شىداممەن كۇتۋگە ىقىلاستىسىز با؟
«سەندەر دە شىدامدى بولىڭدار» (جاقىپ 5:8).
اندەر: 78، 139
1، 2. ا) نە سەبەپتى ٴبىز «بۇل قاشانعا دەيىن سوزىلادى؟» دەپ سۇراۋىمىز مۇمكىن؟ ٵ) نەگە قۇدايدىڭ ەجەلگى ادال قىزمەتشىلەرىنىڭ مىسالدارى ٴبىزدى جىگەرلەندىرەدى؟
«بۇل قاشانعا دەيىن سوزىلادى؟» كەزىندە يشايا پايعامبار وسىنداي سۇراق قويعان. اباقۇق پايعامبار دا: «قاشانعى كومەك سۇرايمىن؟»— دەگەن (يشايا 6:11؛ اباقۇق 1:2). ٴداۋىت 13-ٴزابۇر جىرىن جازىپ جاتىپ، وسى ىسپەتتەس سۇراقتى ٴتورت رەت قويعان (ٴزابۇر 13:1، 2). يسا ٴماسىح تە سەنىمنەن جۇرداي حالىقتىڭ اراسىندا بولعان كەزدە: «قاشانعا دەيىن قاستارىڭدا بولماقپىن؟»— دەپ سۇراعان (ماتاي 17:17). بۇگىندە ٴبىزدىڭ دە كوكەيىمىزدە وسىنداي سۇراق تۋىندايتىن شىعار.
2 بۇعان نە تۇرتكى بولۋى مۇمكىن؟ بالكىم، ادىلەتسىزدىككە كەزىككەن شىعارمىز. ناۋقاستانىپ قالعانىمىز نە قارتتىقتىڭ اشتى زاردابى دا بۇعان سەبەپ بولۋى مۇمكىن. يا بولماسا «ەرەكشە قيىن ۋاقىتتا» ٶمىر ٴسۇرىپ جاتقانىمىزدىڭ سالدارىنان قىسىمعا ٴجيى ۇشىرايتىن شىعارمىز (تىموتەگە 2-حات 3:1). نەمەسە اينالامىزداعى ادامداردىڭ تەرىس كوزقاراسى ٴبىزدى شارشاتىپ، جىگەرىمىزدى قۇم قىلىپ جىبەرگەن بولار. اتالمىش سۇراقتى قويۋىمىزعا قانداي سەبەپ بولماسىن، كەزىندە وسىلاي سۇراعان ەجەلگى ادال قىزمەتشىلەرىن ەحوبانىڭ ايىپتاماعانى بىزگە جۇبانىش بەرەدى.
3. قيىن جاعدايعا تاپ بولعاندا، بىزگە نە كومەكتەسەدى؟
3 ٴتوزۋ قيىنعا سوعاتىن جاعدايدا بولساق، بىزگە نە كومەكتەسەدى؟ يسانىڭ باۋىرى جاقىپ كيەلى رۋحتىڭ جەتەلەۋىمەن: «باۋىرلاستار، يەمىزدىڭ وسىندا بولاتىن كەزى كەلگەنشە، شىدامدى بولىڭدار»،— دەپ جازعان (جاقىپ 5:7). ەندەشە قاي-قايسىسىمىزعا دا شىدامدى بولۋ قاجەت. ال شىدامدىلىق دەگەن نە جانە وسى تاماشا قاسيەتتى قالاي تانىتا الامىز؟
شىدامدىلىق دەگەن نە؟
4، 5. ا) شىدامدىلىق دەگەن نە جانە ٴبىز قالاي شىدامدى بولا الامىز؟ ٵ) جاقىپ شىدامدى بولۋدى مىسالمەن قالاي ٴتۇسىندىردى؟ (ماقالانىڭ باسىنداعى سۋرەتتى قاراڭىز.)
4 كيەلى كىتاپتا شىدامدىلىق قاسيەتىن كيەلى رۋحتىڭ ارقاسىندا دامىتاتىنىمىز ايتىلعان. قۇدايدىڭ كومەگى بولماسا، كەمەلسىز ادامدار اسا قيىن جاعدايلاردا بۇل قاسيەتتى تانىتا المايدى. شىدامدىلىق — قۇدايدىڭ سىيى، ٵرى وسى قاسيەتتى تانىتساق، ەحوباعا جانە باسقالارعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمىزدى كورسەتەمىز. ال شىدامدى بولماساق، ارامىزداعى سۇيىسپەنشىلىك سۋيدى (قورىنتتىقتارعا 1-حات 13:4؛ عالاتتىقتارعا 5:22). بۇعان قوسا، شىدامدىلىق قيىن جاعدايلاردا وڭ كوزقاراس ساقتاي وتىرىپ ٴتوزۋدى بىلدىرەدى (قولوستىقتارعا 1:11؛ جاقىپ 1:3، 4). باسىمىزعا قانداي قيىندىق تۇسپەسىن، بۇل قاسيەت ەحوباعا ادالدىق ساقتاۋعا كومەكتەسەدى. سونداي-اق بىزگە قيانات جاسالعاندا، كەك الۋدان ساقتايدى. كيەلى كىتاپتا قاجەت كەزدە كۇتۋگە دايىن بولۋىمىز كەرەكتىگى ايتىلعان. بۇل ماڭىزدى ساباقتى ٴبىز جاقىپ 5:7، 8دەن (وقىڭىز) بىلەمىز.
5 نەلىكتەن ەحوبانىڭ ارەكەت ەتەتىن كەزىن كۇتۋگە ىقىلاستى بولۋىمىز كەرەك؟ ەلشى جاقىپ ٴبىزدىڭ جاعدايىمىزدى ديقاننىڭ جاعدايىمەن سالىستىرعان. ديقان ەگىن ەگۋ ٷشىن بەل جازباي ەڭبەك ەتسە دە، اۋا رايىنا نە ەگىندىگىنىڭ تەز ٶسىپ شىعۋىنا ەش ىقپال ەتە المايدى. وعان «جەردەن قۇندى ٶنىمدى» شىدامدىلىقپەن كۇتۋ قاجەت. تاپ سولاي، ٴبىز دە ەحوبانىڭ ۋادەلەرىن ورىندايتىن كەزىن كۇتە ٴجۇرىپ، كوپ نارسەنى قاداعالاي المايمىز (مارقا 13:32، 33؛ ەلشىلەردىڭ ىستەرى 1:7). ديقان ىسپەتتى، بىزگە دە شىدامدىلىقپەن كۇتۋ قاجەت.
6. ميحا پايعامباردان قانداي ۇلگى الا الامىز؟
6 ميحا پايعامبارعا، ٴدال ٴبىزدىڭ كۇندەرىمىزدەگىدەي، قيىن جاعدايلارعا توزۋگە تۋرا كەلگەن. ول احاز پاتشانىڭ تۇسىندا ٶمىر ٴسۇردى. احاز وتە زۇلىم پاتشا ەدى. سونىڭ كەسىرىنەن حالىق ابدەن بۇلىنگەن بولاتىن. ەلدەگى جاعدايدىڭ ۋشىعىپ كەتكەنى سونشا — كيەلى كىتاپتا ولاردىڭ «جاماندىق ىستەۋگە ەپتى» بولىپ كەتكەنى ايتىلعان (ميحا 7:1—3 وقىڭىز). ميحا بۇل احۋالدى ەش وزگەرتە المايتىنىن تۇسىنگەن. سوندا ول نە ىستەي الار ەدى؟ ميحا: «مەن بار نازارىمدى ەحوباعا تىگەمىن، قۇتقارۋشى قۇدايىمدى شىداممەن كۇتەمىن. قۇدايىم مەنىڭ سوزىمە قۇلاق تۇرەدى»،— دەگەن (ميحا 7:7). ميحا ىسپەتتى، بىزگە دە «شىداممەن كۇتۋ» كەرەك.
7. نەلىكتەن ٴبىز ەحوبانىڭ ٶز ۋادەلەرىن ورىندايتىن كەزىن جاي عانا كۇتىپ قويماۋىمىز كەرەك؟
7 ميحانىكىندەي سەنىمىمىز بولسا، ٴبىز ەحوبانى كۇتۋگە ىقىلاستى بولامىز. ٴبىزدىڭ جاعدايىمىز تۇرمەدەگى ٶلىم جازاسىن كۇتىپ وتىرعان قىلمىسكەردىڭ جاعدايىنا ۇقسامايدى. ول سول كۇندى كۇتۋگە ٴماجبۇر، ٴبىراق ونى تاعاتسىزدانا كۇتپەيتىنى انىق. ال ٴبىزدىڭ جاعدايىمىز مۇلدەم باسقاشا. ٴبىز ەحوبانى كۇتۋگە اسىقپىز، ويتكەنى ونىڭ ٶز ۋاقىتىندا ماڭگىلىك ٶمىر سىيلايمىن دەگەن ۋادەسىن ورىندايتىنىن بىلەمىز. ٴيا، ٴبىز «شىدامدىلىقپەن جانە قۋانىشپەن توزەمىز» (قولوستىقتارعا 1:11، 12). سول كەزدى كۇتە ٴجۇرىپ، ەحوبا نەگە كەشەۋىلدەتىپ جاتىر دەپ كۇڭكىلدەۋدەن ساق بولامىز. ەگەر كۇڭكىلدەيتىن بولساق، ونىڭ ىقىلاسىنان ايىرىلامىز (قولوستىقتارعا 3:12).
شىدامدىلىقتىڭ كەرەمەت ۇلگىلەرى
8. ەجەلدە ٶمىر سۇرگەن ادال كىسىلەردەن نە نارسەگە ۇيرەنەمىز؟
8 كۇتۋگە دەگەن ىقىلاسىمىزدى ارتتىرۋعا بىزگە نە كومەكتەسەدى؟ ەحوبانىڭ ۋادەلەرىنىڭ ورىندالۋىن شىداممەن كۇتكەن ەجەلدەگى ادال ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ ۇلگىلەرى جايلى ويلانساق بولادى (ريمدىكتەرگە 15:4). ولاردىڭ قانشالىقتى ۇزاق كۇتۋىنە تۋرا كەلگەنى، نەلىكتەن كۇتۋگە ىقىلاستى بولعانى جانە شىدامدىلىقتارى ٷشىن ەحوبانىڭ ولاردى قالاي جارىلقاعانى تۋرالى ويلانعانىمىز دۇرىس.
ىبىرايىمعا نەمەرەلەرى ەساۋ مەن جاقىپ تۋىلعانعا دەيىن كوپ جىلدار بويى كۇتۋ قاجەت ەدى (9، 10-ابزاستى قاراڭىز)
9، 10. ىبىرايىم مەن سارا ەحوبانى قانشا ۋاقىت كۇتتى؟
9 ىبىرايىم مەن سارانىڭ مىسالىن قاراستىرايىق. ولار «سەنىمى مەن شىدامدىلىعىنىڭ ارقاسىندا ۋادەلەردى مۇرا ەتكەن» بولاتىن. كيەلى كىتاپتا ايتىلعانداي، «ىبىرايىم شىدامدىلىقپەن كۇتكەننەن كەيىن»، ەحوبا وعان باتاسىن بەرەتىنىن جانە ۇلكەن حالىقتىڭ ٴتۇپ اتاسى ەتەتىنىن ۋادە ەتكەن (ەۆرەيلەرگە 6:12، 15). نەگە ىبىرايىمعا شىداممەن كۇتۋ قاجەت بولدى؟ ويتكەنى قۇدايدىڭ ۋادەسى ورىندالاتىن كەزگە دەيىن ٴبىرشاما ۋاقىت ٶتۋ كەرەك ەدى. ب.ز.ب 1943-جىلدىڭ 14-نيسانىندا ىبىرايىم مەن سارا جانە ونىڭ ٷي ىشىندەگىلەردىڭ بارلىعى ەۆفرات وزەنىنەن ٶتىپ، ۋادە ەتىلگەن جەرگە اياق باستى. الايدا ىبىرايىمعا ۇلى ىسقاق دۇنيەگە كەلگەنگە دەيىن 25 جىل، ال نەمەرەلەرى ەساۋ مەن جاقىپ تۋىلعانعا دەيىن تاعى 60 جىل كۇتۋ قاجەت ەدى (ەۆرەيلەرگە 11:9).
10 ىبىرايىم ۋادە ەتىلگەن جەردىڭ قانشا بولىگىن يەلەندى؟ كيەلى كىتاپتا جازىلعانداي، ەحوبا «ىبىرايىمعا مۇراعا ٴتىپتى الاقانداي دا جەر بەرمەدى، ٴبىراق ونى وزىنە ٵرى كەيىنگى ۇرپاقتارىنا، ٵلى بالاسى بولماسا دا، يەلىككە بەرۋدى ۋادە ەتتى» (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 7:5). ىبىرايىم ەۆفراتتان وتكەننەن بەرى 430 جىلدان كەيىن عانا، ونىڭ ۇرپاقتارى ۋادە ەتىلگەن جەردى يەلەنەتىن حالىق بولدى (مۇسانىڭ 2-جازباسى 12:40—42؛ عالاتتىقتارعا 3:17).
11. نەلىكتەن ىبىرايىم كۇتۋگە ىقىلاستى بولدى جانە شىدامدىلىعى ٷشىن ول قالاي جارىلقانادى؟
11 ىبىرايىم ەحوبانىڭ ٶز ۋادەلەرىن ورىندايتىنىنا ەش ٴشۇبالانباعاندىقتان، ونى كۇتۋگە ىقىلاستى بولدى. ونىڭ ەحوباعا دەگەن سەنىمى مىقتى ەدى (ەۆرەيلەرگە 11:8—12 وقىڭىز). قۇدايدىڭ بارلىق ۋادەلەرى كوزى تىرىسىندە جۇزەگە اسپاسا دا، ول قۋانىشپەن كۇتتى. الايدا ىبىرايىم جەردە ورناعان جۇماقتا قايتا تىرىلگەندە، قانداي قۋانىشقا بولەنەرى جايلى ويلاپ كورىڭىزشى. ول كيەلى كىتاپتىڭ كوپ جەرىنەن وزىنىڭ جانە وتباسىنىڭ ٶمىرى جايلى وقىعاندا، تاڭ-تاماشا بولادى ەمەس پە؟! * ال ۋادە ەتىلگەن ماسىحكە قاتىستى ەحوبانىڭ نيەتىنىڭ ورىندالۋىندا ماڭىزدى ٴرول اتقارعانىن ٴبىلىپ، ٶزىن قانشالىقتى باقىتتى سەزىنەتىنىن ەلەستەتىپ كورىڭىزشى! البەتتە، ىبىرايىم مۇنداي باتالاردىڭ كۇتۋگە تۇرارلىق بولعانىن سەزىنەدى.
12، 13. نەلىكتەن جۇسىپكە شىدامدى بولۋ كەرەك ەدى جانە ول قالاي وڭ كوزقاراس ساقتادى؟
12 ىبىرايىمنىڭ شوبەرەسى ٴجۇسىپ تە شىداممەن كۇتۋگە دايىن بولدى. ول ادام ايتقىسىز ادىلەتسىزدىكتىڭ قۇربانى بولعان ەدى. شامامەن 17 جاسىندا باۋىرلارى ونى قۇلدىققا ساتىپ جىبەردى. كەيىننەن وعان قوجايىنىنىڭ ايەلىن زورلاماقشى بولدى دەگەن جالعان ايىپ تاعىلىپ، تۇرمەگە جابىلدى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 39:11—20؛ ٴزابۇر 105:17، 18). قۇدايدىڭ ادال قىزمەتشىسى رەتىندە ول باتاعا يە بولۋدىڭ ورنىنا، جازالانعانداي بولدى. الايدا 13 جىلدان سوڭ، بارلىعى وزگەردى. ٴجۇسىپ تۇرمەدەن بوساتىلىپ، مىسىردىڭ ەكىنشى ەڭ ىقپالدى بيلەۋشىسى بولدى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 41:14، 37—43؛ ەلشىلەردىڭ ىستەرى 7:9، 10).
ٴجۇسىپ ەحوبانىڭ بار جاعدايدى قاداعالاپ وتىرعانىن جانە ونىڭ باتالارى كۇتۋگە تۇرارلىق ەكەنىن ٴتۇسىندى
13 وسىنداي ادىلەتسىزدىكتىڭ كەسىرىنەن ول قاتۋلانىپ كەتتى مە؟ ەحوبا ونى تاستاپ كەتكەندەي سەزىندى مە؟ جوق، ول شىداممەن كۇتتى. وعان نە كومەكتەستى؟ ەحوباعا دەگەن سەنىمى. ٴجۇسىپ ەحوبانىڭ بار جاعدايدى قاداعالاپ وتىرعانىن ٴتۇسىندى. بۇل ونىڭ باۋىرلارىنا ايتقان مىنا سوزدەرىنەن كورىنەدى: «قورىقپاڭدار، سەندەردى سوتتايتىنداي مەن قۇداي ەمەسپىن عوي! راس، سەندەر ماعان جاماندىق ويلادىڭدار. ٴبىراق، وزدەرىڭ كورىپ تۇرعانداي، قۇداي بۇنى جاقسىلىققا اينالدىرىپ، تالاي ادامنىڭ ٶمىرىن ساقتاپ قالدى» (مۇسانىڭ 1-جازباسى 50:19، 20). ٴجۇسىپ ەحوبانىڭ باتالارى شىنىندا دا كۇتۋگە تۇرارلىق ەكەنىن ٴبىلدى.
14، 15. ا) نەگە ٴداۋىتتىڭ شىدامدىلىعى تاڭعالدىرادى؟ ٵ) ٴداۋىتكە شىداممەن كۇتۋگە نە كومەكتەستى؟
14 ٴداۋىت پاتشا دا كوپ ادىلەتسىزدىككە كەزىككەن. ەحوبا ونى بالا كەزىندە يسرايلدىڭ پاتشاسى ەتىپ مايلاعان بولاتىن. الايدا ول ٴتىپتى ٶز رۋىنا پاتشا ەتىپ تاعايىندالعانشا 15 جىل كۇتۋ كەرەك بولدى (سامۋيلدىڭ 2-جازباسى 2:3، 4). وسى ۋاقىتتىڭ ٴبىراز بولىگىندە ٴداۋىت ساۋل پاتشادان قاشىپ، جاسىرىنىپ جۇرۋىنە تۋرا كەلدى، سەبەبى ساۋل ونى ولتىرمەكشى بولدى *. سونىڭ كەسىرىنەن ونىڭ ٶز ٷيى دە بولمادى. ول جات جەردە باسساۋعالاۋعا، ٴشول دالاداعى ۇڭگىرلەردى پانالاۋعا ٴماجبۇر بولدى. اقىر سوڭىندا، ساۋل قازا بولدى. سويتسە دە بۇكىل يسرايل حالقىنا پاتشا بولۋ ٷشىن ٴداۋىتكە ٵلى دە جەتى جىلداي كۇتۋ كەرەك بولدى (سامۋيلدىڭ 2-جازباسى 5:4، 5).
15 نە سەبەپتى ٴداۋىت شىداممەن كۇتۋگە دايىن بولدى؟ مۇنىڭ جاۋابىن ول «قاشانعى؟» دەپ ٴتورت رەت سۇراعان 13-ٴزابۇر جىرىندا جازعان. ٴداۋىت بىلاي دەدى: «مەن سەنىڭ اينىماس سۇيىسپەنشىلىگىڭدى مەدەت تۇتامىن، قۇتقارۋىڭدى ويلاپ شىن جۇرەكتەن قۋانامىن. كول-كوسىر يگىلىگى ٷشىن ەحوباعا ارناپ ٵن ايتامىن» (ٴزابۇر 13:5، 6). ٴداۋىت ەحوبانىڭ ونى جاقسى كورەتىنىن جانە وعان ادال بولاتىنىن بىلگەن. ول ەحوبانىڭ كەزىندە وزىنە قالاي قول ۇشىن بەرگەنى جايلى ويلاعان جانە قيىندىقتارىنا توقتام قوياتىن كەزدى اسىعا كۇتكەن. ٴداۋىت ەحوبانىڭ باتالارى شىنىندا دا كۇتۋگە تۇرارلىق ەكەنىن بىلگەن.
ەحوبا بىزگە ٶزى ىستەگىسى كەلمەيتىن نارسەنى ىستەڭدەر دەپ جاتقان جوق
16، 17. قالايشا ەحوبا قۇداي مەن يسا ٴماسىح كۇتۋگە دايىن بولۋدىڭ ەڭ تاماشا ۇلگىسىن كورسەتتى؟
16 ەحوبا بىزگە ٶزى ىستەگىسى كەلمەيتىن نارسەنى ىستەڭدەر دەپ جاتقان جوق. ونىڭ ٶزى شىداممەن كۇتۋگە دايىن بولۋدىڭ ەڭ تاماشا ۇلگىسىن كورسەتتى (پەتىردىڭ 2-حاتى 3:9 وقىڭىز). مىسالى، مىڭداعان جىل بۇرىن ەدەم باعىندا شايتان ەحوباعا ادىلەتسىز دەگەن ايىپ تاققان بولاتىن. سول سەبەپتى ەحوبا ٶز ەسىمىنىڭ تولىقتاي كيەلى تۇتىلاتىن كەزىن «شىداممەن كۇتىپ وتىر». مۇنىڭ ناتيجەسىندە «ونى تاعاتسىزدانا كۇتەتىندەردىڭ ٴبارى» كەرەمەت باتالارعا كەنەلەتىن بولادى (يشايا 30:18).
17 يسا دا كۇتۋگە دايىن بولدى. جەردە بولعان كەزىندە، ول ولە-ولگەنشە ادال بولىپ قالدى. ٴسويتىپ، ب.ز. 33-جىلى يسا كوكتە قۇرباندىعىنىڭ قۇنىن ەحوباعا ۇسىندى. ٴبىراق وعان 1914-جىلى بيلىك ەتۋىن باستايتىن ۋاقىتقا دەيىن كۇتۋ قاجەت بولدى (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 2:33—35؛ ەۆرەيلەرگە 10:12، 13). سونىڭ وزىندە يساعا مىڭجىلدىق بيلىگى اياقتالعانشا، بارلىق جاۋلارىنىڭ جويىلاتىن كەزىن ٵلى دە كۇتۋ كەرەك (قورىنتتىقتارعا 1-حات 15:25). بۇل، راسىندا دا، ۇزاق ۋاقىت. دەسە دە ەحوبانىڭ باتالارى كۇتۋگە تۇرارلىق.
بىزگە نە كومەك بولماق؟
18، 19. شىداممەن كۇتۋگە ىقىلاستى بولۋعا بىزگە نە كومەكتەسەدى؟
18 ەحوبا ٴبىزدىڭ شىدامدىلىق تانىتىپ، كۇتۋگە دايىن بولعانىمىزدى قالايدى. وسى ورايدا بىزگە نە كومەك بولماق؟ قۇدايدان كيەلى رۋحىن سۇراپ دۇعا ەتۋ قاجەت. ويتكەنى شىدامدىلىقتى كيەلى رۋح ارقىلى دامىتاتىنىمىز ەسىمىزدە شىعار (ەفەستىكتەرگە 3:16؛ 6:18؛ سالونيكالىقتارعا 1-حات 5:17—19). ولاي بولسا، ەحوباعا شىداممەن توزۋگە كومەكتەسۋىن سۇراپ جالبارىنايىق!
19 سونداي-اق ىبىرايىمعا، جۇسىپكە جانە ٴداۋىتكە ەحوبانىڭ ۋادەلەرىنىڭ ورىندالۋىن شىداممەن كۇتۋگە نە كومەكتەسكەنىن دە ەستەن شىعارمايىق. ولار ەحوباعا سەندى ٵرى وعان ارقا سۇيەدى. سونداي-اق وزدەرى جايلى، قالاۋلارى جايلى عانا ويلامادى. وسى كىسىلەردىڭ نەندەي باتالارعا كەنەلگەنى جايلى ويلانساق، شىداممەن كۇتۋگە ىقىلاستى بولامىز.
20. ٴبىز نە ىستەۋگە بەل بۋۋىمىز كەرەك؟
20 بۇگىندە ٴبىز ٶمىردىڭ تاۋقىمەتىمەن كۇرەسىپ جۇرسەك تە، «شىداممەن كۇتۋگە» بەل بۋدىق. كەيدە ٴبىزدىڭ «ۋا، ەحوبا، بۇل قاشانعا دەيىن سوزىلادى؟» دەگەن جانايقايىمىز شىعۋى مۇمكىن (يشايا 6:11). الايدا قۇدايدىڭ كيەلى رۋحىنىڭ كومەگىمەن ٴبىز ەرەميا پايعامبارعا ەلىكتەپ، كەلەسى سوزدەرىنە قوسىلا الامىز: «ەحوبا — مەنىڭ ۇلەسىم، سوندىقتان ونى كۇتۋگە بەل بۋدىم» (ەرەميانىڭ زارى 3:21، 24).
^ 11-ابزاس مۇسانىڭ 1-جازباسىنىڭ 15كە جۋىق تاراۋى ىبىرايىمنىڭ ٶمىرى جايلى باياندايدى. سونداي-اق ماسىحشىلەردىڭ گرەك جازبالارىنىڭ جازۋشىلارى دا ىبىرايىمدى 70تەن اسا رەت اتاپ وتكەن.
^ 14-ابزاس ساۋلدىڭ بيلىك ەتكەنىنە ەكى جىلدان ٴسال اسقاندا، ەحوبا ودان باس تارتتى. دەسە دە ساۋل ولە-ولگەنشە، 38 جىلدان اسا ۋاقىت بويى، بيلىك ەتە بەردى (سامۋيلدىڭ 1-جازباسى 13:1؛ ەلشىلەردىڭ ىستەرى 13:21).
