ٶمىربايان
ەحوبانىڭ ايتقانىن ىستەپ، مول باتاعا كەنەلدىم
كۇيەۋىم ەكەۋىمىزگە جانە اعام مەن جەڭگەمە ارنايى تاپسىرما بەرىلگەن ەدى. سوندا بىردەن: «ٴبىز دايىنبىز!»— دەدىك. نەگە بۇل تاپسىرمانى ورىنداۋعا كەلىستىك؟ ەحوبا ٴبىزدى قالاي جارىلقادى؟ الدىمەن ٶزىم جايلى كىشكەنە بايانداپ كەتەيىن.
مەن 1923-جىلى يوركشيردەگى (انگليا) حەمسۆورت قالاشىعىندا دۇنيەگە كەلدىم. وتباسىندا ەكى بالا بولدىق، مەن جانە اعام. اعامنىڭ ەسىمى — بوب. جاسىم 9 دا بولعاندا، اكەمىز ٴبىر كىتاپتاردى وقي باستادى، وندا جالعان ٴدىن ادامداردى قالاي الدايتىنى تۇسىندىرىلگەن بولاتىن. وقىپ-بىلگەنى اكەمە قاتتى اسەر ەتتى. ول ٴدىنباسىلارىن وزدەرى ۇيرەتكەن نارسەلەرىن وزدەرى ۇستانبايتىنى ٷشىن جاقتىرمايتىن. بىرنەشە جىل وتكەن سوڭ، ۇيىمىزگە بوب اتكينسون ەسىمدى كىسى كەلىپ، رۋتەرفورد باۋىرلاستىڭ ٴبىر بايانداماسىن تىڭداتتى. سوندا ٴبىز بۇل بايانداما مەن بۇرىنىراق اكەم وقىعان كىتاپتاردىڭ ٴبىر جەردەن ەكەنىن تۇسىندىك. اكە-شەشەم اتكينسون باۋىرلاستى كۇن سايىن كەشكى اسقا شاقىرىپ، كيەلى كىتاپقا قاتىستى كوپ سۇراقتار قوياتىن. ول ٴبىزدى بىرنەشە شاقىرىم جەردەگى ٴبىر باۋىرلاستىڭ ۇيىندە وتەتىن كەزدەسۋگە شاقىردى. سودان ٴبىز كەزدەسۋلەرگە ۇزبەي باراتىن بولدىق. ٴسويتىپ، حەمسۆورتتا ٴبىر شاعىن قاۋىم قۇرىلدى. كوپ ۇزاماي ٴبىزدىڭ ۇيدە ايماقتىق قىزمەتشىلەر (بۇرىنعى كەزدە اۋداندىق باقىلاۋشىلار وسىلاي اتالاتىن) توقتاپ تۇراتىن، سونداي-اق جاقىن اراداعى قاۋىمدارداعى ٸزاشارلاردى بىرگە تاماقتانۋعا شاقىراتىنبىز. سول باۋىرلاستار ماعان جاقسى جاعىنان ىقپال ەتتى.
سول كەزدەرى وتباسىمىز جەكە كاسىبىن اشتى. ٴبىراق اكەمىز اعاما: «ەگەر سەن ٸزاشار بولعىڭ كەلسە، بۇل ٸستى جابامىز»،— دەدى. بوب كەلىسە كەتتى. ٴسويتىپ، ول 21 جاسىندا ۇيادان ۇشىپ، ٸزاشار بولدى. ەكى جىلدان كەيىن، جاسىم 16 عا تولعاندا، مەن دە ٸزاشارلىقتى باستادىم. دەمالىس كۇندەرى باسقالارمەن ۋاعىزدايتىنمىن، ال جۇمىس كۇندەرى ٴجيى جالعىز قىزمەت ەتەتىنمىن. پاتەفوندى، كۋالىك بەرۋ پاراقشاسىن قولداناتىنمىن. كۋالىك بەرۋ پاراقشاسى دەگەنىمىز كيەلى كىتاپ جايلى قىسقا دا نۇسقا حابار جازىلعان ٴبىر جاپىراق قاعاز ەدى. ەحوبانىڭ باتالارىنىڭ ٴبىرى — مەنىمەن زەرتتەگەن ٴبىر ايەلدىڭ رۋحاني قادامدار جاساعانى بولدى. كەيىنىرەك سول ايەلدىڭ كوپ تۋىسى دا شىندىققا كەلدى. ال كەلەسى جىلى مەري حەنشەل ەسىمدى باۋىرلاسپەن بىرگە ارنايى ٸزاشار بولىپ تاعايىندالدىم. ٴبىزدى چەشير گرافتىعىنداعى تىركەلمەگەن ايماققا جىبەردى.
ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىس كەزىندە ايەلدەر سوعىستىڭ مۇددەسى ٷشىن جۇمىس ىستەۋ كەرەك بولدى. كەيبىر ٴدىن قىزمەتكەرلەرى سوعىسقا بارۋدان بوساتىلعاندىقتان، ٴبىز دە ارنايى ٸزاشار رەتىندە بوساتىلاتىن شىعارمىز دەپ ويلادىق. ٴبىراق سۋديالار بۇنىمەن يشايا 41:10، 13).
كەلىسپەدى، سودان مەنى 31 كۇنگە تۇرمەگە قامادى. ال كەلەسى جىلى 19 عا تولعانىمدا، سوعىستى قولداۋعا ار-ۇجدانىم جىبەرمەگەندىكتەن، سوتقا تاعى دا 2 رەت بارۋعا تۋرا كەلدى. دەگەنمەن ەكى جاعدايدا دا بيلىكتەگىلەر مەنى جىبەرە سالدى. وسىلاردى باستان وتكەرىپ جۇرگەندە، ماعان كيەلى رۋحتىڭ كومەكتەسىپ جاتقانىن جانە ەحوبا وسى ارقىلى مەنى نىعايتىپ جاتقانىن ٴبىلدىم (ارتۋر مەتيۋزبەن تانىسۋىم
ارتۋر مەتيۋزبەن 1946-جىلى تانىستىم. ول سوعىسقا بارماعانى ٷشىن 3 اي تۇرمەدە وتىرىپ، ەندى شىققان بولاتىن. تۇرمەدەن شىعا سالا، ول حەمسۆورتتا ارنايى ٸزاشار بولىپ قىزمەت ەتەتىن باۋىرى دەننيسكە بارادى. اكەلەرى ولارعا كىشكەنتاي كەزدەرىنەن باستاپ ەحوبا جايلى ٴتالىم بەرگەن ەكەن. ٴسويتىپ، ولار جاس ٶسپىرىم كەزىندە شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتىپتى. كەيىن ەكەۋى بىرگە ٸزاشارلىق قىزمەتتى باستاعان. ٴبىراق كوپ ۇزاماي دەننيستى يرلاندياعا تاعايىنداپتى. وسىلاي ارتۋر سەرىكسىز قالعان ەكەن. وسى ەڭبەكقور ٸزاشاردىڭ ٴجۇرىس-تۇرىسىنا قاراپ، اكە-شەشەم ونى ۇناتىپ قالىپتى. سودان ونى ۇيدە تۇرۋعا شاقىرعان ەكەن. ۇيگە بارعان كەزدەرىمدە اس ٸشىپ بولعان سوڭ، ارتۋر ەكەۋىمىز ىدىس جۋاتىنبىز. كەيىن ٴبىر-بىرىمىزگە حات جازا باستادىق. 1948-جىلى ارتۋر تاعى ٷش ايعا تۇرمەگە قامالدى. ال 1949-جىلدىڭ قاڭتارىندا وتاۋ قۇردىق. ٴبىزدىڭ ماقساتىمىز تولىق ۋاقىتتى قىزمەتتەن مۇمكىندىگىنشە قول ۇزبەۋ بولدى. اقشامىزدى ۇنەمدەپ جۇمسايتىنبىز. بۇعان قوسا، دەمالىس كۇندەرىمىزدە جەمىس جيناپ ازىن-اۋلاق اقشا تاپتىق. ەحوبانىڭ ارقاسىندا ٸزاشارلىعىمىزدى جالعاستىرا الدىق.
ٴبىر جىلدان ٴسال اسقاندا ٴبىز سولتۇستىك يرلاندياعا تاعايىندالدىق. الدىمەن ارما قالاشىعىنا، سوسىن نيۋري قالاشىعىنا باردىق. تۇرعىنداردىڭ باسىم بولىگى كاتوليكتەر بولاتىن. بۇل ايماقتا ٴدىني الالاۋشىلىق كەڭ تاراعاندىقتان، ۋاعىز ايتقاندا اباي بولىپ، پاراساتتىلىق تانىتۋىمىز كەرەك بولدى. ال كەزدەسۋلەرىمىز ٴبىز تۇرعان جەردەن 16 شاقىرىم جەردەگى ٴبىر باۋىرلاستاردىڭ ۇيىندە ٶتىپ ٴجۇردى. كەزدەسۋگە سەگىز ادامداي كەلەتىن. كەيدە سول ۇيدە تۇنەپ شىعاتىنبىز. ەدەندە ۇيىقتايتىنبىز. ال تاڭەرتەڭ ۇلكەن داستارقان باسىنا جيىلىپ، ٴماز-مايرام بولاتىنبىز. قازىر سول ايماقتا كۋاگەرلەردىڭ سانى كوپ ەكەنى زور قۋانىش سىيلايدى.
«ٴبىز دايىنبىز!»
اعام بوب پەن جەڭگەم لوتتي سولتۇستىك يرلانديادا ارنايى ٸزاشار بولىپ قىزمەت ەتىپ جۇرگەنىنە ٴبىراز بولاتىن. 1952-جىلى تورتەۋمىز دە بەلفاستتا وتكەن وبلىستىق كونگرەسكە قاتىناستىق. ٴبارىمىز قوناقجاي ٴبىر باۋىرلاستىڭ ۇيىندە توقتادىق. سول ۇيدە بريتانيادا فيليال قىزمەتشىسى بولعان پرايس حيۋز باۋىرلاس تا تۇراقتادى. ٴبىر كەشتە ٴبارىمىز جاڭادان شىققان «قۇدايدىڭ جولى — سۇيىسپەنشىلىك» اتتى كىتاپشاسىن تالقىلادىق. بۇل كىتاپشا يرلانديانىڭ تۇرعىندارىنا ارناپ شىعارىلعان بولاتىن. حيۋز باۋىرلاس يرلانديا رەسپۋبليكاسىنداعى كاتوليكتەرگە ۋاعىزداۋ قيىن ەكەنىن ٴتۇسىندىردى. ول جاقتا باۋىرلاستاردى تۇرىپ جاتقان جەرلەرىنەن كەتۋگە ماجبۇرلەپ، ٴدىني قىزمەتكەرلەر ادامداردى باۋىرلاستارىمىزعا قارسى ايداپ سالعان ەكەن. حيۋز باۋىرلاس بىلاي دەدى: «بىزگە كولىگى بار ەرلى-زايىپتىلار قاجەت، ولار وسى ەلدە ارنايى كىتاپشانى تاراتۋ ناۋقانىنا قاتىناسسا ەكەن دەيمىز» *. «ٴبىز دايىنبىز!»— دەپ جاۋاپ بەرگەنىمىز سول كەز ەدى.
دۋبليندە ٸزاشارلار جىلدار بويى ادال قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان رۋتلاند «مامامىزدىڭ» ۇيىندە توقتايتىن. ٴبىز دە ٴبىرشاما ۋاقىت سوندا تۇردىق. سول جەردە كەيبىر مۇلكىمىزدى ساتتىق. سوسىن تورتەۋمىز بوبتىڭ موتوسيكلىنە وتىرىپ الىپ، كولىك ىزدەۋگە شىقتىق. ٴسويتىپ، قولدانىستاعى كۇيى جاقسى ٴبىر كولىكتى تاپتىق. ەشقايسىسىمىز كولىك ايداۋدى بىلمەگەندىكتەن، ساتۋشى كىسىدەن ونى ۇيگە جەتكىزىپ بەرۋىن وتىندىك. ارتۋر سول كەش بويى توسەكتە وتىرىپ، كولىك جۇرگىزگەنسىپ دايىندالۋمەن بولدى. ال كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ ول كولىكتى گاراجدان شىعارامىن دەپ الەك بولىپ جاتقاندا، ميلدرەد ۋيللەت (كەيىنىرەك جون بارر باۋىرلاسقا تۇرمىسقا شىققان) ەسىمدى ميسسيونەر كەلىپ قالدى. ول كولىك ايداي الاتىن. سودان ول بىزگە كولىك ايداۋدى ۇيرەتتى دە، جولعا شىعۋعا دايىن بولدىق.
ەندى بىزگە تۇراتىن جەر ىزدەۋ قاجەت بولدى. باۋىرلاستار بىزگە كولىككە تيەلگەن ۇيشىككە تۇرماعاندارىڭ ٴجون دەگەن ەدى، ويتكەنى قارسىلاستار وعان ٶرت قويۋى مۇمكىن ەدى. سوندىقتان ٴبىز ٷي ىزدەي باستادىق، ٴبىراق بىردە-بىرەۋىن تاپپادىق. سول كۇنى تورتەۋمىز كولىكتە تۇنەپ شىقتىق. كەلەسى كۇنى بار تاپقانىمىز قولدان جاسالعان جىلجىمالى ۇيشىك بولدى، ونىڭ ىشىندە كىشىگىرىم ەكى قاباتتى كىرەۆەت بار ەكەن. سول ۇيشىك باس تىرەر ٷيىمىز بولدى. ٴبىر قىزىعى، جىلحىمالى ۇيشىك قوياتىن جەر ىزدەپ باس قاتىرمادىق، ويتكەنى جەرگىلىكتى ديقاندار بىزگە جىلى قاباق تانىتىپ ٶز جەرىنە قويۋعا رۇقسات بەرەتىن ەدى. ٴبىز ۇيشىكتى ٴبىر ورىنعا قويىپ، ودان 16—24 شاقىرىمداي جەردە ۋاعىزداپ جۇرەتىنبىز. ال جاڭا جەرگە كوشكەندە، بۇدان بۇرىن جىلجىمالى ۇيشىك تۇرعان جەرگە بارىپ ۋاعىزدايتىنبىز.
ٴبىز يرلانديا رەسپۋبليكاسىنىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىنداعى بارلىق ۇيلەردى ارالاپ شىقتىق. اسا كوپ قارسىلىققا كەزىكپەدىك. 20 000 نان استام كىتاپشا تاراتتىق، ال قىزىعۋشىلىق بىلدىرگەن ادامداردىڭ اتى-ٴجونىن بريتانياداعى فيليالعا جىبەرىپ وتىردىق. قازىر يرلانديادا جۇزدەگەن كۋاگەردىڭ بولعانى نەتكەن باتا دەسەڭىزشى!
انگلياعا ورالىپ، سوسىن شوتلاندياعا بەت الدىق
بىرەر جىل وتكەن سوڭ، ٴبىز وڭتۇستىك لوندونعا تاعايىندالدىق. بىرنەشە اپتا وتكەننەن كەيىن، بريتانيا فيليالىنداعى باۋىرلاستار ارتۋرعا حابارلاسىپ، ەرتەسىندە-اق اۋداندىق قىزمەتتى باستاۋدى ايتتى! ٴبىر اپتانىڭ ىشىندە ارنايى دايىندىقتان وتە سالا، شوتلاندياداعى اۋدانىمىزعا جول تارتتىق. سوندىقتان ارتۋردىڭ بايانداما دايىندايتىن ۋاقىتى وتە از بولدى. ٴبىراق ول قۇدايعا دەگەن قىزمەتتە كەز كەلگەن تاپسىرمانى، قانشا قيىن بولسا دا، قۋانا-قۋانا ىستەيتىن. ونىڭ ۇلگىسى مەنى قاتتى جىگەرلەندىرەتىن. اۋداندىق قىزمەت ەكەۋمىزگە قاتتى ۇنادى. قاۋىمعا تىركەلمەگەن ايماقتا جىلدار بويى قىزمەت ەتكەننەن كەيىن، سونشاما كوپ باۋىرلاستىڭ اراسىندا جۇرگەنىمىز ٴبىز ٷشىن زور باتا بولدى.
ارتۋر 1962-جىلى عالاقات مەكتەبىنە شاقىرىلعاندا، ۇلكەن شەشىم قابىلداۋ كەرەك بولدى. مەكتەپ باعدارلاماسى ون ايعا ٴسوزىلماق ەدى، ال مەن شاقىرىلماعاندىقتان، ونىمەن بىرگە بارا المايتىنمىن. دەسە دە ٴبىز ارتۋردىڭ مەكتەپكە بارعانى دۇرىس دەپ شەشتىك. ٸزاشار سەرىكسىز قالعاندىقتان، فيليال مەنى حەمسۆورتقا قايتا ارنايى ٸزاشار رەتىندە تاعايىندادى. ٴبىر جىلدان سوڭ ارتۋر قايتىپ كەلگەندە، ٴبىز وبلىستىق قىزمەتكە تاعايىندالدىق. ٴبىزدىڭ اۋماققا شوتلانديا، انگليانىڭ سولتۇستىگى، سولتۇستىك يرلانديا كىرەتىن.
يرلاندياداعى جاڭا تاعايىندالۋ
1964-جىلى ارتۋر يرلانديا رەسپۋبليكاسىنداعى بەتەلگە فيليال قىزمەتشىسى بولىپ تاعايىندالدى. ارالاۋشىلىق قىزمەتتى قاتتى جاقسى كورگەندىكتەن، بەتەلگە بارار الدىندا ٴبىراز ۋايىمدادىم. وتكەن جىلدارعا قاراپ، بەتەلدە قىزمەت ەتۋ مارتەبەسى بەرىلگەنىنە وتە ريزامىن. جۇكتەلگەن تاپسىرمانى اسا ىستەگىڭ كەلمەسە دە، ونى قولعا الساڭ، ەحوبا ٵرقاشان دا باتاسىن توگەدى دەپ ويلايمىن. بەتەلدە كەڭسەلىك جۇمىس ىستەدىم، ادەبيەتتەردى قوراپقا جينادىم، اس دايىندادىم، تازالىق جۇمىسىن اتقاردىم. سول ۋاقىت ارالىعىندا وبلىستىق قىزمەتتى دە اتقاردىق. سونىڭ ارقاسىندا ەلدىڭ ٵر شەتىندەگى باۋىرلاستارمەن تانىستىق. وسىنىڭ جانە كەزىندە بىزبەن زەرتتەپ، رۋحاني قادامدار جاساعان زەرتتەۋشىلەرمەن كورىسكەننىڭ ارقاسىندا يرلاندياداعى باۋىرلاستارمەن ىنتىماعىمىز نىعايا ٴتۇستى. بۇل — كەرەمەت باتا!
يرلاندياداعى ەحوبا كۋاگەرلەرى ٷشىن ايتۋلى وقيعا
1965-جىلى يرلانديانىڭ دۋبلين قالاسىندا ٴبىرىنشى رەت حالىقارالىق كونگرەسس ٶتتى *. ول جاقتا قاتتى قارسىلىق بولسا دا، كونگرەسس وتە كەرەمەت ٶتتى. 3948 ادام كەلىپ، 65 ٸ شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتتى. شەتەلدەردەن كەلگەن 3500 باۋىرلاس دۋبليندەگى ۇيلەردە توقتادى. ٵر ۇيدىڭ قوجايىنىنا العىس حات جىبەرىلدى. ولار دا ۇيلەرىندە توقتاعان باۋىرلاستاردىڭ ادەپتى ٴجۇرىس-تۇرىسىن ماقتادى. يرلاندياعا بۇل ەلەۋلى وزگەرىس جاقسى جاعىنان ىقپال ەتتى.
1966-جىلى وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك يرلاندياداعى تەوكراتيالىق ٸس بىرىگىپ، دۋبلين فيليالىنىڭ قاراماعىنا ٶتتى. ال ارالدىڭ وزىندە، كەرىسىنشە، ادامدار ٴدىن مەن ساياساتقا بولا جىك-جىككە ٴبولىنىپ كەتكەن ەدى. كاتوليكتەردىڭ شىندىققا كوپتەپ كەلىپ جاتقانىن جانە كەزىندە پىروتەستانت دىنىندە بولعان باۋىرلاستارىمەن ەحوباعا يىق تىرەسە قىزمەت ەتىپ جۇرگەندەرىن كورىپ، قايران قالدىق.
مۇلدە باسقا تاعايىندالۋ
2011-جىلى بريتانيا مەن يرلانديا فيليالدارى بىرىگىپ، ٴبىز لوندونداعى بەتەلگە تاعايىندالعاندا ٶمىرىمىز تۇبەگەيلى وزگەردى. سول كەزدەرى ارتۋردىڭ دەنساۋلىعى سىر بەرگەندىكتەن، مەن ونى ۋايىمداي باستادىم. ول پاركينسون اۋرۋىنا شالدىقتى. وكىنىشكە وراي، 2015-جىلدىڭ 20-مامىرىندا 66 جىل بويى سەرىگىم بولىپ كەلگەن جارىم قايتىس بولدى.
سوڭعى جىلدارى قاتتى قايعىرىپ، جان كۇيزەلىسىنە ٴتۇستىم. بۇرىن ارتۋر ٵرقاشان جانىمنان تابىلۋشى ەدى. ونى قاتتى ساعىندىم! ٴبىراق وسىنداي جاعدايلاردان وتكەندە، ەحوباعا جاقىنداي تۇسەسىڭ. ادامدار ارتۋردى قانشالىقتى جاقسى كورگەنىن بىلگەندە، قۋانىپ كەتەمىن. ماعان يرلانديا، بريتانيا، ٴتىپتى قۇراما شتاتتارداعى باۋىرلاستاردان حاتتار كەلىپ جاتادى. وسى حاتتارمەن قوسا، ارتۋردىڭ باۋىرى دەننيس پەن ابىسىنىم مەۆيس، ولاردىڭ قىزدارى رۋت پەن جۋدي ماعان زور دەمەۋ بولىپ كەلەدى.
مەنى يشايا 30:18 قاتتى جىگەرلەندىرەدى. وندا بىلاي دەلىنگەن: «ەحوبا سەندەرگە ىقىلاسىن ٴتۇسىرۋ ٷشىن شىداممەن كۇتىپ وتىر. ول سەندەرگە مەيىرىم تانىتۋ ٷشىن تۇرەگەلەدى. ويتكەنى ەحوبا — ادىلدىك ورناتاتىن قۇداي. ونى تاعاتسىزدانا كۇتەتىندەردىڭ ٴبارى باقىتتى». ەحوبا بۇكىل قيىندىقتارىمىزدى شەشىپ بەرەتىن ۋاقىتتى كۇتىپ وتىرعانى جانە جاڭا دۇنيەدە بىزگە وتە قىزىقتى تاپسىرمالار بەرەتىنى كوڭىلىمە جاي بەرەدى.
وتكەندى ويلاسام، ەحوبانىڭ يرلاندياداعى ۋاعىز ىسىندە جەتەكشىلىك ەتىپ، جارىلقاعانىنا كوزىم جەتەدى! وسى ىستە ۇلەسىمدى قوسا العانىم — مەن ٷشىن اسقان مارتەبە. راسىندا دا، ەحوبانىڭ ايتقانىن ىستەسەك، ٵرقاشان باتاسىن كورەمىز!
^ 12-ابزاس 1988-جىلعى «ەحوبا كۋاگەرلەرىنىڭ جىلناماسىنىڭ» (اع.) 101، 102-بەتتەرىن قاراڭىز.
^ 22-ابزاس 1988-جىلعى «ەحوبا كۋاگەرلەرىنىڭ جىلناماسىنىڭ» (اع.) 109—112 بەتتەرىن قاراڭىز.