كىمگە تانىمال بولعىڭىز كەلەدى؟
«قۇداي ادىلەتسىز ەمەس. ول... وزىنىڭ ەسىمىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىڭ مەن ەڭبەكتەرىڭدى ۇمىتپايدى» (ەۆرەيلەرگە 6:10).
اندەر: 39، 30
1. بارىمىزدىڭ قانداي تابيعي قالاۋىمىز بار؟
ٶزىڭىز تانيتىن ٵرى قۇرمەتتەيتىن كىسى ٴسىزدىڭ ەسىمىڭىزدى ۇمىتىپ قالسا، ونىسى بىلاي تۇرسىن، ٴسىزدى مۇلدەم تانىماسا، نە سەزىنەر ەدىڭىز؟ ٴبىرتۇرلى بولىپ قالارىڭىز انىق. نەگە؟ ويتكەنى ٴبارىمىز دە تابيعاتىمىزدان باسقالار ٴبىزدى تانىسا ەكەن دەيمىز. ٴبىراق ادامدار ٴبىزدى جاي عانا تانىپ قويا سالعانىن قالامايمىز. ولار ٴبىزدىڭ قانداي ادام ەكەنىمىزدى، جەتكەن جەتىستىكتەرىمىزدى دە بىلسە ەكەن دەيمىز (مۇسانىڭ 4-جازباسى 11:16؛ ٵيۇپ 31:6).
2، 3. تابيعي قالاۋىمىز قالاي بۇرىس قالاۋعا اينالىپ كەتۋى مۇمكىن؟ (ماقالانىڭ باسىنداعى سۋرەتتى قاراڭىز.)
2 اباي بولماساق، بۇل تابيعي قالاۋىمىز بۇرىس قالاۋعا اينالىپ كەتۋى مۇمكىن. شايتاننىڭ دۇنيەسى ٴبىزدى اتاق-داڭقتى كوكسەۋگە نە قۇرمەتتى ادام بولۋعا يتەرمەلەيدى. وسىنداي قالاۋعا بوي الدىرساق، ماداق پەن عيباداتقا لايىق كوكتەگى اكەمىز ەحوباعا ٴتيىستىسىن بەرە المايمىز (ايان 4:11).
3 يسانىڭ كۇندەرىندە كەيبىر ٴدىني جەتەكشىلەر كىمگە تانىمال بولۋ كەرەكتىگىنە قاتىستى بۇرىس كوزقاراستا بولعان. يسا شاكىرتتەرىن ەسكەرتىپ بىلاي دەگەن: «دىن مۇعالىمدەرىنەن ساقتانىڭدار! ولار ۇزىن شاپان كيىپ جۇرگەندى، بازار الاڭدارىندا جۇرتتىڭ وزدەرىنە سالەم بەرگەنىن، ٴماجىلىسحانالاردا الدىڭعى [نەمەسە «ەڭ جاقسى»] ورىنداردا وتىرىپ، ال قوناقاسىلاردا توردە جانتايعاندى ۇناتادى». سوسىن تاعى بىلاي دەپ قوستى: «ولارعا الدەقايدا قاتاڭ ۇكىم شىعارىلادى» (لۇقا 20:46، 47). ال ەكى ۇساق تيىندى ساداقا ەتكەن كەدەي جەسىر ايەلدى يسا ماقتاپ، ابىرويىن كوتەردى. بۇل ايەلدى يسادان باسقا ەشكىم بايقاماعان شىعار (لۇقا 21:1—4). يسانىڭ كىمگە تانىمال بولۋ كەرەكتىگىنە قاتىستى كوزقاراسى مۇلدەم باسقاشا بولعانى انىق. بۇل ماقالا بىزگە وسى ماسەلەدە ەحوباعا ۇنامدى كوزقاراس ۇستانۋعا كومەكتەسەدى.
كىمگە تانىمال بولۋ ماڭىزدى؟
4. ەڭ باستىسى، كىمگە تانىمال بولۋ ماڭىزدى جانە نەگە؟
4 ەڭ باستىسى، كىمگە تانىمال بولۋىمىز كەرەك؟ كوپ ادامدار جوعارى ٴبىلىم، تابىستى بيزنەس نەمەسە سپورت پەن ونەر جولىن قۋىپ، الەمگە تانىمال بولۋعا تىرىسادى. ٴبىراق پاۋىل كىمگە تانىمال بولۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ايتىپ: «ەندى قۇدايدى بىلگەننەن كەيىن، دۇرىسىن ايتقاندا، قۇداي سەندەردى بىلگەننەن كەيىن، قالايشا بوس، ەش پايداسىز قاعيدالارعا قايتا ورالىپ، تاعى دا ولارعا قۇل بولعىلارىڭ كەلەدى؟»— دەگەن (عالاتتىقتارعا 4:9). الەمنىڭ ەڭ جوعارعى بيلەۋشىسى قۇدايدىڭ ٴبىزدى بىلگەنى — كەرەمەت مارتەبە! ەحوبا ٴبىزدىڭ كىم ەكەنىمىزدى بىلەدى، ٴبىزدى جاقسى كورەدى جانە وزىنە جاقىن بولعانىمىزدى قالايدى. ول ٴبىزدى وزىمەن دوس بولسىن دەپ جاراتقان (ۋاعىزداۋشى 12:13، 14).
5. قۇداي ٴبىزدى جاقسى ٴبىلۋ ٷشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
5 بىلەتىنىمىزدەي، مۇسا ەحوبانىڭ دوسى بولعان. ول ەحوبادان: «ماعان جولدارىڭدى بىلدىرە كورشى»،— دەپ سۇراعاندا، ەحوبا وعان: «بۇل ٶتىنىشىڭدى دە ورىندايمىن، ويتكەنى سەن مەنىڭ ىقىلاسىما يە بولدىڭ، مەن سەنى جاقسى بىلەمىن»،— دەپ جاۋاپ بەرگەن (مۇسانىڭ 2-جازباسى 33:12—17). بۇگىندە ەحوبا بىزگە دە وسىنداي سوزدەر ايتا الادى. ٴبىراق مۇسا سياقتى، ەحوبانىڭ دوسى بولۋ ٷشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ بۇل ٷشىن ونى جاقسى كورىپ، وعان باعىشتالۋىمىز قاجەت (قورىنتتىقتارعا 1-حات 8:3 وقىڭىز).
6، 7. ەحوبامەن دوستىعىمىزدى بۇزىپ الۋعا نە سەبەپ بولۋى مۇمكىن؟
6 كوكتەگى اكەمىز ەحوبامەن دوس بولىپ قانا قويماي، سول قىمبات دوستىعىمىزدى ساقتاپ قالۋىمىز كەرەك. عالاتياداعى ەرتەدەگى ٴماسىحشىلەر سياقتى، ٴبىز دە وسى دۇنيەدەگى «بوس، ەش پايداسىز» نارسەلەرگە قۇل بولۋدى دوعارۋىمىز قاجەت، ونىڭ ىشىندە تابىس پەن اتاق-داڭق تا بار (عالاتتىقتارعا 4:9). عالاتياداعى ٴماسىحشىلەر ەحوبانى بىلەتىن، ەحوبا دا ولاردى جاقسى بىلەتىن. ٴبىراق پاۋىل ٴدال وسى باۋىرلاستاردىڭ بوس نارسەلەرگە قايتا ورالىپ جاتقانىن ايتقان. بىلايشا ايتقاندا، ول: «قالايشا اقىماق تا تۇككە تۇرعىسىز نارسەلەرگە قايتا ورالىپ، تاعى دا ولارعا قۇل بولعىلارىڭ كەلەدى؟»— دەپ سۇراعان.
7 بىزبەن دە وسىنداي جاعداي بولۋى مۇمكىن بە؟ ٴيا، ابدەن مۇمكىن. شىندىققا كەلگەندە، پاۋىل سياقتى ٴبىز دە شايتاننىڭ دۇنيەسىندە تابىستى ٵرى تانىمال بولۋدان باس تارتقان شىعارمىز (فىلىپىلىكتەرگە 3:7، 8 وقىڭىز). بالكىم، جوعارى بىلىمنەن، تابىستى جۇمىستان نە كوپ اقشا تابۋ مۇمكىندىگىنەن باس تارتقان بولارمىز. مۋزىكا نە سپورت سالاسىندا دارىندى بولعاندىقتان، اتاقتى ٵرى باي بولۋعا مۇمكىندىگىمىز بولعان شىعار. ٴبىراق وسىنىڭ بارىنەن ٴبىز باس تارتتىق (ەۆرەيلەرگە 11:24—27). «سول مۇمكىندىكتەردى جىبەرمەگەنىمدە، ٶمىرىم جاقسىراق بولار ەدى»،— دەپ، بۇرىن قابىلداعان دۇرىس شەشىمدەرىمىز ٷشىن وكىنۋ اقىماقتىق بولار ەدى! مۇنداي ويعا جول بەرسەك، وسى دۇنيەدەگى «بوس، ەش پايداسىز» دەپ ەسەپتەگەن نارسەلەرگە قايتىپ ورالعىمىز كەلۋى مۇمكىن.
ەحوباعا تانىمال بولۋعا دەگەن ىقىلاسىڭىزدى ارتتىرىڭىز
8. ەحوباعا تانىمال بولۋعا دەگەن ىقىلاسىمىزدى قالاي ارتتىرا الامىز؟
8 وسى دۇنيەگە تانىمال بولۋدى قالاماۋ ٷشىن، ەحوباعا تانىمال بولۋعا دەگەن ىقىلاسىمىزدى ارتتىرۋىمىز قاجەت. بۇل ٷشىن نە ىستەي الامىز؟ ماڭىزدى ەكى جايتتى نازاردا ۇستاۋىمىز قاجەت. ٴبىرىنشىسى، ەحوبا وزىنە ادال قىزمەت ەتەتىندەردى قاشان دا تانيدى (ەۆرەيلەرگە 6:10 وقىڭىز؛ 11:6). ەحوبا وزىنىڭ ٵربىر ادال قىزمەتشىسىن قىمبات تۇتادى. سوندىقتان ولاردىڭ بىرەۋىن بولسا دا ەلەمەي قويۋدى ول «ادىلەتسىزدىك» دەپ سانايدى. ەحوبا ۇنەمى «ٶز مەنشىگىندەگىلەردى بىلەدى» (تىموتەگە 2-حات 2:19). ول «ادىلدەردىڭ ىستەرىن» دە، ولاردى قالاي قۇتقارۋ كەرەكتىگىن دە بىلەدى (ٴزابۇر 1:6؛ پەتىردىڭ 2-حاتى 2:9).
9. ەحوبا ٶز حالقىن ماقۇلدايتىنىن قالاي كورسەتتى؟ مىسالدار كەلتىرىڭىز.
9 ەحوبا ٶز حالقىن تانيتىنىن ٵرى ماقۇلدايتىنىن كەيدە ەرەكشە جولدارمەن كورسەتكەن (شەجىرەلەر 2-جازبا 20:20، 29). مىسالى، ەحوبا ٶز حالقىن قىزىل تەڭىزدە پەرعاۋىننىڭ مىقتى اسكەرىنىڭ قولىنان قالاي قۇتقارعانىن ەسكە الايىقشى (مۇسانىڭ 2-جازباسى 14:21—30؛ ٴزابۇر 106:9—11). بۇل وقيعانىڭ تاڭعالارلىق بولعانى سونشا — ادامدار 40 جىلدان كەيىن دە سول جايلى ايتىپ جۇرگەن (ەشۋا 2:9—11). ەحوبانىڭ بۇرىن ٶز حالقىن جاقسى كورگەنىن جانە ولاردى قۇدىرەتتى قولىمەن قۇتقارعانىن ەستە ۇستاعانىمىز رۋحىمىزدى كوتەرەدى. سەبەبى جاقىندا ماگوگ جەرىندەگى گوگ بىزگە شابۋىل جاسايدى (ەزەكيەل 38:8—12). سول كەزدە وسى دۇنيەنىڭ ەمەس، قۇدايدىڭ ماقۇلداۋىنا يە بولۋدى كوزدەگەنىمىزگە شەكسىز قۋاناتىن بولامىز.
كەيدە ەحوبا ٶز قىزمەتشىلەرىن وزدەرى ويلاماعان جولمەن جارىلقايدى
10. تاعى قانداي جايتتى نازاردا ۇستاۋىمىز قاجەت؟
10 نازاردا ۇستاۋىمىز قاجەت ەكىنشى جايت — ەحوبا ٴبىزدى تانيتىنىن ويلاماعان جولمەن كورسەتۋى مۇمكىن. وزگەلەردىڭ قوشەمەتىنە يە بولۋ ٷشىن عانا جاقسىلىق جاسايتىندار ەحوبادان ەشقانداي سىي المايدى. نەگە؟ ويتكەنى، يسا ايتقانداي، بۇل ادامدار وزگەلەردەن ماقتاۋ ەستىگەندە، الماق سىيلارىن الىپ قويدى (ماتاي 6:1—5 وقىڭىز). ال «ٴبارىن كورەتىن» ەحوبا جاقسىلىق جاساعاندارى ٷشىن قۇرمەتكە بولەنبەگەن ادامداردى نازاردان تىس قالدىرمايدى. ول ولاردىڭ ىستەرىن بايقايدى، ٵرى باتاسىن بەرەدى. ال كەيدە ەحوبا ٶز قىزمەتشىلەرىن ويلاماعان جولمەن قۇرمەتكە بولەيدى. كەيبىر مىسالداردى قاراستىرايىق.
ەحوبا قاراپايىم قىزدى تانيتىنىن ويلاماعان جولمەن كورسەتتى
11. ەحوبا ٴماريامدى تانيتىنىن قالاي كورسەتتى؟
11 ەحوبا ٴماريام ەسىمدى قاراپايىم قىزدى وزىنىڭ ۇلى يسانىڭ اناسى ەتىپ تاڭدادى. ٴماريام نازارەت دەگەن كىشكەنتاي قالادا تۇردى. بۇل قالا يەرۋساليمنەن دە، ونداعى ادەمى عيباداتحانادان دا الىس ەدى (لۇقا 1:26—33 وقىڭىز). ەحوبا نەگە بۇل قىزدى تاڭدادى؟ جابىرەيىل پەرىشتە وعان كەلىپ: «قۇداي ساعان راقىمىن ٴتۇسىردى»،— دەدى. ٴماريام ەحوبامەن وتە جاقىن دوس بولعان، مۇنى تۋىسى ەلىزابەتكە ايتقان سوزدەرىنەن كورۋگە بولادى (لۇقا 1:46—55). ەحوبا ٴماريامعا نازار سالىپ جۇرگەن، سوسىن ادال بولعانى ٷشىن وعان ويلاماعان جولمەن باتاسىن بەردى.
12، 13. جاڭا تۋىلعان يساعا قالاي قۇرمەت كورسەتىلدى؟ ٴماريام ونى 40 كۇننەن كەيىن عيباداتحاناعا اپارعاندا، يساعا تاعى قالاي قۇرمەت كورسەتىلدى؟
12 يسا تۋىلعان كەزدە ەحوبا ونىڭ تۋىلعانى جايلى كىمگە ايتتى؟ ول بۇل جايلى يەرۋساليم مەن بەتلەحەمدەگى دارەجەلى ادامدار مەن بيلەۋشىلەرگە ايتقان جوق. قايتا، پەرىشتەلەرىن جىبەرىپ، بەتلەحەمنىڭ ماڭىندا قوي كۇزەتىپ جۇرگەن قاراپايىم قويشىلارعا حابارلادى (لۇقا 2:8—14). سوسىن بۇل قويشىلار جاڭا تۋىلعان ٴسابيدى كورۋگە كەلدى (لۇقا 2:15—17). يساعا وسىلاي قۇرمەت كورسەتىلگەنىن كورگەندە، ٴجۇسىپ پەن ٴماريام تاڭعالعان شىعار. ەحوبانىڭ قالاي ارەكەت ەتەتىنى شايتاندىكىنە مۇلدەم ۇقسامايدى. شايتان جۇلدىزجورامالشىلاردى يسا مەن اتا-اناسىنا جىبەرگەندە، يسانىڭ تۋىلعانى جايلى بۇكىل يەرۋساليم ەستىدى. بۇل ٴبىراز قيىندىق تۋدىردى (ماتاي 2:3). سونىڭ سالدارىنان كىناسىز ٴبىرتالاي بالا ٶلتىرىلدى (ماتاي 2:16).
13 مۇسا زاڭىنا ساي، ايەل ۇل بوسانعاننان كەيىن 40 كۇن وتكەن سوڭ ەحوباعا قۇرباندىق شالۋعا ٴتيىس ەدى. ٴماريام مەن ٴجۇسىپ تە وسى زاڭدى ورىنداۋ ٷشىن، بەتلەحەمنەن يەرۋساليمدەگى عيباداتحاناعا دەيىن 9 شاقىرىمداي جول ٴجۇردى (لۇقا 2:22—24). جول ۇستىندە ٴماريام: «دىني قىزمەتكەر يساعا ەرەكشە قۇرمەت كورسەتەر مە ەكەن؟»— دەپ ويلانعان بولار. يساعا قۇرمەت كورسەتىلدى، ٴبىراق ٴماريام ويلاعانداي ەمەس. ەحوبا يسانىڭ ۋادە ەتىلگەن ٴماسىح بولاتىنىن حابارلاۋ ٷشىن «ٵدىل، قۇدايدى قاستەرلەيتىن» شيمون دەگەن كىسىنى جانە پايعامبار بولعان اننا دەگەن 84 جاستاعى جەسىر ايەلدى تاڭدادى (لۇقا 2:25—38).
14. ەحوبا ٴماريامدى قانداي باتاعا كەنەلتتى؟
14 يسانى ادالدىقپەن باعىپ-قاققانى ٷشىن ەحوبا ٴماريامعا ٵرى قاراي دا باتاسىن بەردى مە؟ ٴيا. قۇداي ونىڭ ايتقان سوزدەرى مەن جاساعان ىستەرىنىڭ كەيبىرىن كيەلى كىتاپقا جازدىردى. يسا ٷش جارىم جىل ۋاعىزداعان كەزدە، ٴماريام ونىمەن بىرگە جۇرە الماعان كورىنەدى. بالكىم، ول جەسىر بولعاندىقتان، نازارەتتەن كەتە الماعان شىعار. وسىلاي ٴماريام باسقالار كۋا بولعان كوپتەگەن كەرەمەت وقيعالاردى كورە المادى. ٴبىراق يسا قايتىس بولعان كەزدە، ول قاسىندا بولدى (جوحان 19:26). كەيىن يسانىڭ شاكىرتتەرىنە ەلۋىنشى كۇن مەيرامىندا كيەلى رۋح قونباي تۇرعاندا، ٴماريام سولارمەن بىرگە بولدى (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 1:13، 14). سوعان قاراعاندا، ول دا مايلانعان شاكىرتتەردىڭ اراسىندا بولعان بولۋى مۇمكىن. بۇل سولاي بولسا، ٴماريام كوكتە يسامەن بىرگە ماڭگى بولۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى دەگەن ٴسوز. بۇنداي تاماشا سىيعا ول ادال قىزمەتىنىڭ ارقاسىندا يە بولعانى داۋسىز!
ەحوبا ۇلىن ماقۇلدايتىنىن كورسەتتى
15. يسا جەردە بولعان كەزىندە ەحوبا ونى ماقۇلدايتىنىن قالاي كورسەتتى؟
15 يسا ٴدىني جانە ساياسي جەتەكشىلەردەن قۇرمەت كۇتكەن جوق. ول ٷشىن ەحوبانىڭ قۇرمەتى الدەقايدا ماڭىزدىراق بولدى. ەحوبا ۇلىنا ٷش رەت كوكتەن تىكەلەي سويلەپ، جاقسى كورەتىنىن ٴبىلدىردى. بۇل يسانى وتە قاتتى جىگەرلەندىرسە كەرەك! ول يوردان وزەنىندە شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەندە، ەحوبا كوكتەن: «بۇل — مەنىڭ سۇيىكتى ۇلىم. مەن وعان ريزامىن!»— دەدى (ماتاي 3:17). وسى سوزدەردى يسادان باسقا تاعى شومىلدىرۋ ٴراسىمىن جاساۋشى جاقيا عانا ەستىگەن بولۋى مۇمكىن. شامامەن يسانىڭ ولەرىنەن ٴبىر جىل بۇرىن ٷش ەلشىسى ەحوبانىڭ يسا جايلى: «بۇل — مەنىڭ سۇيىكتى ۇلىم. مەن وعان ريزامىن! ونى تىڭداڭدار!»— دەگەن سوزدەرىن ەستىدى (ماتاي 17:5). ال يسانىڭ ولۋىنە بىرنەشە كۇن قالعاندا، ەحوبا تاعى دا كوكتەن ۇلىنا ٴتىل قاتتى (جوحان 12:28).
ەحوبانىڭ ٶز ۇلىنا قالاي قۇرمەت كورسەتكەنىنەن نە بىلەمىز؟ (15—17 ابزاستاردى قاراڭىز)
16، 17. ەحوبا يساعا ويلاماعان جولمەن قالاي قۇرمەت كورسەتتى؟
16 يسا وزىنىڭ قۇدايعا ٴتىل تيگىزۋشى دەپ ايىپتالىپ، ماسقارا ولىممەن ولەتىنىن بىلگەن. سوعان قاراماستان ول: «مەنىڭ ەمەس، سەنىڭ ەركىڭ بولسىن»،— دەپ دۇعا ەتكەن (ماتاي 26:39، 42). «ول قورلىقتى ەلەمەي، ازاپ باعاناسىندا ٶلدى». ويتكەنى ول ٷشىن ادامداردىڭ ەمەس، اكەسىنىڭ ماقۇلداۋى ماڭىزدىراق بولدى (ەۆرەيلەرگە 12:2). ەحوبا يسانى ماقۇلدايتىنىن قالاي كورسەتتى؟
17 يسا جەردە جۇرگەندە دۇعا ەتىپ: «اكە، دۇنيە جاراتىلماي تۇرىپ قاسىڭدا بولعانىمدا بولەنگەن داڭققا مەنى قايتادان بولەي كور»،— دەگەن (جوحان 17:5). يسانىڭ بۇدان ارتىق نارسەنى قالاعانى كيەلى كىتاپتىڭ ەش جەرىندە ايتىلمايدى. ەحوبانىڭ ەركىن جەر بەتىندە اتقارعانى ٷشىن ول ەرەكشە سىي كۇتكەن جوق. ٴبىراق ەحوبا نە ىستەدى؟ ول يساعا ويلاماعان جولمەن قۇرمەت كورسەتتى. يسانى قايتا تىرىلتكەن سوڭ، ەحوبا ونى كوكتە «بۇرىنعىدان دا جوعارىلاتتى». سونداي-اق وعان ولمەس ٶمىر بەردى. وعان دەيىن بۇنداي ٶمىردى ەشكىم يەلەنبەگەن ەدى *! (فىلىپىلىكتەرگە 2:9؛ تىموتەگە 1-حات 6:16). ەحوبا يساعا ادال قىزمەتى ٷشىن تاماشا سىي بەرگەن، سولاي ەمەس پە؟!
18. بىزگە وسى دۇنيەنىڭ ەمەس، قۇدايدىڭ ماقۇلداۋىنا يە بولۋدى كوزدەۋگە نە كومەكتەسەدى؟
18 بىزگە وسى دۇنيەنىڭ ەمەس، قۇدايدىڭ ماقۇلداۋىنا يە بولۋدى كوزدەۋگە نە كومەكتەسەدى؟ كەلەسى ەكى جايتتى نازاردا ۇستاعانىمىز كومەكتەسەدى: ەحوبا وزىنە ادال قىزمەت ەتەتىندەردى قاشان دا تانيدى، ٵرى ٴجيى ويلاماعان جولمەن باتاسىن بەرەدى. بولاشاقتا ەحوبا ٴبىزدى تاماشا سىيلارعا كەنەلتەدى. ال ازىرگە ٴبىز وسى زۇلىم دۇنيەدەگى قيىندىقتارعا توتەپ بەرىپ، بۇل دۇنيەنىڭ وتكىنشى ەكەنىن ەستە ۇستاۋىمىز قاجەت. ونىڭ اتاق-داڭقى مەن قۇرمەتى دە قۇرىپ جوق بولادى (جوحاننىڭ 1-حاتى 2:17). ال كوكتەگى ٴسۇيۋشى اكەمىز ەحوبا ونىڭ «ەسىمىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمىز بەن ەڭبەگىمىزدى ۇمىتپايدى». ويتكەنى ول «ادىلەتسىز ەمەس» (ەۆرەيلەرگە 6:10). كۇمان جوق، ول ٴبىزدى ماقۇلدايتىنىن كورسەتەدى، بالكىم، ول مۇنى ويىمىزعا ەشقاشان كىرىپ-شىقپاعان جولمەن ىستەيتىن شىعار.
^ 17-ابزاس بۇنى ويلاماعان جولمەن بەرىلگەن سىي دەپ ايتاتىن سەبەبىمىز — ولمەستىك جايلى ەۆرەي جازبالارىندا بىردە-ٴبىر رەت ايتىلماعان.
