14-زەرتتەۋ ماقالاسى
«مەنىڭ شاكىرتتەرىم ەكەندەرىڭدى جۇرتتىڭ ٴبارى... بىلەتىن بولادى»
«مەنىڭ شاكىرتتەرىم ەكەندەرىڭدى جۇرتتىڭ ٴبارى ٶزارا سۇيىسپەنشىلىكتەرىڭنەن بىلەتىن بولادى» (جوح. 13:35).
106-ٵن سۇيىسپەنشىلىك قاسيەتىن دامىتايىق
اڭداتپا a
1. قاۋىمعا العاش كەلگەن ادامدار ٴبىرىنشى نەنى بايقايدى؟ (سۋرەتتى دە قاراڭىز.)
مىناداي ٴبىر جاعدايدى مىسالعا الايىق: كۇيەۋى مەن ايەلى پاتشالىق سارايىنا ٴبىرىنشى رەت بارىپ، ەحوبا كۋاگەرلەرىمەن تانىسادى. باۋىرلاستاردىڭ ولاردى قالاي قارسى العانىن، ٴبىر-بىرىنە دەگەن قارىم-قاتىناسىن كورگەندە، ولار تاڭعالادى. ٴسۇيتىپ، قايتار جولدا ايەلى ەرەكشە اسەرلەنىپ، كۇيەۋىنە بىلاي دەيدى: «ەحوبا كۋاگەرلەرى باسقاشا ەكەن، ولاردان ٴبىر ەرەكشە جىلۋلىق ەسىپ تۇر».
2. نەگە كەيبىرەۋلەر شىندىقتان كەتىپ قالعان؟
2 راسىمەن دە، ەحوبا كۋاگەرلەرىنىڭ ٶزارا سۇيىسپەنشىلىگى ٴبىر عاجاپ دۇنيە. دەگەنمەن دە ولار ەشقاشان قاتەلەسپەيتىن كەمەلدى ادامدار ەمەس (جوح. 1-ح. 1:8). سوندىقتان دا باۋىرلاستارمەن جاقىنىراق ارالاسقان سايىن، ولاردىڭ قاتەلىكتەرىن دە بايقاپ جاتامىز (ريم. 3:23). كەيبىرەۋلەر، وكىنىشكە وراي، سول ٷشىن ەحوباعا قىزمەت ەتۋىن دوعارىپ، شىندىقتان كەتىپ قالعان.
3. يسانىڭ شىنايى ٸزباسارلارىن نەدەن بىلۋگە بولادى؟ (جوحان 13:34، 35)
3 وسى ماقالانىڭ نەگىزگى تارماعىنا تاعى ٴبىر نازار اۋدارىڭىزشى (جوحان 13:34، 35 وقىڭىز). يسانىڭ شىنايى شاكىرتتەرىن نەدەن بىلۋگە بولادى دەلىنگەن؟ ولاردىڭ ەشبىر كىناراتسىز بولاتىنىنان ەمەس، سۇيىسپەنشىلىكتەرىنەن. بايقاساق، يسا «مەنىڭ شاكىرتتەرىم ەكەندەرىڭدى سەندەر بىلەتىن بولاسىڭدار» دەمەگەن. ول: «جۇرتتىڭ ٴبارى... بىلەتىن بولادى»،— دەگەن. دەمەك، يسا شاكىرتتەرى عانا ەمەس، قاۋىمنان تىس ادامدار دا شىنايى ماسىحشىلەردى ٶزارا سۇيىسپەنشىلىكتەرىنەن تانيتىنىن ايتقان.
4. كەيبىرەۋلەر شىنايى ماسىحشىلەرگە قاتىستى قانداي سۇراقتار قويۋى مۇمكىن؟
4 كەيبىر كۋاگەر ەمەس ادامداردا مىناداي سۇراقتار تۋىنداۋى مۇمكىن: «يسانىڭ شىنايى شاكىرتتەرىن ەرەكشەلەندىرەتىن ول قانداي سۇيىسپەنشىلىك؟ يسا ەلشىلەرىن جاقسى كورەتىنىن قالاي كورسەتكەن؟ بۇگىندە ٴبىز وعان قالاي ەلىكتەي الامىز؟» ەحوبا كۋاگەرلەرى دە وسى سۇراقتار جونىندە وي جۇگىرتكەندەرى ابزال. سول كەزدە ولار باۋىرلاستاردىڭ كەمشىلىكتەرىنە قاراماستان، سۇيىسپەنشىلىكتى جاقسىراق تانىتۋدى ۇيرەنەدى (ەفەس. 5:2).
نەگە سۇيىسپەنشىلىك يسانىڭ شىنايى شاكىرتتەرىنە عانا ٴتان؟
5. جوحان 15:12، 13 تەگى يسانىڭ سوزدەرى نەنى بىلدىرەدى؟
5 يسا ٸزباسارلارىنىڭ اراسىندا ەرەكشە سۇيىسپەنشىلىك بولاتىنىن ايتىپ كەتتى (جوحان 15:12، 13 وقىڭىز). بايقاساق، ول ٸزباسارلارىنا: «ٴبىر-ٴبىرىڭدى مەن وزدەرىڭدى سۇيگەندەي سۇيىڭدەر»،— دەپ بۇيىرعان. يسا بۇنىڭ جانقيار سۇيىسپەنشىلىك ەكەنىن، ياعني قاجەت بولسا، ٴماسىحشى باۋىرلاسى ٷشىن ولۋگە دە دايىن بولۋ كەرەك ەكەنىن ٴتۇسىندىردى b.
6. كيەلى كىتاپ سۇيىسپەنشىلىكتىڭ ماڭىزدىلىعى جايلى نە دەيدى؟
6 قۇداي سوزىندە سۇيىسپەنشىلىك قاسيەتىنە اسا ٴمان بەرىلەدى. مىسالى، سۇيىسپەنشىلىك جايلى كەلەسىدەي تارماقتار كوبىسىنە قاتتى ۇنايدى: «قۇداي — سۇيىسپەنشىلىك» (جوح. 1-ح. 4:8)، «وزگە ادامدى ٶزىڭدى سۇيگەندەي ٴسۇي» (مات. 22:39)، «سۇيىسپەنشىلىك كوپتەگەن كۇنانى جابادى» (پەت. 1-ح. 4:8)، «سۇيىسپەنشىلىك ەش سارقىلمايدى» (قور. 1-ح. 13:8). وسى جانە باسقا دا تارماقتاردان سۇيىسپەنشىلىك قاسيەتىن ٶز بويىمىزدا تاربيەلەۋ كەرەكتىگىن جانە باسقالاردى ٴسۇيۋ كەرەكتىگىن انىق تۇسىنەمىز.
7. نەگە شايتان ەشقاشان ٴبىر-ٴبىرىن شىن جاقسى كورەتىن حالىق قۇرا المايدى؟
7 بۇگىندە بارلىق دىندەر اقيقات بىزدە دەپ الادى دا، ٴارقايسىسى قۇداي جايلى ٵرتۇرلى نارسەگە ۇيرەتەدى. «سوندا قايسىسى شىنايى ٴدىن ەكەنىن قالاي بىلەمىز؟» دەيدى كوبىسى. راسىندا دا، شايتان ادامداردى اداستىرۋ ٷشىن جالعان دىندەردى كوپتەپ شىعارعان. ٴبىراق ول ەشقاشان ٴبىر-ٴبىرىن شىن سۇيەتىن دۇنيەجۇزىلىك باۋىرلاستىقتى قۇرا المايدى. بۇنى تەك ەحوبا ىستەي الادى. ويتكەنى شىنايى سۇيىسپەنشىلىكتىڭ كوزى — جالعىز ەحوبا. ونىڭ رۋحى مەن باتاسىنا كەنەلگەن ادامدار عانا ٴبىر-ٴبىرىن شىن جاقسى كورەدى (جوح. 1-ح. 4:7). سول ٷشىن دە يسا ونىڭ شىنايى ٸزباسارلارىن انىقتاۋدىڭ كىلتى — ارالارىنداعى جانقيار سۇيىسپەنشىلىك ەكەنىن ايتقان.
8، 9. ەحوبا كۋاگەرلەرىنىڭ سۇيىسپەنشىلىكتەرى ادامدارعا قالاي اسەر ەتەدى؟ مىسال كەلتىرىڭىز.
8 شىنىندا دا، يسا ايتىپ كەتكەندەي، كوپ ادام ونىڭ شىنايى ٸزباسارلارىن سۇيىسپەنشىلىكتەرىنە قاراپ تانىپ جاتىر. بۇنى يان باۋىرلاستىڭ مىسالىنان كورۋگە بولادى. ول ٵلى كۋاگەر ەمەس كەزىندە ٷيىنىڭ جانىنداعى ستاديونعا سپورت ويىنىن تاماشالاۋعا بارعان ەكەن. ال بىرنەشە ايدان كەيىن ٴدال سول ستاديوندا وتكەن كۋاگەرلەردىڭ كونگرەسىنە العاش رەت قاتىسادى. «كونگرەسكە بارعانىمدا، ستاديوندى تانىماي قالدىم. الدىڭعى جولى ويىنعا جينالعان جۇرتپەن سالىستىرعاندا، كۋاگەرلەر ۇقىپتى كيىنگەن، سىپايى، بالالارى ٴتارتىپتى ەكەن. ولاردىڭ ومىرگە ريزا، كوڭىلدەرى تىنىش ەكەنى بايقالىپ تۇردى. بۇل ماعان قاتتى اسەر ەتتى، ويتكەنى ٴدال وسىنداي سەزىم ماعان جەتىسپەي جۇرگەن ەدى. كونگرەستە ايتىلعان باياندامالاردىڭ ەشقايسىسى ەسىمدە قالماسا دا، كۋاگەرلەر ٶزىن قالاي ۇستاعانى ويىمنان كەتپەي قويدى»،— دەيدى يان c. ٶزىمىزدى وسىلاي ۇستايتىن سەبەبىمىز — ٴبىر-ٴبىرىمىزدى شىن سۇيەمىز. سوندىقتان ٴبىر-بىرىمىزگە مەيىرىممەن، قۇرمەتپەن قارايمىز.
9 ال دجون ەسىمدى باۋىرلاس قاۋىم كەزدەسۋلەرىنە العاش بارعاندا، مىناداي اسەر الىپتى: «قاۋىمداعىلاردىڭ ٴبارى مەنى تۋعان باۋىرىنداي قارسى العاندا، ٸشىم جىلىپ كەتتى. مىنالار ناعىز قۇدايدىڭ ادامدارى عوي دەپ ويلادىم. ولاردىڭ شىنايى سۇيىسپەنشىلىكتەرىن كورىپ، شىنايى ٴدىندى تاپقانىمدى ٴتۇسىندىم» d. بۇلار ەحوبانىڭ حالقى شىنايى ماسىحشىلەر ەكەنىن دالەلدەيتىن سانسىز كوپ وقيعالاردىڭ ەكەۋى عانا.
10. اسىرەسە قانداي ساتتەردە باۋىرلاسىمىزدى سۇيەتىنىمىزدى كورسەتە الامىز؟ (سىلتەمەنى دە قاراڭىز.)
10 ماقالانىڭ باسىندا ايتىلعانداي، باۋىرلاستارىمىزدىڭ ەشقايسىسى كەمەلدى ەمەس. سوندىقتان كەيدە ولار كوڭىلىمىزگە اۋىر تيەتىن بىردەڭە ايتىپ نە ىستەپ قويادى e (جاق. 3:2). ٴبىز مۇنى قالاي قابىلدايمىز؟ ٴدال وسىنداي كەزدە ناعىز ٴماسىحشى رەتىندە سۇيىسپەنشىلىك تانىتاتىن ٴسات تۋادى. بۇنى ٴبىز يسادان ۇيرەنەمىز (جوح. 13:15).
يسا ەلشىلەرىن سۇيەتىنىن قالاي كورسەتكەن؟
11. جاقىپ پەن جوحان قانداي ۇنامسىز قىلىق جاسادى؟ (سۋرەتتى دە قاراڭىز.)
11 يسا ٸزباسارلارىنىڭ قاتەلەسەتىنىن تۇسىنگەن، ولاردان مىنسىزدىكتى كۇتپەگەن. قايتا، ولاردىڭ جاعىمسىز مىنەز-قۇلىقتارىن تۇزەپ، ەحوباعا ۇنامدى بولۋعا كومەكتەسىپ وتىرعان. بىردە ەلشىلەرى جاقىپ پەن جوحان يساعا انالارى ارقىلى ٶتىنىش ايتىپ، پاتشالىقتا ەكەۋىن قۇرمەتتى دەگەن ورىندارعا جايعاستىرۋىن سۇرايدى (مات. 20:20، 21). وسىلاي ولاردىڭ كوكىرەكتىكتەرى مەن باسقالاردى باسىپ وزعىلارى كەلەتىنى كورىنىپ قالادى (ناق. س. 16:18).
12. جاقىپ پەن جوحاننان باسقا جاعىمسىز مىنەزىن تاعى كىمدەر كورسەتتى؟
12 سول جاعدايدا جاعىمسىز قىرلارىن كورسەتكەن جاقىپ پەن جوحان عانا ەمەس. كيەلى كىتاپتا: «قالعان 10 ەلشى مۇنى ەستىگەندە، اعايىندى ەكەۋىنە اشۋلاندى»،— دەلىنگەن (مات. 20:24). بالكىم، سول كەزدە جاقىپ پەن جوحاننىڭ جانە قالعان ەلشىلەردىڭ اراسىندا ۇرىس-جانجال تۋىپ، ٴبىر-بىرىنە اۋىر سوزدەر ايتقان بولار. ولار ەكى اعايىندىعا بىلاي دەگەن شىعار: «پاتشالىقتا قۇرمەتتى ورىنعا جايعاساتىنداي سەندەر سونشاما كىمسىڭدەر؟ بىزدەن قاي جەرلەرىڭ ارتىق؟ ٴبىز دە سەندەر سياقتى يسامەن اۋىر ەڭبەك ەتىپ ٴجۇرمىز. ونداي مارتەبەلى ورىنعا ٴبىز دە لايىقپىز». وكىنىشكە وراي، سول جاعدايدا ەلشىلەر ٴبىر-ٴبىرىن باۋىرلارداي ٴسۇيۋ كەرەكتىگىن ۇمىت قالدىردى.
13. ەلشىلەردىڭ جاعىمسىز قىرلارىن كورگەندە، يسا نە ىستەدى؟ (ماتاي 20:25—28)
13 سول جاعدايدا يسا نە ىستەدى؟ ول اشۋعا بوي الدىرماي، شىدامدى بولدى. ول: «سەندەردەن كوڭىلىم قالدى، ەندى مەن وتە كىشىپەيىل، ٴبىر-ٴبىرىن جاقسى كورەتىن باسقا ەلشىلەردى ىزدەيمىن»،— دەگەن جوق. ولار جۇرەكتەرىندە جاقسىلىققا ۇمتىلاتىنىن بىلگەندىكتەن، ولاردى اقىلعا شاقىرىپ، جۇمساق سويلەستى (ماتاي 20:25—28 وقىڭىز). ەلشىلەر ارامىزدا كىم ۇلى دەپ داۋلاسقان جاعدايلار بۇدان كەيىن دە بولدى، ٴبىراق يسا ٵرى قاراي دا ولارعا مەيىرىم تانىتا بەردى (مار. 9:34؛ لۇقا 22:24).
14. يسانىڭ ەلشىلەرى قانداي ورتادا تۋىپ ٶستى؟
14 يسا ەلشىلەرىنىڭ قانداي ورتادا وسكەندەرىن ەسكەرگەن (جوح. 2:24، 25). ولاردىڭ زامانىندا ٴدىني جەتەكشىلەر اتاق-دارەجەگە، ادامنىڭ بەدەلىنە اسا كوپ ٴمان بەرگەن (مات. 23:6). بۇعان قوسا، ولار ٶز ادىلدىكتەرىنە تىم سەنىمدى بوپ، وزگەلەردى مەنسىنبەيتىن f (لۇقا 18:9—12). وسىنداي ورتا ەلشىلەردىڭ وزدەرىنە دەگەن جانە وزگەلەرگە دەگەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرعانىن يسا جاقسى تۇسىنگەن، سوندىقتان شاكىرتتەرىنەن كوپ نارسە كۇتپەگەن (ناق. س. 19:11). ولاردىڭ ولقىلىقتارىن جاقىن قابىلداماي، شىداممەن قاراعان. يسا شاكىرتتەرىنىڭ جۇرەگى اق ەكەنىن بىلگەندىكتەن، تاكاپپارلىقتارىن باسىپ، كىشىپەيىل بولۋعا، ٴبىر-ٴبىرىن باسىپ وزۋعا ەمەس، شىن سۇيۋگە جالىقپاي ۇيرەتە بەرگەن.
يساعا قالاي ەلىكتەي الامىز؟
15. جاقىپ جانە جوحانمەن بولعان جاعدايدان قانداي ساباق الامىز؟
15 جاقىپ پەن جوحاننىڭ پاتشالىقتان قۇرمەتتى ورىن سۇراعاندارى دۇرىس بولمادى، ارينە. ولارمەن داۋلاسىپ، بىرلىكتەرىن بۇزعان ون ەلشى دە دۇرىس ارەكەت ەتپەدى. ٴبىراق يسا ەلشىلەردىڭ بارىنە مەيىرىممەن قاراپ، سۇيىسپەنشىلىك تانىتتى. وسى جاعدايدان قانداي ساباق الامىز؟ ادامنىڭ قانداي قاتەلىك جاساعانى عانا ەمەس، سول جاعدايداعى ٴبىزدىڭ رەاكسيامىز، ٶزىمىزدى قالاي ۇستاعانىمىز دا ماڭىزدى. بىرەۋ ٴسىزدى رەنجىتكەندە دۇرىس ارەكەت ەتۋ ٷشىن مىنا سۇراقتاردىڭ ۇستىنەن وي جۇگىرتىپ كورىڭىز: «باۋىرلاستىڭ ارەكەتىنەن نەگە سونشا جامان بولدىم؟ بالكىم، بويىمدا ارىلۋىم كەرەك جامان قاسيەتىم بار شىعار؟ نەمەسە مەنى رەنجىتكەن باۋىرلاس كوپ قيىندىق كورىپ ٴجۇر مە ەكەن؟ ونىكى دۇرىس بولماسا دا، قاتەلىگىن جانقيار سۇيىسپەنشىلىكپەن جابا الامىن با؟» باۋىرلاستارىمىز قاتەلەسكەندە دە ولارعا سۇيىسپەنشىلىكپەن قاراي بەرسەك، يسانىڭ ناعىز شاكىرتتەرى ەكەنىمىزدى كورسەتە بەرەمىز.
16. يسادان تاعى نە ۇيرەنەمىز؟
16 يسادان تاعى ٴبىر ۇيرەنەتىنىمىز — باۋىرلاستارعا تۇسىنىكپەن قاراۋ (ناق. س. 20:5). يسا ادامداردىڭ جۇرەگىن كورە العان. ٴبىراق ٴبىز كورە المايمىز. دەگەنمەن ولاردىڭ كەمشىلىكتەرىنە كوز جۇمىپ، شىدامدى بولا الامىز (ەفەس. 4:1، 2؛ پەت. 1-ح. 3:8). بۇلاي ەتۋگە باۋىرلاسىمىزدىڭ وتكەن ٶمىرىن بىلگەنىمىز كومەكتەسەدى. قازىر سونىڭ ٴبىر مىسالىن كورەيىك.
17. اۋداندىق باقىلاۋشى ٴبىر ەر باۋىرلاسپەن ارالاسقاننىڭ قانداي پايداسىن كوردى؟
17 شىعىس افريكاداعى اۋداندىق باقىلاۋشى ٴبىر قاۋىمعا ساپارمەن بارعاندا، وعان ٴبىر ەر باۋىرلاستىڭ مىنەزى دورەكى بوپ كورىنەدى. سوندا ول نە ىستەدى؟ «ونىڭ مىنەزى جامان ەكەن دەپ ات-تونىمدى الا قاشپاي، كەرىسىنشە، ونىمەن جاقىنىراق ارالاسىپ كورەيىن دەدىم»،— دەيدى ول. سوندا اۋداندىق باقىلاۋشى الگى باۋىرلاستىڭ وسىنداي ادام بوپ قالىپتاسۋىنا وتكەن ٶمىرى اسەر ەتكەنىن تۇسىنەدى. اۋداندىق باقىلاۋشى ٵرى قاراي بىلاي دەيدى: «ەسكى بولمىستى باعىندىرۋ قانداي قيىن بولعانىن جانە وسى دەڭگەيگە جەتۋ ٷشىن قانشاما كۇش سالعانىن بىلگەندە، مەن ونى باعالاپ كەتتىم. قازىر ەكەۋمىز تاماشا دوسپىز». وسى وقيعادان كورەتىنىمىزدەي، باۋىرلاستاردى جاقسىراق تۇسىنگەن سايىن، ولاردى كوبىرەك سۇيەتىن بولامىز.
18. باۋىرلاسىمىز رەنجىتسە، نە جايلى ويلانعانىمىز دۇرىس؟ (ناقىل سوزدەر 26:20).
18 كەيدە ٴبىز رەنجىتكەن اداممەن سويلەسۋىم كەرەك دەپ شەشەرمىز. ٴبىراق الدىمەن مىنا جايلى ويلانعانىمىز دۇرىس بولادى: «مەن ٴمان-جايدى تولىق بىلەمىن بە؟ (ناق. س. 18:13). ول مەنى ادەيىلەپ رەنجىتەيىن دەمەگەن شىعار (ۋاع. 7:20). سونداي قاتەلىكتى ٶزىم دە جاساعانمىن با؟ (ۋاع. 7:21، 22). بارىپ ونىمەن سويلەسەم دەپ الىپ، تۇيمەدەيدى تۇيەدەي قىلىپ جۇرمەيمىن بە؟» (ناقىل سوزدەر 26:20 وقىڭىز). وسىلاي وي جۇگىرتەتىن بولساق، بولعان كەلەڭسىزدىكتى ويلاي بەرمەي، سۇيىسپەنشىلىكپەن كەشىرۋدى ۇيعارارمىز.
19. ٴسىز نە نارسەگە بەل بۋدىڭىز؟
19 ەحوبا كۋاگەرلەرى يسانىڭ ناعىز ٸزباسارلارى ەكەندەرىن حالىق رەتىندە دالەلدەپ ٴجۇر. ولاردىڭ جەكە ٴارقايسىسى دا يسانىڭ شىنايى ٸزباسارى ەكەنىن كورسەتۋدە. قالاي؟ كەمشىلىكتەرىنە قاراماستان ٴبىر-ٴبىرىن رياسىز ٴسۇيۋ ارقىلى. وسىلاي ٴبىز باسقالارعا شىنايى ٴدىندى تابۋعا جانە سۇيىسپەنشىلىكتىڭ قۇدايى ەحوباعا عيبادات ەتۋگە كومەكتەسەمىز. ەندەشە، شىنايى ماسىحشىلەردىڭ بەلگىسى بولىپ تابىلاتىن سۇيىسپەنشىلىك قاسيەتىن تانىتا بەرۋگە بەل بۋايىق!
17-ٵن «قالايمىن»
a ٴبىزدىڭ ارامىزداعى شىنايى سۇيىسپەنشىلىكتى كورگەندە، كوپ ادام شىندىق جولىنا قىزىعىپ جاتادى. ٴبىراق كەمەلسىزدىكتىڭ كەسىرىنەن ٴبىر-ٴبىرىمىزدى ٴسۇيۋ كەيدە قيىن بوپ قالادى. دەسە دە ٴبىر-ٴبىرىمىزدى ٴسۇيۋ نەگە سونشالىقتى ماڭىزدى جانە باۋىرلاستاردىڭ كەمشىلىكتەرىن كورگەندە يساعا قالاي ەلىكتەي الامىز؟
b «شاكىرتىم بولىپ سوڭىمنان ەر!» (حانزۇشا) كىتابىنىڭ 17-تاراۋىنىڭ 10، 11-ابزاستارىن قاراڭىز.
c 2012-جىلعى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» 1-قاراشاداعى سانىندا «ٶمىرىمنىڭ ٴمانى كىردى» (حانزۇشا) دەگەن ماقالانى قاراڭىز.
d 2012-جىلعى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» 1-شىلدەدەگى سانىندا «ماعان ٶمىرىم كەرەمەت بولىپ كورىندى» (حانزۇشا) دەگەن ماقالانى قاراڭىز.
e بۇل ماقالادا قورىنتتىقتارعا 1-حات 6:9، 10 دا جازىلعان اۋىر كۇنالار ايتىلىپ تۇرعان جوق. ونداي جاعدايلاردى اقساقالدار قاراستىرادى.
f ٴبىر ٴراۆۆيننىڭ بىلاي دەگەن ٴسوزى بار: «جەر بەتىندە كەم دەگەندە ىبىرايىم سياقتى وتىز ٵدىل ادام بار. ەگەر وتىز ٵدىل ادام بولسا، سولاردىڭ ەكەۋى — ۇلىم ەكەۋمىز. ال ون ٵدىل ادام بولسا، سولاردىڭ ەكەۋى قايتادان ۇلىم ەكەۋمىز بولامىز. بەس ٵدىل ادام بولسا دا، ولاردىڭ ەكەۋى ۇلىم ەكەۋمىز بوپ قالامىز. ال ەكەۋ-اق بولسا، ولاردىڭ ەكەۋى دە ۇلىم ەكەۋمىز بولامىز. ەگەر ٵدىل ادام بىرەۋ-اق بولسا، ول مەن بولام».