1-تاراۋ
«بارىڭدار دا... شاكىرتتەر دايىنداڭدار»
ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىنا شولۋ جانە ونىڭ ٴبىزدىڭ كۇنىمىزگە قاتىسى
1—6. ەحوبا كۋاگەرلەرى ٴتۇرلى جەرلەردە، ٴتۇرلى جاعدايدا قالاي ۋاعىزداپ جۇرگەنىن ايتىپ بەرىڭىز.
گانادا تۇراتىن رەبەككا ەسىمدى جاس كۋاگەر مەكتەبىن ۋاعىزدايتىن ۋچاسكەسى دەپ ساناعان. ونىڭ سومكەسىندە ىلعي دا ادەبيەتتەرىمىز جۇرگەن ەكەن. ۇزىلىستە رەبەككا باسقا وقۋشىلارعا ورايىن تاۋىپ، ۋاعىزداۋعا تىرىسقان. وسىلاي بىرنەشە سىنىپتاسىمەن كيەلى كىتاپتى زەرتتەۋدى باستاعان.
2 افريكانىڭ شىعىس جاعالاۋىنداعى ماداگاسكار ارالىندا ٴبىر ەرلى-زايىپتى ٸزاشار شالعاي جەردەگى اۋىلعا بارىپ ۋاعىزدايتىن. سول جەرگە جەتۋ ٷشىن ولار اپتاعان ىستىقتا جاياۋ 25 شاقىرىمداي جۇرەتىن. بۇل اۋىلدا ەكەۋى ٴبىراز زەرتتەۋ ساباعىن وتكىزدى.
3 باۋىرلاستار پاراگۆاي مەن پارانا وزەندەرىنىڭ بويىندا تۇراتىن ادامدارعا ىزگى حاباردى جەتكىزۋدىڭ امالىن تاپتى. پاراگۆايداعى كۋاگەرلەر 15 ەلدەن كەلگەن ەرىكتىلەرمەن بىرگە 12 ادام سياتىن قايىق جاسادى. وسى قايىقتىڭ ارقاسىندا بۇرىن جاريالاۋشىلاردىڭ اياعى باسپاعان جەرلەرگە ىزگى حابار جەتتى.
4 امەريكانىڭ سولتۇستىك تورىندەگى الياسكادا ەحوبا كۋاگەرلەرى تۋريستەر اعىلىپ كەلەتىن جاز ايلارىندا ۋاعىزداۋدىڭ ٴساتىن جىبەرمەيتىن. جىلى مەزگىلدە ٴتۇرلى-ٴتۇرلى ەلدەن كەمەمەن تۋريستەر كەلگەندە، جەرگىلىكتى كۋاگەرلەر كەمەجايلارعا ادەبيەت اربالارىن قويىپ قوياتىن. بۇل اربالاردا ٵرتۇرلى تىلدە كوزگە تارتىمدى ادەبيەتتەر ٴتىزىلىپ تۇراتىن. ال الياسكاداعى شالعاي اۋىلدارعا تەك ۇشاقپەن عانا جەتۋگە بولادى. سوندىقتان باۋىرلاستار وسى الىس جەرلەرگە ۇشىپ بارىپ، الەۋت، اتاباسك، سيمشيان، تلينكيت حالقىنا ىزگى حاباردى ايتىپ جەتكىزگەن.
5 تەحاستاعى (اقش) لارري دەگەن كىسىنىڭ ەرەكشە ۋچاسكەسى بولعان. بۇل — ٶزى تۇرعان قارتتار ٷيى. لارري جول اپاتىنا ۇشىراپ، مۇگەدەكتەر ارباسىنا تاڭىلعان بولاتىن. سونىسىنا قاراماستان، ول قول قۋسىرىپ وتىرماي، پاتشالىق تۋرالى ىزگى حاباردى باسقالارعا ايتاتىن. ول اسىرەسە پاتشالىق ورناعاندا ٶزىنىڭ قايتادان ەكى اياعىنا تىك تۇرىپ ٴجۇرىپ كەتەتىنى جايلى ايتقاندى جاقسى كورەتىن (يشايا 35:5، 6).
6 ماندالاي ەلىندەگى كۋاگەرلەر ميانماداعى كونگرەسكە پاروممەن ٷش كۇن ٴجۇزىپ بارعان ەكەن. قۇلشىنىسى اسىپ-تاسىپ تۇرعان بۇل جاريالاۋشىلار وزدەرىمەن ادەبيەتتەر الا شىعىپ، قاسىنداعى جولاۋشىلارعا ۇسىنعان. پاروم اۋىلعا يا قالاعا توقتاعان سايىن، جاريالاۋشىلار ٴتۇسىپ، تەز-تەز ادامدارعا ادەبيەتتەر تاراتقان. ولار قايتىپ كەلگەنشە، پارومعا جاڭا جولاۋشىلار مىنەتىن. وسىلاي ولار ٵرى قاراي سولارعا ۋاعىزدايتىن.
7. قۇداي پاتشالىعى جايلى ايتۋ ٷشىن ەحوبانىڭ قىزمەتشىلەرى قانداي تاسىلدەردى قولدانادى جانە ولاردىڭ ماقساتى قانداي؟
7 وسى بىرنەشە مىسالداعى باۋىرلاستارعا ۇقساپ، جىگەرى جالىنداعان ەحوبانىڭ قىزمەتشىلەرى جەرجۇزى بويىنشا «قۇداي پاتشالىعى تۋرالى... تۇبەگەيلى كۋالىك بەرىپ ٴجۇر» (ەل. ٸس. 28:23). ولار ۇيدەن ۇيگە، كوشەدە جانە تەلەفونمەن ۋاعىزدايدى، حات جازادى. سونداي-اق اۆتوبۋستا كەتىپ بارا جاتسا دا، ساياباقتا سەرۋەندەپ جۇرسە دە، جۇمىستا ٷزىلىس كەزىندە دە ٴساتىن باعىپ، قۇداي پاتشالىعى جايلى ايتىپ قالادى. ولاردىڭ ۋاعىزداۋ تاسىلدەرى ٵرتۇرلى بولعانمەن، كوزدەگەن ماقساتتارى ٴبىر — ادام بار جەردىڭ بارىندە ىزگى حاباردى ايتۋ (مات. 10:11).
8، 9. ا) پاتشالىقتى ۋاعىزداۋ ٸسىنىڭ كەڭ ٶرىس الۋىن نەگە ناعىز كەرەمەت دەۋگە بولادى؟ ٵ) قانداي سۇراق تۋىندايدى جانە ونىڭ جاۋابىن قايدان بىلەمىز؟
8 قادىرمەندى وقىرمان، ٴسىز دە 235 تەن استام ەلدە پاتشالىق تۋرالى حاباردى بەل جازباي جاريالاپ جۇرگەن قالىڭ قولدىڭ قاتارىنداسىز با؟ ولاي بولسا، وسى حاباردىڭ كەڭ ٶرىس الۋىنا وراسان زور ۇلەس قوسىپ ٴجۇرسىز! دۇنيەجۇزى بويىنشا قول جەتكىزگەن وسى جەتىستىكتىڭ ٴبارىن ناعىز كەرەمەت دەمەسكە بولماس! ويتكەنى تاۋداي قيىندىقتار مەن كەدەرگىلەرگە، ٴتىپتى بيلىك باسىنداعىلاردىڭ تيىم سالعانىنا جانە اياۋسىز قۋدالاعانىنا قاراماستان، ەحوبا كۋاگەرلەرى بارلىق حالىقتارعا قۇداي پاتشالىعى جايلى حاباردى تۇبەگەيلى ۋاعىزداپ ٴجۇر.
9 ولاي بولسا، نەگە شايتاننىڭ تاراپىنان بولعان ەشبىر كەدەرگى، ەشبىر قارسىلىق قۇداي پاتشالىعى تۋرالى حاباردىڭ كەڭىنەن تارالۋىنا توسقاۋىل بولا الماي جاتىر؟ بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن الۋ ٷشىن I عاسىرداعى وقيعالارعا ورالعانىمىز ٴجون. سەبەبى بۇگىندە ٴبىز، ەحوبا كۋاگەرلەرى، سول كەزدە باستاما العان ٸستى جالعاستىرۋدامىز.
اۋقىمدى تاپسىرما
10. يسا ٶمىرىن نەگە ارنادى جانە ول نەنى جاقسى ٴتۇسىندى؟
10 ماسىحشىلەر قاۋىمىنىڭ نەگىزىن قالاعان يسا ٴماسىح قۇداي پاتشالىعى جايلى ىزگى حاباردى ۋاعىزداۋعا بۇكىل ٶمىرىن ارناعان. بىردە ول: «قۇداي پاتشالىعى تۋرالى ىزگى حاباردى باسقا قالالاردا دا جاريالاۋىم كەرەك. ويتكەنى مەن سول ٷشىن جىبەرىلدىم»،— دەگەن (لۇقا 4:43). بىراق ول ٶزى باستاعان وسى ٸستى سوڭىنا دەيىن اياقتاپ ۇلگەرمەيتىنىن تۇسىنگەن. ولىمىنەن از ۋاقىت بۇرىن، يسا پاتشالىق جايلى ىزگى حاباردىڭ «بارلىق حالىقتارعا» ۋاعىزدالاتىنىن ايتىپ كەتكەن (مار. 13:10). سوندا بۇل ٸستى كىم جانە قالاي اتقارماق ەدى؟
«بارىڭدار دا، بارلىق حالىقتاردان شاكىرتتەر دايىنداڭدار» (ماتاي 28:19).
11. يسا شاكىرتتەرىنە قانداي ماڭىزدى ٸس تاپسىردى جانە ولارعا قانداي كومەك بەرىلمەك ەدى؟
11 يسا قايتا تىرىلگەن سوڭ شاكىرتتەرىنە كورىنىپ، مىناداي وتە ماڭىزدى ٸس تاپسىردى: «سوندىقتان بارىڭدار دا، بارلىق حالىقتاردان شاكىرتتەر دايىنداپ، ولاردى اكەنىڭ، ۇلدىڭ جانە كيەلى رۋحتىڭ اتىنان شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكىزىڭدەر، ٵرى مەن سەندەرگە بۇيىرعانداردىڭ ٴبارىن ۇستانۋدى ۇيرەتىڭدەر. مەن وسى زامان اياقتالعانشا، ٵر كۇنى سەندەرمەن بىرگەمىن» (مات. 28:19، 20). «سەندەرمەن بىرگەمىن» دەگەن ٴسوز يسانىڭ ٶزى ۋاعىزداۋ مەن شاكىرت دايىنداۋ ىسىندە ٸزباسارلارىنا تىرەك بولاتىنىن ٴبىلدىردى. ونىڭ مۇنداي قولداۋى ولارعا وتە قاجەت ەدى. نەگە دەسەك، يسا ولاردى «بارلىق ۇلتتار... جەك كورەتىنىن» الدىن الا ايتقان بولاتىن (مات. 24:9). شاكىرتتەر ۋاعىز ىسىندە تاعى ٴبىر كومەككە جۇگىنە الار ەدى. ول — كيەلى رۋحتىڭ كومەگى. كوككە كوتەرىلەر الدىندا يسا شاكىرتتەرى وسى رۋح قونعاندا، «جەردىڭ قيىر شەتىنە دەيىن» كۋالىك بەرەتىنىن ايتقان (ەل. ٸس. 1:8).
12. قانداي ماڭىزدى سۇراقتار تۋىندايدى جانە ولاردىڭ جاۋابىن بىلگەنىمىز نەگە ماڭىزدى؟
12 وسى جەردە بىرنەشە ماڭىزدى سۇراقتار تۋىندايدى: يسانىڭ ەلشىلەرى مەن I عاسىرداعى وزگە دە شاكىرتتەر وزدەرىنە تاپسىرىلعان ىسكە جاۋاپكەرشىلىكپەن قارادى ما؟ ماسىحشىلەردىڭ شاعىن توبى اياۋسىز قۋعىن-سۇرگىنگە قاراماي، پاتشالىق تۋرالى تۇبەگەيلى كۋالىك بەرە الدى ما؟ ولار شاكىرت دايىنداۋ ىسىندە يسانىڭ قولداۋىن جانە ەحوبانىڭ كيەلى رۋحىنىڭ كومەگىن شىنىمەن دە سەزدى مە؟ وسى جانە وسىمەن بايلانىستى سۇراقتارعا جاۋاپتى ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىنان تابامىز. مۇنى بىلگەنىمىز اسا ماڭىزدى، سەبەبى يسا سول كەزدە باستالعان ٸستىڭ «وسى زامان اياقتالعانشا» جالعاساتىنىن ۋادە ەتكەن. دەمەك، بۇل تاپسىرمانىڭ بارلىق شىنايى ماسىحشىلەرگە، ونىڭ ىشىندە سوڭعى كۇندەرى ٶمىر ٴسۇرىپ جاتقان بىزگە دە قاتىسى بار. سوندىقتان ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىندا جازىلعان وقيعالار ٴبىزدى دە قىزىقتىرۋ كەرەك.
ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىنا شولۋ
13، 14. ا) ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىن كىم جازدى جانە جازۋشى مالىمەتتى قايدان الدى؟ ٵ) ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابى نە تۋرالى؟
13 ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىن كىم جازعان؟ كىتاپتىڭ وزىندە ونى كىم جازعانى ايتىلماعان. دەسە دە العى سوزىنەن ونى لۇقا كىتابىن جازعان كىسى جازعانى انىق كورىنەدى (لۇقا 1:1—4؛ ەل. ٸس. 1:1، 2). سوندىقتان بۇرىننان بۇل كىتاپتىڭ جازۋشىسى «سۇيىكتى دارىگەر» ٵرى بىلىكتى تاريحشى بولعان لۇقا دەپ ەسەپتەلەدى (قول. 4:14). كىتاپتا 28 جىل ىشىندە بولعان وقيعالار قامتىلعان، ياعني ب.ز. 33-جىلى يسا كوككە كوتەرىلگەننەن باستاپ ب.ز. 61-جىلى ەلشى پاۋىل ريمدە تۇرمەگە جابىلعانعا دەيىنگى وقيعالار. بۇل كىتاپتا لۇقا «ولار» دەگەن ەسىمدىكتەن «ٴبىز» دەگەن ەسىمدىككە اۋىسىپ وتىرادى. بۇدان وندا باياندالعان كوپ وقيعانىڭ ىشىندە لۇقانىڭ ٶزى دە بولعانى كورىنەدى (ەل. ٸس. 16:8—10؛ 20:5؛ 27:1). اسقان دالدىكپەن زەرتتەيتىن لۇقا مالىمەتتى پاۋىل، بارنابا، ٴفىلىپ پەن كىتاپتا جازىلعان باسقا دا ادامداردىڭ ٶز اۋزىنان ەستىگەنى انىق.
14 ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىندا نە جايىندا ايتىلادى؟ لۇقا ٶزىنىڭ ىزگى حابارىندا يسانىڭ ايتقان سوزدەرى مەن ىستەرى تۋرالى جازعان. ال ەلشىلەردىڭ ىستەرىندە يسانىڭ ٸزباسارلارىنىڭ ايتقان سوزدەرى مەن ىستەرى جايلى جازعان. دەمەك، بۇل كىتاپتا جۇرت «ارنايى ٴبىلىمى جوق، قاراپايىم» دەپ ساناعان شاكىرتتەردىڭ ۋاعىز ىسىندە جەتكەن ەرەن جەتىستىكتەرى باياندالادى (ەل. ٸس. 4:13). قىسقاشا ايتقاندا، كيەلى رۋحتىڭ جەتەلەۋىمەن جازىلعان وسى جازبادا ماسىحشىلەر قاۋىمىنىڭ قالاي قۇرىلىپ، قالاي وسكەنى ٴسوز ەتىلەدى. كىتاپتان I عاسىرداعى ماسىحشىلەردىڭ ۋاعىزداۋ تاسىلدەرى مەن ولاردىڭ قىزمەتكە دەگەن كوزقاراسى جايلى دا بىلەمىز (ەل. ٸس. 4:31؛ 5:42). وندا ىزگى حاباردى تاراتۋدا كيەلى رۋحتىڭ رولىنە ايرىقشا نازار اۋدارىلادى (ەل. ٸس. 8:29، 39، 40؛ 13:1—3؛ 16:6؛ 18:24، 25). سونداي-اق كيەلى كىتاپتىڭ باستى تاقىرىبى — ٴماسىحتىڭ قول استىنداعى قۇداي پاتشالىعى ارقىلى قۇداي ەسىمىنىڭ قاستەرلەنۋىنە ەرەكشە ٴمان بەرىلەدى. سونىمەن قاتار بۇل كىتاپتان ىزگى حاباردىڭ قاتتى قۋعىن-سۇرگىنگە قاراماي زور قارقىنمەن تاراپ، بيىك بەلەسكە جەتكەنىن بىلەمىز (ەل. ٸس. 8:12؛ 19:8؛ 28:30، 31).
15. ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىن زەرتتەگەنىمىزدىڭ قانداي پايداسى بار؟
15 راسىندا دا، وتە اسەرلى جازىلعان ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىن وقىپ-زەرتتەگەندە، سەنىمىمىز بولاتتاي بولادى! ەرتەدەگى باتىل دا جىگەرلى ماسىحشىلەردىڭ ۇلگىسى ٴبىزدى بەي-جاي قالدىرمايدى. ٴبىز I عاسىرداعى ۋاعىز ىسىندە ۇزەڭگىلەس سول باۋىرلاستارىمىزدىڭ سەنىمىن سەرىك ەتۋگە تالپىناتىن بولامىز. وسىلاي «بارىڭدار دا، شاكىرتتەر دايىنداڭدار» دەگەن تاپسىرمانى اتقارۋعا ساقاداي ساي بولامىز. قولىڭىزداعى وسى باسىلىم سىزگە ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىن مۇقيات زەرتتەۋگە كومەكتەسەدى.
كادەگە جارار كىتاپ
16. بۇل كىتاپ قانداي ٷش ماقساتتى كوزدەيدى؟
16 بۇل كىتاپتىڭ ماقساتى قانداي؟ ونىڭ ٷش ماقساتى بار: 1) ۋاعىزداۋ مەن شاكىرت دايىنداۋ ىسىندە ەحوبا ٴبىزدى كيەلى رۋحىمەن قولدايتىنىنا سەنىمدىلىك ۇيالاتۋ؛ 2) ٴبىرىنشى عاسىرداعى ماسىحشىلەردىڭ ۇلگىسىن قاراستىرا وتىرىپ، قىزمەتكە دەگەن قۇلشىنىسىمىزدى قايراۋ؛ 3) ەحوبانىڭ ۇيىمىنا جانە ۋاعىز ٸسى مەن قاۋىمداردا جەتەكشىلىك ەتەتىندەرگە قۇرمەتىمىزدى ارتتىرۋ.
17، 18. بۇل ادەبيەت قالاي قۇراستىرىلعان جانە وندا سىزگە جەكە زەرتتەۋ بارىسىندا كومەك بولاتىن قانداي ەرەكشەلىكتەر بار؟
17 وسى ادەبيەت قالاي قۇراستىرىلعان؟ ول 8-بولىمگە بولىنگەن. ٵر بولىمدە ەلشىلەردىڭ ىستەرىنەن ٴبىر ٷزىندى قاراستىرىلادى. ٵربىر ٴبولىم بىرنەشە تاراۋدان تۇرادى. ولاردىڭ ماقساتى — ەلشىلەردىڭ ىستەرى كىتابىن تارماق-تارماق بويىنشا قاراستىرۋ ەمەس، سول كىتاپتاعى وقيعالاردان ساباق الىپ، ولاردى ومىرىمىزدە قالاي قولداناتىنىمىزدى كورسەتۋ. ٵر تاراۋدىڭ باسىندا سول تاراۋدىڭ باستى ويى مەن تالقىلاناتىن تارماقتار كەلتىرىلەدى.
18 بۇل ادەبيەتتىڭ سىزگە جەكە زەرتتەۋدە كومەك بولاتىن تاعى ەرەكشەلىكتەرى بار. ەلشىلەردىڭ ىستەرىندەگى وقيعالاردى اسەرلى، كوركەم سيپاتتايتىن سۋرەتتەر ٴسىزدى سول وقيعانىڭ ىشىنە ەنگىزىپ جىبەرەدى. تاراۋلاردىڭ كوبىندە قورشاۋلار بار. ولاردا قوسىمشا ماعلۇماتتار كەلتىرىلگەن. كەيبىرىندە سەنىمىن سەرىك ەتۋگە تۇراتىن كيەلى كىتاپ كەيىپكەرى جايلى ايتىلسا، كەيبىرىندە ەلشىلەردىڭ ىستەرىندە كەزدەسەتىن جەرلەر، وقيعالار، داستۇرلەر مەن باسقا دا كەيىپكەرلەر تۋرالى كوبىرەك اقپارات بەرىلەدى.
ۋاقىت از قالعانىن ٴتۇسىنىپ، ۋچاسكەڭىزدە قۇلشىنا ۋاعىزداڭىز
19. ٶز-ٶزىمىزدى قالاي تەكسەرىپ تۇرساق بولادى؟
19 بۇل ادەبيەتتىڭ كومەگىمەن ٶز-ٶزىڭىزدى شىنشىل تەكسەرە الاسىز. پاتشالىقتىڭ جاريالاۋشىسى بولعانىمىزعا قانشا ۋاقىت بولماسىن، ارا-تۇرا كىدىرىپ، ٶزىمىزدى زەردەلەۋىمىز قاجەت: ومىرىمىزدە نەنى باستى ورىنعا قويىپ جۇرگەنىمىزدى، ۋاعىزعا دەگەن كوزقاراسىمىزدى (قور. 2-ح. 13:5). بۇل ٷشىن بىلاي ويلانعانىمىز ٴجون: مەن ۋاعىز ٸسىنىڭ شۇعىل ٸس ەكەنىن تۇسىنەمىن بە؟ (قور. 1-ح. 7:29—31). ىزگى حاباردى سەنىممەن ٵرى ۇلكەن ىنتا-جىگەرمەن ايتامىن با؟ (سال. 1-ح. 1:5، 6). ۋاعىزداۋ ٵرى شاكىرت دايىنداۋ ىسىنە تولىق اتسالىسىپ ٴجۇرمىن بە؟ (قول. 3:23).
20، 21. بىزگە بەرىلگەن تاپسىرما نەگە وتە شۇعىل جانە ٴبىز نە نارسەگە بەكىنۋىمىز كەرەك؟
20 مىنانى ويدا ۇستايىق: بىزگە دۇنيەدەگى ەڭ ماڭىزدى ٸس — ۋاعىزداۋ مەن شاكىرت دايىنداۋ ٸسى — تاپسىرىلعان. كۇن وتكەن سايىن بۇل ٸستىڭ قاۋىرتتىعى مەن ماڭىزدىلىعى ارتا تۇسۋدە، ويتكەنى وسى دۇنيەنىڭ سوڭى جىلدام جاقىنداپ كەلەدى. قانشاما ادامنىڭ ٶمىرى قىل ۇستىندە تۇر! ولاردىڭ قايسىسى ىزگى حابارعا قۇلاق اساتىنىن ٴبىز بىلمەيمىز (ەل. ٸس. 13:48). بىراق كەش بولماي تۇرعاندا ولارعا كومەكتەسۋ — ٴارقايسىسىمىزدىڭ پارىزىمىز (ٴتىم. 1-ح. 4:16).
21 ولاي بولسا، I عاسىرداعى پاتشالىقتىڭ قاجىرلى جاريالاۋشىلارىنا ەلىكتەپ، بوي تۇزەگەنىمىز اسا ماڭىزدى. وسى ادەبيەتتى قۇنتتاپ، مۇقيات زەرتتەگەنىڭىز ٴسىزدىڭ قۇلشىنىسىڭىزعا قۇلشىنىس، باتىلدىعىڭىزعا باتىلدىق قوسسىن! سونداي-اق قۇداي پاتشالىعى تۋرالى «تۇبەگەيلى كۋالىك بەرۋگە» دەگەن شەشىمىڭىزدى قاتايتسىن! (ەل. ٸس. 28:23).
