بۇرىنعى تۇسىنىك:‏ تىرشىلىك يەلەرىنىڭ،‏ ياعني كەرۋبتەردىڭ ٴ‌تورت بەتىنىڭ ٵرقايسىسى ەحوبانىڭ نەگىزگى ٴ‌تورت قاسيەتىنىڭ ٴ‌بىرىن بەينەلەيدى.‏

جاڭا تۇسىنىك:‏ تىرشىلىك يەلەرىنىڭ ٴ‌تورت بەتى ەحوبانىڭ نەگىزگى ٴ‌تورت قاسيەتىن بەينەلەيتىنى راس.‏ ٴ‌بىراق ولاردىڭ ٴ‌تورت بەتى،‏ بىرگە الىپ قاراعاندا،‏ ەحوبانىڭ بويىنداعى بۇكىل قاسيەتتەردى بىلدىرەدى.‏ سونداي-‏اق بۇل ٴ‌تورت بەت بىزگە ەحوبانىڭ اسقان قۇدىرەتى مەن سالتاناتى جايلى كوپ جايتتى اڭعارتادى.‏

وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ:‏ قۇداي سوزىندە 4 سانى ادەتتە ٴ‌بىر نارسەنى تۇگەلىمەن،‏ تولىق قامتىعاندا قولدانىلادى.‏ دەمەك،‏ بىرگە الىپ قاراعان كەزدە،‏ تىرشىلىك يەلەرىنىڭ ٴ‌تورت بەتى —‏ بولەك-‏بولەك ٴ‌تورت قاسيەت ەمەس،‏ ەحوبانىڭ ۇلى بولمىسىنىڭ نەگىزى.‏ بۇعان قوسا،‏ كەرۋبتەردىڭ ٴ‌تورت بەتىندەگى جاراتىلىستاردىڭ ٵرقايسىسىنا ۇلىلىق،‏ كۇش پەن قۇدىرەت ٴ‌تان.‏ دەسە دە ٴ‌تورت بەتى بار كەرۋبتەردىڭ تورتەۋى دە ەحوبانىڭ تاعىنىڭ استىندا تۇرادى.‏ وسىدان ەحوبا بارىنەن دە جوعارى تۇرعان الەمنىڭ ٵمىرشىسى ەكەنى انىق كورىنەدى.‏

بۇرىنعى تۇسىنىك:‏ سياساۋىتى بار كىسى مايلانعانداردىڭ تامتىعىن بەينەلەيدى.‏ مايلانعاندار ۋاعىزداۋ جانە شاكىرت دايىنداۋ ٸسى ارقىلى بەينەلى ماعىنادا «ۇلى جاماعاتتىڭ» قاتارىنا قوسىلاتىنداردىڭ ماڭدايىنا تاڭبا قويىپ جاتىر (‏ايان 7:‏9‏)‏.‏

جاڭا تۇسىنىك:‏ حاتشىنىڭ سياساۋىتى بار كىسى يسا ٴ‌ماسىحتى بەينەلەيدى.‏ ول «زور الاپاتتا» قوي رەتىندە تانىلعان ۇلى جاماعاتقا تاڭبا قويادى (‏مات.‏ 24:‏21‏)‏.‏

وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ:‏ ەحوبا سوتتاۋدى ٶز ۇلىنا تاپسىرعان (‏جوح.‏ 5:‏22،‏ 23‏)‏.‏ ماتاي 25:‏31—‏33 تارماقتارعا ساي،‏ كىمنىڭ «قوي»،‏ كىمنىڭ «سەركە» ەكەنىن يسا شەشەدى.‏

بۇرىنعى تۇسىنىك:‏ اپكەسى وحولا (‏يسرايلدىڭ استاناسى ساماريا)‏ كاتوليك اعىمىن،‏ ال ٴ‌سىڭلىسى وحوليبا (‏ياھۋدانىڭ استاناسى يەرۋساليم)‏ پروتەستانت اعىمىن بىلدىرەدى.‏

جاڭا تۇسىنىك:‏ اپالى-‏ٴ‌سىڭلىلى بۇل ەكى جەزوكشە —‏ ماسىحشىلەر الەمىنىڭ تۇپبەينەسى ەمەس.‏ ٴ‌بىراق ەكەۋىنىڭ مىسالى ەحوبانىڭ ادال قىزمەتشىلەرى رۋحاني ازعىندىق جاساعان كەزدە ونىڭ نە سەزىنەتىنىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى.‏ ول جالعان دىندەردىڭ بارىنە بىردەي جەركەنىشپەن قارايدى.‏

وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ:‏ وحولا مەن وحوليبانى ماسىحشىلەر الەمىنىڭ تۇپبەينەسى دەۋگە جازبالاردان ەشقانداي نەگىز تاپپايمىز.‏ يسرايل مەن ياھۋدا ٴ‌بىر كەزدەرى ەحوبانىڭ ايەلى سياقتى بولعان.‏ ال ماسىحشىلەر الەمى ەشقاشان ەحوبامەن مۇنداي قارىم-‏قاتىناستا بولماعان.‏ ونىڭ ۇستىنە،‏ ەزەكيەل كىتابىنىڭ 16،‏ 23-‏تاراۋلارىنان كورىنەتىندەي،‏ جەزوكشەلەرگە تەڭەلگەن قۇداي حالقىنىڭ ٶز جولىنان قايتىپ،‏ قايتادان قالپىنا كەلۋىنە ٷمىتى بولدى.‏ ال ۇلى بابىلدىڭ بولىگى بولىپ تابىلاتىن ماسىحشىلەر الەمىندە مۇنداي ٷمىت جوق.‏

بۇرىنعى تۇسىنىك:‏ وپاسىز يەرۋساليم ماسىحشىلەر الەمىنىڭ تۇپبەينەسى بولىپ تابىلادى.‏ ال يەرۋساليمنىڭ جويىلۋى ماسىحشىلەر الەمىنىڭ جويىلۋىن بەينەلەيدى.‏

جاڭا تۇسىنىك:‏ وپاسىز يەرۋساليمنىڭ كۇيى،‏ مىسالى ونداعى پۇتقا تابىنۋشىلىق پەن كەڭ جايىلعان ادىلەتسىزدىك،‏ بۇگىندەگى ماسىحشىلەر الەمىنىڭ كۇيىن ەسكە سالادى.‏ الايدا بۇدان بىلاي ٴ‌بىز ماسىحشىلەر الەمىن يەرۋساليمنىڭ بەينەسى دەپ قاراستىرمايمىز.‏

وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ:‏ جازبالاردا وسى جايتتى بەينە نە تۇپبەينە دەپ قاراستىرۋعا ەش نەگىز جوق.‏ ەجەلگى يەرۋساليم تازا عيباداتتى ۇستانعان،‏ ال ماسىحشىلەر الەمى ەشقاشان تازا عيباداتتى ۇستانباعان.‏ سونداي-‏اق يەرۋساليم ٴ‌بىر كەزدەرى ەحوبانىڭ كەشىرىمىنە يە بولعان،‏ ال ماسىحشىلەر الەمى مۇنداي كەشىرىمگە ەشقاشان يە بولمايدى.‏

بۇرىنعى تۇسىنىك:‏ 1918-‏جىلى قۋعىن كورگەن مايلانعاندار ۇلى بابىلدىڭ تۇتقىندىعىنا ٴ‌تۇستى.‏ وسىلايشا ولار ٸس-‏ارەكەتسىز بولىپ،‏ ٶلى كۇي كەشتى.‏ قىسقا ۋاقىتقا سوزىلعان بۇل تۇتقىندىق 1919-‏جىلى،‏ ياعني ەحوبا ولارعا پاتشالىقتىڭ جاريالاۋشىلارى رەتىندە جان بىتىرگەندە اياقتالدى.‏

جاڭا تۇسىنىك:‏ رۋحاني تۇتقىندىق وتە ۇزاق ۋاقىتقا جالعاستى،‏ ٵرى ول 1918-‏جىلدان الدەقايدا ەرتەرەكتە باستالدى.‏ بۇل تۇتقىندىق ب.‏ز.‏ II عاسىرىندا باستالىپ،‏ ب.‏ز.‏ 1919-‏جىلى اياقتالدى،‏ ٵرى ول يسانىڭ استارلى اڭگىمەسىندەگى بيداي مەن ٵرامشوپ بىرگە وسەتىن ۇزاق كەزەڭمەن استاسادى.‏

وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ:‏ ەجەلگى يسرايل ب.‏ز.‏ب.‏ 740-‏جىلدان باستاپ ب.‏ز.‏ب.‏ 537-‏جىلعا دەيىن ۇزاق ۋاقىت تۇتقىندىقتا بولدى.‏ ەزەكيەلدىڭ پايعامبارلىعىنداعى سۇيەكتەردىڭ «قاتتى قۋراپ قالعانى» سۇيەكتەردى بىلدىرەتىندەر وتە ۇزاق ۋاقىت بويى ٶلى كۇيدە بولاتىنىن كورسەتتى.‏ سونداي-‏اق سۇيەكتەر پايعامبارلىقتا كورسەتىلگەندەي،‏ بىرتە-‏بىرتە قالپىنا كەلۋى ٷشىن ٴ‌بىراز ۋاقىت كەتپەك-‏ٴ‌تىن.‏

بۇرىنعى تۇسىنىك:‏ ٴ‌بىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ كەزىندە ادال مايلانعانداردىڭ بىرلىگى ىدىرادى.‏ ٴ‌بىراق كوپ ۇزاماي 1919-‏جىلى بىرلىكتەرى قايتا نىعايدى.‏

جاڭا تۇسىنىك:‏ پايعامبارلىقتا ەحوبا ٶز قىزمەتشىلەرىن بىرىكتىرەتىنىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلادى.‏ ۋاقىت وتە،‏ 1919-‏جىلدان كەيىن مايلانعانداردىڭ قاتارىنا جەردە ٶمىر سۇرۋگە ۇمىتتەنەتىن ٵرى سانى ەسەلەپ ارتىپ جاتقان ادامدار قوسىلدى.‏ بۇل ەكى توپ ەحوباعا ٴ‌بىر حالىق بولىپ عيبادات ەتىپ ٴ‌جۇر.‏

وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ:‏ پايعامبارلىقتا ٴ‌بىر تاياقتىڭ قالاي ەكىگە ٴ‌بولىنىپ،‏ كەيىن ولاردىڭ قالاي بىرىككەنى سيپاتتالمايدى.‏ دەمەك،‏ بۇل پايعامبارلىق ٴ‌بىر توپتىڭ ەكىگە ٴ‌بولىنىپ،‏ كەيىن قايتا بىرىگۋى جايلى ەمەس.‏ قايتا،‏ ول ەكى ٴ‌تۇرلى توپتىڭ قالاي ٴ‌بىرتۇتاس بولاتىندىعىنا نازار اۋدارادى.‏

بۇرىنعى تۇسىنىك:‏ ماگوگ جەرىندەگى گوگ دەگەن —‏ شايتان ٸبىلىستىڭ كوكتەن قۋىلعاننان كەيىنگى ەسىمى.‏

جاڭا تۇسىنىك:‏ ماگوگ جەرىندەگى گوگ زور الاپات كەزىندە تازا عيبادات ەتەتىندەرگە شابۋىلدايتىن وداقتاسقان حالىقتاردى بىلدىرەدى.‏

وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ:‏ پايعامبارلىقتا گوگتىڭ قۇستارعا جەم بولاتىنى جانە وعان قابىر بولاتىن جەر بەرىلەتىنى ايتىلعان.‏ بۇل ونىڭ رۋحاني جاراتىلىس ەمەس ەكەنىن كورسەتەدى.‏ بۇعان قوسا،‏ گوگتىڭ شابۋىلى دانيال مەن ايان كىتاپتارىندا ايتىلعان جەردەگى حالىقتاردىڭ قۇداي حالقىنا جاسايتىن شابۋىلىنا ۇقسايدى (‏دان.‏ 11:‏40،‏ 44،‏ 45؛‏ ايان 17:‏14؛‏ 19:‏19‏)‏.‏