كەلىسپەۋشىلىكتىڭ شەشىمىن سۇيىسپەنشىلىكپەن تابايىق
«ٶزارا تاتۋلىق ساقتاڭدار» (مارقا 9:50).
اندەر: 39، 77
1، 2. مۇسانىڭ 1-جازباسىندا قانداي ارازدىقتار جايلى ايتىلعان جانە ولاردىڭ بىزگە قانداي قاتىسى بار؟
كيەلى كىتاپتا ادامدار اراسىندا تۋىنداعان ارازدىق جايلى ٴبىراز وقيعا جازىلعانىن بايقاعانسىز با؟ مىسالى، مۇسانىڭ 1-جازباسىنىڭ العاشقى تاراۋلارىن عانا الايىق: قابىل ٵبىلدى ولتىرەدى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 4:3—8)؛ لامەح وزىنە قول كوتەرگەن جاس جىگىتتى ولتىرەدى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 4:23)؛ ىبىرايىم مەن لۇتتىڭ قويشىلارىنىڭ اراسىندا داۋ-جانجال تۋادى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 13:5—7)؛ اجار ساراعا مەنسىنبەي قارايدى، وسى ٷشىن سارا ىبىرايىمعا رەنجيدى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 16:3—6)؛ ىسماعۇل بارىنە، ال ٴبارى وعان قارسى شىعادى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 16:12).
2 كيەلى كىتاپتا مۇنداي كەلىسپەۋشىلىكتەر نە سەبەپتى جازىلعان؟ ٴبىز سول كەمەلسىز ادامداردىڭ مىسالىنان ساباق الا الامىز. ٴبىز دە كەمەلسىزبىز، سولاردىڭ باسىنان وتكەن قيىندىقتار ٴبىزدىڭ دە باسىمىزعا ٴتۇسىپ جاتادى. سوندىقتان وسىعان قاتىستى جازبالاردا ايتىلعان ادامداردىڭ جاقسىسىنان ۇيرەنىپ، جامانىنان جيرەنگىمىز كەلەدى (ريمدىكتەرگە 15:4). بۇل بىزگە باسقالارمەن تاتۋ-ٴتاتتى ٶمىر سۇرۋگە كومەكتەسەدى.
3. بۇل ماقالادا نەنى قاراستىرامىز؟
3 بۇل ماقالادا ٴبىز كەلىسپەۋشىلىكتەردى شەشۋدىڭ نەگە ماڭىزدى ەكەنىن ٵرى ولاردى قالاي شەشە الاتىنىمىزدى قاراستىرامىز. سونداي-اق ارامىزدا تۋىندايتىن ماسەلەلەردى شەشۋگە جانە قۇدايمەن دە، وزگەلەرمەن دە جاقسى قارىم-قاتىناس ساقتاۋعا كومەكتەسەتىن كيەلى كىتاپتاعى كەيبىر پرينسيپتەردى تالقىلايمىز.
كەلىسپەۋشىلىكتەردى شەشۋ نەگە ماڭىزدى؟
4. دۇنيەجۇزى بويىنشا قانداي كوزقاراس كەڭ تارالعان ٵرى مۇنىڭ سالدارى قانداي بولۋدا؟
4 ادامداردىڭ جىك-جىككە ٴبولىنىپ، ارالارىندا ارازدىقتىڭ كوپتەپ تۋىنداۋىنا باستى سەبەپكەر — شايتان. نەگە بۇلاي دەۋگە بولادى؟ ەدەم باعىندا شايتان ٵربىر ادام قۇدايدان تاۋەلسىز بولىپ، ٶزى ٷشىن نەنىڭ جاقسى، نەنىڭ جامان ەكەنىن شەشە الاتىنىنا مەڭزەگەن (مۇسانىڭ 1-جازباسى 3:1—5). ٴبىراق مىنا دۇنيەگە قاراپ، مۇنداي كوزقاراستىڭ تەك جاعدايدى ۋشىقتىراتىنىن كورۋگە بولادى. ادامداردىڭ كوبىسى «نە ىستەسەم دە، ٶزىم بىلەمىن» دەگەن قاعيدامەن جۇرەدى. ولار وركوكىرەكتىك، وزىمشىلدىك جانە باقتالاستىق رۋحىن تانىتادى، ٶز شەشىمدەرىنىڭ وزگەلەرگە قالاي اسەر ەتەتىنىن ويلانىپ جاتپايدى. وسىنىڭ كەسىرىنەن ادامدار اراسىندا ۇرىس-كەرىس بولىپ جاتادى. ال كيەلى كىتاپ ٴبىزدى اشۋعا تەز بوي الدىرساق، وزگەلەرمەن كوپ كەلىسپەۋشىلىك تۋىنداپ، ناتيجەسىندە، كوپ كۇنا جاساۋىمىز مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتەدى (ناقىل سوزدەر 29:22).
5. يسا ادامدارعا داۋ-جانجالدى شەشۋدى قالاي ۇيرەتكەن؟
5 يسا، كەرىسىنشە، ادامداردى وزگەلەرمەن تاتۋ بولۋعا ۇيرەتكەن، ٴتىپتى بۇدان وزدەرىنە زالال كەلگەن كۇندە دە سولاي ەتۋگە تالپىندىرعان. ول تاۋداعى ۋاعىزىندا داۋ-جانجالدى شەشۋگە نە ونىڭ الدىن الۋعا قاتىستى تاماشا كەڭەستەر بەرگەن. مىسالى، شاكىرتتەرىن جۇمساق بولۋعا، تاتۋلاستىرۋشى بولۋعا، اشۋ-ىزادان ارىلۋعا، ماسەلەنى تەز شەشۋگە جانە جاۋلارىن جاقسى كورۋگە شاقىرعان (ماتاي 5:5، 9، 22، 25، 44).
6، 7. ا) نەگە كەلىسپەۋشىلىكتەردى تەز ارادا شەشكەن دۇرىس؟ ٵ) قۇدايدىڭ قىزمەتشىلەرىنىڭ ٴبارى قانداي سۇراقتار جايلى ويلانعانى ٴجون؟
6 بۇگىندە ٴبىز دۇعا ەتۋ، ۋاعىزداۋ جانە قاۋىم كەزدەسۋلەرىنە بارۋ سياقتى ىستەرىمىزبەن ەحوباعا عيبادات ەتەمىز. الايدا باۋىرلاستارىمىزبەن تاتۋ بولماساق، ەحوبا عيباداتىمىزدى قابىل المايدى (مارقا 11:25). ونىڭ دوسى بولعىمىز كەلسە، ٴبىز وزگەلەردىڭ قاتەلىكتەرىن كەشىرە ٴبىلۋىمىز قاجەت (لۇقا 11:4؛ ەفەستىكتەرگە 4:32 وقىڭىز).
باۋىرلاستارىمدى كەشىرۋگە اسىقپىن با؟
7 ەحوبا ٶز قىزمەتشىلەرىنىڭ بارىنەن كەشىرىمشىل بولىپ، باسقالارمەن تاتۋ تۇرادى دەپ كۇتەدى. وسى ورايدا: «باۋىرلاستارىمدى كەشىرۋگە اسىقپىن با؟ مەنى رەنجىتسە دە، ولارمەن ارالاسا بەرەمىن بە؟»— دەپ ويلانساق بولادى. ەگەر كەشىرىمشىلدىكتى ٵلى دە دامىتا ٴتۇسۋ كەرەكتىگىن بايقاساق، ەحوباعا دۇعا ەتىپ، جاقسارۋعا كومەكتەسۋىن سۇرايىق. كىشىپەيىلدىلىكپەن ايتىلعان مۇنداي دۇعالاردى كوكتەگى اكەمىز تىڭداپ، مىندەتتى تۇردە جاۋاپ بەرەدى (جوحاننىڭ 1-حاتى 5:14، 15).
رەنىشكە ٴمان بەرمەي، كوز جۇما الاسىز با؟
8، 9. بىرەۋ رەنجىتىپ جاتسا، نە ىستەگەنىمىز دۇرىس؟
8 «جاڭىلمايتىن جاق، سۇرىنبەيتىن تۇياق جوق» دەمەكشى، بىرەۋ بولماسا بىرەۋ ٴبىزدى ىسىمەن نە سوزىمەن رەنجىتۋى ابدەن مۇمكىن (ۋاعىزداۋشى 7:20؛ ماتاي 18:7). وسىنداي كەزدە نە ىستەيمىز؟ مىنا ٴبىر جاعدايدى الايىق. ٴبىر ايەل باۋىرلاس وتىرىستا ەكى ەر باۋىرلاسپەن امانداسادى. ٴبىراق ەر باۋىرلاستىڭ ٴبىرى ونىڭ وزىمەن قالاي امانداسقانىن ۇناتپاي، رەنجىپ قالادى. ەكى ەر باۋىرلاس وڭاشا قالعاندا، رەنجىگەن باۋىرلاس قاسىنداعىسىنا وكپەسىن ايتىپ، شاعىمدانا باستايدى. ٴبىراق ەكىنشىسى وعان الگى ايەل باۋىرلاستىڭ كوپتەگەن قيىندىقتارعا قاراماستان، ەحوباعا 40 جىل بويى ادال قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقانىن جانە ونىڭ رەنجىتەيىن دەگەن ويى بولماعانىنا سەنىمدى ەكەنىن ايتادى. سوندا ٴبىرىنشى باۋىرلاس ٴسال ويلانىپ: «ٴيا، دۇرىس ايتاسىڭ»،— دەيدى. ٴسۇيتىپ، ول بولعان جايتتى ۇمىتۋدى ٴجون كورەدى.
9 بۇل جاعدايدان نەگە ۇيرەنە الامىز؟ الدەكىم ٴبىزدى وكپەلەتسە، وعان قالاي قارايتىنىمىز وزىمىزگە بايلانىستى. باۋىرىن جاقسى كورەتىن ادام كەشىرىمشىل كەلەدى (ناقىل سوزدەر 10:12؛ پەتىردىڭ 1-حاتى 4:8 وقىڭىز). كىناعا ٴمان بەرمەي، كەشىرگەندە، ەحوبا بىزگە ٴسۇيسىنىپ قارايدى (ناقىل سوزدەر 19:11؛ ۋاعىزداۋشى 7:9). ولاي بولسا، كەلەسى جولى بىرەۋ-مىرەۋ كوڭىلىڭىزگە ٴتيىپ جاتسا، بىلاي دەپ ويلانىپ كورىڭىز: «مەن بۇعان ٴمان بەرمەي، كوز جۇما الامىن با؟ بۇل باس قاتىرىپ، ويلانۋعا تۇرارلىق نارسە مە؟»
10. ا) ٴبىر باۋىرلاسىمىز وزگەلەردىڭ ٶزىن ٴسوز ەتكەنىنە باستاپقىدا قالاي قارادى؟ ٵ) وعان جانتىنىشتىعىن ساقتاۋعا كيەلى كىتاپتاعى قانداي وي كومەكتەستى؟
10 وزگەلەر ٴبىز تۋرالى جاعىمسىز بىردەڭە ايتسا، بۇعان كوز جۇما سالۋ وڭاي بولماۋى مۇمكىن. ٴلاززات ەسىمدى ٴبىر ٸزاشار باۋىرلاسپەن نە بولعانىن كورەيىك [1] (8-بەتتەگى سىلتەمەنى قاراڭىز). قاۋىمداعى كەيبىر باۋىرلاستار ونىڭ قىزمەتىنىڭ ساپاسىن جانە ۋاقىتىن قالاي جۇمسايتىنىن ايتىپ، ونى ٴسوز ەتەدى. بۇل ونىڭ كوڭىلىنە قاتتى تيەدى. ٴسۇيتىپ، ول تولىسقان ەر باۋىرلاستاردان اقىل-كەڭەس سۇرايدى. سوندا باۋىرلاستار كيەلى كىتاپتان كەڭەس بەرىپ، وزگەلەردىڭ جاعىمسىز پىكىرلەرى جايلى تىم كوپ ويلاماي، ەحوبا تۋرالى كوبىرەك ويلاۋعا تالپىندىرادى. ماتاي 6:1—4 (وقىڭىز) تارماقتارداعى سوزدەر ٴلاززاتقا قاتتى جىگەر بەرەدى. بۇل تارماقتار ەڭ ماڭىزدىسى ەحوبانىڭ جۇرەگىن قۋانتۋ ەكەنىن ەسىنە سالادى. سودان ول جاعىمسىز سوزدەرگە ٴمان بەرمەۋدى شەشەدى. قازىر ول وزگەلەر ٶزىن ٴسوز ەتسە دە، قۋانىشىن جوعالتپايدى، ويتكەنى ٴبىرىنشى كەزەكتە ەحوباعا ۇنامدى بولۋ ٷشىن بارىن سالىپ جۇرگەنىن بىلەدى.
رەنىشكە كوز جۇما الماعان جاعدايدا
11، 12. ا) باۋىرلاسىنىڭ وزىنە «رەنىشى بار ەكەنىن» بىلگەن ٴماسىحشى نە ىستەۋى كەرەك؟ ٵ) ىبىرايىمنىڭ داۋ-جانجالدى شەشە بىلگەنىنەن نە نارسەگە ۇيرەنەمىز؟ (ماقالانىڭ باسىنداعى سۋرەتتى قاراڭىز.)
11 «ٴبارىمىز دە كوپ سۇرىنەمىز» (جاقىپ 3:2). مىسالى، قانداي دا ٴبىر باۋىرلاستى سوزىمىزبەن يا ىسىمىزبەن رەنجىتىپ قويعانىمىزدى بىلدىك دەلىك. مۇنداي كەزدە نە ىستەۋگە بولادى؟ يسا مىناداي كەڭەس بەرگەن: «ەگەر قۇرباندىق وشاعىنا سي-تارتۋىڭدى الىپ كەلگەندە، باۋىرلاسىڭنىڭ ساعان رەنىشى بار ەكەنى سول جەردە ەسىڭە تۇسسە، سيىڭدى سوندا قالدىر دا، بارىپ، الدىمەن ونىمەن تاتۋلاس. سودان كەيىن عانا قايتىپ كەلىپ، سي-تارتۋىڭدى ۇسىن» (ماتاي 5:23، 24). وسى سوزدەرگە ساي، باۋىرلاسىمىزعا بارىپ، سويلەسۋىمىز قاجەت. سونداعى ٴبىزدىڭ ماقساتىمىز تاتۋلاسۋ بولۋ كەرەك. ونى كىنالاماي، ٶز قاتەلىگىمىزدى مويىنداۋىمىز قاجەت. ٴبىز ٷشىن ەڭ ماڭىزدىسى — باۋىرلاستارمەن ىنتىماقتا بولۋ.
ٴبىزدىڭ ماقساتىمىز تاتۋلاسۋ بولۋ كەرەك
12 كيەلى كىتاپتان قۇدايدىڭ قىزمەتشىلەرى كيكىلجىڭ تۋىنداعان جاعدايدا قالاي تاتۋلىق ساقتاي العاندارىن كورۋگە بولادى. مىسالى، ىبىرايىم مەن نەمەرە ٸنىسى لۇتتىڭ قىرۋار مالى بولدى. مالدارىنىڭ كوپتىگىنەن جەر تارلىق ەتىپ، ەكەۋىنىڭ مالشىلارىنىڭ اراسىندا داۋ-جانجال تۋدى. سوندا تاتۋلىق ساقتاعىسى كەلگەن ىبىرايىم لۇتقا ەڭ جاقسى جەردى ٴبىرىنشى بولىپ تاڭداۋعا جول بەردى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 13:1، 2، 5—9). نەتكەن كەرەمەت ۇلگى! جومارتتىق تانىتقانى ٷشىن ىبىرايىم كوپ نارسە جوعالتتى ما؟ جوق. وسى وقيعادان كەيىن ەحوبا بىردەن وعان ۋادە بەرىپ، جوعالتقانىنان الدەقايدا كوپ نارسەمەن جارىلقايتىنىن ايتتى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 13:14—17). بۇدان قانداي وي تۇيەمىز؟ ٴتىپتى وزىمىزگە زالال كەلگەن كۇندە دە، كەلىسپەۋشىلىكتەردى سۇيىسپەنشىلىكپەن شەشۋگە تىرىسساق، ەحوبا بىزگە باتاسىن بەرەدى [2] (8-بەتتەگى سىلتەمەنى قاراڭىز).
13. وزىنە ٴبىر باۋىرلاس قاتتى-قاتتى سويلەگەندە، باقىلاۋشى نە ىستەدى جانە بۇل مىسالدان نەگە ۇيرەنە الامىز؟
13 ٴبىزدىڭ كۇنىمىزدە بولعان ٴبىر مىسالدى قاراستىرايىق. كونگرەسس ٴبولىمىنىڭ جاڭا باقىلاۋشىسى ٴبىر ەر باۋىرلاسقا قوڭىراۋ سوعىپ، وعان سول بولىمدە قىزمەت ەتۋدى ۇسىنادى. ٴبىراق ول قاتتى-قاتتى سويلەپ، تۇتقانى قويا سالادى، ويتكەنى بۇرىنعى كونگرەسس باقىلاۋشىسىنا ٵلى اشۋلى ەدى. جاڭا باقىلاۋشى وعان رەنجىمەيدى، ٴبىراق بۇعان كوز جۇمىپ تا قاراي المايدى. ٴبىر ساعاتتان كەيىن ول الگى باۋىرلاسقا حابارلاسىپ، كەزدەسۋدى ۇسىنادى. كەلەسى اپتادا بۇل باۋىرلاستار پاتشالىق سارايىندا كەزدەسىپ، دۇعا ەتكەننەن كەيىن، ٴبىر ساعاتتاي سويلەسەدى. سوندا باۋىرلاس بۇرىنعى باقىلاۋشىمەن قانداي جاعداي بولعانىن ايتىپ بەرەدى. جاڭا باقىلاۋشى ونى مەيىرىممەن تىڭداپ، كەيبىر جازبا ورىندارىن بىرگە تالقىلايدى. ناتيجەسىندە، ەكەۋى ٴتىل تابىسىپ، كونگرەستە يىق تىرەسە قىزمەتتەسەدى. باقىلاۋشىنىڭ مەيىرىممەن، جۇمساق تۇردە سويلەسكەنى ٷشىن بۇل باۋىرلاس ريزا بولادى.
اقساقالدارعا جۇگىنۋ كەرەك پە؟
14، 15. ا) ماتاي 18:15—17-تارماقتارداعى كەڭەستى قانداي جاعدايدا قولدانۋ كەرەك؟ ٵ) يسا قانداي ٷش قادامدى اتاپ وتكەن جانە ونىڭ كەڭەسىن قولدانعاندا نەنى كوزدەۋىمىز كەرەك؟
14 ەكى ٴماسىحشى ارالارىندا تۋىنداعان ماسەلەلەردىڭ كوبىسىن ٶزارا شەشە الادى جانە شەشۋى كەرەك تە. ٴبىراق يسا كەيبىر جاعدايلاردا وزگەلەردىڭ كومەگى قاجەت بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتقان. مۇنى ماتاي 18:15—17 (وقىڭىز) تارماقتاردان كورۋگە بولادى. ەگەر كۇنا جاساعان ادام باۋىرلاسىمەن، كۋاگەرلەرمەن جانە جاۋاپتى ەر باۋىرلاستارمەن سويلەسكەننەن كەيىن دە ٶز ىسىنە وكىنبەسە، نە بولماق ەدى؟ يسا ونىڭ «باسقا ۇلت ادامىنداي نەمەسە سالىقشىداي بولاتىنىن» ايتقان. بۇگىندە بۇل قاۋىمنان شىعارىلۋدى بىلدىرەدى. وسىعان قاراعاندا، يسا «كۇنا» دەۋىمەن ماسىحشىلەردىڭ اراسىندا بولىپ تۇراتىن كىشىگىرىم كەلىسپەۋشىلىكتەر جايلى ايتپاعان. مۇنداي «كۇناعا» الاياقتىق پەن جالا جابۋ سياقتى ىستەر كىرۋى مۇمكىن. ٴبىراق بۇعان نەكە ادالدىعىن بۇزۋ، گوموسەكسۋاليزم، جولدانتايۋشىلىق، پۇتقا تابىنۋشىلىق سياقتى اۋىر كۇنالار جاتپايدى. بۇنداي كۇنالار مىندەتتى تۇردە اقساقالدار قاراستىراتىن ماسەلەلەر.
15 يسا وسى كەڭەستى باۋىرلاسىمىزعا سۇيىسپەنشىلىكپەن كومەكتەسۋ كەرەكتىگىن كورسەتۋ ٷشىن بەرگەن (ماتاي 18:12—14). بۇل كەڭەستى قالاي قولدانا الامىز؟ 1) ٴبىز ەشكىمدى ارالاستىرماستان، باۋىرلاسىمىزبەن ٶزىمىز تاتۋلاسۋعا تىرىسۋىمىز كەرەك. بۇل ٷشىن ونىمەن ٴبىر ەمەس، بىرنەشە رەت سويلەسۋگە تۋرا كەلەتىن شىعار. ٴبىراق ٴبارىبىر تاتۋلىق ورناماسا شە؟ ونداي كەزدە 2) بولعان جاعدايمەن تانىس نە جاعدايعا تۋرا باعا بەرە الاتىن باۋىرلاسپەن بىرگە بارىپ، الگى باۋىرلاسپەن سويلەسۋىمىز كەرەك. وسىدان كەيىن ماسەلە شەشىلسە، «وندا باۋىرلاسىمىزدى دۇرىس جولعا قايتارعانىمىز». ال ەگەر تاتۋلاسۋعا ٴبىراز كۇش سالعاننان كەيىن دە، ەشتەڭە وزگەرمەسە، 3) بۇل ماسەلە جايلى اقساقالدارعا ايتۋ كەرەك.
16. يسانىڭ كەڭەسىنە قۇلاق اسۋدىڭ تيىمدىلىگى ٵرى سۇيىسپەنشىلىككە جاتاتىنى نەدەن كورىنەدى؟
16 كوپ جاعدايدا ماتاي 18:15—17-تارماقتارداعى ٷش قادامنىڭ ٴبارىن جاساۋدىڭ كەرەگى بولمايدى. بۇل ٴبىزدى جىگەرلەندىرەدى. ويتكەنى كۇنا جاساعان ادام ٴجيى قاتەلىگىن مويىنداپ، جاعدايدى تۇزەتىپ جاتادى. سول سەبەپتى ونى قاۋىمنان شىعارۋدىڭ قاجەتى بولمايدى. ال وكپەسى بار باۋىرلاس بولسا تاتۋلىق ساقتاۋ ٷشىن باۋىرلاسىن كەشىرىپ جاتادى. دەمەك، يسانىڭ كەڭەسىنەن كورەتىنىمىزدەي، بىردەن اقساقالدارعا بارۋدىڭ قاجەتى جوق. ٴبىز ولارعا العاشقى ەكى قادامدى جاساعاننان كەيىن ٵرى باۋىرلاستىڭ كۇنا جاساعانىنا ناقتى دالەل بولعان جاعدايدا عانا جۇگىنۋىمىز كەرەك.
17. تاتۋلىققا ۇمتىلساق، قانداي باتالارعا كەنەلەمىز؟
17 وسى دۇنيەنىڭ سوڭى كەلگەنشە كەمەلسىز بولىپ قالا بەرەتىندىكتەن، ٴبىز ٵلى دە ٴبىر-ٴبىرىمىزدى رەنجىتىپ الۋىمىز مۇمكىن. شاكىرت جاقىپ: «كىمدە-كىم سوزدەن سۇرىنبەسە، ول — بۇكىل دەنەسىن اۋىزدىقتاي الاتىن كەمەلدى ادام»،— دەگەن (جاقىپ 3:2). تۋىنداعان كەلىسپەۋشىلىكتەردى شەشۋ ٷشىن ٴبىز بارىنشا «تاتۋلىق جولىن ىزدەپ، سوعان ۇمتىلۋىمىز» كەرەك (ٴزابۇر 34:14). ٵرى قاراي دا تاتۋلىققا ۇمتىلساق، باۋىرلاستارمەن جاقسى قارىم-قاتىناسىمىزدى ساقتاپ، قاۋىمنىڭ ىنتىماق-بىرلىگىن نىعايتامىز (ٴزابۇر 133:1—3). ەڭ باستىسى، ٴبىز «تىنىشتىق سيلايتىن قۇداي» ەحوبامەن تىعىز قارىم-قاتىناستا بولامىز (ريمدىكتەرگە 15:33). كەلىسپەۋشىلىكتىڭ شەشىمىن سۇيىسپەنشىلىكپەن تابا بىلسەك، وسى باتالاردىڭ بارىنە كەنەلەمىز.
^ [1] (10-ابزاس) ەسىمى وزگەرتىلگەن.
^ [2] (12-ابزاس) داۋ-جانجالدى شەشىپ، تاتۋلاسا ٴبىلۋدىڭ باسقا دا مىسالدارى: جاقىپ ەساۋمەن ٴتىل تابىستى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 27:41—45؛ 33:1—11)، ٴجۇسىپ اعالارىمەن تابىستى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 45:1—15)، گەدەون ەفرەمدىكتەرمەن تاتۋلاستى (بيلەر 8:1—3). بالكىم، ٴسىز كيەلى كىتاپتان وسىعان ۇقساس باسقا دا مىسالداردى بىلەتىن شىعارسىز.
