6-تاراۋ
ستەپان «قۇدايدىڭ ىقىلاسى مەن كۇشىنە يە بولعان»
ستەپاننىڭ جوعارى كەڭەستىڭ الدىندا قالاي وجەت كۋالىك بەرگەنىنەن ۇيرەنەيىك
ەلشىلەردىڭ ىستەرى 6:8—8:3 نەگىزدەلگەن
1—3. ا) ستەپان قانداي جاعدايعا تاپ بولدى، بىراق ول قورىقتى ما؟ ٵ) ٴبىز قانداي سۇراقتاردى قاراستىرامىز؟
ستەپان سوت الدىندا تۇر. يەرۋساليمدەگى عيباداتحاناعا جاقىن جەردەگى داڭعىراداي زالدا جوعارعى كەڭەستىڭ 71 مۇشەسى جينالعان. جارتىلاي شەڭبەر قۇراي وتىرعان ولار ستەپاندى ورتاعا الىپ، سوتتاپ جاتىر. جوعارعى كەڭەستىڭ وتە ىقپالدى بۇل تورەشىلەرى يسانىڭ وسى شاكىرتىن وقتى كوزدەرىمەن اتىپ، مۇلدەم جاقتىرتپاي وتىر. نەگىزى، بۇل سوتتى جيناعان — باس ٴدىني قىزمەتكەر قاياپا. وسىدان بىرنەشە اي عانا بۇرىن ٴدال وسى ادامنىڭ تورەلىگىمەن جوعارعى كەڭەس يسا ٴماسىحتى ولىمگە كەسكەن بولاتىن. وسىنداي ادامداردىڭ الدىندا تۇرعان ستەپاننىڭ بويىندا قورقىنىش بار ما؟
2 وسى ساتتە سوتتاعىلار ستەپاننىڭ جۇزىنەن ٴبىر تاڭعالارلىق نارسەنى بايقادى. ستەپاننان كوز الماي قاراپ تۇرعان ولار «ونىڭ بەت-ٴجۇزى پەرىشتەنىكىندەي ەكەنىن كوردى» (ەل. ٸس. 6:15). پەرىشتەلەر ادامدارعا ەحوبانىڭ حابارىن جەتكىزەتىندىكتەن، ەش قورىقپايدى، ولاردىڭ بويىندا تىنىشتىق پەن سابىرلىق بار. ستەپاننىڭ جۇزىنەن دە سونداي تىنىشتىق پەن سابىرلىق سەزىلەدى. مۇنى ٴتىپتى ونى ٴيتتىڭ ەتىنەن جەك كورىپ تۇرعان تورەشىلەر دە بايقادى. ستەپاننىڭ قورىقپاي، سابىرلى بولۋىنا نە سەبەپ؟
3 بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىنان ماسىحشىلەردىڭ الارى كوپ. الدىمەن ستەپاننىڭ وسى قيىن جاعدايعا قالاي تاپ بولعانىن بىلەيىك. بۇعان دەيىن ول سەنىمىن قالاي قورعاعان؟ ودان ٴبىز قانداي ٴتالىم-تاربيە الامىز؟
«ولار كەيبىرەۋلەردى ايداپ سالدى» (ەل. ٸس. 6:8—15)
4، 5. ا) نەگە ستەپان قاۋىمعا كەرەمەت دەمەۋ بولعان؟ ٵ) قاي ماعىنادا ستەپان «قۇدايدىڭ ىقىلاسى مەن كۇشىنە يە بولدى»؟
4 5-تاراۋدان بىلگەنىمىزدەي، ستەپان جاڭا قۇرىلعان قاۋىم ٷشىن كەرەمەت دەمەۋ بولعان. ول اس ۇلەستىرۋگە تاعايىندالعان جەتى كىسىنىڭ اراسىندا بولدى. سول ىستە ەلشىلەرگە كىشىپەيىلدىلىكپەن قۋانا قولداۋ كورسەتتى. قۇداي ستەپانعا ٵرتۇرلى سي دارىتقانىن ەسكەرسەك، ونىڭ كىشىپەيىلدىلىگىنە ودان سايىن سۇيسىنەسىڭ. ەلشىلەردىڭ ىستەرى 6:8 دەن كەيبىر ەلشىلەر سياقتى ونىڭ دا «تاڭعاجايىپ كەرەمەتتەر مەن بەلگىلەر كورسەتىپ جۇرگەنىن» وقيمىز. سونداي-اق ول جەردەن ستەپاننىڭ «قۇدايدىڭ ىقىلاسى مەن كۇشىنە يە بولعانىن» بىلەمىز. بۇنى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
5 «قۇدايدىڭ ىقىلاسىنا يە بولعان» دەپ اۋدارىلعان گرەك ٴسوزى «اقكوڭىل، مەيىربان» دەپ تە اۋدارىلادى. ستەپان مەيىرىمدى، جۇمساق مىنەزىمەن وزگەلەردى باۋراپ الاتىن. ول ۇلكەن سەنىمدىلىكپەن سويلەگەن. سوندىقتان تىڭداۋشىلارىنىڭ كوبىسى ونىڭ شىن جۇرەكتەن سويلەپ جاتقانىنا ٵرى ايتقان شىندىقتارى شىنىمەن پايدالى ەكەنىنە كوزدەرى جەتكەن. ول قۇدايدىڭ كۇشىنە يە بولعان جان ەدى، سەبەبى ەحوبانىڭ رۋحىنىڭ اسەر ەتۋىنە كىشىپەيىلدىلىكپەن جول بەرگەن. سي-قابىلەتتەرىنە بولا ول تاكاپپارلانىپ كەتكەن جوق. قايتا، بار ماداقتى ەحوباعا جاۋدىرعان جانە ٶزى ۋاعىزداعان ادامداردىڭ قامىن شىن كوڭىلدەن ويلاعان. ەندەشە، قارسىلاستاردىڭ نە ٷشىن ونىڭ كوزىن قۇرتقىسى كەلگەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
6—8. ا) قارسىلاستار ستەپانعا قانداي ەكى ايىپ تاقتى؟ ٵ) ستەپاننىڭ ۇلگىسىن قاراستىرعانى بۇگىنگى ماسىحشىلەر ٷشىن نەگە پايدالى؟
6 ستەپانعا قارسى شىعىپ، ونىمەن ٴسوز تالاستىرعان ادامدار بولدى. بىراق ول «دانالىق پەن رۋحقا كەنەلىپ سويلەگەندىكتەن، وعان ەشكىم قارسى تۇرا المادى» a. سوندا اشۋعا بۋلىققان ولار ٴماسىحتىڭ وسى ٴبىر جازىقسىز ٸزباسارىنا جالا جابۋ ٷشىن «كەيبىرەۋلەردى ايداپ سالدى». سونداي-اق ستەپاندى جوعارعى كەڭەسكە كۇشتەپ اپارۋ ٷشىن حالىقتى، اقساقالدار مەن ٴدىن مۇعالىمدەرىن «جەلىكتىردى» (ەل. ٸس. 6:9—12). قارسىلاستار ستەپانعا ەكى ايىپ تاقتى: ونى قۇدايعا جانە مۇساعا ٴتىل تيگىزدى دەدى. سوندا قالاي؟
7 ايىپ تاعۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ستەپان «وسى قاسيەتتى جەرگە»، ياعني يەرۋساليمدەگى عيباداتحاناعا قارسى سويلەپ، قۇدايعا ٴتىل تيگىزدى (ەل. ٸس. 6:13). سونداي-اق ولار ستەپان مۇسادان قالعان داستۇرلەردى وزگەرتىپ، مۇسا زاڭىنا قارسى سويلەدى، وسىلاي مۇساعا ٴتىل تيگىزدى دەپ ايىپتادى. مۇنداي ايىپتار اۋىر قىلمىس بولىپ ەسەپتەلەتىن. سەبەبى ول زاماندا ياھۋديلەر عيباداتحاناعا، مۇسا زاڭىنداعى ۇساق-تۇيەك جايتتارعا جانە وعان قوسىلعان كوپتەگەن اۋىزشا زاڭدارعا ۇلكەن ٴمان بەرگەن. سوندىقتان مۇنداي ايىپتار ستەپاندى ولىمگە لايىق قاۋىپتى قىلمىسكەر ەتىپ كورسەتتى.
8 وكىنىشتىسى، بۇگىندە دە ٴدىندار ادامدار قۇداي قىزمەتشىلەرىنىڭ ٶمىرىن قيىنداتۋ ٷشىن وسىلاي جالعان ايىپتار تاعىپ جاتادى. ولار كەيدە ەحوبا كۋاگەرلەرىن قۋعىنداۋ ٷشىن ۇكىمەت باسىنداعىلاردى ارانداتادى. بىزگە دە جالعان ايىپ تاعىپ، جالا جاپسا، نە ىستەگەن ٴجون؟ ستەپان بىزگە وسى جاعىنان ولشەۋسىز ۇلگى قالدىردى.
«داڭققا بولەنگەن قۇداي» جايلى باتىل كۋالىك بەردى (ەل. ٸس. 7:1—53)
9، 10. سىنشىلار ستەپاننىڭ سويلەگەن ٴسوزى تۋرالى نە دەيدى جانە ٴبىز نەنى ەستە ۇستاۋىمىز كەرەك؟
9 وسى تاراۋدىڭ باسىندا ايتىلعانداي، جوعارعى كەڭەستىڭ مۇشەلەرى ستەپاندى ايىپتاپ جاتقاندا، جۇزىندە پەرىشتەنىكىندەي تىنىشتىق پەن سابىرلىق بولدى. سوندا قاياپا ستەپانعا قاراپ: «وسىلار راس پا؟»— دەپ سۇرادى (ەل. ٸس. 7:1). ەندى ٴسوز كەزەگى ستەپانعا ٴتيدى. ول وتكىر دە اسەرلى بايانداما ايتتى.
10 كەيبىر سىنشىلار ستەپان ۇزاق ٴسوز سويلەسە دە، وزىنە تاعىلعان ايىپتارعا سول كۇيى جاۋاپ بەرمەگەن دەپ ايتادى. ٴبىراق، اقيقاتىندا، ول ىزگى حاباردى كەرەمەت «قورعاپ سويلەدى»، ٵرى بىزگە وسى جاعىنان تاماشا ونەگە قالدىردى (پەت. 1-ح. 3:15). ۇمىتپاساق، ستەپاندى عيباداتحاناعا قارسى سويلەپ قۇدايعا ٴتىل تيگىزدى جانە زاڭعا قارسى سويلەپ مۇساعا ٴتىل تيگىزدى دەپ ايىپتاعان ەدى. ستەپان جاۋابىندا يسرايل حالقىنىڭ تاريحىنداعى ٷش كەزەڭگە شولۋ جاساپ، كەيبىر ويلارعا ەرەكشە ەكپىن ٴتۇسىرىپ ٶتتى. قازىر سول ٷش كەزەڭگە جەكە-جەكە توقتالىپ كەتەيىك.
11، 12. ا) ستەپاننىڭ ىبىرايىم جايلى ايتقانى نەگە ۇتىمدى بولدى؟ ٵ) ستەپان بايانداماسىندا نەگە ٴجۇسىپ تۋرالى ايتتى؟
11 اۋلەتباسىلار ٴداۋىرى (ەل. ٸس. 7:1—16). ستەپان ٴسوزىن ىبىرايىمنان باستادى. ياھۋديلەر ىبىرايىمدى سەنىمى ٷشىن قادىر تۇتاتىن. وسى ماڭىزدى ورتاق جايتتى تىلگە تيەك ەتىپ، ستەپان «داڭققا بولەنگەن قۇدايدىڭ» ىبىرايىمعا الدىمەن مەسوپوتاميادا كورىنگەنىن ايتتى (ەل. ٸس. 7:2). ول ۋادە ەتىلگەن جەردە جاتجەرلىك رەتىندە تۇرىپ جاتتى. سول ۋاقىتتا عيباداتحانا دا، مۇسا زاڭى دا بولعان جوق. ولاي بولسا، قۇدايعا ادال بولۋ ٷشىن عيباداتحانا يا زاڭدار جيناعى قاجەت دەپ تۇرىپ الۋ اقىلعا قونا ما؟!
12 سودان كەيىن ستەپان ىبىرايىمنىڭ ۇرپاعى ٴجۇسىپ تۋرالى ايتتى. ٴجۇسىپتى دە ياھۋديلەر قاتتى سيلايتىن. ستەپان ٴجۇسىپتى تۋعان باۋىرلارى — ٴيسرايلدىڭ رۋباسىلارى — كورە الماي، قۋعىنداپ، قۇلدىققا ساتىپ جىبەرگەنىن ەستەرىنە سالدى. الايدا قۇداي ٴجۇسىپ ارقىلى يسرايلدىكتەردى اشتىقتان امان الىپ قالدى. ستەپان ٴجۇسىپ پەن يسا ٴماسىحتىڭ اراسىنداعى ۇقساستىقتى كورە بىلگەنى حاق. دەسە دە تىڭداۋشىلارى ٵرى قاراي تىڭداماي قويماس ٷشىن، ول بۇل ۇقساستىققا توقتالىپ جاتپادى.
13. ستەپان مۇسا تۋرالى ايتۋىمەن وزىنە تاعىلعان ايىپتىڭ نەگىزسىز ەكەنىن قالاي كورسەتتى جانە ول قانداي نەگىزگى ويدى اشتى؟
13 مۇسانىڭ ٴداۋىرى (ەل. ٸس. 7:17—43). ستەپان بايانداماسىندا مۇساعا كوبىرەك توقتالدى. مۇنىسى وتە دۇرىس بولدى. نەگە دەسەك، جوعارعى كەڭەستەگىلەردىڭ كوپشىلىگى كيەلى جازبالارداعى مۇسانىڭ كىتاپتارىنان باسقا ەشبىر كىتاپتى مويىنداماعان ساددۋكەيلەر ەدى. سونداي-اق ولار ستەپاندى مۇساعا ٴتىل تيگىزدى دەپ ايىپتاعان. ستەپان مۇسانى جانە زاڭدى تەرەڭ قۇرمەتتەيتىنىن ٴبىلدىرىپ، ولاردىڭ تاققان ايىپتارى نەگىزسىز ەكەنىن كورسەتتى (ەل. ٸس. 7:38). ول مۇسا قۇتقارۋعا تىرىسقان ادامداردىڭ دا ودان باس تارتقانىن ايتىپ ٶتتى. ول كەزدە مۇسا 40 جاستا ەدى. ارادان 40-جىلدان اسا ۋاقىت وتكەن سوڭ دا حالىق تالاي رەت مۇساعا قارسى شىقتى b. وسىلاردى ايتا كەلە، ستەپان بايانداماسىنىڭ نەگىزگى تاقىرىبىن اشتى: قۇداي حالقى ەحوبا باسقارۋ ٷشىن تاعايىنداعان جەتەكشىلەردەن قايتا-قايتا باس تارتقان.
14. ستەپان مۇسانىڭ مىسالىنا سۇيەنىپ، قانداي ويعا نازار اۋداردى؟
14 ستەپان تىڭداۋشىلارىنا مۇسانىڭ: «قۇداي سەندەر ٷشىن باۋىرلارىڭنىڭ اراسىنان مەن سياقتى ٴبىر پايعامبار شىعارادى»،— دەگەن ٴسوزىن كەلتىردى. ول پايعامبار كىم ەدى جانە ونى حالىق قالاي قابىلداماق ەدى؟ ستەپان بۇعان بايانداماسىنىڭ سوڭىندا عانا جاۋاپ بەرۋدى ۇيعاردى. ول تىڭداۋشىلارىنىڭ نازارىن باسقا ٴبىر ماڭىزدى ويعا بۇردى. ەحوبا مۇساعا جانىپ تۇرعان بۇتانىڭ قاسىندا سويلەگەندە، سول جەر كيەلى بولدى. دەمەك، مۇسا كەز كەلگەن جەردىڭ كيەلى بولا الاتىنىن ٴتۇسىندى. ەندەشە، ەحوباعا عيباداتتى يەرۋساليمدەگى عيباداتحانا ىسپەتتى جالعىز عيماراتپەن شەكتەپ قويعان دۇرىس پا؟ كورەيىك.
15، 16. ا) ستەپاننىڭ كيەلى شاتىر جايلى ايتقانى نە ٷشىن ماڭىزدى بولدى؟ ٵ) ول سۇلەيمەننىڭ عيباداتحاناسى جايلى نە ايتتى؟
15 كيەلى شاتىر مەن عيباداتحانا ٴداۋىرى (ەل. ٸس. 7:44—50). ستەپان سوتتاعىلارعا بۇرىن يەرۋساليمدە عيباداتحانا بولماعانىن ايتتى. وعان دەيىن حالىق كيەلى شاتىردا عيبادات ەتكەن ەدى. ونى مۇسا قۇدايدىڭ بۇيرىعىمەن كوشىپ-قونۋعا ىڭعايلى، شاتىر ىسپەتتى جاساعان. ولاي بولسا، عيباداتحانا كيەلى شاتىردان اناعۇرلىم ارتىق دەپ ايتۋعا كىمنىڭ ٴداتى بارادى؟ ول جەردە مۇسانىڭ ٶزى عيبادات ەتتى ەمەس پە؟!
16 كەيىنىرەك سۇلەيمەن يەرۋساليمدە عيباداتحانا سالعان كەزدە ايتقان دۇعاسىندا ٴبىر ماڭىزدى وي ايتتى. ستەپان سول ويعا نازار اۋدارىپ: «اللا تاعالا ادام قولىمەن سوعىلعان ۇيلەردە تۇرمايدى»،— دەدى (ەل. ٸس. 7:48؛ شەج. 2-ج. 6:18). ەحوبا ٶزىنىڭ وي-نيەتىن جۇزەگە اسىرۋ ٷشىن عيباداتحانانى قولدانۋى مۇمكىن، بىراق ول وعان بايلانىپ قالماعان. سوندىقتان قۇدايعا قۇلشىلىق ەتۋ ٷشىن مىندەتتى تۇردە ادام سوققان عيمارات كەرەك دەۋ اقىلعا قونباس ەدى. ستەپان ٴسوزىنىڭ سوڭىندا يشايا كىتابىنان ٷزىندى كەلتىرىپ، كۇشتى دالەل ايتتى: «كوك — مەنىڭ تاعىم، ال جەر — تابان تىرەنىشىم. سوندا ماعان قانداي ٷي تۇرعىزباقسىڭدار؟ مەنىڭ تۇراعىم قايدا بولماق؟ ٴبارى دە مەنىڭ قولىممەن جاراتىلدى ەمەس پە؟— دەيدى ەحوبا» (ەل. ٸس. 7:49، 50؛ يشايا 66:1، 2).
17. ستەپاننىڭ سوزىنەن: ا) ايىپتاۋشىلاردىڭ كوزقاراسى دۇرىس ەمەس ەكەنى قالاي كورىندى؟ ٵ) وعان تاعىلعان ايىپتاردىڭ نەگىزسىز ەكەنى قالاي كورىندى؟
17 ستەپاننىڭ جوعارعى كەڭەس الدىندا ايتقان ويلارىنان ايىپتاۋشىلاردىڭ كوزقاراسى دۇرىس ەمەس ەكەنىن شەبەر كورسەتكەنىن اڭعارامىز. ول ەحوبانىڭ بەيىمدەلگىش ەكەنىن ٵرى نيەتىن ٴتۇرلى جولدارمەن جۇزەگە اسىرا الاتىنىن كورسەتتى. قۇداي قانداي دا ٴبىر جاعدايعا يا سالت-داستۇرگە بايلانباعان. يەرۋساليمدەگى ادەمى عيباداتحانا مەن مۇسا زاڭىنان كەلىپ شىققان سالت-داستۇرلەردى قاستەرلەيتىن ادامدار زاڭ مەن عيباداتحانانىڭ شىن ماقساتىن ۇقپاعان. ستەپان مىناداي ٴبىر ماڭىزدى سۇراقتى كوتەردى دەۋگە بولادى: زاڭ مەن عيباداتحانانى قاستەر تۇتۋدىڭ ەڭ جاقسى جولى ەحوباعا مويىنسۇنۋ ەمەس پە؟ ستەپاننىڭ ايتقان سوزدەرى وزىنە تاعىلعان ايىپتاردى جوققا شىعاردى، سەبەبى ول ەحوباعا بارىنشا مويىنسۇناتىن.
18. ستەپانعا قاي جاعىنان ەلىكتەسەك بولادى؟
18 ٴبىز ستەپانعا قاراپ بوي تۇزەي الامىز. ول جازبالاردى بەس ساۋساقتاي بىلگەن. ٴبىز دە «شىندىق ٴسوزىن دۇرىس ۇيرەتۋ» ٷشىن كيەلى كىتاپتى تىڭعىلىقتى زەرتتەۋىمىز كەرەك (ٴتىم. 2-ح. 2:15). ستەپاننىڭ مەيىرباندىلىعى مەن ٸلتيپاتتىلىعىن دا ۇلگى ەتە الامىز. تىڭدارماندارى قانشا وشتەسىپ وتىرسا دا، ول ورتاق تاقىرىپ تاۋىپ، ولار قادىر تۇتاتىن نارسەلەر جايلى ٴسوز قوزعادى. سونداي-اق ولاردى «اقساقالدار» دەپ اتاپ، قۇرمەت تانىتتى (ەل. ٸس. 7:2). ٴبىزدىڭ دە قۇداي سوزىندەگى شىندىقتاردى «جۇمساقتىقپەن ٵرى زور قۇرمەتپەن» ايتقانىمىز ماڭىزدى (پەت. 1-ح. 3:15).
19. ستەپان ەحوبانىڭ ۇكىمىن جوعارعى كەڭەسكە قالاي باتىل جەتكىزدى؟
19 الايدا ادامداردى رەنجىتىپ الامىز دەپ قورقىپ، قۇداي سوزىندەگى شىندىقتاردى ايتپاي قويمايمىز. قۇدايدىڭ ۇكىمدەرىن دە ەش جۇمسارتپاي، باتىل جەتكىزەمىز. ستەپان — وسى تۇرعىدان دا بىزگە ۇلگى-ونەگە. ول قانشاما دالەل كەلتىرسە دە، بۇل جوعارعى كەڭەستەگى تاسجۇرەك تورەشىلەرگە ەش اسەر ەتپەگەنىن ٴتۇسىندى. سوندىقتان بايانداماسىنىڭ سوڭىندا كيەلى رۋحتىڭ قوزعاۋىمەن ولاردىڭ جۇسىپتەن، مۇسادان جانە باسقا دا پايعامبارلاردان باس تارتقان اتا-بابالارىنا ۇقسايتىنىن باتىل ايتتى (ەل. ٸس. 7:51—53). شىندىعىندا، جوعارعى كەڭەستىڭ مۇشەلەرى مۇسا مەن وزگە دە پايعامبارلار الدىن الا ايتىپ كەتكەن ٴماسىحتى ٶلتىردى. وسىلاي ولار مۇسا زاڭى بويىنشا ەڭ اۋىر قىلمىستى جاسادى.
«يەم يسا، ٶمىرىمدى ٶز قولىڭا تابىستادىم» (ەل. ٸس. 7:54—8:3)
«مۇنى ەستىگەندە ولاردى اشۋ كەرنەپ، ستەپانعا تىستەرىن قايرادى» (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 7:54).
20، 21. ستەپاننىڭ سوزدەرى جوعارعى كەڭەسكە قالاي اسەر ەتتى جانە ەحوبا ستەپاندى قالاي قايراتتاندىردى؟
20 ستەپاننىڭ بۇلتارتپاس شىندىقتى ايتقانى تورەشىلەردىڭ قاھارىن قايناتتى. ولار ٶز-ٶزىن ۇستاي الماي، تۇرلەرىن تىجىرايتىپ، تىستەرىن قايرادى. سوندا ادالدىقتى تۋ ەتكەن ستەپان ٴدال يەسى يسا سياقتى ەش اياۋشىلىق كورمەيتىنىن ٸشى سەزسە كەرەك.
21 ستەپانعا ٶزىن كۇتىپ تۇرعان اۋىر سىناققا توتەپ بەرۋ ٷشىن باتىل جۇرەك قاجەت بولدى. ەحوبانىڭ سول كەزدە كورسەتكەن ايانى ونى قايراتتاندىرعانى انىق. اياندا ول قۇدايدىڭ سالتاناتى مەن ەحوبانىڭ وڭ جاعىندا تۇرعان يسانى كوردى. ول اياندا نە كورگەنىن ايتقاندا، تورەشىلەر قۇلاقتارىن جاۋىپ الدى. نە ٷشىن؟ ىلگەرىرەكتە يسا ٴدال وسى سوتتىڭ الدىندا تۇرىپ، ٶزىنىڭ ٴماسىح ەكەنىن ٵرى جاقىندا اكەسىنىڭ وڭ جاعىنا وتىراتىنىن ايتقان بولاتىن (مار. 14:62). ستەپان كورگەن ايان يسانىڭ ايتقان سوزدەرى شىن ەكەنىن راستادى. سايىپ كەلگەندە، ماسىحكە قيانات جاساپ، ولتىرگەن وسى جوعارعى كەڭەستىڭ مۇشەلەرى! ال ەندى بولسا ستەپاندى تاسپەن اتقىلاپ ولتىرمەكشى c.
22، 23. ستەپاننىڭ ٶلىمى قاي جاعىنان يەسىنىكىنە ۇقساس بولدى جانە بۇگىنگى ماسىحشىلەر ستەپان سياقتى نە نارسەگە سەنىمدى؟
22 ستەپان تۋرا يەسى سياقتى ٶلدى. ونىڭ دا جۇرەگىندە تىنىشتىق بولدى، ەحوباعا تولىق سەنىم ارتتى جانە ٶزىن ولتىرگەندەر ٷشىن كەشىرىم سۇرادى. ول ٵلى دە اياندا ەحوبانىڭ قاسىندا تۇرعان يسانى كورىپ تۇرعاندىقتان بولار: «يەم يسا، ٶمىرىمدى ٶز قولىڭا تابىستادىم»،— دەدى. يسانىڭ «قايتا ٴتىرىلۋ جانە ٶمىر — مەنمىن» دەگەن جىگەرلى سوزدەرى ستەپاننىڭ جادىندا جاڭعىرىپ تۇرعانى ٴشۇباسىز! (جوح. 11:25). سودان سوڭ ول قاتتى داۋىسپەن قۇدايعا: «ەحوبا، ولاردى بۇل كۇنالارى ٷشىن جاۋاپقا تارتا كورمە!»— دەدى دە، ٶلىم ۇيقىسىنا كەتتى (ەل. ٸس. 7:59، 60).
23 وسىلاي ستەپان ٴماسىحتىڭ ٸزباسارلارىنىڭ اراسىنداعى سەنىمى ٷشىن ازاپتالىپ ولگەن العاشقى شاكىرت بولدى. (48 ٴشى بەتتەگى «ستەپان يسا جايلى كۋالىك ەتكەنى ٷشىن ٶلدى» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.). وكىنىشتىسى، ول سوڭعىسى دا بولعان جوق. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەحوبانىڭ كەيبىر ادال قىزمەتشىلەرى ٴدىني فاناتتاردىڭ، ساياسي توپتار مەن وزگە دە قاتىگەز قارسىلاستاردىڭ قولىنان جەر قۇشۋدا. بىراق بىزدە دە ستەپاندىكىندەي سەنىمدىلىك بار. اكەسى يساعا وراسان زور بيلىك بەرگەندىكتەن، ول — قازىر كوكتە پاتشا. وعان ادال ٸزباسارلارىن قايتا تىرىلتۋگە ەشتەڭە دە كەدەرگى بولا المايدى (جوح. 5:28، 29).
24. ستەپاننىڭ ازاپتالىپ ولۋىنە ساۋلدىڭ قانداي قاتىسى بولدى جانە سول ادال شاكىرتتىڭ ٶلىمى باسقا ماسىحشىلەرگە قالاي اسەر ەتتى؟
24 ستەپاندى تاسپەن اتقىلاپ جاتقاندا، ساۋل ەسىمدى جاس جىگىت قاراپ تۇردى. ول دا ستەپاننىڭ ٶلىمىن ماقۇلدادى، ٴتىپتى وعان تاس لاقتىرىپ جاتقانداردىڭ كيىمدەرىن كۇزەتىپ تۇردى. سودان كوپ ۇزاماي ول ماسىحشىلەردى اياۋسىز قۋدالاۋعا كىرىستى. بىراق ستەپاننىڭ ٶلىمى وزگە ماسىحشىلەردى تەك قامشىلاي تۇسپەسە، جاسىتقان جوق. ولار «اقىرىنا دەيىن ادال، ستەپان سياقتى جەڭىمپاز بولامىز» دەپ نىق بەكىندى. الگى ساۋل دەگەن جىگىت كەيىننەن يسانىڭ شاكىرتى بولىپ، كوبىنەسە پاۋىل دەگەن اتپەن تانىلدى. كەيىن ول ستەپاننىڭ ولىمىنە قاتىسقانى ٷشىن قاتتى وكىندى (ەل. ٸس. 22:20). ونىسى دۇرىس بولماعانىن ٴتۇسىنىپ: «بۇرىن قۇدايعا ٴتىل تيگىزۋشى، قۋدالاۋشى، ارسىز بولدىم»،— دەدى (ٴتىم. 1-ح. 1:13). پاۋىل ستەپاندى، ونىڭ جوعارعى كەڭەستە ايتقان بايانداماسىن ەشقاشان ۇمىتپاسا كەرەك. ويتكەنى پاۋىلدىڭ كەيبىر باياندامالارى مەن حاتتارىندا ستەپان قوزعاعان ويلار كەزدەسەدى (ەل. ٸس. 7:48؛ 17:24؛ ەۆر. 9:24). ۋاقىت وتە پاۋىل «قۇدايدىڭ ىقىلاسى مەن كۇشىنە يە بولعان» ستەپاننىڭ سەنىمى مەن وجەتتىلىگىنە تولىقتاي ەلىكتەگەن. ال ٴبىز شە، ەلىكتەيمىز بە؟
a قارسىلاستاردىڭ كەيبىرى «ازاتتىق ٴماجىلىسحاناسىنان» بولعان. ولار ٴبىر كەزدەرى ريمدىكتەر تۇتقىنعا الىپ، كەيىن بوساتىلعان قۇلدار نەمەسە قۇلدىقتان بوساپ ياھۋدي ٴدىنىن قابىلداعاندار بولسا كەرەك. ال باسقا بىرەۋلەرى كيليكيادان بولعان. ساۋل دا كيليكيانىڭ تارس قالاسىنان شىققان. بىراق ستەپانعا قارسى تۇرا الماعان كيليكيالىقتاردىڭ اراسىندا ونىڭ بولعان-بولماعانى بەلگىسىز.
b ستەپاننىڭ سوزدەرىنەن كيەلى كىتاپتىڭ باسقا ەش جەرىندە كەزدەسپەيتىن مالىمەتتەردى تابامىز. مىسالى، مۇسانىڭ مىسىردا ٴبىلىم العانىن، مىسىردان قاشىپ كەتكەندە قانشا جاستا بولعانىن جانە ماديان جەرىندە قانشا ۋاقىت تۇرعانىن.
c شاماسى، ريم زاڭى بويىنشا، جوعارعى كەڭەستىڭ ٶلىم جازاسىنا كەسۋگە قۇقىعى بولماعان (جوح. 18:31). نە بولعان كۇندە دە، ستەپاننىڭ ٶلىمى ٵدىل جازادان گورى، وشىككەن توبىردىڭ كىسى ٶلتىرۋ قىلمىسىنا كوبىرەك ۇقسايدى.
