وقىرمان ساۋالدارى
سۇلەيمەن سوققان عيباداتحانانىڭ كىرەبەرىسىنىڭ بيىكتىگى قانشا بولعان؟
ەجەلدە عيباداتحانانىڭ قاسيەتتى بولمەسىنە كىرەبەرىس ارقىلى كىرەتىن. اعىلشىن تىلىندەگى «كيەلى جازبالار. جاڭا دۇنيە اۋدارماسىنىڭ» 2023-جىلعى نۇسقاسىنا دەيىنگى اۋدارمالاردا بىلاي دەلىنگەن: «كىرەبەرىستىڭ ۇزىندىعى ٷيدىڭ ەنىنە تەڭ، ياعني 20 شىنتاق، بيىكتىگى 120 شىنتاق» (شەج. 2-ج. 3:4). كىرەبەرىستىڭ بيىكتىگى «120 شىنتاق» بولعانى باسقا دا اۋدارمالاردا ايتىلعان. دەمەك، سولارعا ساي، ونىڭ بيىكتىگى 53 مەتر بولعان!
الايدا اعىلشىن تىلىندەگى «جاڭا دۇنيە اۋدارماسىنىڭ» 2023-جىلعى نۇسقاسىندا سۇلەيمەن سوققان عيباداتحانانىڭ كىرەبەرىسىنىڭ بيىكتىگى «20 شىنتاق»، ياعني شامامەن 9 مەتر بولعانى جازىلعان a. وسىنداي وزگەرىس جاساۋعا نە سەبەپ بولعانىن كورەيىك.
پاتشالار 1-جازبا 6:3 تە كىرەبەرىستىڭ بيىكتىگى جايلى ايتىلماعان. بۇل تارماقتا ەرەميا كىرەبەرىستىڭ ەنى مەن ۇزىندىعى جايلى ايتقانمەن، ونىڭ بيىكتىگى جايلى ەشتەڭە ايتپاعان. ال كەلەسى تاراۋدا ول عيباداتحانانىڭ باسقا بولىكتەرىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن سيپاتتايدى. مىسالى، «تەڭىز» دەپ اتالاتىن تايقازان، 10 كەبەجە اربا مەن كىرەبەرىستىڭ الدىندا تۇرعان ەكى مىس باعانا تۋرالى كوپ مالىمەت ايتادى (پات. 1-ج. 7:15—37). كىرەبەرىستىڭ بيىكتىگى شىنىمەن دە 50 مەتردەن اسىپ، عيباداتحانانىڭ باسقا بولىكتەرىنەن بيىك تۇرسا، ەرەميا بۇل جايلى ايتار ەدى عوي! عاسىرلار وتە ياھۋدي تاريحشىلارى دا عيباداتحانانىڭ كىرەبەرىسى ونىڭ باسقا بولىكتەرىنەن بيىك بولماعانى جايلى جازعان.
عيباداتحانا كىرەبەرىسىنىڭ بيىكتىگى 120 شىنتاق بولعانىنا عالىمداردىڭ كۇمانى بار. ەجەلدەگى تاس پەن كىرپىشتەن سوعىلعان بيىك عيماراتتاردىڭ ىرگەتاسى وتە ەندى بولعان، ال بيىكتەگەن سايىن تارىلا تۇسكەن. مىسالى، مىسىرداعى عيباداتحانا قاقپالارى سولاي سوعىلعان. ٴبىراق سۇلەيمەننىڭ عيباداتحاناسى باسقاشا بولعان. عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ كىرەبەرىس قابىرعالارىنىڭ ەنى شامامەن 6 شىنتاق، ياعني 7،2 مەتر بولعان. ساۋلەت تاريحشىسى تەودور بۋسينگ كەلەسىدەي تۇجىرىم جاسادى: «عيباداتحانانىڭ كىرەبەرىس قابىرعاسىنىڭ سونشالىقتى جۋان بولماعانىن ەسكەرسەك، ونىڭ بيىكتىگى 120 شىنتاق بولۋى مۇمكىن ەمەس».
شەجىرەلەر 2-جازبا 3:4 ٴتى كوشىرگەندە، قاتە كەتكەن بولۋى مۇمكىن. كەيبىر ەجەلگى قولجازبالاردا وسى تارماقتا «120» دەپ جازىلسا، باسقا بەدەلدى كوشىرمەلەردە، مىسالى،V عاسىرداعى «الەكساندريا كودەكسى» مەن VI عاسىرداعى «امبروسيان كودەكسىندە» «20 شىنتاق» دەپ جازىلعان. كوشىرمەشى نەگە «120» دەپ جازعان بولۋى مۇمكىن؟ ەۆرەيشە «ٴجۇز» جانە «شىنتاق» دەگەن سوزدەردىڭ جازىلۋى ۇقساس بولعان. سوندىقتان كوشىرمەشى قاتەلەسىپ، «شىنتاق» دەپ جازۋدىڭ ورنىنا «ٴجۇز» دەپ جازعان بولۋى مۇمكىن.
ارينە، ٴبىز سۇلەيمەن سوققان عيباداتحانانىڭ قانداي بولعانىن ەگجەي-تەگجەيلى ٴبىلىپ، ونى دۇرىس بەينەلەۋگە تىرىسامىز. ٴبىراق ودان بۇرىن ونىڭ نەنى بىلدىرەتىنىنە كوبىرەك نازار اۋدارامىز. سۇلەيمەننىڭ عيباداتحاناسى ۇلى رۋحاني عيباداتحانانى بەينەلەيدى. ەحوبا بارلىعىمىزدى وسى عيباداتحانادا وعان عيبادات ەتۋگە شاقىرىپ جاتقانى تاماشا ەمەس پە؟! (ەۆر. 9:11—14؛ ايان 3:12؛ 7:9—17).
a وسى تارماققا بەرىلگەن سىلتەمەدە بىلاي دەلىنگەن: «ەجەلگى شيىرشىقتاردىڭ كەيبىرىندە «120» دەلىنسە، باسقالارىندا جانە كەي اۋدارمالاردا «20 شىنتاق» دەلىنگەن».
