1922. ٴجۇز جىل بۇرىن
«[قۇداي] يەمىز يسا ٴماسىح ارقىلى جەڭىس سيلايدى» (قور. 1-ح. 15:57). وسى سوزدەر 1922-جىلدىڭ جىلدىق تارماعى بولىپ تاڭدالىپ، قۇداي كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرىنىڭ ادالدىقتارىنا باتاسىن بەرەتىنىنە سەندىردى. شىنىندا دا، سول جىلى ەحوبا ۋاعىزداۋ ىسىنە قىزۋ ارالاسقان جاريالاۋشىلارعا جەڭىس سيلادى. ولار كىتاپتاردى وزدەرى باسىپ شىعارىپ، وزدەرى تۇپتەيتىن بولدى جانە پاتشالىق جايلى حاباردى راديو ارقىلى جاريالاي باستادى. ال 1922-جىلدىڭ سوڭىنا تامان ەحوبا ٶز حالقىنا باتاسىن توگىپ جاتقانى تاعى دا دالەلدەندى. وگايو شتاتىنداعى سيدار-پوينتتا (اقش) وتكەن تاريحي كونگرەستە كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى باس قوستى. ەحوبانىڭ ۇيىمى سول كونگرەستە العان باعىتىنان ٵلى كۇنگە دەيىن اينىماي كەلەدى.
تابىلعان اقىل
ۋاعىز ٸسى قارقىن العاندىقتان، ادەبيەتتەرگە دەگەن سۇرانىس تا ارتا بەردى. سول كەزدە برۋكليندەگى بەتەلدىڭ باسپاحاناسى تەك جۋرنالداردى باسىپ شىعاراتىن. كىتاپتاردى بولسا باسپا كومپانيالارىنا باسىپ شىعارتاتىن. بىراق بۇل كومپانيالار كىتاپتارىمىزدى بىرنەشە اي بويى جەتكىلىكتى مولشەردە شىعارا الماعاندىقتان، رۋتەرفورد باۋىرلاس باسپا ىسىنە جاۋاپتى روبەرت مارتين باۋىرلاسقا ٶز كىتاپتارىن وزدەرى باسىپ شىعارۋدى ۇسىنادى.
برۋكليننىڭ كونكورد كوشەسىندەگى باسپاحانا، نيۋ-يورك شتاتى
«ٴماسساعان، بۇل ەندى تەرۋ، باسۋ، تۇپتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەتىن تولىققاندى ٴبىر باسپاحانا اشۋ دەگەن ٴسوز عوي دەپ تاڭعالىپ قالدىق»،— دەدى مارتين باۋىرلاس. ٴسۇيتىپ، باۋىرلاستار برۋكليندەگى كونكورد كوشەسىندەگى ٴبىر جەردى جالعا الىپ، ٸشىن قاجەتتى قۇرال-جابدىققا تولتىرا باستادى.
جاڭا باستامامىزعا بارلىعى بىردەي قۋانبادى. سولاردىڭ ٴبىرى ٴبىزدىڭ ادەبيەتتەرىمىزدى باسىپ جۇرگەن كومپانيانىڭ پرەزيدەنتى ەدى. ول ٴبىزدىڭ سۋ جاڭا باسپاحانامىزعا كىرىپ كەلىپ بىلاي دەدى: «سەندەر ەڭ مىقتى دەگەن باسپا جابدىقتارىن جيناپ الىپسىڭدار، بىراق ارالارىندا ونى قالاي قولدانۋ كەرەكتىگىن ٴبىلىپ جاتقان ەشكىم جوق. وسىدان قاراپ تۇرىڭدار، جارتى جىلدىڭ ىشىندە-اق مىنا جەر ٴبىر توبە تەمىر-تەرسەككە اينالادى».
«ونىڭ ٴسوزىنىڭ جانى بارداي كورىندى، بىراق ول ٴبىر نارسەنى ۇمىتىپ كەتتى: بىزگە يەمىزدىڭ ٶزى جار ەدى»،— دەدى مارتين باۋىرلاس. مارتين باۋىرلاس ٴدوپ ٴتۇستى. كوپ ۇزاماي تۇپتەۋ ماشيناسىندا كۇنىنە 2000 كىتاپتان شىعارىلا باستادى.
باۋىرلاستار باسپا ماشينالارىنىڭ قاستارىندا تۇر
ٷمىت ٷنىن شارتاراپقا جايعان راديو
ەحوبانىڭ حالقى ٶز كىتاپتارىن وزدەرى باسىپ شىعارۋمەن قاتار، ىزگى حاباردى جاڭا ٴبىر تاسىلمەن تاراتا باستادى. 1922-جىلدىڭ 26-اقپانىندا، جەكسەنبى كۇنى تۇستەن كەيىن رۋتەرفورد باۋىرلاس العاش رەت راديودان سويلەدى. ول كاليفورنيا شتاتىنىڭ لوس-اندجەلەس قالاسىنداعى KOG راديو كەشەنىندە «قازىر ٶمىر ٴسۇرىپ جاتقان ميلليونداعان ادام ەشقاشان ولمەيدى» دەگەن بايانداماسىن ايتتى.
بۇل باياندامانى 25 000 داي ادام تىڭدادى. كەيبىرەۋلەرى جىلى لەبىزدەرىن ٴبىلدىرىپ حات جازىپ جىبەرىپتى. سولاردىڭ ٴبىرى كاليفورنيا شتاتىنىڭ سانتا-انا قالاسىنىڭ تۇرعىنى ۆيللارد ەشۆورد بولاتىن. ول حاتىندا رۋتەرفورد باۋىرلاستى كوڭىلدى دە قىزىقتى ويلارى ٷشىن ماقتاپتى، سوسىن بىلاي دەپ قوسىپتى: «وسى باياندامانى راديودان ايتقانىڭىز قانداي جاقسى بولدى! ايتپەسە، ٴتىپتى كورشى ۇيگە كەلىپ ايتساڭىز دا بارا الماس ەدىك، ويتكەنى ٴبىزدىڭ ۇيدە ٷش ناۋقاس ادام تۇرادى».
كەيىنگى اپتالاردا راديودان ودان دا كوپ باياندامالار ايتىلا باستادى. 1922-جىلدىڭ سوڭىنا تامان «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالىندا ىزگى حاباردى راديو ارقىلى، كەم دەگەندە، 300 000 ادام تىڭداعانى جاريالاندى!
كەلىپ ٴتۇسىپ جاتقان جىلى لەبىزدەرگە قاناتتانىپ، كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى برۋكليندەگى بەتەلگە جاقىن جەردەن، ياعني ستاتەن-ايلەند اۋدانىنداعى ۋچاسكەدە ٶز راديو كەشەندەرىن سوعۋدى شەشەدى. وسىلاي WBBR راديو كەشەنىمىز پايدا بولدى. ول الداعى جىلدارى پاتشالىق جايلى حاباردىڭ ۇلكەن قارقىنمەن تارالۋىنا سەبەپ بولماق ەدى.
«ADV»
1922-جىلدىڭ 15-ماۋسىمىندا شىققان «كۇزەت مۇناراسىندا» وگايو شتاتىنداعى سيدار-پوينتتا 5—13-قىركۇيەك ارالىعىندا كونگرەسس وتەتىنى حابارلاندى. وسى ايتۋلى كۇنى كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى سيدار-پوينتتا باس قوسىپ، قۋانىشتان توبەلەرى كوككە جەتتى!
رۋتەرفورد باۋىرلاس ٴدۇيىم جۇرتتىڭ الدىنا شىعىپ، العاشقى بايانداماسىندا بىلاي دەدى: «يەمىز وسى كونگرەسكە نۇرىن جاۋدىرادى جانە جەر بەتىندە بۇرىن-سوڭدى بولماعانداي كۋالىك ەتىلۋىن قامدايدى. مەن بۇعان تيتتەي دە كۇماندانبايمىن». تەك رۋتەرفورد باۋىرلاس قانا ەمەس، وزگە بايانداماشىلاردىڭ بارلىعى دا جاريالاۋشىلاردى قايراپ، ىزگى حاباردى جان سالا ۋاعىزداۋعا قايتا-قايتا تالپىندىردى.
1992-جىلى سيدار-پوينتتا وتكەن كونگرەستە جينالعان جۇرت، وگايو شتاتى
8-قىركۇيەكتە، جۇما كۇنى 8 000 داي ادام رۋتەرفورد باۋىرلاستىڭ بايانداماسىن تىڭداۋعا قۋانا جينالدى. ولار شاقىرۋ قاعازدارىندا جازىلعان «ADV» دەگەن قىسقارتىلعان ٴسوزدىڭ ماعىناسىن بىلۋگە اسىقتى. ورىندارىنا جايعاسقان سوڭ، كەيبىرەۋلەر ساحنانىڭ جوعارى جاعىندا ٸلۋلى تۇرعان ۇلكەن باننەردى بايقادى. الدىڭعى ورىندارعا جايعاسقانداردىڭ ٴبىرى وكلاحوما شتاتىنىڭ تۋلسا قالاسىنان كەلگەن ارتۋر كلاۋس باۋىرلاس ەدى. ول ۋاقىتتا داۋىس زورايتقىشتار بولماعاندىقتان، بايانداماشىنىڭ داۋىسى الدىڭعى ورىنداردا جاقسىراق ەستىلەتىن.
«ٴبىز ونىڭ ٵربىر ٴسوزىن ۇيىپ تىڭداپ وتىردىق»
رۋتەرفورد باۋىرلاستىڭ بايانداماسىنا كەدەرگى جاساماۋ ٷشىن، كونگرەسس ٴتوراعاسى سارايعا ەشكىمنىڭ كىرۋىنە رۇقسات ەتىلمەيتىنىن حابارلادى. تاڭعى ساعات 9:30 دا رۋتەرفورد باۋىرلاس بايانداماسىن يسانىڭ ماتاي 4:17 دەگى «كوك پاتشالىعى تاياپ قالدى» دەگەن سوزدەرىمەن باستادى. ادامدار بۇل پاتشالىق جايلى قالاي ەستىپ-بىلەتىنىن تۇسىندىرە كەلە رۋتەرفورد باۋىرلاس: «يسا وسىندا بولاتىن كەزىندە ەگىن جينايتىنىن، ياعني ادال ادامداردان تۇراتىن ٶزىنىڭ حالقىن جينايتىنىن ايتقان»،— دەدى.
«ٴبىز ونىڭ ٵربىر ٴسوزىن ۇيىپ تىڭداپ وتىردىق»،— دەيدى كلاۋس باۋىرلاس. ٴبىر كەزدە كلاۋس باۋىرلاس اياق استىنان ٶزىن جامان سەزىنىپ، سىرتقا شىعۋىنا تۋرا كەلەدى. بايانداما ايتىلىپ جاتقاندا قايتىپ كىرە المايتىنىن بىلسە دە، ول باسقا امالى بولماي، زالدان شىعىپ كەتەدى.
بىرنەشە مينۋتتان كەيىن ارتۋر ٶزىن جاقسى سەزىنىپ قالادى. كەيىن ول بايانداما ايتىلىپ جاتقان جاققا بارسا، دۋ قول شاپالاقتىڭ داۋىسىن ەستيدى. ول باياندامانىڭ قالعان بولىگىن قالاي ەستىسەم ەكەن دەپ، تاپىراقتاپ امالىن ىزدەي باستايدى. ٴسۇيتىپ، جاسى جيىرما ۇشتەگى كلاۋس باۋىرلاس بيىكتىگى 4 مەترلىك قابىرعاعا ورمەلەپ، شاتىرعا شىعىپ كەتەدى. ول شاتىرعا بەكىتىلگەن تەرەزەلەردىڭ اشىق ەكەنىن كورىپ، جاقىنداپ بارسا، بايانداما جاپ-جاقسى ەستىلىپ تۇر ەكەن.
سويتسە، شاتىردا ارتۋردىڭ ٶزى عانا ەمەس، كەيبىر دوستارى دا ٴجۇر ەكەن. سولاردىڭ ٴبىرى فرانك دجونسون جۇگىرىپ كەلىپ: «قالتاڭدا باكى بار ما؟»— دەپ سۇرايدى.
«ٴيا، بار»،— دەيدى ارتۋر.
«ٴماسساعان، سەن مەنىڭ دۇعاما جاۋاپ بولدىڭ عوي. اناۋ ۇلكەن ورالعان ماتانى كورىپ تۇرسىڭ با؟ ول — باننەر، مىنا شەگەلەرگە بايلانعان. قازىر سۋديانى جاقسىلاپ تىڭدا a. «جاريالاڭدار، جاريالاڭدار» دەگەننەن كەيىن، مىنا ٴتورت ارقاندى كەسىپ جىبەر»،— دەيدى فرانك.
قولىندا باكىسى بار ارتۋر دوستارىمەن بىرگە باياندامانى مۇقيات تىڭداپ، ساقاداي ساي دايىن تۇرادى. ٴبىر كەزدە رۋتەرفورد باۋىرلاس بايانداماسىنىڭ شارىقتاۋ شەگىنە جەتەدى. ول شابىتى اسىپ-تاسىپ، جىگەرلى ۇنمەن بىلاي دەيدى: «ەحوبانىڭ ادال دا شىنايى كۋاگەرلەرى بولىڭدار. ۇلى بابىل كۇل-تالقان بولعانشا كۇرەسۋدى توقتاتپاڭدار. حاباردى بۇكىل جەرجۇزىنە ۋاعىزداڭدار. ادامزات ەحوبانىڭ قۇداي ەكەنىن، ال يسا ٴماسىحتىڭ پاتشالاردىڭ پاتشاسى، يەلەردىڭ يەسى ەكەنىن ٴبىلۋى كەرەك. بۇگىن ەرەكشە كۇن. قاراڭدار، پاتشامىز بيلىك ەتۋدە! ال سەندەر ونىڭ وكىلدەرىسىڭدەر. سول سەبەپتى پاتشا مەن ونىڭ پاتشالىعىن جاريالاڭدار، جاريالاڭدار، جاريالاڭدار!»
ارتۋر دوستارىمەن بىرگە ارقانداردى كەسىپ جىبەرگەندە، باننەر جىبەكتەي سىرعىپ اشىلا كەتەدى. وسى كەزدە «ADV» دەگەن قىسقارعان ٴسوزدىڭ قۇپياسى انىق بولدى. سويتسە ول «پاتشا مەن ونىڭ پاتشالىعىن جاريالاڭدار!» (! Advertise the King and his Kingdom) دەگەن سوزدەردىڭ العاشقى سوزىندەگى ٷش ٵرىپ ەكەن.
ماڭىزدى ٸس
سيدار-پوينتتا وتكەن كونگرەسس باۋىرلاستارعا قۇداي پاتشالىعىن جاريالاۋ ىسىنە باسا نازار اۋدارۋعا كومەكتەستى. ولار بۇل ٸستى قۋانا-قۋانا قولداي كەتتى. اقش-تاعى وكلاحوما شتاتىندا تۇراتىن ٴبىر كىتاپ تاراتۋشى (قازىر «ٸزاشار» دەپ اتالادى) بىلاي دەپ جازىپتى: «ٴبىز ۋاعىزدايتىن اۋماقتا ادامداردىڭ كوبىسى شاحتادا جۇمىس ىستەيدى جانە وتە كەدەي تۇرادى». ونىڭ ايتۋىنشا، سول جەردىڭ تۇرعىندارى «التىن عاسىر» جۋرنالىنداعى حاباردى ەستىگەندە كوزدەرىنە جاس الادى ەكەن. «ولاردى جۇباتۋ ٴبىز ٷشىن ٴبىر باقىت»،— دەيدى الگى باۋىرلاس.
بۇل كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى يسانىڭ لۇقا 10:2 دەگى «جينايتىن ەگىن كوپ، بىراق جۇمىسشىلار از» دەگەن سوزدەرىنىڭ ماڭىزدىلىعىن جاقسى ٴتۇسىندى. كەلەسى جىلى ولار پاتشالىق جايلى حاباردى ودان دا كەڭىرەك جاريالاۋعا نىق بەكىندى.
a ميسسۋري شتاتىندا (اقش) ٴبىر كەزدەرى سۋديا بولىپ قىزمەت ەتكەندىكتەن، رۋتەرفورد باۋىرلاستى كەيدە «سۋديا» دەپ اتايتىن.
