48-زەرتتەۋ ماقالاسى
«نازارىڭ تەك الدا بولسىن»
«كوزىڭ تۋرا الدىڭا قاراسىن، نازارىڭ تەك الدا بولسىن» (ناق. س. 4:25).
77-ٵن تۇنەكتى جارىپ شىققان نۇر
اڭداتپا *
1، 2. ناقىل سوزدەر 4:25 تەگى كەڭەستى قالاي قولدانساق بولادى؟ مىسال كەلتىرىڭىز.
مىنا ٴبىر ٷش جاعدايدى ەلەستەتىپ كورىڭىز: ٴبىر قارت ايەل باۋىرلاس بۇرىنعى جاقسى كەزدەردى ەسىنە الىپ وتىرادى. قازىرگى ٶمىرى الدەقايدا قيىن بولسا دا، ول قولىنان كەلگەنشە ەحوباعا ٵرى قاراي دا قىزمەت ەتىپ جۇرەدى (قور. 1-ح. 15:58). ول ٶزىنىڭ جاقىن ادامدارىمەن بىرگە جۇماقتا جۇرگەنىن كۇن سايىن ەلەستەتەدى. تاعى باسقا ٴبىر ايەل باۋىرلاستى الساق، قاۋىمدا ٴبىر باۋىرلاستىڭ قالاي رەنجىتكەنى ونىڭ ەسىندە. ٴبىراق ول سول رەنىشتەن ارىلۋدى شەشەدى (قول. 3:13). ال ەر باۋىرلاس ٶزىنىڭ بۇرىنعى جاساعان قاتەلىكتەرىن جاقسى بىلەدى. ٴبىراق ول بار نازارىن قازىرگى ۋاقىتتا ادال بولىپ قالۋعا اۋدارادى (ٴزاب. 51:10).
2 وسى ٷش جاعدايعا نە نارسە ورتاق؟ وتكەن ومىرلەرىندە نە بولعانى ٷش باۋىرلاستىڭ دا ەسىندە. ٴبىراق ولار وتكەنمەن ٶمىر سۇرمەيدى، ولاردىڭ «نازارلارى تەك الدا»، ياعني بولاشاقتا (ناقىل سوزدەر 4:25 وقىڭىز).
3. نەگە ٴبىزدىڭ «نازارىمىز تەك الدا» بولۋ كەرەك؟
3 «نازارىمىزدىڭ تەك الدا» بولعانى نەلىكتەن ماڭىزدى؟ ۇنەمى ارتقا قاراي بەرەتىن ادام العا قاراي جۇرە المايدى. تۋرا سول سياقتى، وتكەن ٶمىرىن ويلاي بەرەتىن ادام العا باسىپ، ەحوباعا تولىقتاي قىزمەت ەتە المايدى (لۇقا 9:62).
4. بۇل ماقالادا ٴبىز نەنى قاراستىرامىز؟
4 بۇل ماقالادا ٴبىز وتكەنمەن ٶمىر سۇرۋگە يتەرمەلەيتىن ٷش تۇزاق جايلى قاراستىرامىز *. بۇلار: 1) وتكەندى اڭساۋ، 2) وكپە-رەنىش جانە 3) ٶزىمىزدى شەكتەن تىس كىنالاۋ. ٴبىز وسى ٷش جاعدايدا «وتكەندى ۇمىت قالدىرىپ، الداعى نارسەلەرگە ۇمتىلۋعا» كيەلى كىتاپ پرينسيپتەرى قالاي كومەكتەسەتىنىن قاراستىرامىز (ٴفىلىپ. 3:13).
ٴبىرىنشى تۇزاق: وتكەندى اڭساۋ
نازارىمىزدىڭ تەك الدا بولۋىنا نە كەدەرگى جاساۋى مۇمكىن؟ (5، 9، 13-ابزاستاردى قاراڭىز) *
5. ۋاعىزداۋشى 7:10 دا قانداي تۇزاق جايلى ەسكەرتۋ بار؟
5 ۋاعىزداۋشى 7:10 وقىڭىز. بايقاساڭىز، بۇل تارماقتا: «نەگە بۇرىنعى كۇندەر جاقسى ەدى؟»— دەپ سۇراۋ دۇرىس ەمەس دەپ ايتىلماعان. نەگىزى، جاقسى ەستەلىكتەر — ەحوبادان كەلگەن سي. ٴبىراق تارماقتا «نەگە بۇرىنعى كۇندەر قازىرگىدەن جاقسى ەدى؟» دەمەۋىمىز كەرەكتىگى ايتىلعان. مىنە، تۇزاق دەپ وتىرعانىمىز — وسى، وتكەن ٶمىردى قازىرگى ومىرمەن سالىستىرۋ جانە «قازىرگى كۇندەرىم بۇرىنعى كۇندەردەي جاقسى ەمەس» دەگەن تۇجىرىمعا كەلۋ.
مىسىردان شىققاننان كەيىن، يسرايلدىكتەر قانداي قاتەلىك جاسادى؟ (6-ابزاستى قاراڭىز)
6. «بۇرىنعى كۇندەر قازىرگىدەن جاقسى ەدى» دەپ ويلاۋ نەلىكتەن دانالىققا جاتپايدى؟ مىسال كەلتىرىڭىز.
6 «بۇرىنعى ٶمىرىم قازىرگىدەن جاقسىراق ەدى» دەپ ويلاۋ نەلىكتەن دانالىققا جاتپايدى؟ ٴبىز وتكەندى اڭساعان كەزدە، تەك بۇرىندا بولعان جاقسى نارسەلەردى عانا ەسكە تۇسىرەمىز. ال بولعان قيىندىقتاردى ۇمىتىپ جاتامىز. مىسالى، ەجەلدەگى يسرايل حالقىن الايىق. ولار مىسىردان شىققاننان كەيىن، سول جاقتاعى قيىن ومىرلەرىن تەز-اق ۇمىتىپ كەتتى. حالىق سول جاقتا بولعان جاقسى تاماقتار جايلى عانا ويلاي بەردى. ولار: «مىسىردا تەگىن جەگەن بالىق، قيار، قاربىز، جۋا، پياز، سارىمساق دەگەندەر قايدا ەكەن، شىركىن؟!»— دەگەن (مۇس. 4-ج. 11:5). بۇل تاماقتار شىنىمەن دە تەگىن كەلدى مە؟ جوق. يسرايلدىكتەر بۇل ٷشىن جوعارى قۇن تولەدى: ولار مىسىردا اياۋسىز قۇلدىققا سالىندى (مۇس. 2-ج. 1:13، 14؛ 3:6—9). ٴبىراق ولار سول قيىن كۇندەردى ۇمىتىپ، وتكەندى اڭساۋمەن بولدى. ولار ەحوبانىڭ جاساپ جاتقان جاقسىلىقتارى جايلى ويلانۋدىڭ ورنىنا، وتكەن كۇندەر جايلى ويلاي بەردى. ولاردىڭ بۇنداي كوزقاراسى ەحوباعا ۇنامادى (مۇس. 4-ج. 11:10).
7. ٴبىر ايەل باۋىرلاسقا وتكەندى اڭساپ كەتپەۋگە نە كومەكتەستى؟
7 وتكەندى اڭساۋ دەگەن تۇزاققا ٴتۇسىپ قالۋدان قالاي اۋلاق بولا الامىز؟ قازىر ٴبىر ايەل باۋىرلاستىڭ وقيعاسىن كورەيىك. ول 1945-جىلى برۋكليندەگى بەتەلدە قىزمەت ەتە باستادى. جىلدار وتە ول ٴبىر بەتەلدىككە تۇرمىسقا شىقتى. ەكەۋى بەتەلدە ۇزاق جىلدار بويى قىزمەت ەتتى. ٴبىراق 1976-جىلى ونىڭ كۇيەۋى اۋىر دەرتكە شالدىقتى. كۇيەۋى ٶمىرىنىڭ ساناۋلى كۇندەرى قالعانىن تۇسىنگەن كەزدە، ايەلىنە الداعى قايعىلى كەزەڭدى ەڭسەرۋگە كومەكتەسۋ ٷشىن وعان جاقسى كەڭەستەر بەرگەن ەكەن. ول ايەلىنە بىلاي دەپتى: «ٴبىزدىڭ نەكەمىز باقىتقا تولى بولدى. بۇنداي ٶمىردى بارلىق ادام باستان كەشە بەرمەيدى». كەيىن ونى بىلاي دەپ تالپىندىرىپتى: «بىرگە وتكىزگەن كۇندەر سەنىڭ جادىڭدا ساقتالادى، ٴبىراق وتكەنمەن ٶمىر سۇرمە. بارلىعىنا ۋاقىت ەمشى. باسىڭا تۇسكەن جاعدايدى تىم كوپ ويلاپ، قايعىعا باتىپ كەتپە. قۋانىش پەن باتالارعا تولى بولعان ٶمىرىمىز ٷشىن ريزا بول. ەستەلىكتەر — قۇدايدىڭ بىزگە بەرگەن سيى». بۇنىڭ تاماشا كەڭەس بولعانىمەن كەلىسەتىن شىعارسىز.
8. ايەل باۋىرلاس كۇيەۋىنىڭ كەڭەسىن قولدانعاننىڭ قانداي پايداسىن كوردى؟
8 بۇل ايەل باۋىرلاس كۇيەۋىنىڭ كەڭەسىنە قۇلاق استى. ول ومىردەن وتكەنشە، 92 جاسىنا دەيىن ەحوباعا ادال قىزمەت ەتتى. قايتىس بولارىنان بىرنەشە جىل بۇرىن ول بىلاي دەگەن ەدى: «ارتقا قاراسام، 63 جىلدان اسا ۋاقىت بويى ەحوباعا تولىق ۋاقىت قىزمەت ەتىپپىن. ٶمىرىم ٴمان-ماعىناعا تولى بولدى دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتا الامىن». بۇنىڭ سەبەبىن ٴتۇسىندىرىپ ول بىلاي دەدى: «ٴبىزدىڭ تاماشا باۋىرلاستىعىمىز جانە باۋىرلاستارىمىزبەن بىرگە جەر بەتىندە ورنايتىن جۇماقتا ۇلى جاراتۋشىمىز ٵرى جالعىز شىنايى قۇدايىمىز ەحوباعا ماڭگى باقي قىزمەت ەتەمىز دەگەن ٷمىتىمىز بار. مىنە، وسى نارسەلەر ادامنىڭ ٶمىرىن ناعىز ٴمان-ماعىناعا تولتىرادى» *. «نازارىڭ تەك الدا بولسىن» دەگەن سوزدەرگە ساي ارەكەت ەتىپ، بۇل باۋىرلاس بىزگە تاماشا ۇلگى قالدىردى.
ەكىنشى تۇزاق: وكپە-رەنىش
9. مۇسانىڭ 3-جازباسى 19:18 دى ەسكەرسەك، وكپە-رەنىشتەن ارىلۋ اسىرەسە قاي كەزدە قيىن بولۋى مۇمكىن؟
9 مۇسانىڭ 3-جازباسى 19:18 وقىڭىز. باۋىرلاسىمىز، دوسىمىز نە تۋىسىمىز ٴبىزدى رەنجىتىپ جاتسا، مۇندايدا وكپە-رەنىشتەن ارىلۋ اسىرەسە قيىن بولىپ جاتادى. بىردە ٴبىر ايەل باۋىرلاسقا قاۋىمداعى وزگە باۋىرلاس اقشا ۇرلادىڭ دەپ جالا جاپقان ەكەن. كەيىن باۋىرلاس قاتەلەسكەنىن ٴتۇسىنىپ، كەشىرىم سۇراسا دا، ايەل باۋىرلاس قاتتى رەنجىپ، بولعان جاعدايدى ەش ۇمىتا الماپتى. بۇنداي سەزىم سىزگە دە تانىس پا؟ ٴدال وسىنداي جاعدايعا كەزىكپەسەك تە، بىرەۋگە رەنجىپ، «وكپە-رەنىشتەن ەشقاشان ارىلا المايمىن» دەپ ويلاعان كەز بارىمىزدە بولعان شىعار.
10. وكپە-رەنىشتەن ارىلۋعا بىزگە نە كومەكتەسەدى؟
10 وكپە-رەنىشتەن ارىلۋعا بىزگە نە كومەكتەسەدى؟ ٴبىز ەحوبا ٴبارىن كورىپ وتىرعانىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ول بىزبەن بولىپ جاتقان بارلىق جاعدايدى، باسىمىزعا ٴتۇسىپ جاتقان كەز كەلگەن ادىلەتسىزدىكتى وتە جاقسى بىلەدى (ەۆر. 4:13). ٴبىزدىڭ قايعى-قاسىرەت شەككەنىمىز ەحوبانىڭ جانىنا باتادى (يشايا 63:9). ول بولاشاقتا ادىلەتسىزدىكتىڭ كەسىرىنەن كورىپ جۇرگەن قايعى-قاسىرەتىمىزدىڭ ٴبارىن جويۋدى ۋادە ەتەدى (ايان 21:3، 4).
11. نەگە وكپە-رەنىشتەن ارىلعانىمىز ٶزىمىز ٷشىن پايدالى؟
11 وكپە-رەنىشتەن ارىلعانىمىز ٶزىمىز ٷشىن دە پايدالى ەكەنىن ۇمىتپايىق. الگى اقشا ۇرلادى دەپ ايىپتالعان باۋىرلاستىڭ بۇعان كوزى جەتتى. ۋاقىت وتە ول ٶزىنىڭ بويىنداعى وكپە-رەنىشتەن ارىلا الدى. ول وزگەلەردى كەشىرسەك، ەحوبا دا ٴبىزدى كەشىرەتىنىن ٴتۇسىندى (مات. 6:14). ول ٶزىن ايىپتاعان باۋىرلاستىڭ جاساعان ٸسىن اقتاۋعا نە ونىڭ قاتەلىگىن كىشىرەيتۋگە تىرىسقان جوق. ٴبىراق ول كەشىرىمدى بولىپ، وكپە-رەنىشتەن ارىلۋدى شەشتى. ناتيجەسىندە، باۋىرلاسىمىز الدەقايدا باقىتتى بولدى جانە بار نازارىن ەحوباعا قىزمەت ەتۋگە اۋداردى.
ٷشىنشى تۇزاق: ٶزىمىزدى شەكتەن تىس كىنالاۋ
12. جوحاننىڭ 1-حاتى 3:19، 20 دان نە بىلەمىز؟
12 جوحاننىڭ 1-حاتى 3:19، 20 وقىڭىز. ٶز-ٶزىمىزدى كىنالى سەزىنۋ سيرەك كەزدەسەتىن قۇبىلىس ەمەس. مىسالى، بىرەۋلەر وزدەرىن شىندىقتى بىلگەنگە دەيىن جاساعان ىستەرى ٷشىن ايىپتى سەزىنەدى. ال وزگەلەرى شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەننەن كەيىن جاساعان قاتەلىكتەرى ٷشىن وزدەرىن كىنالايدى. بۇنداي سەزىم بارلىعىمىزعا تانىس (ريم. 3:23). ارينە، ٴبىز دۇرىس نارسەنى ىستەگىمىز كەلەدى، ٴبىراق «ٴبارىمىز دە كوپ سۇرىنەمىز» (جاق. 3:2؛ ريم. 7:21—23). ارينە، ٶزىمىزدى كىنالى سەزىنۋ جاعىمسىز سەزىم. ٴبىراق ونىڭ بىزگە پايداسى دا ٴتييۋى مۇمكىن. مىسالى، بۇل سەزىم ٴبىزدى ٶمىرىمىزدى وزگەرتۋگە جانە قاتەلىكتەرىمىزدى قايتالاماۋعا تالپىندىرادى (ەۆر. 12:12، 13).
13. نەلىكتەن ٴبىز ٶزىمىزدى شەكتەن تىس كىنالاپ كەتۋدەن ساق بولۋىمىز كەرەك؟
13 ٴبىراق ٶز-ٶزىمىزدى شەكتەن تىس كىنالاۋ دەگەن دە بار. بۇل دەگەنىمىز — وكىنگەنىمىزگە، ەحوبانىڭ ٴبىزدى كەشىرگەنىنە قاراماي، ٶزىمىزدى كىنالى سەزىنە بەرۋ. بۇنداي سەزىم قاۋىپتى بولۋى مۇمكىن (ٴزاب. 31:10؛ 38:3، 4). بۇرىنعى كىنالارى ٷشىن ٶزىن جەگىدەي جەگەن ٴبىر ايەل باۋىرلاستىڭ جاعدايىن الايىق. «ەحوباعا قىزمەت ەتۋ ٷشىن نە ىستەسەم دە ٴبارى بەكەر، ويتكەنى قۇتقارىلۋىما ەش ٷمىت جوق دەپ ويلادىم»،— دەيدى ول. كوبىمىزدىڭ وسىنداي كۇي كەشكەن كەزىمىز بولعان شىعار. ٴبىراق ٴبىزدىڭ ٶزىمىزدى شەكتەن تىس كىنالاپ كەتۋدەن ساق بولعانىمىز اسا ماڭىزدى. ەحوبا بىزدەن كۇدەر ۇزبەسە دە، وزىمىزدەن كۇدەر ٷزىپ، وعان قىزمەت ەتپەي قويساق، شايتان قالاي قۋاناتىنىن ەلەستەتىپ كورىڭىزشى! (قورىنتتىقتارعا 2-حات 2:5—7، 11 سالىستىرىڭىز).
14. ەحوبانىڭ بىزدەن كۇدەر ۇزبەگەنى نەدەن كورىنەدى؟
14 بالكىم، ٴسىز «ەحوبا مەنەن كۇدەر ۇزگەن جوق پا ەكەن؟» دەپ ۋايىمدارسىز. بۇنى ۋايىمداعانىڭىزدىڭ ٶزى ەحوبانىڭ ٴسىزدى كەشىرە الاتىنىن كورسەتەدى. 1954-جىلى شىققان «كۇزەت مۇناراسىندا» بىلاي دەلىنگەن: «ٴبىز ٴبىر قاتەلىكتى قايتا-قايتا جاساي بەرۋىمىز مۇمكىن. ەحوباعا قىزمەت ەتكەنگە دەيىن پايدا بولعان قانداي دا ٴبىر السىزدىگىمىزدى جەڭۋ بىزگە قيىن بولۋى مۇمكىن. ٴبىراق ٷمىتىڭىزدى ۇزبەڭىز. «مەن كەشىرىلمەستەي كۇنا جاسادىم» دەپ ويلاماڭىز. شايتاننىڭ بار قالايتىنى دا — وسى. جاساعان قاتەلىگىڭىز ٷشىن كۇيزەلىپ، قاتتى قينالعانىڭىز جامان ادام ەمەس ەكەنىڭىزدى كورسەتەدى. قۇدايدان كىشىپەيىلدىكپەن كەشىرىم سۇراپ، دۇعا ەتە بەرىڭىز. سونداي-اق تازا ار-ۇجدان بەرۋىن جانە سول قاتەلىكتى قايتالاماۋعا كومەكتەسۋىن سۇراڭىز. بالا ٴبىر قاتەلىكتى قانشا رەت جاساماسىن، ۇنەمى اكەسىنەن كومەك ىزدەيدى. ٴسىز دە ەحوبادان كومەك سۇراڭىز. ول سىزگە راقىمىن توگىپ، مەيىرىممەن كومەكتەسەدى».
15، 16. ەحوبانىڭ وزدەرىنەن كۇدەر ۇزبەگەنىن تۇسىنگەندە، كەيبىر باۋىرلاستار قانداي سەزىمدە بولدى؟
15 ەحوبانىڭ وزدەرىنەن كۇدەر ۇزبەگەنىن تۇسىنگەندە، كوپ باۋىرلاستار بۇدان جۇبانىش تاپقان. مىسالى، بىرنەشە جىل بۇرىن ٴبىر ەر باۋىرلاسقا «كيەلى كىتاپ ادام ٶمىرىن وزگەرتەدى» دەگەن ايدارداعى ٴبىر وقيعا قاتتى اسەر ەتكەن. ماقالادا ٴبىر ايەل باۋىرلاسقا بۇرىنعى كەشكەن ٶمىرىنىڭ سالدارىنان ەحوبانىڭ ونى جاقسى كورەتىنىنە سەنۋ قيىن بولعانى ايتىلعان. شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەننەن كەيىن كوپ جىل وتسە دە، ول بۇل سەزىمنەن ارىلا الماعان. ٴبىراق ول تولەم تۋرالى تەرەڭ وي جۇگىرتكەننەن كەيىن، بارلىق نارسەگە باسقاشا قاراي باستاعان *.
16 بۇل وقيعا ەر باۋىرلاسقا قالاي اسەر ەتتى؟ ول بىلاي دەپ جازدى: «جاس كەزىمدە مەن پورنوگرافياعا دەگەن اۋەستىگىممەن كۇرەستىم. جاقىندا سول السىزدىگىمە قايتادان بەرىلىپ قالدىم. مەن اقساقالداردان كومەك ىزدەدىم جانە وسى قيىندىعىمدى اقىرىنداپ جەڭە باستادىم. اقساقالدار ەحوبانىڭ مەنى جاقسى كورەتىنىن ٵرى ماعان كومەكتەسكىسى كەلەتىنىن ايتتى. سوعان قاراماستان اراگىدىك ٶزىمدى تۇككە تۇرعىسىز سەزىنەتىن كەزدەرىم بولادى جانە ەحوبانىڭ مەنى كەشىرۋى مۇمكىن ەمەس دەگەن وي دا مازالايدى. وسى ايەل باۋىرلاستىڭ وقيعاسى ماعان قاتتى كومەكتەستى. قازىر «ەحوبا مەنىڭ كىنالارىمدى كەشىرە المايدى» دەگەنىم «ونىڭ ۇلىنىڭ قۇرباندىعى مەنىڭ كۇنالارىمدى جابا المايدى» دەگەنمەن تەڭ ەكەنىن تۇسىنەمىن. ٶزىمدى تۇككە تۇرعىسىز سەزىنگەن كەزدەرى وقىپ، وي جۇگىرتىپ تۇرۋ ٷشىن، بۇل ماقالانى قىرقىپ الىپ، ساقتاپ قويدىم».
17. پاۋىلعا ٶزىن شەكتەن تىس كىنالى سەزىنبەۋگە نە كومەكتەستى؟
17 بۇنداي وقيعالار ەلشى پاۋىلدىڭ جاعدايىن ەسىمىزگە سالادى. ول ٴماسىحشى بولماس بۇرىن، كوپتەگەن اۋىر كۇنالار جاساعان. جاساعان ىستەرى ەسىندە بولسا دا، پاۋىل وتكەنمەن ٶمىر سۇرمەدى (ٴتىم. 1-ح. 1:12—15). ول تولەمدى جەكە وزىنە بەرىلگەن سي دەپ قاراستىردى (عال. 2:20). پاۋىل ٶزىن شەكتەن تىس كىنالاۋدان اۋلاق بولدى جانە نازارىن ەحوباعا بارىن سالىپ قىزمەت ەتۋگە اۋداردى.
نازارىڭىزدى بولاشاققا تىگىڭىز!
بولاشاقپەن ٶمىر سۇرۋگە بەل بۋايىق! (18، 19-ابزاستى قاراڭىز) *
18. بۇل ماقالادان ٴبىز نە بىلدىك؟
18 بۇل ماقالادا ٴبىز تۇزاقتار جايلى قاراستىرا كەلە، نە بىلدىك؟ 1) جاقسى ەستەلىكتەر ەحوبادان كەلگەن سي، ٴبىراق وتكەن ٶمىرىمىز قانشالىقتى جاقسى بولماسىن، بولاشاقتاعى، ياعني جاڭا دۇنيەدەگى ٶمىرىمىز الدەقايدا جاقسى بولادى. 2) وزگەلەر ٴبىزدى رەنجىتۋى مۇمكىن، ٴبىراق ولاردى كەشىرەتىن بولساق، نازارىمىزدى ەحوباعا قىزمەت ەتۋگە اۋدارىپ، العا جىلجي الامىز. 3) ٶزىمىزدى شەكتەن تىس كىنالاۋ ەحوباعا قۋانىشپەن قىزمەت ەتۋگە كەدەرگى جاساۋى مۇمكىن. سوندىقتان پاۋىل سياقتى، ٴبىز دە ەحوبانىڭ ٴبىزدى كەشىرگەنىنە سەنۋىمىز كەرەك.
19. نەگە جاڭا ومىردە بىزدە وتكەنگە دەگەن وكىنىش بولمايدى دەي الامىز؟
19 ٴبىزدىڭ ماڭگىلىك ٶمىر سۇرۋگە دەگەن ٷمىتىمىز بار. قۇدايدىڭ جاڭا دۇنيەسىندە بىزدە وتكەنگە دەگەن وكىنىش بولمايدى. سول ۋاقىتقا قاتىستى كيەلى كىتاپتا: «بۇرىنعى جايتتار ەسكە الىنبايدى»،— دەلىنگەن (يشايا 65:17). ويلاپ كورىڭىزشى، ەگەر ٴسىز ەحوباعا قىزمەت ەتە ٴجۇرىپ قارتتىققا اياق باسقان بولساڭىز، جاڭا ومىردە قايتادان جاستىق شاققا ورالاسىز (ٵيۇپ 33:25). ەندەشە، وتكەنمەن ٶمىر سۇرمەيىك! قايتا، نازارىمىز تەك الدا بولىپ، بولاشاقپەن ٶمىر سۇرەيىك!
142-ٵن ٷمىتىمىز جالىنداي بەرسىن
^ 5-ابزاس وتكەن ٶمىرىمىزدى ەسكە ٴتۇسىرۋ كەيدە جاقسى، ارينە. ٴبىراق ٴبىز وتكەن ٶمىرىمىزدى تىم كوپ ويلاي بەرمەۋىمىز كەرەك. ايتپەسە قازىرگى ۋاقىتتا ەحوباعا قىزمەت ەتۋ ٷشىن قولىمىزدان كەلگەننىڭ ٴبارىن جاساماي قويۋىمىز مۇمكىن. ەحوبانىڭ بولاشاقتا دايىنداپ قويعان باتالارى جايلى ۇمىتىپ كەتۋىمىز دە عاجاپ ەمەس. بۇل ماقالادا ٴبىز وتكەنمەن ٶمىر سۇرمەس ٷشىن، قانداي ٷش تۇزاقتان اۋلاق بولۋىمىز كەرەكتىگىن قاراستىرامىز. وسى ورايدا بىزگە كومەك بولاتىن كيەلى كىتاپ پرينسيپتەرى مەن باۋىرلاستاردىڭ وقيعالارىن كورەمىز.
^ 4-ابزاس ٴسوز ٴمانى: بۇل ماقالاداعى «وتكەنمەن ٶمىر ٴسۇرۋ» دەگەن تىركەس وتكەن ٶمىردى ويلاي بەرۋ دەگەندى بىلدىرەدى. بۇعان بۇرىنعى وقيعالار جايلى قايتا-قايتا ايتا بەرۋ، سولاردى قايتادان ويشا باستان كەشۋ، يا بولماسا «سول كەزدەر قازىرگىدەن جاقسى ەدى» دەپ ويلاۋ جاتادى.
^ 8-ابزاس 2004-جىلعى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» 1-شىلدەدەگى سانىن (حانزۇشا) قاراڭىز (23—29-ب.).
^ 15-ابزاس 2011-جىلعى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» 1-قازانداعى سانىن (حانزۇشا) قاراڭىز (20، 21-ب.).
^ 58-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: وتكەندى اڭساۋ، وكپە-رەنىش، ٶزىمىزدى شەكتەن تىس كىنالاۋ سۇيرەۋگە تۋرا كەلەتىن اۋىر جۇك سياقتى. ول بىزگە ٶمىر جولىندا العا قاراي جۇرۋگە كەدەرگى جاسايدى.
^ 65-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: بۇل جۇكتەن ارىلعاننان كەيىن، جەڭىلدىك سەزىنىپ، باقىتتى بولا تۇسەمىز جانە كۇش-قايراتقا يە بولامىز. سونىڭ ارقاسىندا نازارىمىز تەك الدا بولادى.
