10-تاراۋ
«سەندەر... تىرىلەسىڭدەر»
ويباعدار: قۋراپ قالعان سۇيەكتەرگە جان بىتكەنى جايلى ايان جانە ونىڭ كەڭ كولەمدە ورىندالۋى
1—3. بابىلداعى ياھۋديلەر نەگە ەسەڭگىرەپ قالدى؟ (تاراۋدىڭ باسىنداعى سۋرەتتى قاراڭىز.)
بابىلداعى ياھۋديلەر توبەلەرىنە جاي تۇسكەندەي ەسەڭگىرەپ قالدى. ەزەكيەل يەرۋساليمنىڭ كۇيرەيتىنىن بەس جىلداي ۋاقىت بويى تالماي ايتىپ كەلسە دە، ولار بۇلاي بولارىنا سەنبەگەن ەدى. پايعامبار قانداي قويىلىمدار قويماسىن، مىسالدار ايتىپ، قانشا حابار جەتكىزبەسىن، جەر اۋدارىلعاندار يەرۋساليمنىڭ جويىلۋىنا ەحوبانىڭ جول بەرۋى مۇمكىن ەمەس دەپ ويلادى. ٴتىپتى بابىل اسكەرى قالانى قورشاۋعا العانىن ەستىگەن كەزدە دە، ولار قالا ىشىندەگى حالىققا ەشتەڭە بولمايتىنىنا سەنىمدى بولدى.
2 ال ەندى، يەرۋساليمنىڭ جاۋ قورشاۋىندا قالعانىنا ەكى جىل بولعاندا، بابىلعا ٴبىر كىسى قاشىپ كەلىپ: «قالا تاس-تالقان بولدى!»— دەگەن سۋىق حابار ايتتى. جۇرت يا سەنەرىن، يا سەنبەسىن بىلمەي، ابدىراپ قالدى. تۋعان قالالارى، كيەلى عيباداتحانالارى مەن سۇيىكتى مەكەندەرى ەندى جوق! ۇزاق ۋاقىت ارقالاپ كەلگەن ۇمىتتەرى وسىلاي ٴبىر-اق ساتتە ٶشتى (ەزەك. 21:7؛ 33:21).
3 وسى ٴبىر ازالى كەزەڭدە ەزەكيەل بويعا ٷمىت ۇيالاتاتىن ەرەكشە ايان الدى. تۇڭىلگەن حالىققا بۇل قانداي سەنىم بەردى؟ اياننىڭ بۇگىندەگى قۇداي حالقىنا قانداي قاتىسى بار؟ ول جەكە ٵرقايسىسىمىزعا قانداي جىگەر بەرەدى؟ قازىر ەحوبا اياندا ەزەكيەلگە نە كورسەتكەنىنە توقتالايىق.
«سۇيەكتەرگە» جانە «جەلگە پايعامبارلىق ەت»
4. ەزەكيەل اياندا قانداي ەرەكشە جايتتى بايقادى؟
4 ەزەكيەل 37:1—10 وقىڭىز. اياندا ەحوبا ەزەكيەلدى سۇيەكتەر شاشىلىپ جاتقان ٴبىر اڭعارعا اكەلدى. وسى اياندى تولىق سەزىنۋى ٷشىن، ەحوبا ونى سۇيەكتەردىڭ «اراسىمەن الىپ ٴجۇردى». ەزەكيەل اڭعاردا جۇرگەندە، اسىرەسە ەكى جايتتى بايقادى. ول «سۇيەكتىڭ وتە كوپ ەكەنىن ٵرى قاتتى قۋراپ قالعانىن كوردى».
5. ەحوبا ەزەكيەلگە قانداي ەكى پايعامبارلىق ايتۋدى بۇيىردى جانە ەزەكيەل ونى ورىنداعاندا نە بولدى؟
5 بۇدان كەيىن ەحوبا ەزەكيەلگە سۇيەكتەردى بىرتە-بىرتە قالپىنا كەلتىرەتىن ەكى پايعامبارلىق ايتۋدى بۇيىردى. ەزەكيەل ٴبىرىنشى پايعامبارلىعىن سۇيەكتەرگە ايتىپ: «سەندەر... تىرىلەسىڭدەر»،— دەدى (ەزەك. 37:4—6). ول پايعامبارلىق ەتكەنى سول-اق ەكەن، «ساقىرلاعان دىبىس شىعىپ، سۇيەكتەر رەت-رەتىمەن بىرىگە باستادى. سوسىن ولارعا ٴسىڭىر مەن ەت ٴبىتىپ، ۇستەرى تەرىمەن قاپتالدى» (ەزەك. 37:7، 8). ەزەكيەل ەكىنشى پايعامبارلىعىن جەلگە ايتىپ، سۇيەكتەردىڭ ۇستىنە ەسۋدى بۇيىردى. سول كەزدە سۇيەكتەردىڭ «بويىنا دەم كىرىپ، جان ٴبىتتى دە، اياقتارىنا تۇردى. ولار جەر قايىستىرعان قالىڭ قولدى قۇرادى» (ەزەك. 37:9، 10).
«سۇيەكتەرىمىز قۋراپ، ٷمىتىمىز ٶشتى»
6. ەزەكيەلگە اياندى تۇسىنۋگە ەحوبانىڭ قاي سوزدەرى كومەكتەستى؟
6 ەحوبا ەزەكيەلگە: «بۇل سۇيەكتەر — كۇللى يسرايل ٷيى»،— دەپ، ايانداعى سۇيەكتەردىڭ كىمدى بىلدىرەتىنىن اشتى. راسىندا دا، جەر اۋدارىلعان ياھۋديلەر يەرۋساليمنىڭ كۇيرەگەنىن ەستىگەندە، ولگەن ادامنىڭ كۇيىن كەشكەن ەدى. ولار: «سۇيەكتەرىمىز قۋراپ، ٷمىتىمىز ٶشتى، مۇلدەم جالعىز قالدىق»،— دەپ زار ەڭىرەدى (ەزەك. 37:11؛ ەرم. 34:20). ٴبىراق ەحوبا سۇيەكتەر جايلى كوڭىلگە جايسىز وسى اياننىڭ ارتىندا يسرايل ٷشىن تاماشا ٷمىت تۇرعانىن اڭعارتتى.
7. ەزەكيەل 37:12—14 تارماقتاردا ەحوبا قانداي ۋادە بەردى جانە نەگە ونىڭ ۋادەسى سەنىم ارتۋعا تۇرارلىق ەدى؟
7 ەزەكيەل 37:12—14 وقىڭىز. وسى ايان ارقىلى ەحوبا جەر اۋدارىلعان ياھۋديلەرگە قايتا جان ٴبىتىرىپ، ولاردى «ٶز ەلدەرىنە اكەلەتىنىن» ۋادە ەتتى. ونىڭ ۇستىنە، ەحوبا ولاردى قايتادان «حالقىم» دەپ اتادى. بۇل سوزدەر تۇڭىلگەن ياھۋديلەردىڭ ەڭسەسىن تىكتەپ، ولارعا جىگەر بەرگەنىندە ٴسوز جوق! قۇدايدىڭ ايتقان ۋادەسى سەنىم ارتۋعا تۇرارلىق ەدى. نەگە؟ ويتكەنى بۇل ۋادەنى بەرگەن ەحوبانىڭ ٶزى ەدى. ول: «مۇنى ايتقان دا، جۇزەگە اسىرعان دا، مەن، ەحوبا»،— دەگەن.
8. ا) قالايشا «كۇللى يسرايل ٷيى» ٶلى كۇيدە بولدى؟ ٵ) ەزەكيەل 37:9 عا ساي، بەينەلى ماعىنادا يسرايل ٷيى قالاي ٶلدى؟ (سىلتەمەنى قاراڭىز.)
8 پايعامبارلىق ٴمانى بار بۇل اياننىڭ كوڭىلگە جايسىز تۇسى ەجەلگى يسرايلدىڭ كەزىندە قالاي ورىندالدى؟ ب.ز.ب. 740-جىلى ون رۋلى پاتشالىق قۇلاپ، حالقى جەر اۋدارىلعان كەزدە، يسرايل بەينەلى ماعىنادا ولە باستادى. شامامەن 130 جىلدان كەيىن ياھۋدا حالقى دا جەر اۋدارىلدى. وسىلاي «كۇللى يسرايل ٷيى» تۇتقىندىققا ٴتۇستى (ەزەك. 37:11). بەينەلى تىلمەن ايتقاندا، ولار ايانداعى سۇيەكتەر سياقتى بولدى *. ەزەكيەل اياندا جاي سۇيەكتەردى ەمەس، «قاتتى قۋراپ قالعان» سۇيەكتەردى كورگەن ەدى. بۇل جايت حالىقتىڭ ٶلى كۇيدە وتە ۇزاق ۋاقىت بولاتىنىن ٴبىلدىردى. يسرايل مەن ياھۋدانى قوسا العاندا، ولار ب.ز.ب. 740-جىلدان باستاپ ب.ز.ب. 537-جىلعا دەيىن 200 جىلدان اسا ۋاقىت بويى ٶلى كۇيدە بولدى (ەرم. 50:33).
9. «قۇدايدىڭ ٴيسرايلىنىڭ» جاعدايى ەجەلگى يسرايل حالقىنىڭ جاعدايىنا قاي جاعىنان ۇقساس بولدى؟
9 يسرايلدىڭ قالپىنا كەلۋى جايلى ايتىلعان باسقا دا پايعامبارلىقتار سياقتى، ەزەكيەلدىڭ بۇل پايعامبارلىعى دا كەڭ كولەمدە ورىندالدى (ەل. ٸس. 3:21). ەجەلدە يسرايل حالقىنىڭ بەينەلى ماعىنادا «ٶلتىرىلىپ»، ۇزاق ۋاقىت ٶلى كۇيدە بولعانىنداي، «قۇدايدىڭ يسرايلى» دە، ياعني مايلانعان ماسىحشىلەردەن تۇراتىن قاۋىم دا بەينەلى ماعىنادا ٶلتىرىلىپ، ۇزاق ۋاقىت بويى رۋحاني تۇتقىندىقتا بولدى (عال. 6:16). مايلانعانداردىڭ قاۋىمى تۇتقىندا كوپ ۋاقىت جۇرگەنى سونشا — ولاردىڭ رۋحاني كۇيىن «قاتتى قۋراپ قالعان» سۇيەكتەرگە تەڭەۋگە بولاتىن (ەزەك. 37:2). الدىڭعى تاراۋدا ايتىلعانداي، مايلانعان ماسىحشىلەر قاۋىمى ب.ز. II عاسىرىنان باستاپ ٴبىرتالاي عاسىر بويى تۇتقىندىقتا بولدى. بۇل جايىندا يسا بيداي مەن ٵرامشوپ جايلى استارلى اڭگىمەسىندە ايتقان ەدى (مات. 13:24—30).
سۇيەكتەردىڭ «قاتتى قۋراپ قالعانى» ەحوبانىڭ مايلانعاندارى رۋحاني تۇتقىندىقتا وتە ۇزاق ۋاقىت بولاتىنىن كورسەتتى (8، 9-ابزاستى قاراڭىز)
«سۇيەكتەر رەت-رەتىمەن بىرىگە باستادى»
10. ا) ەزەكيەل 37:7، 8 دە قۇداي حالقىنا قاتىستى قانداي پايعامبارلىق جازىلعان؟ ٵ) تۇتقىنداعى قۇدايدان قورقاتىن ياھۋديلەردىڭ سەنىمدەرىن بىرتە-بىرتە قالپىنا كەلتىرگەن نە؟
10 ەجەلگى زاماندا ەحوبا ٶز حالقىنىڭ بىرتە-بىرتە قالپىنا كەلىپ، تىرىلەتىنىن ايتقان (ەزەك. 37:7، 8). بابىلداعى قۇدايدان قورقاتىن ياھۋديلەردىڭ ٶز ەلدەرىنە ورالاتىنىنا دەگەن سەنىمدەرىن بىرتە-بىرتە قالپىنا كەلتىرگەن نە؟ بىرىنشىدەن، بۇرىنعى پايعامبارلار ايتىپ كەتكەن ۋادەلەر بولسا كەرەك. مىسالى، يشايا پايعامبار تامتىقتىڭ، ياعني «كيەلى ۇرپاقتىڭ» يسرايلگە ورالاتىنىن ايتقان (يشايا 6:13؛ ٵيۇپ 14:7—9). ەكىنشىدەن، قۇدايدىڭ قالپىنا كەلتىرەتىن شاراسى تۋرالى ەزەكيەل جازعان كوپتەگەن پايعامبارلىقتار ولاردىڭ ۇمىتتەرىن جانداندىرىپ وتىرعان. بۇعان قوسا، بابىلدا دانيال پايعامبار سەكىلدى ادال ادامداردىڭ بولعانى جانە ب.ز.ب. 539-جىلى بابىل قالاسىنىڭ كۇيرەگەنى جەر اۋدارىلعان ياھۋديلەردىڭ ەلىمىزگە قايتامىز دەگەن ۇمىتتەرىن ودان سايىن بەكەمدەي تۇسكەن.
11، 12. ا) «قۇدايدىڭ يسرايلى» قالاي بىرتە-بىرتە قالپىنا كەلدى؟ («تازا عيبادات بىرتە-بىرتە قالپىنا كەلدى» دەگەن قورشاۋدى دا قاراڭىز.) ٵ) ەزەكيەل 37:10 داعى «اياقتارىنا تۇردى» دەگەن سوزدەردەن قانداي سۇراق تۋىندايدى؟
11 ەجەلگى يسرايل سياقتى «قۇدايدىڭ يسرايلى»، ياعني مايلانعان ماسىحشىلەر قاۋىمى قالاي بىرتە-بىرتە قالپىنا كەلدى؟ سان عاسىرعا سوزىلعان رۋحاني تۇتقىندىقتىڭ كەزىندە «ساقىرلاعان دىبىس شىقتى»، ياعني قۇدايدان قورقاتىن ادامدار تازا عيباداتتى جاقتاي باستادى. مىسالى، XVI عاسىردا ۋيليام تيندال كيەلى كىتاپتى اعىلشىن تىلىنە اۋداردى. كيەلى كىتاپتى ەندى قاراپايىم ادامدار دا وقي الاتىنى ريم-كاتوليك شىركەۋىنىڭ ٴدىنباسىلارىن قاتتى ىزالاندىردى. اقىرىندا تيندال ٶلتىرىلدى. الايدا ەرجۇرەك باسقا دا كىسىلەر تابىلىپ، كيەلى كىتاپتى وزگە تىلدەرگە اۋدارۋدى جالعاستىردى. وسىلاي رۋحاني جارىق قاراڭعى دۇنيەگە بىرتە-بىرتە نۇرىن شاشا باستادى.
12 كەيىن چارلز راسسەلل مەن ونىڭ سەرىكتەستەرى كيەلى كىتاپتاعى شىندىقتاردى قالپىنا كەلتىرۋگە قۇلشىنا كىرىسكەندە، سۇيەكتەرگە «ٴسىڭىر مەن ەت ٴبىتتى». «سيون كۇزەت مۇناراسى» مەن وزگە ادەبيەتتەردى وقىعان اقجۇرەك ادامدار كيەلى كىتاپتاعى شىندىقتاردى ٴبىلىپ، قۇدايدىڭ مايلانعان قىزمەتشىلەرىنە قوسىلا باستادى. 1900-جىلداردىڭ باسىندا «قۇپيا جۇزەگە استى» كىتابى مەن «جاراتىلىس فوتودراماسى» سياقتى قۇرالداردىڭ ارقاسىندا قۇدايدىڭ مايلانعان حالقىنىڭ بويىنا ودان بەتەر كۇش ٴبىتتى. كوپ ۇزاماي قۇداي ٶز حالقىن «اياعىنا تۇرعىزاتىن» ۋاقىت تا كەلىپ جەتتى (ەزەك. 37:10). بۇل قاشان جانە قالاي بولدى؟ بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن ٴبىلۋ ٷشىن ەجەلگى بابىلدا بولعان جايتتارعا ورالايىق.
«جان ٴبىتتى دە، اياقتارىنا تۇردى»
13. ا) ەزەكيەل 37:10، 14 تەگى سوزدەر ب.ز.ب. 537-جىلدان باستاپ قالاي ورىندالدى؟ ٵ) ون رۋلى پاتشالىقتىڭ كەيبىر ادامدارى يسرايلگە ورالعانىن قانداي تارماقتاردان بىلەمىز؟
13 ەزەكيەلدىڭ كورگەن وسى ايانى ب.ز.ب. 537-جىلدان باستاپ ورىندالا باستادى. قالاي؟ ەحوبا ياھۋديلەردى تۇتقىندىقتان بوساتىپ، يسرايلگە قايتارعاندا، ولارعا جان ٴبىتىپ، «اياقتارىنا تۇردى». يسرايل جەرىنە قونىس تەۋىپ، يەرۋساليم مەن عيباداتحانانى قايتا تۇرعىزۋ ٷشىن، بابىلدان يسرايلدىك 42 360 ەر ادام جانە يسرايلدىك ەمەس 7000 داي ادام شىقتى (ەزرا 1:1—4؛ 2:64، 65؛ ەزەك. 37:14). 70 جىلداي ۋاقىت وتكەن سوڭ، ەزراعا ەرىپ، تاعى 1750 شاقتى ادام يەرۋساليمگە قايتتى (ەزرا 8:1—20). سونىمەن، باس-اياعى 44 000 نان استام ياھۋديدەن قۇرالعان «قالىڭ قول» وتانىنا ورالدى (ەزەك. 37:10). بۇعان قوسا، قۇداي سوزىنەن مىنانى دا بىلۋگە بولادى: ب.ز.ب. VIII عاسىردا اتا-بابالارى اسسيرياعا ايدالعان ون رۋلى پاتشالىقتىڭ ادامدارى دا يسرايلگە ورالىپ، عيباداتحانانى قايتا تۇرعىزۋعا كومەكتەستى (شەج. 1-ج. 9:3؛ ەزرا 6:17؛ ەرم. 33:7؛ ەزەك. 36:10).
14. ا) ەزەكيەل 37:24 تەگى سوزدەرگە قاراپ، پايعامبارلىقتىڭ كەڭ كولەمدە قاشان ورىندالعانىن قالاي انىقتاۋعا بولادى؟ ٵ) 1919-جىلى نە بولدى؟ («قۋراپ قالعان سۇيەكتەر» جانە «ەكى كۋاگەر». ولاردىڭ قانداي بايلانىسى بار؟» دەگەن قورشاۋدى دا قاراڭىز.)
14 ەزەكيەل كورگەن اياننىڭ وسى بولىگى كەڭ كولەمدە قالاي ورىندالدى؟ ەحوبانىڭ ەزەكيەلگە بەرگەن باسقا ٴبىر ايانىنان كورىنگەندەي، يسرايلدىڭ قالپىنا كەلۋى تۋرالى بۇل پايعامبارلىق ۇلى ٴداۋىت، ياعني يسا ٴماسىح پاتشا بولعاننان كەيىن بىرنەشە جىل وتكەن سوڭ كەڭ كولەمدە ورىندالماق ەدى * (ەزەك. 37:24). راسىندا دا، ەحوبا 1919-جىلى حالقىنا رۋحىن دارىتتى. ناتيجەسىندە ولارعا «جان ٴبىتىپ»، قۇداي حالقى ۇلى بابىلدىڭ تۇتقىندىعىنان ازات بولدى (يشايا 66:8). بۇدان كەيىن ەحوبا ولاردى «ٶز ەلدەرىنە اكەلدى»، ياعني رۋحاني جۇماققا قونىستاندىردى. الايدا ولار قالايشا «قالىڭ قولدى قۇرادى»؟
15، 16. ا) ەحوبانىڭ بۇگىندەگى حالقى قالايشا «قالىڭ قولعا» اينالدى؟ ٵ) ەزەكيەلدىڭ وسى پايعامبارلىعى ٶمىردىڭ تاۋقىمەتىمەن كۇرەسۋگە قالاي كومەكتەسەدى؟ («ول ٴسىزدى اياققا تۇرعىزادى» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.)
15 ٴماسىح 1919-جىلى ادال دا اقىلدى قۇلدى تاعايىنداعان سوڭ، كوپ ۇزاماي قۇدايدىڭ قىزمەتشىلەرى زاكاريا ايتىپ كەتكەن سوزدەردىڭ ورىندالا باستاعانىن كوردى. زاكاريا تۇتقىننان ورالعان ياھۋديلەردىڭ اراسىندا جۇرگەندە: «كوپتەگەن حالىقتار مەن كۇشتى ۇلتتار... ەحوبانى ىزدەيتىن بولادى»،— دەپ پايعامبارلىق ەتكەن ەدى. ەحوبانى ىزدەيتىن بۇل ادامداردى پايعامبار «ٵرتۇرلى تىلدە سويلەيتىن بارلىق حالىقتاردان شىققان ون ادام» دەپ سيپاتتاعان. سونداي-اق ون ادامنىڭ «ياھۋديدىڭ ەتەگىنە جارماسىپ»، ياعني رۋحاني يسرايلگە ەرىپ، وعان: «ٴبىز سەنىمەن بارامىز، ويتكەنى قۇداي سەنىڭ حالقىڭمەن بىرگە ەكەنىن ەستىدىك»،— دەيتىنىن دە ايتتى (زاك. 8:20—23).
16 بۇگىندە رۋحاني يسرايلدەن (مايلانعان تامتىقتان) جانە «ون ادامنان» (باسقا قويلاردان) تۇراتىن ميلليونداعان قىزمەتشى «جەر قايىستىرعان قالىڭ قولدى قۇرايدى» (ەزەك. 37:10). ٴماسىحتىڭ كۇن ساناپ كوبەيىپ جاتقان وسى اسكەرىنىڭ ساربازى رەتىندە ٴبىز پاتشامىز يسانىڭ سوڭىنان قالماي ەرىپ كەلەمىز. ال ول ٴبىزدى ماڭگىلىك باتالارعا جەتەلەيدى (ٴزاب. 37:29؛ ەزەك. 37:24؛ ٴفىلىپ. 2:25؛ سال. 1-ح. 4:16، 17).
17. كەلەسى تاراۋدا نە جايلى بىلەمىز؟
17 تازا عيباداتتىڭ وسىلاي قالپىنا كەلۋى قۇداي حالقىنا ماڭىزدى ٴبىر مىندەت جۇكتەيدى. قانداي؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ الۋ ٷشىن، يەرۋساليم ٵلى جويىلماي تۇرعاندا ەحوبانىڭ ەزەكيەلگە بەرگەن تاپسىرماسىنا نازار اۋدارايىق. بۇل جايىندا كەلەسى تاراۋدا تولىعىراق قاراستىرىلادى.
^ 8-ابزاس ەزەكيەل اياندا كورگەن سۇيەكتەر ٶز ولىمىمەن ولگەن ادامداردىڭ ەمەس، «ولتىرىلگەن» ادامداردىڭ سۇيەكتەرى ەدى (ەزەك. 37:9). اسسيريالىقتار يسرايلدىڭ ون رۋلى پاتشالىعىن، ال بابىلدىقتار ياھۋدانىڭ ەكى رۋلى پاتشالىعىن قۇلاتىپ، حالقىن جەر اۋدارتىپ جىبەرگەن كەزدە، «كۇللى يسرايل ٷيى» بەينەلى ماعىنادا ٶلتىرىلدى.
^ 14-ابزاس ٴماسىح جايلى بۇل پايعامبارلىق وسى باسىلىمنىڭ 8-تاراۋىندا قاراستىرىلعان.
