1921. ٴجۇز جىل بۇرىن
1921-جىلى 1-قاڭتاردا شىققان «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالىندا «وسى جىلى ٴبىزدى قانداي ٸس كۇتىپ تۇر؟» دەگەن سۇراق قويىلدى. بۇل سۇراقتىڭ جاۋابى، يشايا 61:1، 2 دە ايتىلعانداي، ۋاعىز ٸسى بولاتىن. وندا بىلاي دەلىنگەن: «ەحوبا مەنى مومىندارعا ىزگى حاباردى جاريالاۋعا تاعايىندادى... ەحوبانىڭ ىقىلاس تۇسىرەتىن جىلىن، قۇدايىمىزدىڭ كەك الاتىن كۇنىن جاريالاۋعا جىبەردى».
باتىل ۋاعىزداۋشىلار
كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى «مومىندارعا ىزگى حاباردى»، ال زۇلىمدارعا «قۇدايىمىزدىڭ كەك الاتىن كۇنىن» جاريالايتىندىقتان، باتىل بولۋلارى كەرەك ەدى.
قارسىلىقتارعا قاراماي باتىل ۋاعىزداعان باۋىرلاستاردىڭ ٴبىرى كانادادا تۇراتىن دجون حەنري حوسكين باۋىرلاس ەدى. 1921-جىلدىڭ كوكتەمىندە ول ٴبىر پاستورعا ۋاعىزدايدى. ول ۇسىنىسىن بىلاي دەپ باستايدى: «ەكەۋىمىز دە كيەلى كىتاپتان حاباردار بولعاندىقتان، اڭگىمەمىز جاراساتىن سياقتى. كەيبىر جايتتارعا قاتىستى ويىمىز ٴبىر جەردەن شىقپاسا دا، جاقسى قارىم-قاتىناستا قالامىز دەگەن ويدامىن». ٴبىراق حوسكين باۋىرلاس ويلاعانداي بولمادى. ول ٵرى قاراي بىلاي دەيدى: «ٴبىز پاستورمەن بار-جوعى بىرەر مينۋت-اق سويلەستىك. ونىڭ اشۋلانىپ، ەسىكتى تارس جاپقانى سونشا — ەسىكتىڭ تەرەزەسى قيراپ تۇسە مە دەپ قالدىم».
الگى پاستور حوسكين باۋىرلاسقا: «مىناۋىڭدى بارىپ، قۇدايدى بىلمەيتىندەرگە ايتپايسىڭ با؟!»— دەپ ايقايلايدى. ٴبىراق حوسكين باۋىرلاس ىشىنەن «ونسىز دا سونداي ادامعا ايتىپ تۇرعان جوقپىن با» دەپ ويلايدى.
كەلەسى كۇنى الگى پاستور ٶز شىركەۋىنە بارعاندا حوسكين باۋىرلاستى جامانداپ: «مۇنداي سۇرقيا وتىرىكشى ٴبىزدىڭ قالامىزدا بۇرىن-سوڭدى بولماعان. ونداي ادامداردى اتۋ كەرەك!»— دەيدى. ٴبىراق حوسكين باۋىرلاس قورقىنىشقا بوي الدىرماي، ٵرى قاراي دا باتىل ۋاعىزداي بەرەدى. ول بىلاي دەدى: «مەن ۋاعىز ٸسىن ودان سايىن جاقسى كورىپ كەتتىم. قىزمەتتە كەيبىرەۋلەر ٴتىپتى: «سەن قۇدايدىڭ ادامىسىڭ عوي، ساعان قالاي كومەكتەسە الامىز؟»— دەپ، قاجەتىمدى بەرىپ تۇراتىن.
جەكە زەرتتەۋ مەن وتباسىلىق زەرتتەۋ
قىزىعۋشىلارعا رۋحاني وسۋگە كومەكتەسۋ ٷشىن، «التىن عاسىر» * جۋرنالىندا كيەلى كىتاپتى زەرتتەۋ باعدارلامالارى باسىلىپ شىعارىلاتىن. بالالارعا ارنالعان زەرتتەۋ باعدارلاماسىندا سۇراقتار بەرىلەتىن. اتا-انالار بالالارىنا سول سۇراقتاردى قويىپ، جاۋابىن كيەلى كىتاپتان تابۋعا كومەكتەسەتىن. سونداي-اق ول جەردە «كيەلى كىتاپتا قانشا كىتاپ بار؟» دەگەن سياقتى سۇراقتار بولاتىن. بۇل بالانىڭ ٴبىلىمىن ۇلعايتاتىن. ال «شىنايى ماسىحشىلەر قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراۋى مۇمكىن بە؟» دەگەن سياقتى سۇراقتار بالانى باتىل ۋاعىزداۋشى بولۋعا دايىندايتىن.
ال ەكىنشى زەرتتەۋ باعدارلاماسى كيەلى كىتاپپەن جاقسى تانىس ەرەسەك زەرتتەۋشىلەرگە ارنالعان ەدى. وندا جازىلعان سۇراقتاردىڭ جاۋابىن زەرتتەۋشىلەر «جازبالاردى زەرتتەۋ» كىتابىنىڭ 1-تومىنان تابا الاتىن. كيەلى كىتاپتى زەرتتەۋگە ارنالعان سول باعدارلامالاردىڭ پايداسىن مىڭداعان وقىرماندار كوردى. ٴبىراق 1921-جىلى 21 جەلتوقساندا شىققان «التىن عاسىر» جۋرنالىندا بۇل ەكى باعدارلاما بۇدان بىلاي شىقپايتىنى حابارلاندى. بۇعان نە سەبەپ بولدى ەكەن؟
جاڭا كىتاپ!
«قۇدايدىڭ ارفاسى» دەگەن كىتاپ
تاپسىرمالار جازىلعان كارتوچكا
سۇراقتار جازىلعان كارتوچكالار
جاۋاپتى باۋىرلاستار كيەلى كىتاپتى زەرتتەۋ ساباقتارى بەلگىلى ٴبىر جۇيەمەن ٶتۋ كەرەكتىگىن ٴتۇسىندى. وسى ماقساتتا 1921-جىلدىڭ قاراشا ايىندا «قۇدايدىڭ ارفاسى» دەگەن كىتاپ جارىققا شىقتى. بۇل كىتاپتى العان قىزىعۋشىلار كيەلى كىتاپتى ٶز بەتتەرىنشە زەرتتەۋ كۋرسىنان وتەتىن. وسى كۋرستىڭ ارقاسىندا ولار «قۇدايدىڭ ادامزاتتى ماڭگىلىك ومىرگە جەتكىزۋ ماقساتى» جايلى بىلەتىن. بۇل كۋرس قالاي ٴجۇردى؟
ادام كىتاپپەن بىرگە كىشكەنتاي كارتوچكا الاتىن. ول جەردە كىتاپتىڭ قاي جەرىن وقۋ كەرەكتىگى جازىلاتىن. ال كەلەسى اپتادا وعان تاعى ٴبىر كارتوچكا جىبەرىلەتىن. ول جەردە وقىعان مالىمەتىنە قاتىستى سۇراقتار جازىلاتىن جانە كەلەسى اپتادا كىتاپتىڭ قاي جەرىن وقۋ كەرەكتىگى كورسەتىلەتىن.
بۇل 12 اپتالىق كۋرس ەدى. اپتا سايىن جەرگىلىكتى قاۋىمنىڭ باۋىرلاستارى زەرتتەۋشىلەرگە جاڭا كارتوچكا جىبەرىپ وتىراتىن. ادەتتە بۇل قىزمەتتى قاۋىمداعى جاسى ۇلكەن جانە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى باۋىرلاستار اتقاراتىن. پەنسيلۆانيا شتاتىندا تۇراتىن اننا گاردنەر دەگەن باۋىرلاس بىلاي دەيدى: «قۇدايدىڭ ارفاسى» دەگەن كىتاپ جارىق كورگەندە، مەنىڭ مۇگەدەك اپكەم تەيل قاتتى قۋاندى. ويتكەنى بۇل وعان كوبىرەك قىزمەت ەتۋگە مۇمكىندىك اشتى. ول سۇراقتار جازىلعان كارتوچكالاردى زەرتتەۋشىلەرگە اپتا سايىن جىبەرىپ وتىراتىن». كۋرس اياقتالعان سوڭ، باۋىرلاستار زەرتتەۋشىگە كەلىپ، ساباقتى جۇزبە-ٴجۇز جالعاستىراتىن.
تەيل گاردنەر مۇگەدەكتەر ارباسىندا وتىر
الدا كوپ جۇمىس كۇتىپ تۇردى
سول جىلدىڭ سوڭىندا رۋتەرفورد باۋىرلاس قاۋىمدارعا بىلاي دەپ حات جازدى: «وسى جىلى قۇداي پاتشالىعى جايلى حابار كەڭىنەن تارالدى. بۇرىن-سوڭدى ەگىن جيناۋ ىسىندە ىزگى حابار وسىنشالىقتى ٴتيىمدى ٵرى كەڭ كولەمدە ۋاعىزدالماعان. ٴبىراق الدا ٴبىزدى ٵلى دە كوپ جۇمىس كۇتىپ تۇر. سوندىقتان وسى ماڭىزدى ىسكە قاتىسۋعا وزگەلەردى دە شاقىرايىق». كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى وسى شاقىرۋعا قۇلاق اسىپ، 1922-جىلى پاتشالىق جايلى ىزگى حاباردى ودان دا كوپ ادامعا باتىلدىقپەن جەتكىزدى.
^ 9-ابزاس «التىن عاسىر» جۋرنالىنىڭ اتاۋى 1937-جىلى «جۇبانىش» دەپ، ال 1946-جىلى «ويانىڭدار!» دەپ وزگەرتىلدى.
