جوق.‏ كيەلى كىتاپتىڭ دا،‏ تاريحي كىتاپتاردىڭ دا ەش جەرىندە مۇنداي شومىلدىرۋ ٴ‌راسىمىنىڭ بولعانى جايلى ايتىلمايدى.‏

كوپتەگەن كيەلى كىتاپتارداعى بۇل تارماقتىڭ اۋدارماسى كەيبىر ادامداردى پاۋىلدىڭ كۇندەرىندە كەيبىرەۋلەر ولگەندەردىڭ ورنىنا شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەن دەگەن ويعا قالدىرادى.‏ مىسالى،‏ مىنا اۋدارمانى الايىق:‏ «ەگەر دە ولىمنەن قايتا ٴ‌تىرىلۋ بولماسا،‏ ولگەندەردىڭ ورنىن باسىپ شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەندەر نە ىستەمەك؟‏» (‏«جاڭا ٶمىر» باسپاسى)‏.‏

كيەلى كىتاپتى زەرتتەۋشى ەكى عالىمنىڭ ايتقان سوزدەرىنە نازار اۋدارايىق.‏ گرەگوري لوكۋد ەسىمدى عالىم بىرەۋدىڭ ولگەندەردىڭ ورنىنا شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەنى جايلى كيەلى كىتاپتا دا،‏ تاريحي كىتاپتاردا دا ەشقانداي ايعاق جوق ەكەنىن ايتقان.‏ گوردون في ەسىمدى عالىم دا ونىڭ سوزدەرىمەن كەلىسەدى.‏ ول كيەلى كىتاپ پەن تاريحي كىتاپتاردا وسىنداي شومىلدىرۋ راسىمىمەن بايلانىستى ەشقانداي وقيعالاردىڭ جوق ەكەنىن جازعان.‏ ونىڭ ايتۋىنشا،‏ جاڭا وسيەتتە بۇل جايلى مۇلدەم ەشتەڭە ايتىلماعان جانە ەرتەدەگى ماسىحشىلەردىڭ اراسىندا،‏ سونداي-‏اق ەلشىلەر قايتىس بولعاننان كەيىن پايدا بولعان شىركەۋلەردە مۇنداي شومىلدىرۋ ٴ‌راسىمىنىڭ بولعانىنا ەشقانداي دالەل جوق.‏

كيەلى كىتاپقا ساي،‏ يسانىڭ ٸزباسارلارى «بارلىق حالىقتاردان شاكىرتتەر دايىنداپ،‏ ولاردى.‏.‏.‏ شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكىزىپ»،‏ ونىڭ «بۇيىرعاندارىنىڭ ٴ‌بارىن ۇستانۋدى ۇيرەتۋ» كەرەك بولاتىن (‏مات.‏ 28:‏19،‏ 20‏)‏.‏ ادام شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتىپ،‏ شاكىرت بولماس بۇرىن،‏ ەحوبا مەن ونىڭ ۇلى جايلى ٴ‌بىلىپ،‏ ولارعا سەنىپ،‏ مويىنسۇنۋ كەرەك بولعان.‏ ال قابىردە جاتقان ولگەن ادامدار بۇلاي ىستەي المايتىن ەدى،‏ ٴ‌تىرى جۇرگەن ماسىحشىلەر دە ولاردىڭ ورنىنا بۇنى ىستەي المايتىن (‏ۋاع.‏ 9:‏5،‏ 10؛‏ جوح.‏ 4:‏1؛‏ قور.‏ 1-‏ح.‏ 1:‏14—‏16‏)‏.‏

ەندەشە،‏ پاۋىل نە جايلى ايتقان؟‏

قورىنتتاعى كەيبىر ادامدار قايتا ٴ‌تىرىلۋدىڭ بولاتىنىن مويىنداماعان (‏قور.‏ 1-‏ح.‏ 15:‏12‏)‏.‏ پاۋىل بۇنداي كوزقاراستىڭ دۇرىس ەمەس ەكەنىن كورسەتكەن.‏ قالاي؟‏ ول ٶزىنىڭ «كۇندە ولىممەن بەتپە-‏بەت كەلگەنىن» ايتقان.‏ ٴ‌بىراق ول ولگەننەن كەيىن يسا سياقتى كوكتەگى ومىرگە قايتا تىرىلەتىنىنە سەنىمدى بولعان (‏قور.‏ 1-‏ح.‏ 15:‏30—‏32،‏ 42—‏44‏)‏.‏

قورىنتتىقتار مايلانعان ٴ‌ماسىحشى بولۋ دەگەن قايتا تىرىلە الۋ ٷشىن كۇندە سىناقتارعا كەزىگىپ،‏ ٶلۋدى بىلدىرەتىنىن تۇسىنۋلەرى كەرەك ەدى.‏ «ٴ‌ماسىح يسامەن بىرلىكتە بولۋ ٷشىن شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتۋ» دەگەن ونىڭ «ولىمىنە ورتاقتاسۋدى» دا قامتيتىن (‏ريم.‏ 6:‏3‏)‏.‏ بۇل ولاردىڭ قايتا ٴ‌تىرىلۋ ٷشىن يسا سياقتى سىناقتارعا كەزىگىپ،‏ ولەتىنىن ٴ‌بىلدىردى.‏

شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەنىنە بىرنەشە جىل بولعاندا،‏ يسا ەكى ەلشىسىنە:‏ «مەن ٶتىپ جاتقان شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتەسىڭدەر»،‏—‏ دەگەن (‏مار.‏ 10:‏38،‏ 39‏)‏.‏ ٴ‌بىراق بۇل سوزدەردى ايتىپ جاتقاندا،‏ ول سۋدا شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتىپ جاتقان جوق ەدى.‏ يسا قۇدايعا دەگەن ادالدىعى ونى ولىمگە جەتەلەيتىنىن ايتقىسى كەلدى.‏ پاۋىل مايلانعانداردىڭ «ماسىحپەن بىرگە ازاپ شەگىپ،‏ ونىمەن بىرگە ۇلىلىققا دا بولەنەتىنىن» جازعان (‏ريم.‏ 8:‏16،‏ 17؛‏ قور.‏ 2-‏ح.‏ 4:‏17‏)‏.‏ دەمەك،‏ كوكتەگى ومىرگە قايتا ٴ‌تىرىلۋ ٷشىن،‏ ولار دا ولۋگە ٴ‌تيىس ەدى.‏

ەندەشە،‏ پاۋىلدىڭ سوزدەرىن دالىرەك اۋدارساق،‏ بىلاي بولادى:‏ «ولگەندەر قايتا تىرىلمەسە،‏ ٶلى بولۋ ٷشىن شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەندەردىڭ قانداي ٷمىتى بار؟‏ ولگەندەر مۇلدەم تىرىلمەيتىن بولسا،‏ ٶلى بولۋ ٷشىن شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتىپ نە كەرەك؟‏»‏