كەشىرىم سۇراۋ — تاتۋلاسۋدىڭ كىلتى
كەشىرىم سۇراۋ — تاتۋلاسۋدىڭ كىلتى
«كەشىرىم ٶتىنۋدىڭ پايداسى كوپ. بۇل داۋ-جانجالدى كۇش قولدانباي شەشەدى جانە حالىقتار اراسىنداعى وشپەندىلىكتى جويادى، وكىمەت باسشىلارىنا ٵربىر زاماتتىڭ كورىپ جاتقان قاسىرەتىن مويىنداۋعا كومەكتەسىپ، ادامدار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى قالپىنا كەلتىرەدى». بۇل سوزدەردى ايگىلى جازۋشى ۆاشينگتونداعى دجوردجتاۋن ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ٴتىلتانۋشىسى دەبورا تاننەن جازعان.
كيەلى كىتاپ ٴجيى شىن جۇرەكتەن كەشىرىم سۇراعاننىڭ ارقاسىندا، ادامداردىڭ اراسىنداعى ارازدىقتى وڭاي جويۋعا بولاتىنىن راستايدى. مىسالى، يسانىڭ اداسىپ قايتا ورالعان ۇل تۋرالى استارلى اڭگىمەسىندە: بالاسى قايتا ورالىپ، شىن جۇرەكتەن كەشىرىم سۇراعاندا، اكەسى قۇشاق جايا قارسى الىپ، ونى وتباسىنا قايتادان قابىل الدى (لۇقا 15:17—24). ٴيا، ەگەر ٴبىز بىرەۋدى رەنجىتسەك مەنمەندىگىمىزدى باسىپ، كەشىرىم سۇراعانىمىز ٴجون. ناعىز كىشىپەيىل ادامدارعا بۇل قيىن ەمەس.
كەشىرىم سۇراۋدىڭ پايدالى اسەرى
كونە يسرايلدەگى اقىلدى ايەل ابيگەل كۇيەۋى ىستەگەن زۇلىمدىق ٷشىن كەشىرىم سۇراۋىمەن، كەشىرىم ٶتىنۋدىڭ قانداي پايدالى اسەرى بار ەكەنىن كورسەتكەن. بۇل وقيعا بىلاي بولعان ەدى. ٴيسرايلدىڭ پاتشاسى بولماي تۇرعان كەزىندە ٴداۋىت ٴشول دالادا جاسىرىنىپ جۇرگەن ەدى. سول كەزدە ول ٶز ادامدارىمەن ابيگەلدىڭ كۇيەۋى نابالدىڭ وتار-وتار قويلارىن ۇرى-قارىدان قورعاپ جۇرەدى. الايدا ٴداۋىتتىڭ ادامدارى نابالدان اس-سۋ سۇراپ بارعاندا، ول دورەكى جاۋاپ بەرىپ، ەشتەڭە بەرمەي شىعارىپ سالادى. اشۋلانعان ٴداۋىت نابالدىڭ وتباسىن شابۋعا 400 نوكەرىمەن جولعا شىققان ەدى. مۇنى بىلگەن ابيگەل ٴداۋىتتىڭ الدىنان شىعادى. ول ٴداۋىتتى كورگەن بويدا باسىن ٴيىپ، اياعىنا جىعىلادى. سونان سوڭ ول: «تاقسىر يەم، كىنا ٶز موينىمدا! كۇڭىڭىزدىڭ سويلەۋىنە رۇقسات بەرىپ، ايتقاندارىنا قۇلاق تۇرە كورىڭىز»،— دەيدى. ابيگەل بولعان جاعدايدى داۋىتكە ٴتۇسىنىدىرىپ بەرەدى دە، تارتۋ رەتىندە اس-سۋىن بەرەدى. بۇعان ٴداۋىت: «امان-ەسەن ۇيىڭە قايتا بەر. سوزدەرىڭە قۇلاق استىم، بەتىڭدى قايتارمايمىن»،— دەپ جاۋاپ بەرەدى (1 پاتشالىقتار 25:2—35).
ابيگەلدىڭ كىشىپەيىلدىلىگى مەن كۇيەۋىنىڭ دورەكى مىنەزى ٷشىن كەشىرىم سۇراعانى ونىڭ ٷي-ٸشىن قۇتقارادى. ٴداۋىت ٴتىپتى «ٶزىن قان توگۋدەن ساقتاپ قالعانى ٷشىن» ابيگەلگە العىسىن ايتادى. ابيگەل ٴداۋىت پەن ونىڭ ادامدارىنا ەشقانداي جاماندىق ىستەمەگەنىمەن، ٶز وتباسىنىڭ ايىبىن موينىنا الىپ، داۋىتپەن تاتۋلاسادى.
قاشان كەشىرىم سۇراۋدى بىلگەن ەلشى پاۋىلدى مىسال رەتىندە كەلتىرسە بولادى. بىردە وعان جوعارعى كەڭەستىڭ، ياعني ياھۋديلەردىڭ جوعارعى سوتىنىڭ، الدىندا قورعانۋ كەرەك بولعان. پاۋىلدىڭ اشىپ ايتقان سوزدەرىنە قاتتى ىزالانعان باس ٴدىني قىزمەتكەر اناني پاۋىلدىڭ قاسىندا تۇرعاندارعا ونى اۋزىنان ۇرۋعا بۇيىرادى. سوندا پاۋىل وعان: «اكتەلگەن قابىرعا، ٴسىزدى قۇداي ۇرادى! وسى جەردە مەنى تاۋرات زاڭى بويىنشا سوتتاۋ ٷشىن وتىرعانمەن، زاڭدى بۇزىپ مەنى ۇرعىزدىڭىز»،— دەدى. سوندا قاسىندا تۇرعاندار ونى باس ٴدىني قىزمەتكەردى جاماندادىڭ دەپ ايىپتاعاندا ەلشى ٶز قاتەلىگىن دەرەۋ مويىنداپ: «باۋىرلاستار، ونىڭ باس ٴدىني قىزمەتكەر ەكەنىن بىلمەدىم! كيەلى جازبادا: «حالقىڭنىڭ باسشىسىن جامانداما!» دەلىنگەن عوي»،— دەدى (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 23:1—5).
بي بولىپ تاعايىندالعان ادام كۇش قولدانباۋ كەرەك دەپ، پاۋىل دۇرىس ايتقان ەدى. سوندا دا ول باس ٴدىني قىزمەتكەرگە سيلاماعاندىق بولىپ كورىنەتىن سوزدەردى بىلمەگەندىكتەن ايتقانى ٷشىن كەشىرىم سۇراعان a. پاۋىل جوعارعى كەڭەستەن كەشىرىم سۇراعاندىقتان، قاسىنداعىلار ونى اقىرىنا دەيىن تىڭدادى. سوت مۇشەلەرىنىڭ اراسىندا كەلىسپەۋشىلىك بار ەكەنىن بىلگەن ەلشى، ٶزىن قايتا تىرىلۋگە سەنگەنى ٷشىن سوتتاپ جاتقانى تۋرالى ايتادى. مۇنان كەيىن ۇلكەن داۋ-جانجال تۋىپ، پارىزشىلدار پاۋىلدىڭ جاعىنا شىعادى (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 23:6—10).
كيەلى كىتاپتاعى وسى ەكى مىسالدان ٴبىز نەگە ۇيرەنەمىز؟ ەكى وقيعادا دا ىستەپ قويعان نارسەگە شىن جۇرەكتەن وكىنگەندىك ٵرى قاراي دا قارىم-قاتىناسقا جول اشتى. كەشىرىم سۇراۋ ٴبىزدىڭ دە تاتۋلىققا جەتۋىمىزگە كومەكتەسەدى. ٴيا، ٶز قاتەلىكتەرىڭدى مويىنداعانىڭ جانە بىرەۋدى شىعىنعا ۇشىراتقانىڭ ٷشىن كەشىرىم سۇراعانىڭ، كەلەلى ماسەلەلەردى تاتۋلىقپەن شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
«ٴبىراق مەن ەشقانداي جامان نارسە ىستەگەن جوقپىن عوي»
ٴبىزدىڭ ٴسوزىمىز نەمەسە ٸس-ارەكەتىمىز بىرەۋگە قاتتى تيگەنىن ٴبىلىپ قالساق، ول ادام ورىنسىز رەنجىپ، تىم كوڭىلىنە الىپ تۇرعانداي بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. ٴبىراق يسا ٴماسىح ٶزىنىڭ ٸزباسارلارىنا مىناداي وسيەت بەرگەن: «سونىمەن سەن قۇدايعا ارناعان سي-تارتۋىڭدى قۇرباندىق ۇستەلىنە الىپ بارعاندا، ەگەر باۋىرلاسىڭنىڭ وزىڭە وكپەلەپ جۇرگەنى سول جەردە ەسىڭە ٴتۇسىپ كەتسە، الىپ كەلگەنىڭدى سوندا قالدىر دا، باۋىرلاسىڭا بارىپ، ونىمەن تاتۋلاس! بۇدان كەيىن قايتىپ كەلىپ، سي-تارتۋىڭدى قۇدايعا باعىشتا» (ماتاي 5:23، 24).
مىسالى، باۋىرلاسىمىز سەن وعان قارسى كۇنا جاسادىڭ دەپ ويلاۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايدا يسانىڭ سوزىنە سايكەس، ٴتىپتى سەن ەشقانداي جاماندىق ىستەمەدىم دەپ ويلاساڭ دا، باۋىرلاسىڭا بارىپ، ونىمەن تاتۋلاسۋىڭ قاجەت. ۆايننىڭ سوزدىگىنە سايكەس گرەك ماتىنىندە يسا قولدانعان ٴسوز «ەكى جاقتىڭ جانجالداسۋىنان كەيىن، ەكى جاقتىڭ دا ٶز ايىپتارىن مويىنداۋىن» بىلدىرەدى.(Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) . راسىندا ەگەر ەكى ادام جانجالداسىپ قالسا، قانداي دا ٴبىر مولشەردە جاۋاپكەرشىلىك ەكەۋىنىڭ دە موينىندا، ويتكەنى ەكەۋى دە كەمەلسىز جانە قاتەلىكتەر جاساۋعا بەيىم. سوندىقتان ەكى جاقتىڭ دا ٶز ايىپتارىن مويىنداۋلارى تالاپ ەتىلەدى.
ماسەلە كىمدىكى دۇرىس، كىمنىڭ ايىپتى ەكەندىگىندە ەمەس، كىم تاتۋلاسۋعا ٴبىرىنشى بولىپ قادام جاسايدى، مىنە، سوندا. ەلشى پاۋىل قورىنت قالاسىنداعى قاراجات جاعىنان تۋعان داۋلار سياقتى ٴبىر-بىرىمەن كەلىسە الماۋشىلىقتان، ماسىحشىلەردىڭ ٴبىر سەنىمدەگىلەردى سوتقا بەرگەنى تۋرالى ەستىگەندە: «ودان دا ادىلەتسىزدىككە نەگە توزبەسكە، نەگە اقىلارىڭدى جەگىزبەسكە؟»— دەپ ولارعا ەسكەرتۋ جاسادى (1 قورىنتتىقتارعا 6:7). پاۋىل بۇل جەردە قورىنتتىقتاردى ٶزارا تۋعان داۋعا بولا سوتتاسپاۋعا شاقىرعانىمەن، پرينسيپ تۇسىنىكتى: ٴبىر سەنىمدەگىلەردىڭ اراسىنداعى تاتۋلىق — كىم دۇرىس، كىم ايىپتى ەكەنىن دالەلدەۋدەن الدەقايدا ماڭىزدى. بۇل ٴپرينسيپتى ەستە ساقتاساق، الدەكىم ٴبىزدى ولارعا ادامگەرشىلىككە جاتپايتىن قىلىق ىستەدى دەپ ويلايتىنداي جاعداي بولسا، ولاردان كەشىرىم سۇراۋىمىز وڭاي بولادى.
شىنايىلىق قاجەت
الايدا كەيبىر ادامدار كەشىرىم سوزدەرىن ورىنسىز پايدالانادى. مىسالى، جاپونيادا ادەتتە كەشىرىم سۇراۋ ٷشىن قولدانىلاتىن سۋميماسەن دەگەن ٴسوزدى كەز كەلگەن سەبەپپەن ٴجيى ەستۋگە بولادى. بۇل ٴسوز ٴتىپتى ىستەلىنگەن يگى ىسكە العىسىڭدى ٴبىلدىرىپ، قالاي جاقسىلىقپەن قايتارا الاتىنىڭدى بىلمەي ىڭعايسىزدانعان كەزدە دە قولدانىلادى. بۇل ٴسوز جان-جاقتى قولدانىلاتىندىقتان، كەيبىرەۋلەر كەشىرىم سۇراۋشىلاردىڭ شىن جۇرەكتەن سۇراپ تۇرعاندىقتارىنا كۇماندانۋى مۇمكىن. باسقا مادەنيەتتەردە دە كەيدە كەشىرىم سوزدەرىن ورىنسىز پايدالانىپ جاتقانداي كورىنەدى.
ٴبىز قاي تىلدە سويلەسەك تە، كەشىرىم سۇراعاندا شىنايى دا ادال بولعانىمىز ماڭىزدى. قانداي ٴسوز قولدانعانىمىز جانە قالاي ايتقانىمىز، شىن وكىنىپ تۇرعاندىعىمىزدى كورسەتىپ تۇرۋ كەرەك. يسا ٴماسىح تاۋداعى ۋاعىزىندا ٶزىنىڭ ٸزباسارلارىن بىلاي دەپ ۇيرەتكەن: «قايتا، سەندەردىڭ «ٴيا» دەگەندەرىڭ شىنىمەن «ٴيا»، «جوق» دەگەندەرىڭ شىنىمەن «جوق» بولسىن! بۇعان قوسا ايتقاندارىڭنىڭ ٴبارى جاماندىقتارىڭنان كەلەدى» (ماتاي 5:37). كەشىرىم سۇراعان كەزدە، «كەشىرىڭىز» دەگەندەرىڭ شىنىمەنەن «كەشىرىڭىز» بولسىن! مىنە، ٴبىر مىسال: اۋەجايدا تىركەلۋ ٷشىن كەزەكتە تۇرعان ٴبىر ەركەك شابادانىمەن قاسىندا تۇرعان ايەلگە ٴتيىپ كەتەدى دە، كەشىرىم سۇرايدى. بىرنەشە مينوتتەن كەيىن كەزەك جىلجىعان سوڭ، الگى ەركەك شابادانىمەن باعاناعى ايەلدى تاعى دا ٴتۇرتىپ كەتىپ، تاعى دا سىپايى تۇردە كەشىرىم وتىنەدى. بۇل قايتالانعان كەزدە، ايەلدىڭ سەرىگى الگى ەركەككە: ەگەر ونىڭ «كەشىرىمى» شىنىندا دا «كەشىرىڭىزدى» بىلدىرسە، وندا قايتادان ايەلگە ٴتيىپ كەتپەۋدىڭ قامىن جاساۋ كەرەك ەكەنىن ەسكەرتەدى. كورىپ وتىرعانىمىزداي شىن جۇرەكتەن كەشىرىم سۇراۋ قاتەلىكتەردى قايتالاماۋعا تىرىسۋدى بىلدىرەدى.
ەگەر ٴبىز شىنايى دا ادال بولساق، جىبەرگەن قاتەلىگىمىزدى مويىنداپ، كەشىرىم سۇراپ جانە مۇمكىندىگىمىزشە تيگىزگەن شىعىننىڭ ورنىن تولتىرۋعا تىرىسامىز. ٶز كەزەگىندە رەنجىگەن ادام ٶز قاتەلىگىن مويىنداعان ادامدى شىن جۇرەكتەن كەشىرۋ كەرەك (ماتاي 18:21، 22؛ مارقا 11:25؛ ەفەستىكتەرگە 4:32؛ قولوستىقتارعا 3:13). ەكى جاقتىڭ دا ادامدارى كەمەلسىز بولعاندىقتان، تاتۋلاسۋ وڭايعا سوقپايدى. ايتسە دە كەشىرىم سۇراۋ تاتۋلاسۋعا كوپ كومەگىن تيگىزەدى.
كەشىرىم سۇراۋ ورىنسىز بولعان جاعدايدا
قاتەلىگىن موينىنا العان جانە وكىنىش بىلدىرگەن سوزدەر كوڭىلدى جايلاندىرعانىمەن، پاراساتتى ادام مۇنداي سوزدەردى ورىنسىز ايتا بەرمەيدى. مىسالى، ماسەلە قۇدايعا دەگەن سەنىمدىلىككە قاتىستى بولسىن دەلىك. يسا ٴماسىح جەردە بولعان كەزدە: ‹ٶزىن تومەن تۇتىپ، قۇدايعا مويىنسۇنىپ، ولىمگە، ٴتىپتى ازاپ شەگۋ بورەنەسىندەگى ولىمگە دەيىن بويسۇندى› (فىلىپىلىكتەرگە 2:8). الايدا ول ٶزىنىڭ كورىپ جاتقان ازابىن جەڭىلدەتۋ ماقساتىمەن ٶز نانىمدارى ٷشىن كەشىرىم وتىنبەدى. سونىمەن قاتار يسادان باس ٴدىني قىزمەتكەر: «ماڭگى ٴتىرى قۇدايدىڭ الدىندا انت ەتىپ، بىزگە ايتىپ بەر: سەن قۇدايدىڭ رۋحاني ۇلى — ٴماسىحسىڭ بە؟» — دەپ سۇراعاندا، ول كەشىرىم سۇراي باستاعان جوق. جاسقانىپ كەشىرىم سۇراۋدىڭ ورنىنا، يسا باتىل جاۋاپ بەردى: «ٶزىڭىز ايتىپ تۇرسىز. سىزدەرگە مىنانى دا ايتامىن: مەنىڭ بيلەۋشى رەتىندە قۇدىرەت يەسىنىڭ وڭ جاعىندا وتىرعانىمدى ٵرى اسپانداعى بۇلتتارمەن كەلە جاتقانىمدى ٵلى كورەتىن بولاسىزدار!» (ماتاي 26:63، 64). باس ٴدىني قىزمەتكەرمەن تاتۋلىق ساقتاپ، اكەسى ەحوبا قۇدايعا دەگەن سەنىمدىلىكتى جوعالتۋ يسانىڭ ويىنا دا كەلمەدى.
بيلىك بەرىلگەن ادامدارعا ماسىحشىلەر قۇرمەت پەن ىزەتتىلىكپەن قارايدى. الايدا قۇدايعا مويىنسۇنۋلارى مەن باۋىرلاستارىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى ٷشىن ماسىحشىلەرگە كەشىرىم سۇراۋ قاجەت ەمەس (ماتاي 28:19، 20؛ ريمدىكتەرگە 13:5—7).
تاتۋلىققا كەدەرگى بولمايتىن كەزدە
ٴبىز كوپتەگەن قاتەلىكتەر جاسايمىز، ويتكەنى ٴتۇپ اتامىز ادامنان كەمەلسىزدىك پەن كۇنانى مۇرا ەتتىك (ريمدىكتەرگە 5:12؛ 1 جوحان 1:10). ادام اتا قۇدايعا قارسى شىعىپ كۇنالى بولدى. ٴبىراق ادام مەن حاۋا باسىندا كەمەلدى جانە كۇناسىز بولاتىن. قۇداي ادامداردى وسىنداي كەمەلدىلىككە جەتكىزەمىن دەپ ۋادە ەتەدى. ول كۇنانى جانە ونىڭ سالدارىنان بولىپ جاتقان نارسەلەردى مۇلدەم جويادى (1 قورىنتتىقتارعا 15:56، 57).
بۇنىڭ نەنى بىلدىرەتىنى تۋرالى ويلانىپ كورىڭدەرشى! يسانىڭ تۋعان باۋىرى ٴتىل تۋرالى ٴتالىم بەرىپ جاتىپ: «ال كىم سوزىندە قاتە جىبەرمەسە، سول دەنەسىن تۇتاستاي مەڭگەرە الاتىن جەتىلگەن ادام»،— دەپ جازعان (جاقىپ 3:2). كەمەلدى ادام اۋزىنا تولىق اباي بولا الادى، سوندىقتان وعان بىرەۋدى رەنجىتەر ٴسوزى ٷشىن كەشىرىم سۇراۋدىڭ قاجەتى بولمايدى. ول «دەنەسىن تۇتاستاي مەڭگەرە» الادى. ٴبىزدىڭ دە، اينالامىزداعىلاردىڭ دا كەمەلدى بولعانى قانداي عاجاپ! سول كەزدە ادامداردىڭ اراسىندا تاتۋلىققا جەتكىزەتىن جولدا ەشقانداي كەدەرگى بولمايدى. ال قازىر قاتەلىگىمىز ٷشىن شىن جۇرەكتەن جانە ورىندى سۇراعان كەشىرىمىمىزدىڭ تاتۋلىققا جەتكىزەتىن كومەگى از ەمەس.
[سىلتەمە]
a كوزى جاقسى كورمەگەندىكتەن پاۋىلدىڭ باس ٴدىني قىزمەتكەردى تانىماي قالۋى ابدەن مۇمكىن.
[5-بەتتەگى سۋرەت]
پاۋىلدىڭ ارەكەتىنەن ٴبىز نەگە ۇيرەنە الامىز؟
[7-بەتتەگى سۋرەت]
بارلىعى كەمەلدى بولعان كەزدە، تاتۋلىققا ەشنارسە كەدەرگى جاسامايدى