەن ب.ز. 58-جىلى پاۋىل ريمگە قاماۋعا جونەلتىلگەن كەزدە، ارىستارق وعان ىلەسىپ، ۇزاق ساپارعا شىعادى. جولدا ولار كەمە اپاتىنا ۇشىراپ، بىرگە امان قالادى (ەل. ٸس. 27:1، 2، 41). ريمگە جەتكەن سوڭ، ارىستارق پاۋىلمەن بىرگە ٴبىرشاما ۋاقىت قاماۋدا بولعان بولسا كەرەك (قول. 4:10). ادال سەرىگىنىڭ ارقاسىندا پاۋىلدىڭ جانى سەرگىپ، جۇبانىش تاپقانىندا ٴسوز جوق!
5. ناقىل سوزدەر 17:17 گە ساي، قالاي ٴبىز ادال دوس بولا الامىز؟
5 ارىستارق سياقتى، ٴبىز دە تەك جاقسى كەزدە عانا ەمەس، «قيىن شاقتا» دا باۋىرلاستارىمىزدىڭ قاسىنان تابىلىپ، ادال دوس بولا الامىز (ناقىل سوزدەر 17:17 وقىڭىز). قيىندىق كورگەنىنەن ٴبىراز ۋاقىت وتسە دە، باۋىرلاسىمىز جۇبانىشقا ٴزارۋ بولۋى مۇمكىن. قاتەرلى ىسىكتىڭ كەسىرىنەن ٷش ايدىڭ ىشىندە اكەسىنەن دە، شەشەسىنەن دە ايىرىلىپ قالعان فرانسەس * بىلاي دەيدى: «باسىمىزعا تۇسكەن بۇل قاسىرەت ٴبىزدى ٴبىرازعا دەيىن ەسەڭگىرەتىپ تاستاعان سياقتى. كوپ ۋاقىت وتسە دە، ٵلى قايعىرىپ ٴجۇرمىن. وسىنى تۇسىنەتىن ادال دوستارىما قاتتى ريزامىن».
6. ادالدىق ٴبىزدى نە ىستەۋگە تالپىندىرادى؟
6 ادال دوستار باۋىرلاستارىنا تىرەك بولۋ ٷشىن قۇرباندىقتارعا بارادى. بۇعان ٴبىر دالەل كەلتىرەيىك: پيتەر ەسىمدى باۋىرلاسىمىز داۋاسى جوق جامان دەرتكە شالدىعادى. ونىڭ ايەلى كەترين بىلاي دەيدى: «قاۋىمىمىزداعى ٴبىر ەرلى-زايىپتى ٴبىزدى كولىكتەرىمەن دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا الىپ باردى. سول جەردە ٴبىز پيتەردىڭ اۋرۋى جايلى بىلدىك. سوندا ولار ٴبىزدى وسى قيىن كەزەڭدە جالعىز قالدىرماۋعا بەكىنىپ، قاجەت كەزدىڭ بارىندە قاسىمىزدان تابىلدى». قيىندىعىمىزدى كوتەرىسۋگە كومەكتەسەتىن ناعىز دوستارىمىزدىڭ بولعانى نەتكەن جۇبانىش!
تيحيك سياقتى سەنىمدى دوس بولايىق
وزگەلەر قيىندىققا كەزىككەندە، تيحيك سياقتى سەنىمدى دوس بولا الامىز (7—9 ابزاستاردى قاراڭىز) *
7، 8. قولوستىقتارعا 4:7—9 تارماقتارعا ساي، نەگە تيحيكتى سەنىمدى دوس بولعان دەي الامىز؟
7 ريمنىڭ ازيا دەگەن پروۆينسياسىنان شىققان تيحيك ەسىمدى ٴماسىحشى پاۋىلدىڭ سەنىمدى سەرىكتەسى بولدى (ەل. ٸس. 20:4). شامامەن ب.ز. 55-جىلى پاۋىل ياھۋدي ماسىحشىلەرگە جاردەم رەتىندە قارجى جيناۋدى ۇيىمداستىرادى. ول وسىنداي ماڭىزدى ىسكە كومەكتەسۋدى تيحيككە سەنىپ تاپسىرعان كورىنەدى (قور. 2-ح. 8:18—20). كەيىنىرەك پاۋىل ريمدە ٴبىرىنشى رەت قاماۋدا وتىرعاندا، تيحيك ونىڭ حابارشىسى بولدى. ول پاۋىلدىڭ حاتتارى مەن جىگەرلەندىرەرلىك حابارلارىن ازياداعى قاۋىمدارعا جەتكىزىپ ٴجۇردى (قول. 4:7—9).
8 تيحيك ٵردايىم پاۋىلدىڭ سەنىمدى دوسى بولدى (تيت. 3:12). سول كەزدەگى ماسىحشىلەردىڭ ٴبارى بىردەي ول سياقتى سەنىمدى ادام بولماعان. شامامەن ب.ز. 65-جىلى پاۋىل ەكىنشى رەت تۇرمەدە وتىرعاندا ازياداعى كوپتەگەن ماسىحشىلەردىڭ، قارسىلاستاردان قورىققاندىقتان بولسا كەرەك، وزىنەن قاشقاقتاعانىن جازعان (ٴتىم. 2-ح. 1:15). ال تيحيككە پاۋىل سەنىم ارتا الدى، ٴسۇيتىپ، وعان تاعى ٴبىر قىزمەتتى سەنىپ تاپسىردى (ٴتىم. 2-ح. 4:12). ول تيحيك ىسپەتتى سەنىمدى دوسىنىڭ بار بولعانىنا ريزا بولعان شىعار.
9. تيحيككە قالاي ەلىكتەي الامىز؟
9 ٴبىز دە تيحيككە ۇقساپ، سەنىمدى دوس بولا الامىز. مىسالى، كومەككە مۇقتاج باۋىرلاستارعا قول ۇشىن بەرۋدى ۋادە ەتىپ قانا قويماي، ٸس جۇزىندە ناقتى كومەك كورسەتەمىز (مات. 5:37؛ لۇقا 16:10). بىزگە سەنىم ارتا الاتىندارىن بىلگەندەرىنىڭ ٶزى باۋىرلاستارعا جۇبانىش بەرەدى. مۇنى ٴبىر ايەل باۋىرلاس بىلاي دەپ ٴتۇسىندىردى: «ادامنىڭ سوزىندە تۇراتىنىن بىلسەڭ، ول كەلىپ، كومەكتەسە مە، جوق پا دەپ ۋايىمدامايسىڭ».
10. ناقىل سوزدەر 18:24 تە ايتىلعانداي، قيىندىققا كەزىككەندە نە ۇنجىرعامىز تۇسكەندە، جۇبانىشتى كىمنەن تابا الامىز؟
10 قيىندىقپەن كۇرەسىپ جۇرگەن نە ۇنجىرعاسى تۇسكەن ادامدار كوپ جاعدايدا سەنىمدى دوستارىنا ارقا سۇيەۋ ارقىلى جۇبانىش تابادى (ناقىل سوزدەر 18:24 وقىڭىز). بالاسى قاۋىمنان شىعارىلعانىنا قاتتى كوڭىلى تۇسكەن بەدجا بىلاي دەيدى: «مەن سەنىم ارتا الاتىن بىرەۋگە ىشىمدەگىنى اقتارعىم كەلدى». ال كارلوس دەگەن باۋىرلاس ٶز قاتەلىكتەرىنىڭ كەسىرىنەن قاۋىمداعى مىندەتتەرىنەن ايىرىلىپ قالادى. ول: «مەن ايىپتالۋدان قورىقپاي، ىشكى سەزىمدەرىمدى ەش بۇكپەسىز ايتا الاتىن «قاۋىپسىز پانا» ىزدەدىم»،— دەيدى. وعان اقساقالدار «قاۋىپسىز پانا» بولىپ، قيىندىعىن ەڭسەرۋگە كومەكتەستى. ايتقاندارىنىڭ ٴبارىن اقساقالدار قۇپيا ساقتايتىنىن بىلگەنى دە كارلوسقا جۇبانىش بەردى.
11. ٴبىز قالاي سەنىمدى دوس بولا الامىز؟
11 سەنىمدى دوس بولۋ ٷشىن بىزگە شىدامدىلىق قاجەت. كۇيەۋى تاستاپ كەتكەندە، جاننا ەسىمدى باۋىرلاس سەزىمدەرىن جاقىن دوستارىنا ايتىپ جۇبانعان. «ٴبىر نارسەنى قايتا-قايتا ايتا بەرسەم دە، ولار مەنى شىداممەن تىڭدايتىن»،— دەيدى جاننا. ٴسىز دە جاقسى تىڭداۋشى بولۋ ارقىلى ناعىز دوس بولا الاسىز.
مارقا ىسپەتتى وزگەلەرگە قىزمەت ەتۋگە دايىن بولايىق
مارقانىڭ پاۋىلعا جاقسىلىق جاساعانى سياقتى، ٴبىز دە قيىندىق كورىپ جۇرگەن باۋىرلاستارعا قولداۋ كورسەتە الامىز (12—14 ابزاستاردى قاراڭىز) *
12. مارقا دەگەن كىم جانە ول قالاي دايىندىق رۋحىن تانىتتى؟
12 يەرۋساليمدە تۋىپ-وسكەن مارقا ياھۋدي حالقىنان شىققان ٴماسىحشى ەدى. ونىڭ تۋىسى بارنابا كوپشىلىك جاقسى تانيتىن ميسسيونەر بولعان (قول. 4:10). مارقانىڭ وتباسى باقۋاتتى تۇرعانعا ۇقسايدى، دەسە دە ول دۇنيە-مۇلىكتى باستى ورىنعا قويماعان. مارقا ٵردايىم دايىندىق رۋحىن تانىتقان، ول قۋانا-قۋانا وزگەلەرگە قىزمەت ەتكەن. مىسالى، ول ەلشى پاۋىلمەن دە، ەلشى پەتىرمەن دە قىزمەتتەسىپ، ولارعا جاۋاپكەرشىلىكتەرىن اتقارۋعا كومەكتەسكەن. مارقا ولارعا تاماق ساتىپ الۋ، توقتايتىن جەر تابۋ سياقتى ماسەلەلەردە جاردەم بەرگەنگە ۇقسايدى (ەل. ٸس. 13:2—5؛ پەت. 1-ح. 5:13). پاۋىل مارقانى «قۇداي پاتشالىعى ٷشىن قىزمەتتەسىم» ٵرى «تىرەگىم» دەپ اتاعان (قول. 4:10، 11).
13. تىموتەگە 2-حات 4:11 دەن مارقانىڭ ادال قىزمەتىن پاۋىلدىڭ باعالاعانى قالاي كورىنەدى؟
13 مارقا پاۋىلدىڭ جاقىن دوستارىنىڭ ٴبىرى بولىپ كەتتى. مىسالى، پاۋىل شامامەن ب.ز. 65-جىلى ريمدە سوڭعى رەت تۇرمەدە وتىرعاندا تىموتەگە ەكىنشى حاتىن جازادى. حاتىندا پاۋىل تىموتەدەن ريمگە كەلۋىن جانە وزىمەن بىرگە مارقانى الا كەلۋىن سۇرايدى (ٴتىم. 2-ح. 4:11). پاۋىل مارقانىڭ سوڭعى كەزدەرى اتقارعان قىزمەتىن باعالاعانىندا ٴسوز جوق. سوندىقتان دا ونىڭ وسىنداي ماڭىزدى كەزدە قاسىندا بولعانىن قالادى. مارقا پاۋىلعا ٸس جۇزىندە قولعابىس ەتتى. ول پاۋىلدى اس-سۋمەن، حات جازۋعا قاجەتتى زاتتارمەن قامتاماسىز ەتكەن كورىنەدى. مارقانىڭ قولداۋ كورسەتكەنى مەن جىگەر بەرگەنى پاۋىلعا ٶلىم جازاسىنا كەسىلەر الدىنداعى كۇندەرى مەدەت بولعان شىعار.
14، 15. ماتاي 7:12 دەن وزگەلەرگە ٸس جۇزىندە جاردەم بەرۋ تۋرالى نە ۇيرەنەمىز؟
14 ماتاي 7:12 وقىڭىز. قيىن شاقتى باستان وتكىزگەندە، ٸس جۇزىندە كومەكتەسىپ جۇرگەندەرگە ٴدان ريزا بولامىز! «قينالعاندا كۇندەلىكتى ىستەپ جۇرگەن ىستەرىڭدى ىستەي الماي قالاسىڭ»،— دەيدى رايان. ونىڭ اكەسى اياق استى وقىس وقيعادان كوز جۇمعان ەدى. ول بىلاي دەپ قوستى: «ٸس جۇزىندەگى كومەكتىڭ، ٴتىپتى كىشكەنتاي بولسا دا، پايداسى زور».
15 بايقامپاز بولساق، وزگەلەرگە ٸس جۇزىندە كومەكتەسۋدىڭ جولدارىن تابا الامىز. مىسالى، ٴبىر ايەل باۋىرلاس ماقالانىڭ باسىندا ايتىلعان پيتەر مەن كەترينگە دارىگەرگە بارىپ-كەلۋگە كومەكتەسەدى. پيتەر دە، كەترين دە ەندىگارى كولىك ايداي المايتىندىقتان، بۇل باۋىرلاس كەستە قۇرادى. وسىنىڭ ارقاسىندا پيتەر مەن كەترينگە قول ۇشىن بەرگىسى كەلەتىن قاۋىمداعى باۋىرلاستار ولاردى كەزەك-كەزەك كولىكتەرىمەن تاسيدى. مۇنىڭ پايداسى ٴتيدى مە؟ «يىعىمىزدان اۋىر جۇك تۇسكەندەي بولدى»،— دەيدى كەترين. كىشىگىرىم ىستەرمەن دە باۋىرلاستاردى جۇباتا الاتىنىمىزدى ەستە ۇستايىق.
16. وزگەلەردى جۇباتۋعا قاتىستى مارقادان نە ۇيرەنەمىز؟
16 مارقانىڭ رۋحاني ىستەردەن قولى بوساماعان. ونىڭ ماڭىزدى تەوكراتيالىق مىندەتتەرى بولدى. مىسالى، ول ٶز اتىمەن اتالعان ىزگى حاباردى جازدى. سوندا دا ول پاۋىلعا كومەك بەرۋ ٷشىن ۋاقىت تاپتى. پاۋىل دا مارقادان تارتىنباي كومەك سۇراي الاتىن. بىرەۋلەر انجەلا دەگەن باۋىرلاستىڭ تۋىسىن ٶلتىرىپ كەتكەندە، ول ٶزىن جۇباتۋعا دايىن بولعان باۋىرلاستارعا ريزا بولعانىن ايتتى. ول: «ەگەر دوستارىڭ شىنىمەن كومەكتەسكىسى كەلسە، ولارمەن اڭگىمەلەسۋ جەڭىل بولادى. ويتكەنى ولار كومەكتەسۋگە شىنىمەن ىقىلاستى، ەش تارتىنشاقتامايدى دا»،— دەيدى. ٴبىز دە «باسقالار مەنى باۋىرلاستارىما ٸس جۇزىندە كومەكتەسۋگە دايىن تۇراتىن ادام دەپ تاني ما؟» دەپ ويلانىپ كورسەك بولادى.
وزگەلەردى جۇباتا بەرەيىك
17. قورىنتتىقتارعا 2-حات 1:3، 4 تەگى سوزدەر جايلى ويلانعانىمىز وزگەلەردى جۇباتۋعا قالاي قوزعاۋ سالادى؟
17 جۇبانىشقا مۇقتاج باۋىرلاستاردى تابۋ قيىن ەمەس. ٴبىز ٴتىپتى باسقالار ٴبىزدى جۇباتۋ ٷشىن ايتقان ويلاردى قولدانىپ وزگەلەردى جۇباتا الارمىز. اجەسىنەن ايىرىلعان نينو ەسىمدى باۋىرلاس بىلاي دەيدى: «ەگەر ٶزىمىز جول بەرسەك، ەحوبا ٴبىز ارقىلى وزگەلەردى جۇباتا الادى» (قورىنتتىقتارعا 2-حات 1:3، 4 وقىڭىز). ال جوعارىدا ايتىلعان فرانسەس بىلاي دەيدى: «قورىنتتىقتارعا 2-حات 1:4 تەگى سوزدەر ٴدال ايتىلعان. ٴبىز وزگەلەردەن العان جۇبانىشتى باسقالارعا بەرە الامىز».
18. ا) نەگە كەيبىرەۋلەر وزگەلەردى جۇباتۋدان قورقۋى مۇمكىن؟ ٵ) وزگەلەردى قالاي جۇباتا الامىز؟ مىسال كەلتىرىڭىز.
18 قورقىنىشىمىزعا قاراماي، باسقالارعا كومەكتەسۋدىڭ جولىن تابۋىمىز كەرەك. مىسالى، قيىن كۇندەردى باسىنان وتكىزىپ جاتقان ادامعا نە ايتىپ، نە قويارىمىزدى بىلمەگەندىكتەن قورقۋىمىز مۇمكىن. پول ەسىمدى اقساقال اكەسى قايتىس بولعاندا، كەي باۋىرلاستاردىڭ ونى جۇباتۋعا تىرىسقاندارىن ەسىنە الدى. «ولارعا ماعان كەلىپ، مەنى جۇباتۋ وڭاي بولعان جوق. ولار نە ايتارلارىن بىلمەدى. سوندا دا ولاردىڭ مەنى جۇباتقىسى، قولداعىسى كەلگەندەرىن قاتتى باعالادىم»،— دەيدى ول. ال تادجون ەسىمدى باۋىرلاس جويقىن جەرسىلكىنىسىنەن كەيىن باۋىرلاستاردىڭ ونى قالاي قولداعاندارىن ايتىپ بەردى. ول بىلاي دەدى: «شىنىمدى ايتسام، جەرسىلكىنىسى بولعان كۇنى باۋىرلاستاردىڭ ماعان جىبەرگەن بارلىق حابارلامالارى ەسىمدە جوق. ٴبىراق ولاردىڭ مەنى ۋايىمداپ، جاعدايىمدى بىلۋگە تىرىسقاندارى ەسىمدە». ەگەر باۋىرلاستاردىڭ قامىن ويلايتىنىمىزدى كورسەتسەك، ولاردى جاقسى جۇباتا الامىز.
19. نەگە باۋىرلاستارعا تىرەك بولۋعا بەكىندىڭىز؟
19 وسى دۇنيەنىڭ سوڭى جاقىنداعان سايىن، الەمدەگى جاعداي ۋشىعىپ، ٶمىر ٴسۇرۋ بارعان سايىن قيىنداي بەرمەك (ٴتىم. 2-ح. 3:13). كەمەلسىز بولعاندىقتان جانە قاتەلىكتەر جىبەرەتىندىكتەن جۇبانىشقا مۇقتاج بولا بەرەمىز. ەلشى پاۋىلدىڭ ومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ادال بولىپ قالعانىنىڭ ٴبىر سەبەبى — وعان ٴماسىحشى دوستارى تىرەك بولدى. ەندەشە، ارىستارق سياقتى ادال، تيحيك ىسپەتتى سەنىمدى جانە مارقاعا ۇقساپ وزگەلەرگە قىزمەت ەتۋگە دايىن بولايىق. وسىلايشا باۋىرلاستارىمىزعا سەنىمدەرىندە بەرىك بولىپ قالۋعا كومەكتەسەمىز (سال. 1-ح. 3:2، 3).
^ 5-ابزاس ەلشى پاۋىل ومىرىندە كوپ قيىندىق كورگەن. سونداي قيىن شاقتاردا وعان كەي باۋىرلاستارى تىرەك ٵرى سۇيەنىش بولعان. بۇل ماقالادا سول باۋىرلاستاردىڭ نەنىڭ ارقاسىندا وزگەلەرگە جۇبانىش بولعانىن بىلەمىز. سونداي-اق ولاردان ۇلگى الىپ، وزگەلەرگە ٸس جۇزىندە قالاي كومەكتەسە الاتىنىمىزدى قاراستىرامىز.
^ 5-ابزاس بۇل ماقالاداعى كەيبىر ەسىمدەر وزگەرتىلگەن.
111-ٵن قۋانۋعا سەبەپ كوپ
^ 56-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: ارىستارق پەن پاۋىل كەمە اپاتىنا ۇشىرايدى.
^ 58-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: تيحيككە پاۋىلدىڭ حاتتارىن قاۋىمدارعا جەتكىزۋ سەنىپ تاپسىرىلدى.
^ 60-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: مارقا پاۋىلعا ٸس جۇزىندە جاردەم بەردى.
