1923. ٴجۇز جىل بۇرىن
1923 جىل، 1-قاڭتاردا شىققان «كۇزەت مۇناراسىندا» مىناداي سوزدەر ايتىلدى: «الداعى 1923-جىلدان يگى وزگەرىستەر كۇتەمىز. ەڭسەلەرى ەزىلگەن ادامدارعا جارقىن بولاشاق جايلى ايتۋ — ٴبىز ٷشىن اسقان مارتەبە». راسىمەن دە، سول جىلى كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى عيبادات پەن ۋاعىز ىسىنە قاتىستى ٴبىراز جاڭاشىلدىقتار ەنگىزدى. ناتيجەسىندە ولاردىڭ ىنتىماق-بىرلىگى ودان سايىن جاراستى.
بىرلىككە ۇيىتقى بولعان كەزدەسۋلەر
تارماقتار مەن اندەردىڭ ٴنومىرى جازىلعان كۇنتىزبە
سول جىلى ۇيىمدا كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرىنىڭ بىرلىگىن نىعايتقان ٴبىراز جاقسى وزگەرىستەر بولدى. مىسالى، «كۇزەت مۇناراسىندا» كيەلى كىتاپ تارماقتارىنىڭ تۇسىندىرمەسى شىعاتىن بولدى. بۇل تارماقتار اپتا سايىن وتەتىن «دۇعا جانە ماداق ايتۋ» جيىنىندا تالقىلاناتىن. سونداي-اق تارماقتار مەن اندەردىڭ نومىرلەرى كەلتىرىلگەن ارنايى كۇنتىزبە شىعارىلا باستادى. ٵر اپتاعا بەرىلگەن تارماقتار كەزدەسۋدە تالقىلاناتىن، ال ٵر كۇنگە بەرىلگەن ٵندى ولار وتباسىلىق عيباداتتا نە جەكە زەرتتەۋدە شىرقايتىن.
كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى كەزدەسۋلەرىندە ارنايى تۇسىنىكتەمەلەر بەرەتىن. بۇل تۇسىنىكتەمەدە ولار قىزمەتتە بولعان وقيعالارىن، ەحوباعا نە ٷشىن ريزا ەكەندەرىن ايتاتىن، ٵن شىرقايتىن نە ٴتىپتى دۇعا ەتەتىن. 1923-جىلى 15 جاسىندا شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەن ەۆا بارنەي باۋىرلاس بىلاي دەدى: «تۇسىنىكتەمە ايتار الدىندا ورنىمىزدان تۇرىپ: —مەن بار جاقسىلىعى ٷشىن يەمىزگە ريزامىن،— دەپ باستايتىنبىز». كەيبىر باۋىرلاستار وسىنداي تۇسىنىكتەمە ايتقاندى قاتتى ۇناتاتىن. «اياۋلى قارت باۋىرلاسىمىز گادۆين يەمىزگە ريزاشىلىق بىلدىرگەندە، توقتاي الماي قالاتىن. ٴبىر كەزدە جۇرگىزۋشى باۋىرلاستىڭ تىپىرشي باستاعانىن بايقاعان ايەلى ونى پيدجاگىنىڭ ەتەگىنەن تارتىپ، وتىرعىزىپ قوياتىن»،— دەيدى ەۆا باۋىرلاس.
«دۇعا جانە ماداق ايتۋ» جيىنى ايىنا ٴبىر رەت ەرەكشە وتەتىن. 1923-جىلعى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» 1-ساۋىردەگى سانىندا وسى كەزدەسۋ جايلى بىلاي دەلىنگەن: «باعدارلامانىڭ جارتىسى تولىقتاي قىزمەتتە بولعان وقيعالار مەن ۋاعىزداۋشىلاردى قىزمەتكە تالپىندىراتىن تۇسىنىكتەمەلەردەن تۇرۋ كەرەك. وسى شارانىڭ ارقاسىندا باۋىرلاستار ٴبىر-بىرىنە جاقىنداي تۇسەدى دەگەن ۇمىتتەمىز».
سول كەزدە 19 جاستا بولعان چارلز مارتين ەسىمدى ۆانكۋۆەرلىك (كانادا) باۋىرلاس وسى كەزدەسۋلەردىڭ كوپ پايداسىن كورگەن ەكەن. كەيىنىرەك ول بىلاي دەدى: «ۇيمە-ٷي ۋاعىزداۋدى العاش رەت مەن وسى كەزدەسۋدەن ۇيرەندىم. باۋىرلاستار ٴجيى ۇيدەن-ۇيگە ۋاعىزداعاندا بولعان وقيعالاردى ايتىپ بەرەتىن. سونىڭ ارقاسىندا ادامعا نە ايتۋ كەرەكتىگىن، قارسى پىكىرگە قالاي جاۋاپ بەرۋ كەرەكتىگىن ۇيرەندىم».
بىرلىككە ۇيىتقى بولعان ۋاعىز
1923 جىل، 1-مامىرداعى «بيۋللەتەن»
«ۋاعىز كۇندەرى» دە باۋىرلاستاردىڭ باسىن بىرىكتىرە ٴتۇستى. سول جىلدىڭ 1-ساۋىرىندەگى «كۇزەت مۇناراسىندا» بىلاي دەپ حابارلاندى: «ٴبارىمىز ٴبىراۋىزدان ۋاعىزعا اتسالىسۋ ٷشىن، كەلە جاتقان 1-مامىر، سەيسەنبى كۇنى بارشاعا ارنالعان «ۋاعىز كۇنى» دەپ بەلگىلەندى. بۇدان بىلاي ٵر ايدىڭ العاشقى سەيسەنبىسى «ۋاعىز كۇنى» بولادى. قاۋىمداعى ٵربىر جاريالاۋشى وسى كۇنگى قىزمەتكە كىشىگىرىم بولسا دا ۇلەسىن قوسۋ كەرەك».
ٴتىپتى جاس كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى دە ۋاعىز ىسىنە بەلسەنە اتسالىستى. سول كەزدەرى 16 جاستا بولعان حەيزەل بارفورد باۋىرلاس بىلاي دەپ ەسىنە الدى: «بيۋللەتەن» باسىلىمىندا شىعاتىن ۇسىنىس ۇلگىلەرىن ٴبىز جاتتاپ الاتىنبىز a. مەن اتاممەن بىرگە ىنتى-شىنتىممەن ۋاعىزعا شىعىپ جۇرەتىنمىن». ٴبىراق حەيزەل باۋىرلاس كۇتپەگەن ٴبىر جاعدايعا كەزىكتى. «قاۋىمداعى ٴبىر قارت ەر باۋىرلاس مەنىڭ ادامدارمەن سويلەسىپ، ۋاعىزداپ جۇرگەنىمە قارسى بولدى. ويتكەنى سول كەزدەگى كەيبىر باۋىرلاستار بارلىق كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرىنىڭ، «جاس جىگىتتەر مەن قىزداردىڭ دا»، ۇلى جاراتۋشىنى ماداقتاپ ۋاعىزعا شىعا الاتىنىن ونشا تۇسىنە بەرمەيتىن»،— دەدى حەيزەل باۋىرلاس (ٴزاب. 148:12، 13). ٴبىراق بۇل قىز باۋىرلاسىمىز ەش نارسەگە قاراماي ۋاعىزداي بەردى. كەيىن ول عالاقات مەكتەبىنىڭ 2-سىنىبىندا وقىپ، پانامادا ميسسيونەر بولىپ قىزمەت ەتتى. كەلە-كەلە الگى باۋىرلاستار جاستار دا قىزمەتكە اتسالىسا الاتىنىن ٴتۇسىنىپ، ويلارىن وزگەرتتى.
بىرلىككە ۇيىتقى بولعان كونگرەستەر
كونگرەستەر دە باۋىرلاستاردىڭ بىرلىگىن نىعايتتى. كونگرەستەردىڭ كوبىندە ٴبىر كۇن ۋاعىزداۋعا ارنالاتىن. مىسالى، كاناداداعى ۆيننيپەگ قالاسىندا وتكەن كونگرەستە بۇكىل دەلەگاتتار 31 ناۋرىز كۇنى قىزمەتكە شىعۋعا شاقىرىلدى. وسىنداي ۋاعىز كۇندەرى ۇيىمداستىرىلعاننىڭ ارقاسىندا ۇلكەن ٶسىم بولدى. مىسالى، سول ۆيننيپەگتە 5-تامىز كۇنى وتكەن كەلەسى كونگرەسكە 7000 داي ادام قاتىستى. بۇل كاناداداعى سول كەزدەگى ەڭ جوعارعى كورسەتكىش بولدى.
1923 جىل، 18—26-تامىز ارالىعىندا لوس-اندجەلەستە (كاليفورنيا شتاتى) وتكەن كونگرەسس ەڭ ەستە قالعان كونگرەسس بولدى. كونگرەستىڭ قارساڭىندا بىرنەشە اپتا بويى وسى جيىن جايلى گازەتتەردە جارياعا جار سالىندى. بۇعان قوسا، كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى 500000 نان استام شاقىرۋ قاعازىن تاراتتى. جولاۋشى تاسيتىن كولىكتەر مەن جەكەمەنشىك كولىكتەرگە جارنامالار جاپسىرىلدى.
كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرىنىڭ 1923-جىلى لوس-اندجەلەستە وتكەن كونگرەسى
سەنبى كۇنى، 25-تامىزدا رۋتەرفورد باۋىرلاس «قويلار مەن سەركەلەر» اتتى بايانداماسىن ايتتى. ول «قويلاردىڭ» جەردە جۇماقتا ٶمىر سۇرەتىن، ماڭگى ومىرگە ىڭعاي تانىتقان ادامدار ەكەنىن ايتتى. سودان كەيىن «ەسكەرتۋ» دەپ اتالاتىن قاراردى وقىدى. بۇل قاراردا ماسىحشىلەر الەمى ايىپتالىپ، اقجۇرەك ادامدار «ۇلى بابىلدان» شىعۋعا شاقىرىلدى (ايان 18:2، 4). كەيىن كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى قۇلشىنىسپەن وسى قاراردى جەر بەتىندەگى ميلليونداعان ادامعا تارقاتتى.
«وسى شارانىڭ ارقاسىندا باۋىرلاستار ٴبىر-بىرىنە جاقىنداي تۇسەدى دەگەن ۇمىتتەمىز»
كونگرەستىڭ سوڭعى كۇنى رۋتەرفورد باۋىرلاستىڭ «بارلىق ۇلتتار ارماگەددونعا تاياپ كەلەدى، ٴبىراق قازىر ٶمىر ٴسۇرىپ جاتقان ميلليونداعان ادام ەشقاشان ولمەيدى» دەگەن بايانداماسىن 30000 نان اسا ادام تىڭدادى. باۋىرلاستار كونگرەسكە وتە كوپ ادام كەلەدى دەپ كۇتكەندىكتەن، لوس-اندجەلەستەگى جاڭادان سوعىلعان ۇلكەن ستاديوندى جالعا الدى. باياندامالار جاقسى ەستىلۋ ٷشىن باۋىرلاستار ستاديوننىڭ سوڭعى ۇلگىدەگى دىبىس قۇرىلعىلارىن پايدالاندى. سونداي-اق كونگرەسس باعدارلاماسىن قالىڭ جۇرت راديو ارقىلى دا تىڭداي الدى.
باسقا ەلدەردەگى ٶسىم
1923-جىلى ۋاعىز ٸسى افريكا، ەۋروپا، ٷندىستان جانە وڭتۇستىك امەريكادا قۇلاشىن كەڭ جايدى. ٷندىستانداعى اداۆيمانناتۋ دجوزەف باۋىرلاس ايەلى مەن التى بالا-شاعاسىنىڭ قامىن جاساي ٴجۇرىپ، ادەبيەتتەرىمىزدىڭ حيندي، تاميل، تەلۋگۋ جانە ۋردۋ تىلدەرىندە شىعۋىنا كومەكتەستى.
ۋيليام براۋن وتباسىمەن
سەررا-لەونەدەگى الفرەد دجوزەف پەن لەونارد بلەكمەن ەسىمدى كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى برۋكليندەگى (نيۋ-يورك شتاتى) باس باسقارمادان كومەك سۇراپ حات جازادى. 1923-جىلدىڭ 14-ساۋىرىندە ولار حاتىنا جاۋاپ الدى. سەنبىنىڭ كەشىندە الفرەد باۋىرلاسقا بىرەۋ تەلەفون شالدى. تۇتقانىڭ ارعى جاعىنان ٴبىر ەر كىسى زور داۋىسپەن: «كۇزەت مۇناراسى قوعامىنا بىزگە ۋاعىزداۋشىلار كەرەك دەپ حات جازعان سىزدەر مە؟»— دەپتى. «ٴيا، ٴبىز»،— دەيدى الفرەد باۋىرلاس. «ولار سىزدەرگە مەنى جىبەردى»،— دەدى الگى ەر باۋىرلاس. بۇل ۋيليام براۋن باۋىرلاس ەدى. ول سول كۇنى عانا ايەلى انتونيامەن، لۋيزا جانە ليۋسي ەسىمدى كىشكەنتاي قىزدارىمەن بىرگە كاريب ارالدارىنان كەلىپتى. وسىلاي كوپ كۇتپەي-اق باۋىرلاستارعا جاڭا كومەكشىلەر كەلدى.
الفرەد بىلاي دەپ ٴسوزىن جالعادى: «ەرتەسىنە تاڭەرتەڭ ٴبىز لەونارد ەكەۋمىز اپتا سايىنعى كيەلى كىتاپتى زەرتتەۋ كەزدەسۋىن وتكىزىپ جاتقانبىز. ٴبىر كەزدە ەڭسەلى ۋيليام براۋن باۋىرلاس ەسىكتەن كىرىپ كەلدى. ۋيليام باۋىرلاستىڭ شىندىققا دەگەن قۇلشىنىسى جالىنداپ تۇرعانى سونشا — ەرتەسىنە-اق كوپشىلىككە ارنالعان بايانداما ايتۋعا دايىن بولدى». ٴبىر ايعا جەتپەي، ۋيليام باۋىرلاس وزىمەن اكەلگەن ادەبيەتتەردىڭ ٴبىرىن قالدىرماي تاراتىپ تاستادى. كەيىن ول تاعى 5000 داي كىتاپ الدىرتتى، ٴبىراق كوپ ۇزاماي ول دا جەتپەي قالدى. قانشا كىتاپ تاراتسا دا، ادامدار ونى كىتاپ ساتۋشى ەمەس، «بايبل براۋن»، ياعني كيەلى كىتاپشى براۋن دەپ تانيتىن. ويتكەنى ۇزاق جىلدار بويى ەحوباعا زور ىنتامەن قىزمەت ەتكەن ۋيليام باۋىرلاس باياندامالارىندا ۇنەمى جازبالارعا جۇگىنەتىن.
ماگدەبۋرگتەگى بەتەل (1920 جىلدار)
سول كەزدەرى گەرمانيانىڭ بارمەن قالاسىنداعى فيليال باۋىرلاستارعا تارلىق ەتە باستادى. ونىڭ ۇستىنە، بۇل قالانى كورشى جاتقان فرانسيا باسىپ الماقشى بولىپ، قاۋىپ ٴتوندىرىپ تۇردى. سودان باۋىرلاستار ماگدەبۋرگ قالاسىنان باسپا ىسىنە وتە قولايلى عيماراتتار كەشەنىن تاپتى. 19-ماۋسىم كۇنى ماگدەبۋرگتاعى جاڭا بەتەلگە باسپا قۇرىلعىلارى مەن جيھازداردى تولىق كوشىرىپ ٴبىتتى. باۋىرلاستار باس باسقارماعا «ٴبارىن كوشىرىپ بىتتىك» دەگەن حابار جىبەرگەن كۇننىڭ ٴدال ەرتەسىنە گازەتتە فرانسيا بارمەن قالاسىن جاۋلاپ الدى دەگەن جاڭالىق تارادى. وسىلاي باۋىرلاستار ەحوبانىڭ ٶزى ولارعا جار بولىپ، امان ساقتاپ قالعانىنا كوزدەرى جەتتى.
دجوردج يانگ، سارا فەرگۋسون (وڭ جاقتا) جانە اپكەسى
ىزگى حاباردى ايتۋ ٷشىن ٴتۇرلى جەردە قىزمەت ەتكەن دجوردج يانگ باۋىرلاس سوناۋ برازيلياعا بارىپ، فيليال قۇرادى جانە «كۇزەت مۇناراسىن» پورتۋگال تىلىندە شىعارا باستايدى. ول ساناۋلى-اق اي ىشىندە 7000 نان استام ادەبيەتتى جۇرتقا ۇلەستىرەدى. ونىڭ برازيلياعا كەلگەنى سارا فەرگۋسون باۋىرلاس ٷشىن دە باتا بولدى. ويتكەنى ول سوناۋ 1899-جىلدان بەرى «كۇزەت مۇناراسىن» وقىپ كەلسە دە، وسى ۋاقىتقا دەيىن باعىشتالعانىنىڭ بەلگىسى رەتىندە شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتە الماعان ەكەن. بىرنەشە ايدان كەيىن سارا باۋىرلاس ٴتورت بالاسىمەن بىرگە وسى ماڭىزدى قادامدى جاسادى.
«قۋانىشپەن قىزمەت ەتۋگە بەكىنەيىك»
سول جىلدىڭ سوڭىندا، 15-جەلتوقسانداعى «كۇزەت مۇناراسىندا»، جاسالعان وزگەرىستەردىڭ جەمىسى جايلى ايتىلدى: «قازىر قاۋىمداردىڭ رۋحاني كۇيى ەداۋىر جاقسارعانى بايقالادى. ەندى، وسى جالىنداعان رۋحىمىزبەن الداعى 1924-جىلى ودان دا كوپ قۇلشىنىسپەن، قۋانىشپەن قىزمەت ەتۋگە بەكىنەيىك».
كەلەسى جىل دا كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى ٷشىن اتاۋلى جىل بولدى. بەتەلدەگى باۋىرلاستار برۋكليندەگى باس باسقارماعا جاقىن جەردەگى ستاتەن-ايلەندتە بىرنەشە اي بويى قۇرىلىس جۇمىستارىن جۇرگىزدى. 1924-جىلدىڭ باسىندا-اق بۇل عيماراتتار سوعىلىپ ٴبىتتى. بۇل باۋىرلاستاردىڭ بىرلىگىنە ۇلەس قوسقان ٵرى ىزگى حاباردىڭ تاريحتا بولماعان جولمەن تارالۋىندا ٴرول اتقارعان عيمارات بولدى.
ستاتەن-ايلەندتەگى قۇرىلىسشىلار
a قازىرگى اتاۋى — «ماسىحشىلىك ٶمىرىمىز بەن قىزمەتىمىز» جۇمىس داپتەرى.
