26-تاراۋ
»ەشبٸر جان ولمەيدى»
پاۋىل كەمە اپاتىنا ۇشىراعاندا، وراسان زور سەنىم مەن وزگەلەرگە سۇيىسپەنشىلىك تانىتادى
ەلشىلەردىڭ ىستەرى 27:1—28:10 نەگىزدەلگەن
1، 2. پاۋىلدى قانداي ساپار كۇتىپ تۇر جانە ول نەنى ۋايىمداسا كەرەك؟
«يمپەراتورعا باراسىڭ!» فەستتىڭ وسى ٴسوزىن پاۋىل قايتا-قايتا وي ەلەگىنەن وتكىزۋدە. سەبەبى ونىڭ الداعى تاعدىرى وسى سوزدەرگە بايلانىستى ەدى. ريمگە جاسالاتىن بۇل ۇزاق ساپار ەكى جىل تۇرمەدە وتىرعان پاۋىلدىڭ ومىرىنە ٴسال دە بولسا وزگەرىس ەنگىزبەك (ەل. ٸس. 25:12). بىراق پاۋىل تەڭىزبەن ساياحاتتاۋ ٵردايىم سامال جەلمەن تىنىستاپ، اسەم كوكجيەكتى تاماشالاۋ سياقتى جاعىمدى بولا بەرمەيتىنىن جاقسى بىلەدى. وسى ساپارىندا يمپەراتوردىڭ الدىندا تۇراتىندىقتان، پاۋىلدىڭ ساناسىندا سان ٴتۇرلى سۇراقتار تۋىنداسا كەرەك.
2 تەڭىزدە پاۋىلدىڭ باسىنا تالاي رەت قاۋىپ تونگەن: ٷش رەت كەمە اپاتىنا ۇشىراعان، ٴتىپتى ٴبىر تاۋلىك بويى اشىق تەڭىزدە قالىپ قويعان (قور. 2-ح. 11:25، 26). ونىڭ ۇستىنە، بۇل ساپار پاۋىلدىڭ ازات كەزىندە جاساعان ميسسيونەرلىك ساپارلارىنا مۇلدەم ۇقسامايىن دەپ تۇر. بۇل جولى ول تۇتقىن رەتىندە وتە الىس ساپارعا، كەساريادان 3000 شاقىرىمنان استام جەردەگى ريمگە اتتانباقشى. پاۋىل ريمگە امان-ەسەن جەتەر مە ەكەن؟ جەتكەن كۇندە دە، بۇل سوڭعى ساپارى بولىپ، ومىرىمەن قوش ايتىسپاي ما؟ سەبەبى ونى شايتاننىڭ دۇنيەسىندەگى سول زامانداعى ەڭ مىقتى بيلەۋشى سوتتاماق ەدى.
3. پاۋىل نە نارسەگە بەلىن بەكەم بۋدى جانە بۇل تاراۋدا نەنى قاراستىرامىز؟
3 قالاي ويلايسىز، ٴبىز بىلەتىن پاۋىل الدا نە بولاتىنىن ويلاپ، ٷمىتىن ٶشىرىپ، ٴتۇڭىلىپ كەتە مە؟ ارينە، جوق! ول ٶزىن قيىندىقتار كۇتىپ تۇرعانىن بىلگەنمەن، ناقتى قانداي ەكەنىن بىلگەن جوق. ولاي بولسا، ول نە ٷشىن ٶزى ىقپال ەتە المايتىن جاعدايلاردى ۋايىمداپ، قۋانىشىن جوعالتۋى كەرەك ەكەن؟! (مات. 6:27، 34). پاۋىل مىنانى جاقسى تۇسىنەدى: ەحوبا ونىڭ ٵربىر ادامعا، ٴتىپتى بيلەۋشىلەرگە ىزگى حاباردى ايتقانىن قالايدى (ەل. ٸس. 9:15). سوندىقتان ول وسى تاپسىرماسىن قايتكەندە دە ورىنداۋعا بەلىن بەكەم بۋعان. بىزدە دە وسىنداي ىقىلاس بار ما؟ كەلىڭىز، پاۋىلمەن بىرگە وسى تاريحي ساپارعا اتتانىپ، ونىڭ ۇلگىسىنەن قۇندى ساباقتار ٴتۇيىپ الايىق.
«بىزگە قارسى جەل سوقتى» (ەل. ٸس. 27:1—7ا)
4. پاۋىل قانداي كەمەمەن ساپارعا شىقتى جانە وعان كىمدەر ەرىپ ٴجۇردى؟
4 پاۋىل مەن تاعى بىرنەشە تۇتقىن ريم ٴجۇزباسى ٴيۋليدىڭ قاراماعىنا تاپسىرىلدى. يۋلي كەسارياعا كەلىپ توقتاعان ٴبىر ساۋدا كەمەسىنە وتىرۋدى ۇيعاردى. بۇل كەمە كىشى ازيانىڭ باتىس جاعالاۋىندا ورنالاسقان ادراميتي پورتىنان كەلگەن بولاتىن. ادراميتي پورتى ليسبوس ارالىندا ورنالاسقان ميتەلەن قالاسىنا قاراما-قارسى جاتتى. كەمە سولتۇستىككە، سوسىن باتىسقا قاراي باعىت العان ەدى. ول جول-جونەكەي توقتاپ، جۇكتەردى ٴتۇسىرىپ، ارتاتىن. مۇنداي كەمەلەر جولاۋشىلاردى، اسىرەسە تۇتقىنداردى تاسىمالداۋعا ارنالماعان ەدى. ( «تەڭىز ساياحاتى مەن ساۋدا جولدارى» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.). باقىتقا وراي، پاۋىل قىلمىسكەرلەردىڭ اراسىندا جالعىز ٴماسىحشى ەمەس. ونىڭ قاسىندا، كەم دەگەندە، ەكى باۋىرلاسى — ارىستارق پەن وسى وقيعالاردى جازىپ جۇرگەن لۇقا — بار. بۇل ەكى ادال سەرىگى جول اقىسىن وزدەرى تولەدى مە، الدە پاۋىلدىڭ قىزمەتشىلەرى رەتىندە ەرىپ ٴجۇردى مە — ول جاعى بىزگە بەيمالىم (ەل. ٸس. 27:1، 2).
5. سيدونعا كەلگەندە، پاۋىل كىمدەرمەن كەزدەستى جانە بۇدان نە ۇيرەنسەك بولادى؟
5 كەمە سولتۇستىككە قاراي ٴبىر كۇننىڭ ىشىندە 110 شاقىرىمداي ٴجۇزىپ، سيريا جاعالاۋىنداعى سيدونعا ايالدادى. پاۋىل ريم ازاماتى بولعاندىقتان جانە ايىبى دالەلدەنبەگەندىكتەن بولار، يۋلي وعان قىلمىسكەر رەتىندە قارامادى (ەل. ٸس. 22:27، 28؛ 26:31، 32). يۋلي پاۋىلعا جاعالاۋعا بارىپ، باۋىرلاستارىمەن كەزدەسۋگە رۇقسات ەتتى. باۋىرلاستار ۇزاق ۋاقىت تۇرمەدە وتىرعان پاۋىلعا كومەكتەسە العاندارىنا سونداي قۋانعان شىعار! ٴسىز دە باۋىرلاستارعا وسىلاي مەيماندوستىق تانىتۋدىڭ ورايىن ىزدەيسىز بە؟ بۇدان ٶزىڭىزدىڭ دە جانىڭىز سەرگىپ قالادى (ەل. ٸس. 27:3).
6—8. پاۋىلدىڭ ساپارى سيدوننان كنيدكە قالاي جالعاستى جانە پاۋىل قانداي مۇمكىندىكتى جىبەرمەسە كەرەك؟
6 كەمە سيدوننان شىعىپ، ارمەن قاراي تەڭىز جاعالاۋىنىڭ بويىمەن جۇزە وتىرىپ، كيليكيانىڭ قاسىنان ٶتتى. پاۋىلدىڭ تۋعان قالاسى تارس وسى جەرگە جاقىن ەدى. لۇقا تاعى قاي جەرلەرگە ايالداعانىن ايتپايدى، بىراق ول «بىزگە قارسى جەل سوعىپ تۇردى» دەپ ٴبىر قاۋىپتى جاعدايدى ايتىپ وتەدى (ەل. ٸس. 27:4، 5). اۋا رايى قولايسىز بولسا دا، پاۋىل كەز كەلگەن مۇمكىندىكتى جىبەرمەي ۋاعىزداعانىنا سەنىمدىمىز. ول جانىنداعى تۇتقىندارعا جانە كەمەدەگى باسقا دا ادامدارعا، سونىڭ ىشىندە تەڭىزشىلەر مەن ساربازدارعا، سونداي-اق توقتاعان كەمەجايلارىنداعى ادامدارعا ۋاعىزداعانى انىق. ٴبىز دە بۇگىندە ۋاعىزداۋدىڭ ٴساتىن قالت جىبەرمەيمىز بە؟
7 اراعا ٴبىراز ۋاقىت سالىپ، كەمە كىشى ازيانىڭ وڭتۇستىك جاعالاۋىنداعى ميرا پورتىنا كەلىپ جەتتى. وسى جەردە پاۋىل وزگەلەرمەن بىرگە دىتتەگەن جەرى ريمگە باراتىن باسقا ٴبىر كەمەگە وتىرماق ەدى (ەل. ٸس. 27:6). ول زاماندا مىسىر ٴريمدى استىقپەن قامتاماسىز ەتەتىن. ميرا پورتىنا استىق كەمەلەرى كەلىپ توقتايتىن. يۋلي وسىنداي ٴبىر كەمە تاۋىپ، ساربازدار مەن تۇتقىنداردى سوعان مىنگىزدى. بۇل كەمە الدىڭعىسىنا قاراعاندا الدەقايدا ۇلكەن بولسا كەرەك. ويتكەنى كەمەگە بيدايمەن قاتار 276 ادام — تەڭىزشىلەر، ساربازدار، تۇتقىندار مەن ريمگە بارا جاتقان باسقا دا جولاۋشىلار سيىپ كەتتى. وسىلايشا پاۋىلدىڭ ۋاعىزدايتىن اۋماعى ۇلعايا ٴتۇستى. ول بۇل كەزدە دە ادامدارعا ۋاعىزداپ قالعانى حاق.
8 كەلەسى ايالداما كىشى ازيانىڭ وڭتۇستىك-باتىسىندا ورنالاسقان كنيد ەدى. جەل قولايلى باعىتتان سوققاندا، بۇل جەرگە كەمە ٴبىر-اق كۇننىڭ ىشىندە جەتەتىن. بىراق لۇقا «باياۋ جۇزە وتىرىپ، كوپ كۇننەن كەيىن كنيدكە ارەڭ جەتكەنىن» جازعان (ەل. ٸس. 27:7ا). اۋا رايى جۇزۋگە قولايسىز بولىپ كەتتى. ( «جەرورتا تەڭىزىندەگى قارسى سوققان جەلدەر» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.). كەمە قاتتى سوققان جەلگە قارسى ٴجۇزىپ، تولقىندار سوققىلاي باستادى. وسى كەزدە كەمەدەگى ادامداردىڭ قانداي كۇي كەشكەنىن ەلەستەتىپ كورىڭىزشى!
«داۋىل كەمەنى ٵرلى-بەرلى تىنباي لاقتىردى» (ەل. ٸس. 27:7ا—26)
9، 10. كريتكە جاقىنداعاندا قانداي قيىندىقتار تۋىندادى؟
9 كەمە كاپيتانى كنيدتان باتىسقا قاراي جۇزە بەرۋدى شەشتى. بىراق سول جەردە بولعان لۇقا «جەل قارسى سوققانىن» جازعان (ەل. ٸس. 27:7ا). كەمە قۇرلىقتان الىستاي بەرگەندە، سولتۇستىك-باتىستان قاتتى جەل سوعىپ، كەمەنى زور جىلدامدىقپەن وڭتۇستىككە الىپ كەتتى. الدىندا كەمەلەرىن قارسى سوققان جەلدەن كيپر ارالى قورعاعان بولسا، بۇل جولى كريت ارالى قورعادى. كەمە كريتتىڭ شىعىس جاعىنداعى سالمون مۇيىسىنەن وتكەندە، جاعداي ٴبىرشاما جاقساردى. ويتكەنى كەمە ارالدىڭ وڭتۇستىك جاعىمەن، ياعني ىق جاعىمەن جۇزگەندىكتەن، جەل قاتتى سوقپادى. وسى كەزدە كەمەدەگىلەر جەڭىلدىك سەزىنىپ، ٴبارى ارتتا قالدى دەپ ويلاعان شىعار. بىراق الدا قىس جاقىنداپ كەلە جاتقان ەدى، كەمە بولسا ٵلى دە تەڭىزدە. بۇل تەڭىزشىلەر ٷشىن شىنىمەن دە ۋايىمداۋعا سەبەپ ەدى.
10 لۇقا: «[كريتتىڭ] جاعالاۋىمەن جۇزە وتىرىپ، زورعا دەگەندە... جايلى كەمەجاي دەگەن جەرگە كەلدىك»،— دەپ وتە ٴدال سيپاتتاعان. ارالدى پانالاي جۇزسە دە، كەمەنى يگەرۋ وڭاي بولمادى. اقىر سوڭىندا ولار زاكىر تاستاۋعا بولاتىن ٴبىر شىعاناققا تاپ بولدى. بۇل شىعاناق جاعالاۋدىڭ سولتۇستىككە بۇرىلار جەرىندە ورنالاسقان دەسەدى. ولار بۇل جەردە قانشا ۋاقىت تۇردى؟ لۇقانىڭ ايتۋىنشا، «ٴبىرتالاي ۋاقىت». بىراق ولار ۋاقىتتان ۇتىلماسا، ۇتقان جوق. سەبەبى قىركۇيەك-قازان ايلارىندا تەڭىزدە ٴجۇزۋ ودان سايىن قاۋىپتى (ەل. ٸس. 27:8، 9).
11. پاۋىل كەمەدەگىلەرگە قانداي كەڭەس بەردى، بىراق ولار نە ىستەۋدى شەشتى؟
11 پاۋىل جەرورتا تەڭىزىندە تالاي ساياحاتتاعاندىقتان، كەيبىر جولاۋشىلار ودان اقىل سۇراسا كەرەك. ول كەمەنى تۇرعان جەرىنەن قوزعالتپاۋعا كەڭەس بەردى. ايتپەسە «كەمە زور شىعىنعا ۇشىراپ»، ٴتىپتى ومىرلەرىنەن ايىرىلىپ قالۋلارى مۇمكىن. الايدا كەمەنىڭ جۇرگىزۋشىسى مەن يەسى ٵرى قاراي جۇزە بەرۋدى ٴجون كوردى. ولار تەزىرەك قاۋىپسىز جەرگە جەتىپ الۋدى كوزدەسە كەرەك. ولار ٴيۋليدى دە كوندىردى، كوپشىلىك تە وسى جاعالاۋدان ارىرەك ورنالاسقان فەنيكس پورتىنا جەتىپ كورۋدى ۇسىندى. ول جەردە ۇلكەن ٵرى قىستاۋعا ارنالعان ىڭعايلى ايلاق بولعان كورىنەدى. سودان وڭتۇستىكتەن سوققان سامال جەلگە الدانىپ، كەمە جولعا شىقتى (ەل. ٸس. 27:10—13).
12. كريتتەن شىققان سوڭ، كەمە قانداي قيىن جاعدايعا تاپ بولدى جانە اپاتقا ۇشىراماۋ ٷشىن تەڭىزشىلەر نە ىستەدى؟
12 بىراق قيىندىقتىڭ كوكەسى الدا ەدى. ٴبىر كەزدە سولتۇستىك-شىعىستان «داۋىل كوتەرىلدى». سوندا ولار «جايلى كەمەجايدان» 65 شاقىرىمداي جەردەگى «كاۋدا دەگەن كىشكەنتاي ارالدىڭ ىق جاعىن» ٴبىراز ۋاقىت پانالاي ٴجۇزدى. بىراق كەمەگە ٵلى دە قاۋىپ ٴتونىپ تۇردى. ويتكەنى جەل ونى وڭتۇستىككە قاراي ايداپ، افريكانىڭ جاعالاۋىنداعى سيرتتەگى قايراڭعا ايداپ، قيراتىپ جىبەرۋى مۇمكىن ەدى. ونى بولدىرماۋ ٷشىن، تەڭىزشىلەر كەمەنىڭ ارتىنداعى قايىقتى كەمەگە كوتەرىپ شىعاردى. قايىققا سۋ تولىپ قالعاندىقتان بولار، ونى ارەڭ كوتەردى. سوسىن تەڭىزشىلەر كەمەنىڭ تاقتايلارى قيراپ قالماسىن دەپ، سىرتىنان ارقاندارمەن جانە شىنجىرلارمەن بايلاپ قويدى. ولار ارقانداردى بوساتىپ، باستى جەلكەندى ٴتۇسىردى دە، كەمەنى جەلگە قارسى باعىتتا ۇستاۋعا تىرىستى. قانداي قورقىنىشتى جاعداي! ولار قانشا امال جاساسا دا، «داۋىل كەمەنى ٵرلى-بەرلى تىنباي لاقتىرا بەردى». كەمە باتىپ كەتپەس ٷشىن، ٷشىنشى كۇنى ولار جابدىقتارىن سۋعا لاقتىردى (ەل. ٸس. 27:14—19).
13. داۋىلدىڭ وتىندە قالعان كەمەدەگىلەر قانداي كۇي كەشتى؟
13 كەمەدەگىلەر شوشىپ، جۇرەكتەرى اۋىزدارىنا تىعىلسا كەرەك. بىراق پاۋىل مەن ونىڭ سەرىكتەرى سابىرلى قالپىندا. ىلگەرىدە يەسى پاۋىلعا ريمدە كۋالىك بەرەسىڭ دەپ ۋادە ەتكەن ەدى (ەل. ٸس. 19:21؛ 23:11). ال كەيىنىرەك وعان ٴبىر پەرىشتە كورىنىپ، وسى ۋادەنى شەگەلەي ٴتۇستى. ايتكەنمەن كۇندىز-ٴتۇنى ەكى اپتا بويى داۋىل ەش باسىلمادى. تولاسسىز جاڭبىر جاۋىپ، اسپاندى قارا بۇلت قاپتاعاندىقتان، كۇن دە، جۇلدىزدار دا كورىنبەدى. كەمە جۇرگىزۋشىسى ونىڭ قاي باعىتتا، قاي جەردە كەلە جاتقانىن اڭعارا المادى. تاماقتى ويلاۋعا ەشكىمنىڭ دە مۇرشاسى جوق. قاتتى قورقىپ، قۇيعان جاڭبىر مەن سۋىقتان قالتىراپ تۇرعان ٵرى تەڭسەلگەن كەمەدەن جۇرەگى اينىپ تۇرعان ادامعا اس باتۋشى ما ەدى؟!
14، 15. ا) پاۋىل كەمەدەگىلەرگە الدىندا ەسكەرتكەنىن نە ٷشىن ايتتى؟ ٵ) پاۋىلدىڭ ٷمىت جايلى حابارمەن بولىسكەنىنەن نە ۇيرەنە الامىز؟
14 پاۋىل ورنىنان تۇرىپ، الدىندا ولارعا ەسكەرتكەنىن ايتتى. بىراق «وسىلاي بولارىن ايتىپ ەدىم عوي» دەپ، ولاردىڭ كوڭىلىن تۇسىرگەن جوق. جاي عانا بولعان جاعدايلار ونىڭ ايتقانى ورىندالعانىن دالەلدەدى. سوسىن ولارعا: «مويىماڭدار، سەبەبى ەشبىر جان ولمەيدى، تەك كەمە عانا قۇريدى»،— دەدى (ەل. ٸس. 27:21، 22). ونىڭ بۇل سوزدەرى كەمەدەگىلەردىڭ جۇدەگەن كوڭىلدەرىنە شۋاق قۇيسا كەرەك! ەحوبا وزگەلەرمەن ٴبولىسسىن دەپ، ٷمىت حابارىن بەرگەنى ٷشىن پاۋىلدىڭ ٶزى دە ٴماز بوپ قالعان بولار. راسىندا دا، ەحوبا ٵربىر ادامنىڭ قامىن ويلايدى، ٵربىر ادامنىڭ ٶمىرى ول ٷشىن قىمبات. وسىنى ەستەن شىعارمايىق. ەلشى پەتىر: «ەحوبا... بىردە-ٴبىر ادامنىڭ جويىلماي، ٴبارىنىڭ وكىنگەنىن قالايدى»،— دەپ جازعان (پەت. 2-ح. 3:9). سوندىقتان ەحوبا سيلاعان ٷمىتتى مەيلىنشە كوپ ادامعا ايتۋعا اسىق بولعايمىز! ويتكەنى ادامداردىڭ ٶمىرى قىل ۇستىندە.
15 پاۋىل كەمەدەگىلەردىڭ كوبىسىنە «قۇداي ۋادە ەتكەن ٷمىت» جايلى ايتقانى ٴسوزسىز (ەل. ٸس. 26:6؛ قول. 1:5). ال ەندى كەمە قيراۋعا شاق قالعان شاقتا، پاۋىل ۇمىتتەنۋگە نەگىز بار ەكەنىن كورسەتىپ، ولارعا بىلاي دەدى: «قۇدايىمنىڭ پەرىشتەسى وسى ٴتۇنى جانىمدا پايدا بولىپ: — قورىقپا، پاۋىل. سەن يمپەراتوردىڭ الدىندا تۇرۋىڭ قاجەت. قۇداي جانىڭداعىلاردىڭ دا ٶمىرىن ساقتاپ قالادى،— دەدى». سودان سوڭ كەمەدەگىلەرگە: «مويىماڭدار، ويتكەنى مەن قۇداي قالاي ايتسا، ٴدال سولاي بولاتىنىنا سەنەمىن. الايدا ٴبىر ارالدىڭ ماڭىندا كەمەمىز اپاتقا ۇشىرايدى»،— دەدى (ەل. ٸس. 27:23—26).
«بارلىعى دا جاعاعا امان-ەسەن جەتتى» (ەل. ٸس. 27:27—44)
«قۇدايعا ريزاشىلىق ٴبىلدىردى» (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 27:35).
16، 17. ا) پاۋىل قاي كەزدە دۇعا ەتتى جانە ونىڭ اسەرى قانداي بولدى؟ ٵ) قالاي پاۋىلدىڭ ايتقانى كەلدى؟
16 ەكى قورقىنىشتى اپتانىڭ ىشىندە جەل كەمەنى 870 تەي شاقىرىمعا ايداپ اكەتكەن ەدى. ٴبىر كەزدە تەڭىزشىلەر تولقىنداردىڭ جاعاعا سوققىلاپ جاتقانىن ەستىدى. تولقىندار كەمەنى الىپ كەتپەس ٷشىن، ولار زاكىرلەردى سۋعا تاستاپ، كەمەنىڭ تۇمسىعىن قۇرلىققا قاراي بۇرىپ قويدى. مۇمكىن بولسا، ولار قايراڭعا توقتاماقشى ەدى. سول كەزدە تەڭىزشىلەر قاشىپ كەتپەكشى بولدى، بىراق ساربازدار جول بەرمەدى. پاۋىل ٴجۇزباسى مەن ساربازدارعا: «مىنا كىسىلەر كەمەدەن قاشىپ كەتسە، سەندەر قۇتقارىلا المايسىڭدار»،— دەدى. پاۋىل كەمەدەگىلەردى امان قالاتىنىنا تاعى دا سەندىرىپ، تاماقتانىپ الۋعا شاقىردى. ٴسۇيتىپ، «بارلىعىنىڭ الدىندا قۇدايعا ريزاشىلىق ٴبىلدىردى» (ەل. ٸس. 27:31، 35). ول دۇعاسىندا قۇدايعا العىس ايتۋىمەن لۇقاعا، ارىستارق پەن بۇگىنگى ماسىحشىلەرگە جاقسى ۇلگى قالدىردى. ٴسىزدىڭ دە كوپشىلىك الدىندا ايتقان دۇعاڭىز وزگەلەردى نىعايتىپ، جۇباتا ما؟
17 پاۋىل دۇعا ەتكەننەن كەيىن، «ٴبارى دە باتىلدانىپ، اس-سۋدان الا باستادى» (ەل. ٸس. 27:36). سونان سوڭ كەمە تايازداۋ جەرگە ٴجۇزىپ بارا الۋ ٷشىن ىشىندەگى بيدايدى سۋعا لاقتىردى. تاڭ اتقاندا، كەمەشىلەر زاكىرلەردى كەسىپ، كەمەنى باعىتتايتىن ەسكەكتەردىڭ ارقاندارىن بوساتتى دا، كەمەنى وڭاي بۇرا الۋ ٷشىن الدىڭعى كىشكەنتاي جەلكەندى كوتەردى. ال كەمەنىڭ تۇمسىعى قۇمعا كىرىپ كەتتى. سوندا ارتقى جاعىن تولقىندار سوعىپ، قيراتا باستادى. كەيبىر ساربازدار تۇتقىندار قاشىپ كەتپەسىن دەپ، ولاردى ولتىرگىسى كەلدى. بىراق يۋلي ولارعا تيىم سالدى. ول بارىنە جۇزە الاتىندارى ٴجۇزىپ، ال قالعاندارى قانداي دا ٴبىر زاتقا جارماسىپ، جاعاعا جەتىپ الۋدى بۇيىردى. وسىلايشا پاۋىلدىڭ ايتقانى كەلىپ، 276 ادامنىڭ ٴبارى قۇتقارىلدى. ٴيا، ولاردىڭ «بارلىعى دا جاعاعا امان-ەسەن جەتتى». ولار قاي جەرگە تاپ بولدى؟ (ەل. ٸس. 27:44).
«زور ادامگەرشىلىك تانىتتى» (ەل. ٸس. 28:1—10)
18—20. مالتا تۇرعىندارى قالاي «زور ادامگەرشىلىك تانىتتى» جانە قۇداي پاۋىل ارقىلى قانداي كەرەمەت جاسادى؟
18 ولار كەلگەن جەر سيسيليانىڭ وڭتۇستىك جاعىنداعى مالتا ارالى ەكەن. ( «قاي مالتا؟» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.). وزگە تىلدە سويلەيتىن ارال تۇرعىندارى ولارعا «زور ادامگەرشىلىك تانىتتى» (ەل. ٸس. 28:2). ولار ۇستەرى مالمانداي سۋ بولىپ، قالتىراپ-دىرىلدەپ تۇرعان وسى بەيتانىس ادامدارعا وت جاعىپ بەردى. كۇن سۋىپ، جاڭبىر جاۋىپ تۇرسا دا، ولار وتقا جىلىنىپ الدى. سول كەزدە ٴبىر عاجايىپ كەرەمەت بولدى.
19 پاۋىل كومەكتەسكىسى كەلىپ، ٴبىر قۇشاق اعاش اكەلدى دە، وتقا سالدى. سول كەزدە وتىننىڭ اراسىنان ۋلى جىلان اتىپ شىعىپ، پاۋىلدىڭ قولىنا جابىسىپ، شاعىپ الدى. سوندا مالتا تۇرعىندارى ونى قۇداي جازالاپ جاتىر دەپ ويلادى a.
20 پاۋىلدى ۋلى جىلان شاعىپ العانىن كورگەن جەرگىلىكتى تۇرعىندار ونىڭ دەنەسى «ٸسىپ كەتەدى» دەپ ويلادى. ٴبىر ەڭبەكتە ايتىلعانداي، ٴتۇپنۇسقادا بۇل جەردە «مەديسينالىق تەرمين» قولدانىلعان. لۇقا دارىگەر بولعاندىقتان، وسىنداي مەديسينالىق ٴسوزدى قولدانعانىنا تاڭعالمايمىز (ەل. ٸس. 28:6؛ قول. 4:14). نە كەرەك، پاۋىل قولىنداعى جىلاندى قاعىپ جىبەردى. وعان ەش زاقىم كەلگەن جوق.
21. ا) لۇقا وقيعالاردى دالدىكپەن بايانداعانىنا تاعى قانداي دالەلدەر بار؟ ٵ) پاۋىل قانداي كەرەمەتتەر جاسادى جانە بۇل مالتا تۇرعىندارىنا قالاي اسەر ەتتى؟
21 سول ماڭدا مەنشىكتى جەرلەرى بار پۋبلي دەگەن باي كىسى تۇراتىن. ول مالتاداعى ريم اسكەرىنىڭ باسشىسى بولسا كەرەك. لۇقا ونى «ارال بيلەۋشىسى» دەپ سيپاتتاعان. ەكى مالتا قولجازباسىندا ٴدال وسىنداي لاۋازىم كەزدەسەدى. پۋبلي پاۋىل مەن ونىڭ قاسىنداعىلاردى ٷش كۇن بويى قوناق ەتتى. سول كەزدەرى ٴپۋبليدىڭ اكەسى قاتتى ناۋقاستانىپ جاتقان ەدى. دالدىكتى جاقسى كورەتىن لۇقا «ىستىعى كوتەرىلىپ، ٸشى ٶتىپ، توسەك تارتىپ جاتىر» دەپ، ونىڭ اۋرۋىن ناقتى سيپاتتاعان. پاۋىل وعان بارىپ، دۇعا ەتتى دە، ۇستىنە قولىن قويىپ، ساۋىقتىرىپ جىبەردى. بۇعان قايران قالعان جەرگىلىكتى تۇرعىندار پاۋىلعا باسقا دا ناۋقاستاردى اكەلە باستادى. سونداي-اق ولار پاۋىل مەن سەرىكتەرىنە كوپ سي ۇسىنىپ، قاجەتتەرىمەن قامتاماسىز ەتتى (ەل. ٸس. 28:7—10).
22. ا) ريمگە جاسالعان ساپاردى لۇقانىڭ قالاي سۋرەتتەگەنى جايلى ٴبىر پروفەسسور نە دەيدى؟ ٵ) كەلەسى تاراۋدان نە بىلەمىز؟
22 ٴبىز وسى تاراۋدا قاراستىرعان پاۋىلدىڭ ساپارى جايلى وقيعالار ەش بوياماسىز، تۋرا ٵرى دالدىكپەن جازىلعان دەي الامىز. ٴبىر پروفەسسور بىلاي دەيدى: «لۇقانىڭ جازعاندارى — كيەلى كىتاپتا ەڭ كوركەم تىلمەن سۋرەتتەلگەن وقيعالاردىڭ ٴبىرى. ونىڭ I عاسىرداعى تەڭىز ساياحاتى مەن جەرورتا تەڭىزىندەگى اۋا رايى جايلى سيپاتتاعاندارى تۇپ-تۋرا... پاۋىلمەن ساپارعا شىققان لۇقا بولعان وقيعالاردى كۇندەلىككە جازىپ جۇرگەن بولۋ كەرەك». ەگەر بۇل سولاي بولسا، وندا لۇقا ٵرى قاراي جالعاسىن تاپقان ساپارلارى تۋرالى دا كوپ نارسە جازعان. پاۋىلدار ريمگە جەتكەندە نە بولدى ەكەن؟ ونى كەلەسى تاراۋدان بىلەيىك.
a مالتا تۇرعىندارى ونىڭ ۋلى جىلان ەكەنىن ٴبىلىپ تۇرعانىنا قاراعاندا، ول زاماندا ارالدا مۇنداي جىلاندار كوپ بولعانعا ۇقسايدى. بۇگىنگى كۇندە مالتادا بۇنداي ۋلى جىلاندار كەزدەسپەيدى. مۇنىڭ سەبەبى — عاسىرلار وتە ولاردىڭ مەكەندەۋ ورتاسى وزگەرگەن بولار، يا بولماسا ارالدا حالىق كوبەيىپ كەتكەندىكتەن، ۋلى جىلاندار جويىلىپ كەتكەن شىعار.
