21-تاراۋ
«مەنىڭ موينىمدا ەشكىمنىڭ قانى جوق»
پاۋىلدىڭ قىزمەتتەگى قۇلشىنىسى مەن اقساقالدارعا بەرگەن كەڭەسى
ەلشىلەردىڭ ىستەرى 20:1—38 نەگىزدەلگەن
1—3. ا) ەۋتىح قانداي جاعدايدا مەرت بولدى؟ ٵ) پاۋىل نە ىستەدى جانە بۇدان ول تۋرالى نە بىلەمىز؟
پاۋىل تروياداعى ٴبىر ٷيدىڭ جوعارعى بولمەسىندە باۋىرلاستارمەن باس قوسىپ وتىر. ولارمەن سوڭعى رەت كەزدەسىپ تۇرعاندىقتان، ۇزاق بايانداما ايتتى. ٴتۇننىڭ ٴبىر ۋاعى بولىپ قالدى. بولمەدە جانىپ تۇرعان بىرنەشە شامنىڭ تۇتىنىنەن اۋا تىمىرسىقتانىپ كەتتى. تەرەزەدە ەۋتىح ەسىمدى ٴبىر جاس جىگىت وتىرعان ەدى. پاۋىل ٴسوز سويلەپ تۇرعاندا، ەۋتىح ۇيىقتاپ كەتىپ، ٷشىنشى قاباتتان قۇلاپ ٴتۇستى!
2 دارىگەر بولعاندىقتان لۇقا جاس جىگىتكە ٴبىرىنشى بولىپ جۇگىرىپ بارسا كەرەك. بىراق ول تۇك ىستەي المادى: ەۋتىح «مەرت بولىپتى» (ەل. ٸس. 20:9). الايدا ٴبىر كەرەمەت ورىن الدى. پاۋىل تومەن ٴتۇسىپ، جىگىتتىڭ ۇستىنە جاتىپ، قۇشاقتادى دا، جۇرتقا: «شۋلاماڭدار، ول ٴتىرى»،— دەدى. وسىلاي پاۋىل ەۋتىحتى ومىرگە قايتاردى! (ەل. ٸس. 20:10).
3 بۇل جاعدايدان قۇدايدىڭ كيەلى رۋحىنىڭ قۇدىرەتى الاقانعا سالعانداي ايقىن كورىنەدى. ارينە، ەۋتىحتىڭ ولىمىنە پاۋىلدىڭ ەش كىناسى جوق ەدى. سوندا دا ول بۇل ماڭىزدى كەشتەن باۋىرلاستاردىڭ كوڭىلدەرى ٴتۇسىپ نەمەسە سەنىمدەرى شايقالىپ قايتقانىن قالامادى. سوندىقتان ەۋتىحتى قايتا تىرىلتۋىمەن ول قاۋىمدى جۇباتتى ٵرى قىزمەتتەرىن ۇلكەن ىنتامەن اتقارۋعا قايراتتاندىردى. ٴيا، پاۋىل وزگەلەردىڭ ٶمىرىن وتە قىمبات كورگەن. مۇنى ونىڭ: «مەنىڭ موينىمدا ەشكىمنىڭ قانى جوق»،— دەگەن سوزدەرىنەن بايقايمىز (ەل. ٸس. 20:26). قازىر پاۋىلدىڭ ۇلگىسىن قاراستىرا وتىرىپ، ٴبىز دە ٶمىردى باعالاۋدى ۇيرەنەيىك.
«ماكەدونياعا قاراي بەت الدى» (ەل. ٸس. 20:1، 2)
4. پاۋىل ەفەستە قانداي اۋىر سىناققا كەزىكتى؟
4 الدىڭعى تاراۋدان بىلگەنىمىزدەي، پاۋىل ەفەستە اۋىر سىناققا كەزىكتى. ونىڭ ۋاعىزىنان جۇرت اشۋعا بۋلىعىپ، دۇرلىككەن ەدى. بۇل تولقۋدى باستاعان ارتەميدا ٴتاڭىرىنىڭ مۇسىندەرىن جاساپ كۇن كورەتىن كۇمىس زەرگەرلەرى بولاتىن. ەلشىلەردىڭ ىستەرى 20:1 دە ايتىلعانداي، «تولقۋ باسىلعاننان كەيىن، پاۋىل شاكىرتتەردى شاقىرتتى. ولاردى جىگەرلەندىرگەن سوڭ، قوش ايتىسىپ، ماكەدونياعا قاراي بەت الدى».
5، 6. ا) پاۋىل ماكەدونيادا قانشا ۋاقىت بولدى جانە وندا نە ىستەدى؟ ٵ) پاۋىل باۋىرلاستارىنا قالاي قاراعان؟
5 ماكەدونياعا بارار جولدا پاۋىل پورتتى قالا تروياعا توقتاپ، سوندا ٴبىراز ۋاقىت بولدى. وسى جەردە ول قورىنتقا جىبەرگەن تيتپەن كەزدەسەمىن دەپ ۇمىتتەنەدى (قور. 2-ح. 2:12، 13). بىراق ٴتيتتىڭ كەلمەيتىنى بەلگىلى بولعاندا، پاۋىل ماكەدونياعا جول تارتىپ، ول جەردە ٴبىر جىلداي ٴجۇرىپ، «شاكىرتتەردى كوپتەگەن سوزدەرمەن نىعايتتى» a (ەل. ٸس. 20:2). كەيىن تيت پاۋىلعا ماكەدونيادا قوسىلدى. ول پاۋىلدىڭ ٴبىرىنشى حاتىن قورىنتتىقتار جاقسى قابىلداعانىن ايتىپ كەلدى (قور. 2-ح. 7:5—7). بۇنى ەستىگەندە پاۋىل ولارعا ەكىنشى رەت حات جازۋدى ۇيعاردى. بۇگىندە ٴبىز ونى قورىنتتىقتارعا ارنالعان ەكىنشى حات دەپ بىلەمىز.
6 كوڭىل قوياتىن جايت، لۇقانىڭ ايتۋىنشا، پاۋىلدىڭ ساپارى ەفەستەگى جانە ماكەدونياداعى باۋىرلاستاردى شىنىمەن دە «جىگەرلەندىرىپ»، «نىعايتقان». بۇل سوزدەردەن پاۋىلدىڭ باۋىرلاستارىن قانشالىقتى جاقسى كورگەنىن اڭعارامىز! ول وزگەلەردى ادام قۇرلى كورمەيتىن پارىزشىلدارعا ۇقساماعان. قايتا، باۋىرلاستارىن قۇدايعا بىرگە قىزمەت ەتەتىن ۇزەڭگىلەستەرى دەپ ساناعان (جوح. 7:47—49؛ قور. 1-ح. 3:9). ولارعا قاتاڭ كەڭەس بەرۋگە تۋرا كەلگەندە دە، ول ٶزىن ولاردان جوعارى قويماعان (قور. 2-ح. 2:4).
7. ٴماسىحشى باقىلاۋشىلار پاۋىلعا قالاي ەلىكتەسە بولادى؟
7 بۇگىندە اقساقالدار مەن اۋداندىق باقىلاۋشىلار پاۋىلدى ۇلگى تۇتادى. ولار سوگىستىڭ ٶزىن ادامنىڭ جىگەرىن جاسىتپاي بەرۋگە تىرىسادى. باقىلاۋشىلار ادامدى ايىپتاۋدى ەمەس، قايتا، جانىن ٴتۇسىنىپ، قولتىعىنان دەمەۋدى كوزدەيدى. ٴبىر تاجىريبەلى اۋداندىق باقىلاۋشى: «باۋىرلاستاردىڭ كوبىسى دۇرىس نارسەنى ىستەگىسى-اق كەلەدى، بىراق ٴتۇڭىلىپ، قورقىنىشقا بوي الدىرعاندىقتان، وزدەرىن دارمەنسىز سەزىنگەندىكتەن، ونى ىستەۋگە كۇشتەرى بولماي جاتادى»،— دەدى. وسىندايدا باقىلاۋشىلار ولارعا كۇش بەرىپ، جىگەرىن قامشىلاي الادى (ەۆر. 12:12، 13).
وعان «قارسى زىميان جوسپار قۇردى» (ەل. ٸس. 20:3، 4)
8، 9. ا) پاۋىلدىڭ سيرياعا بارامىن دەگەن جوسپارى نەگە بۇزىلدى؟ ٵ) ياھۋديلەر پاۋىلعا نە سەبەپتى وشىكسە كەرەك؟
8 پاۋىل ماكەدونيادان قورىنتقا اتتاندى b. وندا ٷش اي بولعان سوڭ، ول كەنحرەياعا بارىپ، سول جەردەن سيرياعا قاراي ٴجۇزىپ كەتكىسى كەلدى. ال سيريادان يەرۋساليمگە جول ٴجۇرىپ، مۇقتاجدىق كورگەن باۋىرلاستارعا ساداقانى جەتكىزە الار ەدى c (ەل. ٸس. 24:17؛ ريم. 15:25، 26). بىراق كۇتپەگەن جەردەن جوسپارى وزگەرىپ كەتتى. نەگە ەكەنى ەلشىلەردىڭ ىستەرى 20:3 تە تۇسىندىرىلەدى. ول جەردە «ياھۋديلەردىڭ وعان قارسى زىميان جوسپار قۇرعانى» ايتىلادى.
9 ياھۋديلەردىڭ پاۋىلعا ولەردەي وشىككەنى تاڭعالدىرمايدى، ويتكەنى ول ياھۋدي دىنىنەن باس تارتقان بولاتىن. وسىدان ٴبىراز ۋاقىت بۇرىن پاۋىل قورىنتتا ۋاعىزداعاندا، ٴماجىلىسحانا جەتەكشىسى كريسىپ ٴماسىحشى بولعان ەدى (ەل. ٸس. 18:7، 8؛ قور. 1-ح. 1:14). تاعى بىردە قورىنتتاعى ياھۋديلەر پاۋىلعا ايىپ تاعىپ، ونى احايا ايماق ٵمىرشىسى گالليونعا الىپ بارعان-تىن. بىراق گالليون ولاردىڭ ايىپتارىن نەگىزسىز ساناپ، تاراتىپ جىبەرگەندە، جاۋلارىنىڭ قانى باسىنا شاپقان بولاتىن (ەل. ٸس. 18:12—17). قورىنتتاعى ياھۋديلەر پاۋىلدىڭ جاقىن ارادا كەنحرەيادان ٴجۇزىپ كەتەتىنىن ٴبىلىپ قويسا كەرەك. سوندىقتان تاسادان تاپ بەرىپ، ونى ٶلتىرۋدى ويلاستىردى. پاۋىل ەندى نە ىستەمەك؟
10. پاۋىلدىڭ كەنحرەياعا بارماعانى دۇرىس بولدى ما؟ ٴتۇسىندىرىڭىز.
10 پاۋىل ٶز باسىنىڭ اماندىعى ٷشىن جانە باۋىرلاستار سەنىپ تاپسىرعان ساداقانى امان-ەسەن جەتكىزۋ ٷشىن كەنحرەياعا بارماي، ماكەدونيا ارقىلى ٴجۇرۋدى ٴجون كوردى. قۇرلىقپەن ساپار شەگۋدىڭ دە ٶز قيىندىقتارى بار ەدى. ەجەلگى ۋاقىتتا جولدا توناۋشىلار تاپ بەرەتىن. ٴتىپتى قوناقۇيلەردىڭ ٶزى قاۋىپسىز بولماعان. بىراق پاۋىل ٷشىن وسىلاي ساپار شەگۋ كەنحرەياعا قاراعاندا قاۋىپسىزدەۋ كورىندى. قۋانىشقا وراي، پاۋىل جالعىز ەمەس-ٴتىن. قاسىندا سەرىكتەرى بولدى. ولار: ارىستارق، گاي، سەكۋند، سوپاتەر، تىموتە، تيحيك جانە تروفيم (ەل. ٸس. 20:3، 4).
11. بۇگىندە ماسىحشىلەر قالاي قاۋىپسىزدىكتەرىن ويلايدى جانە بۇعان قاتىستى يسا قانداي ۇلگى قالدىرعان؟
11 بۇگىندە ماسىحشىلەر پاۋىل سياقتى قىزمەتتە ٶز قاۋىپسىزدىكتەرىن ويلايدى. كەيبىر جەرلەردە باۋىرلاستار جالعىز ەمەس، توپ بولىپ نەمەسە، كەم دەگەندە، ەكى ادام بولىپ ۋاعىزدايدى. ال قۋعىن-سۇرگىن كەزىندە قالاي ساق بولا الامىز؟ البەتتە، قۋعىن-سۇرگىن ٴبىزدى اينالىپ وتپەيتىنىن تۇسىنەمىز (جوح. 15:20؛ ٴتىم. 2-ح. 3:12). بىراق ادەيى باسىمىزدى قاۋىپ-قاتەرگە تىكپەيمىز. مىسالعا يسانى الايىق. بىردە يەرۋساليمدە قارسىلاستارى ونى تاسپەن اتقىلاماق بولعاندا، «ول جاسىرىنىپ، عيباداتحانادان شىعىپ كەتتى» (جوح. 8:59). ال كەيىنىرەك ياھۋديلەر ونى ٶلتىرۋدى ويلاستىرعاندا، «بۇدان بىلاي ياھۋديلەر الدىندا اشىق جۇرمەي، ٴشول دالاعا جاقىن ورنالاسقان قالاعا كەتىپ قالدى» (جوح. 11:54). يسا قۇداي ەركىنە قايشى كەلمەگەن جاعدايدىڭ بارىندە ەستىلىك تانىتىپ، ٶز قاۋىپسىزدىگىن ويلاعان. ماسىحشىلەر بۇگىندە ٴدال سولاي ارەكەت ەتەدى (مات. 10:16).
«بارىنە زور جۇبانىش بەردى» (ەل. ٸس. 20:5—12)
12، 13. ا) ەۋتىحتىڭ قايتا تىرىلگەنى قاۋىمعا قالاي اسەر ەتتى؟ ٵ) جاقىنىن جوعالتقاندار ٷشىن كيەلى كىتاپتا قانداي ٷمىت بار؟
12 پاۋىل سەرىكتەرىمەن بىرگە ماكەدونياعا جەتىپ، ولار سول جەردە ٴبولىنىپ كەتكەنگە ۇقسايدى. سوسىن ترويادا قايتادان باستارى قوسىلعان كورىنەدى d. ەلشىلەردىڭ ىستەرىنەن «تروياعا بەس كۇندە جەتتىك» دەگەن مالىمەتتى وقيمىز e (ەل. ٸس. 20:6). وسى تاراۋدىڭ باسىندا ايتىلعانداي، پاۋىل ەۋتىح دەگەن جاس جىگىتتى ٴدال وسى ترويادا تىرىلتكەن. ەۋتىح قايتا تىرىلگەندە، باۋىرلاستاردىڭ جۇرەكتەرى اتشا تۋلادى! كيەلى كىتاپتا ايتىلعانداي، بۇل «بارىنە زور جۇبانىش بەردى» (ەل. ٸس. 20:12).
13 ٴبىزدىڭ ۋاقىتىمىزدا مۇنداي كەرەمەتتەر بولمايدى، ارينە. دەسە دە جاقىنىن جوعالتقاندارعا كيەلى كىتاپتاعى قايتا ٴتىرىلۋ ٷمىتى «زور جۇبانىش بەرەدى» (جوح. 5:28، 29). ەۋتىحتى الساق، ول كەمەلسىز بولعاندىقتان، كەيىن قايتادان ٴبارىبىر كوز جۇمدى (ريم. 6:23). ال جاڭا دۇنيەدە قايتا تىرىلەتىندەردىڭ ماڭگى ٶمىر سۇرۋگە مۇمكىندىكتەرى بولادى! كوكتە يسامەن بىرگە بيلىك ەتۋ ٷشىن تىرىلەتىندەر بولسا ولمەستىككە يە بولادى (قور. 1-ح. 15:51—53). دەمەك، مايلانعاندار دا، «باسقا قويلارعا» جاتاتىندار دا، قايتا ٴتىرىلۋ ۇمىتىنەن «زور جۇبانىش» تابا الادى (جوح. 10:16).
«ەل الدىندا جانە ۇيدەن ۇيگە» (ەل. ٸس. 20:13—24)
14. پاۋىل ميلەتتە ەفەس اقساقالدارىمەن كەزدەسكەندە ولارعا نە دەدى؟
14 پاۋىل سەرىكتەرىمەن بىرگە ترويادان اسقا، ودان ميتيلەنگە، حيوسقا، ساموس پەن ميلەتكە باردى. ول يەرۋساليمگە ەلۋىنشى كۇن مەيرامىنا دەيىن جەتىپ العىسى كەلدى. سوندىقتان سول جاققا تەزىرەك جەتۋ ٷشىن ەفەسكە سوقپايتىن كەمەگە وتىردى. الايدا ول ەفەستەگى اقساقالدارمەن كەزدەسكىسى كەلىپ، ولاردى ميلەتكە شاقىرتتى (ەل. ٸس. 20:13—17). ولار كەلگەن سوڭ، پاۋىل بىلاي دەدى: «ازيا ايماعىنا اياق باسقان كۇننەن باستاپ ارالارىڭدا ٴجۇرىپ نە ىستەگەنىمدى سەندەر جاقسى بىلەسىڭدەر. ياھۋديلەر مەنى ولتىرگىسى كەلگەندىكتەن، كوپ سىناققا كەزىكتىم، كوز جاسىمدى توگىپ، مەيلىنشە كىشىپەيىل بولىپ يەمىزگە قۇل سياقتى قىزمەت ەتتىم. ەل الدىندا جانە ۇيدەن ۇيگە ٴجۇرىپ ٴتالىم بەرۋدەن ٵرى پايدالى بولاتىن نارسەنىڭ ٴبارىن ايتۋدان ەش تارتىنبادىم. ياھۋديلەر مەن گرەكتەرگە وكىنىپ، قۇدايعا بەت بۇرۋلارى جانە يەمىز يساعا سەنۋلەرى كەرەكتىگىن ايتىپ، تۇبەگەيلى كۋالىك بەردىم» (ەل. ٸس. 20:18—21).
15. ۇيدەن ۇيگە ٴجۇرىپ ۋاعىزداۋدىڭ قانداي ارتىقشىلىقتارى بار؟
15 بۇگىندە ادامدارعا ىزگى حاباردى ۋاعىزداۋدىڭ جولى كوپ. پاۋىل سياقتى ٴبىز ادام بار جەردىڭ بارىندە — ايالدامالاردا، كوشەلەر مەن بازارلاردا ۋاعىزداۋعا تىرىسامىز. الايدا ۇيدەن ۇيگە ۋاعىزداۋ ەحوبا كۋاگەرلەرىنىڭ نەگىزگى ٴتاسىلى بولىپ قالا بەرەدى. نەگە ولاي دەيمىز؟ ونىڭ ٴبىر سەبەبى — ۇيدەن ۇيگە جۇرگەننىڭ ارقاسىندا بارلىق ادامنىڭ پاتشالىق جايلى حاباردى جۇيەلى تۇردە ەستۋىنە مۇمكىندىك بەرەمىز. وسىلاي قۇدايدىڭ ەشكىمدى الالامايتىنىن كورسەتەمىز. مۇنىڭ تاعى ٴبىر سەبەبى — ٵربىر اقپەيىل ادامعا جەكە كوڭىل ٴبولىپ، قاجەتىنە قاراي رۋحاني كومەك كورسەتە الامىز. سونىمەن قاتار ۇيدەن ۇيگە ٴجۇرىپ ۋاعىزداعاندا، ٶز سەنىمىمىزدى قايراپ، تاباندىلىعىمىزدى شىڭدايمىز. شىنىمەن دە، «ەل الدىندا جانە ۇيدەن ۇيگە ٴجۇرىپ» ۋاعىزداۋ شىنايى ماسىحشىلەردى ەلدەن ەرەكشە ەتەدى.
16، 17. پاۋىل قالاي باتىلدىق تانىتتى جانە بۇگىندە ماسىحشىلەر وعان قالاي ەلىكتەيدى؟
16 پاۋىل ەفەس اقساقالدارىنا يەرۋساليمدە ٶزىن قانداي قيىندىقتار كۇتىپ تۇرعانىن بىلمەيتىنىن ايتتى. «بىراق مەن ٶز جانىمدى ويلامايمىن. قۇدايدىڭ راقىمى تۋرالى ىزگى حاباردى جاريالاۋ ارقىلى تۇبەگەيلى كۋالىك بەرىپ، يەمىز يسا تاپسىرعان قىزمەتىمدى اقىرىنا دەيىن اتقارسام جانە جارىسىمدى اياقتاسام بولعانى»، — دەدى ول (ەل. ٸس. 20:24). ارىستان جۇرەكتى پاۋىل ەش نارسەگە — ناشار دەنساۋلىعىنا، اياۋسىز قارسىلىقتارعا قاراماستان، قىزمەتىن سوڭىنا دەيىن اتقارۋعا ٴتاستۇيىن بەكىندى.
17 قازىرگى تاڭدا ماسىحشىلەر دە سان ٴتۇرلى قيىندىقتاردى باستان وتكەرۋدە. كەيبىرى ۇكىمەت تيىم سالعان جەرلەردە قۋعىن-سۇرگىن كورىپ جاتىر. وزگەلەرى اۋرۋ-سىرقاۋمەن الىسسا، تاعى بىرەۋلەرى ەموسيالىق جاعىنان قينالىپ ٴجۇر. ال جاستارىمىز مەكتەپتە قۇرداستارىنىڭ تاراپىنان قىسىم كورۋدە. بىراق ەحوبا كۋاگەرلەرى، مەيلى قانداي جاعدايعا كەزىكپەسىن، پاۋىل سياقتى قاققان قازىقتاي تۇرىپ، «تۇبەگەيلى كۋالىك بەرۋگە» بەكىنگەن.
«وزدەرىڭە دە، بۇكىل وتارعا دا مۇقيات بولىڭدار» (ەل. ٸس. 20:25—38)
18. پاۋىل ەشكىمنىڭ قانىن موينىنا جۇكتەمەس ٷشىن نە ىستەدى جانە ەفەستەگى اقساقالدار وعان قالاي ەلىكتەي الار ەدى؟
18 سونان سوڭ پاۋىل ەفەستەگى اقساقالداردى قاۋىمدى قامقورلاۋعا قاتىستى ٶز ۇلگىسىنە ەلىكتەۋگە شاقىرىپ، اشىق كەڭەس بەردى. الدىمەن، ول ٶزىن سوڭعى رەت كورىپ تۇرعاندارىن ايتىپ ٶتتى. سوسىن: «مەنىڭ موينىمدا ەشكىمنىڭ قانى جوق، ويتكەنى سەندەرگە قۇداي ەركىن تۇگەل ايتۋدان تارتىنبادىم»،— دەدى. ەفەستەگى اقساقالدار پاۋىلعا ەلىكتەپ، ەشكىمنىڭ قانىن مويىندارىنا جۇكتەمەۋ ٷشىن نە ىستەي الار ەدى؟ پاۋىل ولارعا: «وزدەرىڭە دە، بۇكىل وتارعا دا مۇقيات بولىڭدار،— دەپ ەسكەرتتى.— قۇدايدىڭ ٶز ۇلىنىڭ قانىمەن ساتىپ العان قاۋىمىن باعۋ ٷشىن كيەلى رۋح سەندەردى وتارعا باقىلاۋشى ەتىپ تاعايىندادى» (ەل. ٸس. 20:26—28). سونداي-اق پاۋىل وتارعا «زۇلىم قاسقىرلار» كىرىپ، «شاكىرتتەردى وزدەرىمەن اكەتۋ ٷشىن جالعان ىلىمدەردى تاراتاتىنداردىڭ شىعاتىنىن» ەسكەرتتى. اقساقالدار نە ىستەۋلەرى كەرەك ەدى؟ «سەرگەك بولىڭدار جانە مەنىڭ كۇن-ٴتۇن دەمەي ٷش جىل بويى ٵربىرىڭدى ۇيرەتىپ، كوز جاسىمدى كول ەتكەنىمدى ۇمىتپاڭدار»،— دەدى پاۋىل (ەل. ٸس. 20:29—31).
19. I عاسىردىڭ سوڭىندا جولدانتايۋشىلىق قالاي پايدا بولدى جانە كەيىنگى عاسىرلاردا بۇل نەگە اكەپ سوقتى؟
19 قاۋىمدا «زۇلىم قاسقىرلار» ب.ز. I عاسىرىنىڭ سوڭىندا پايدا بولدى. شامامەن ب.ز. 98-جىلى ەلشى جوحان: «قازىردىڭ وزىندە ماسىحكە قارسى شىعۋشىلار كوپتەپ پايدا بولدى. ولار ٴبىزدىڭ ارامىزدان شىقتى، بىراق بىزدىكى ەمەس ەدى. ەگەر بىزدىكى بولسا، بىزبەن بىرگە قالار ەدى»،— دەپ جازعان (جوح. 1-ح. 2:18، 19). III عاسىرعا قاراي جولدانتايۋشىلىق كەڭ تاراپ، حريستيان (ٴماسىحشى) الەمىنىڭ ٴدىني جەتەكشىلەر توبى پايدا بولدى. ال IV عاسىردا يمپەراتور كونستانتين وسى «حريستيان» ٴدىنىن رەسمي تۇردە زاڭداستىردى. جولدان تايعان ٴدىني جەتەكشىلەر پۇتقا تابىنۋشىلاردىڭ سالت-جورالارىن كيەلى كىتاپ ىلىمدەرىمەن ارالاستىرىپ، «حريستيان» ٴدىنى ەتىپ كورسەتتى. وسىلاي ولار «جالعان ىلىمدەردى» تاراتۋشىلار بولدى. سول جالعان ىلىمدەر مەن سالت-جورالاردى شىركەۋلەر كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇستانىپ كەلەدى.
20، 21. پاۋىل جانقيار ەكەنىن قالاي كورسەتتى جانە بۇگىندە اقساقالدار وعان قالاي ەلىكتەيدى؟
20 پاۋىلدىڭ ٶمىر جولى كەيىنىرەك وتارعا وكتەمدىك جاساعان جولدانتايۋشىلارعا مۇلدەم ۇقساماعان. ول قاۋىمعا سالماق تۇسىرمەس ٷشىن ٶز قولىمەن ەڭبەكتەنگەن. سونداي-اق باسقالارعا ٶز پايداسىن كوزدەپ ەمەس، سولاردىڭ قامى ٷشىن قىزمەت ەتكەن. ەلشى پاۋىل ەفەستەگى اقساقالداردى ٶز مىندەتتەرىن جانقيارلىقپەن اتقارۋعا شاقىرىپ، بىلاي دەگەن: «السىزدەرگە جاردەم بەرۋ كەرەكتىگىن جانە يەمىز يسانىڭ «العاننان گورى بەرگەن باقىتتى» دەگەن سوزدەرىن ۇمىتپاۋ قاجەت ەكەنىن سەندەرگە بارلىق جاعىنان كورسەتتىم» (ەل. ٸس. 20:35).
21 پاۋىلعا ەلىكتەپ، بۇگىنگى ٴماسىحشى اقساقالدار دا ٶز پايداسىن ويلامايدى. ولار وتارىنىڭ تەرىسىن سىلىپ، قالتاسىن قاعىپ الاتىن ٴدىني جەتەكشىلەر سياقتى ەمەس. «قۇدايدىڭ وتارىن باعۋعا» تاعايىندالعان بۇل اقساقالدار ٶز مىندەتتەرىن رياسىز اتقارادى. ماسىحشىلەر قاۋىمىندا مەنمەندىك پەن اتاققۇمارلىققا جول جوق. ال كىمدە-كىم مەنمەنسىپ، «وزىنە داڭق ىزدەيتىن» بولسا، تۇبىندە ابىرويى ايرانداي توگىلەدى (ناق. س. 11:2؛ 25:27).
«ٴبارى قاتتى جىلادى» (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 20:37).
22. ەفەستەگى اقساقالدار پاۋىلدى نە ٷشىن جاقسى كوردى؟
22 پاۋىل باۋىرلاستاردى شىن سۇيگەندىكتەن، ولار دا ونى قاتتى جاقسى كوردى. سوندىقتان قوشتاساتىن ٴسات كەلگەندە، «ٴبارى قاتتى جىلاپ، پاۋىلدى قۇشاقتاپ، ەلجىرەي ٴسۇيدى» (ەل. ٸس. 20:37، 38). پاۋىل ىسپەتتى وتاردىڭ يگىلىگى ٷشىن ۋاقىتىن دا، كۇشىن دە ايامايتىن جانقيار باۋىرلاستاردى ماسىحشىلەر جانىنداي جاقسى كورەدى. پاۋىلدىڭ كەرەمەت ۇلگىسىن قاراستىرعان سوڭ، «مەنىڭ موينىمدا ەشكىمنىڭ قانى جوق» دەگەن ٴسوزدى پاۋىل ماقتانىپ يا اسىرا سىلتەپ ايتپاعانىن كورەمىز (ەل. ٸس. 20:26).
a «پاۋىلدىڭ ماكەدونيادا جازعان حاتتارى» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.
b پاۋىل ريمدىكتەرگە ارنالعان حاتىن وسى قورىنتقا كەلگەندە جازسا كەرەك.
c «پاۋىل ساداقانى جەتكىزەدى» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.
d ەلشىلەردىڭ ىستەرى 20:5، 6 دا لۇقا «ٴبىزدى»، «جەتتىك» دەپ، ٶزىن دە وقيعاعا قوسقانىنا قاراعاندا، ول پاۋىلمەن فىلىپىدە قايتادان كەزدەسسە كەرەك. سودان ٴبىراز ۋاقىت بۇرىن پاۋىل ونى فىلىپىدە قالدىرىپ كەتكەن بولاتىن (ەل. ٸس. 16:10—17، 40).
e ولار فىلىپىدەن تروياعا بەس كۇندە جەتكەن. بۇلاي ۇزاق ٴجۇرۋىنىڭ سەبەبى — قارسى جەل سوعىپ تۇرعاندىقتان بولار. ويتكەنى مۇنىڭ الدىندا ٴدال وسىنداي ساپارلارى ەكى-اق كۇنگە سوزىلعان ەدى (ەل. ٸس. 16:11).
