ٴسىز بىلگەنسىز بە؟
ەجەلگى يسرايلدە مۋزىكانىڭ ورنى قانداي بولعان؟
ەجەلگى يسرايلدىكتەردىڭ مادەنيەتىندە مۋزىكا ويىپ تۇرىپ ورىن العان. كيەلى كىتاپتا مۋزىكالىق اسپاپتاردا ويناعان جانە ٵن شىرقاعان ادامدار كوپتەپ كەزدەسەدى. ويلاپ قاراساق، كيەلى جازبالاردىڭ وننان ٴبىر بولىگى اندەردەن تۇرادى ەكەن. ٵن رەتىندە جازىلعان ەڭ ايگىلى جازبالاردىڭ كەيبىرى — ٴزابۇر جىرلارى، تاڭداۋلى ٵن جانە ەرەميانىڭ زارى كىتاپتارى. بۇل جايىندا «كيەلى كىتاپ زامانىنداعى مۋزىكا» اتتى كىتاپتا بىلاي دەلىنگەن: «يسرايلدىكتەردىڭ قوعامىندا مۋزىكانىڭ ماڭىزدى بولعانى سونشا — ولار كۇندەلىكتى تۇرمىس-تىرشىلىكتەرىن ونسىز ەلەستەتە المايتىن».
كۇندەلىكتى ومىردەگى مۋزىكا. يسرايلدىكتەر اسپاپتاردىڭ ۇنىمەن جانە ٵن-كۇيمەن سەزىمدەرىن جەتكىزگەن (يشايا 30:29). يسرايلدە پاتشا تاعايىندالعاندا، مەيرامداردا جانە سوعىستا جەڭىسكە جەتكەندە، ايەلدەر داڭعىرا قاعىپ، بي بيلەپ، قۋانا ٵن شىرقايتىن (بي. 11:34؛ سام. 1-ج. 18:6، 7؛ پات. 1-ج. 1:39، 40). يسرايلدىكتەر سونداي-اق قايعىرعان كەزدە جوقتاۋ جىرلارىن ايتاتىن (شەج. 2-ج. 35:25). «ماككلينتوك پەن سترونگ» ەنسيكلوپەدياسىندا ايتىلعانداي، «ەۆرەيلەردىڭ مۋزىكاعا جاقىن حالىق بولعانى ٴسوزسىز».
پاتشا سارايىنداعى مۋزىكا. مۋزىكا يسرايل پاتشالارىنا دا قۋانىش سيلاعان. ماسەلەن، ساۋل پاتشا ٴداۋىتتىڭ ارفادا جاقسى وينايتىنىن ٴبىلىپ، ونى ٶز سارايىنا الدىرتقان (سام. 1-ج. 16:18، 23). كەيىن ٴداۋىتتىڭ ٶزى تاققا وتىرعاندا، مۋزىكالىق اسپاپتار ويلاپ تاۋىپ، ٵن شىعاردى جانە وركەستر قۇردى. بۇل وركەستر كەيىنىرەك ەحوبانىڭ عيباداتحاناسىندا ٴتۇرلى اسپاپتاردا ويناپ، ٵن سالعان (شەج. 2-ج. 7:6؛ اموس 6:5). سۇلەيمەننىڭ پاتشا سارايىندا دا ٵنشى قىز-جىگىتتەر بولعان (ۋاع. 2:8).
مۋزىكانىڭ عيباداتتاعى ورنى. ەڭ ماڭىزدىسى، يسرايلدىكتەر ەحوباعا عيبادات ەتكەندە ٵن ايتىپ، اسپاپتاردا ويناعان. ماسەلەن، يەرۋساليمدەگى عيباداتحانادا اسپاپتاردا ويناپ، ٵن شىرقايتىن 4000 ادام بولعان (شەج. 1-ج. 23:5). ولار جەز تاباقشادا، ىشەكتى اسپاپتا، ارفادا جانە كەرنەيدە وينايتىن (شەج. 2-ج. 5:12). ٴبىراق ەحوبانى انمەن ماداقتاعان ولار عانا ەمەس ەدى. يسرايلدىكتەردىڭ كوبىسى جىل سايىنعى مەيرامداردى تويلاۋ ٷشىن يەرۋساليمگە ورلەپ بارا جاتقاندا ٵن شىرقاعان (ٴزاب. 120—134). سونداي-اق ياھۋديلەردىڭ جازبالارىنا ساي، يسرايلدىكتەر قۇتقارىلۋ مەيرامىنىڭ اسى كەزىندە «حاللەل» a دەپ اتالاتىن ٴزابۇر جىرلارىن ايتقان.
بۇگىندە دە قۇداي حالقى مۋزىكاعا ەرەكشە ٴمان بەرەدى (جاق. 5:13). ٵن ايتۋ — عيباداتىمىزدىڭ اجىراماس بولىگى (ەفەس. 5:19). مۋزىكا قۇداي حالقىنىڭ بىرلىگىن نىعايتادى (قول. 3:16). سونىمەن قاتار قيىندىقتارعا كەزىككەندە، ول بىزگە كۇش دارىتادى (ەل. ٸس. 16:25). راسىمەن دە، مۋزىكا — ەحوباعا سەنەتىنىمىزدى ٵرى ونى سۇيەتىنىمىزدى كورسەتۋدىڭ كەرەمەت جولى.
a ياھۋديلەر ٴزابۇر 113—118 تاراۋلاردى «حاللەل جىرلارى» دەپ اتاعان. ياھۋديلەر بۇل جىرلاردى ەحوبانى ماداقتاۋ ٷشىن ايتقان.
