ەكىنشى تاراۋ
كيەلى كىتاپ — قۇدايدىڭ بەرگەن سيى
1، 2. كيەلى كىتاپتى نەگە باعا جەتپەس سي دەيمىز؟
دوسىڭىز سىزگە كۇتپەگەن جەردەن ٴبىر سيلىق بەردى دەلىك. ٴسىز سيلىقتى اشىپ كورگەنشە اسىعاسىز. دوسىڭىزدىڭ وسىلاي كوڭىل بولگەنىنە ٴماز بولىپ، وعان العىس ايتاسىز.
2 قۇداي دا بىزگە سيلىق جاسادى. بۇل — كيەلى كىتاپ. وندا باسقا ەشقانداي كىتاپتا كەزدەسپەيتىن مالىمەت بار. مىسالى، كيەلى كىتاپتا قۇدايدىڭ اسپان مەن جەردى، العاشقى ەركەك پەن ايەلدى جاراتقانى تۋرالى جازىلعان. وندا ومىردەگى قيىندىقتاردى شەشۋگە كومەكتەسەتىن كەڭەستەر دە بار. سونداي-اق بۇل كىتاپتان قۇدايدىڭ بولاشاقتا دۇنيەنى جاقسارتاتىنىن بىلەمىز. شىنىندا دا، كيەلى كىتاپ — باعا جەتپەس سي!
3. كيەلى كىتاپتى وقۋ بارىسىندا نەنى تۇسىنەمىز؟
3 كيەلى كىتاپتى وقۋ بارىسىندا قۇدايدىڭ سىزبەن دوس بولعىسى كەلەتىنىن تۇسىنەسىز. قۇداي جايلى بىلە بەرسەڭىز، ونىمەن دوستىعىڭىز دا نىعايا تۇسەدى.
4. نەگە كيەلى كىتاپقا تەڭ كەلەر كىتاپ جوق؟
4 كيەلى كىتاپ 3200 دەن استام تىلگە اۋدارىلىپ، ميللياردتاعان دانامەن باسىپ شىعارىلعان. جەر شارى بويىنشا ادامداردىڭ 90 پايىزدان استامى ونى انا تىلىندە وقي الادى. اپتا سايىن ميلليوننان اسا ادام كيەلى كىتاپقا يە بولادى. ٴيا، دۇنيەدە كيەلى كىتاپقا تەڭ كەلەر كىتاپ جوق!
5. كيەلى كىتاپ نەگە قۇدايدىڭ ٴسوزى بولىپ تابىلادى؟
5 كيەلى كىتاپ «قۇداي رۋحىنىڭ جەتەلەۋىمەن» جازىلعان (تىموتەگە 2-حات 3:16 وقىڭىز؛ پەتىردىڭ 2-حاتى 1:21). مۇنى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ مىسال ٷشىن، مەكەمە باستىعى حاتشىسىنا حات جازدىردى دەلىك. سوندا بۇل حاتتىڭ اۆتورى كىم بولعانى؟ حاتشى ما، الدە باستىق پا؟ ارينە، باستىق. تاپ سولاي، قۇداي كيەلى كىتاپتى ادامدارعا جازدىرسا دا، ونىڭ اۆتورى ٶزى بولىپ تابىلادى. سەبەبى الگى ادامدار قاعاز بەتىنە قۇدايدىڭ ويىن تۇسىرگەن. راسىندا دا، كيەلى كىتاپ — قۇدايدىڭ ٴسوزى (سالونيكالىقتارعا 1-حات 2:13؛ 2-تۇسىندىرمەنى قاراڭىز).
«كيەلى جازبالار. جاڭا دۇنيە اۋدارماسى» كوپ تىلدە قولجەتىمدى
كيەلى كىتاپتىڭ تۋرالىعى
6، 7. كيەلى كىتاپتىڭ بولىكتەرى نەگە ٶزارا ۇيلەسىمدى؟
6 كيەلى كىتاپ 1600 جىلدان اسا ۋاقىت بويى جازىلعان. ونى جازعان ادامدار ٴتۇرلى ۋاقىتتا ٶمىر سۇرگەن. ولاردىڭ كەيبىرى ٴبىلىمدى بولسا، باسقالارى قاراپايىم بولعان. مىسالى، ٴبىرى دارىگەر، بي، پاتشا، پايعامبار بولسا، ٴبىرى ەگىنشى، بالىقشى نە قويشى بولعان. كيەلى كىتاپتى ٵرتۇرلى ادامدار جازسا دا، ونداعى ويلار ٶزارا ۇيلەسىمدى. ٴبىر كىتابىندا ٴبىر وي، ال ەكىنشىسىندە باسقا وي ايتىلمايدى، كەرىسىنشە، باسىنان اياعىنا دەيىن ٴبىر تاقىرىپ ٶربيدى *.
7 كيەلى كىتاپتىڭ العاشقى تاراۋلارىندا دۇنيەدەگى قيىندىقتارعا نە سەبەپ بولعانى تۇسىندىرىلەدى. ال سوڭعى تاراۋلارىندا قۇدايدىڭ وسى قيىندىقتاردى شەشىپ، جەر بەتىن جۇماققا اينالدىراتىنى ايتىلادى. ونى وقۋ بارىسىندا مىڭداعان جىلدى قامتيتىن ادامزات تاريحىمەن تانىساسىز جانە قۇداي ٶز نيەتىن قاشاندا جۇزەگە اسىراتىنىنا كوز جەتكىزەسىز.
8. كيەلى كىتاپتىڭ عىلىمي تۇرعىدان تۋرا ەكەندىگىنە مىسال كەلتىرىڭىز.
8 كيەلى كىتاپ — عىلىمي ەڭبەك ەمەس، دەسە دە وندا عىلىمي تۇرعىدان تۋرا مالىمەتتەر بار. مىسالى، مۇسانىڭ 3-جازباسىندا جۇقپالى اۋرۋدىڭ تاراپ كەتۋىنەن ساقتايتىن نۇسقاۋلار تۋرالى وقيمىز. بۇل نۇسقاۋلار بۇرىنعى زاماندا، اۋرۋدىڭ باكتەريا مەن ۆيرۋس ارقىلى تارايتىنى ادامدارعا ٵلى بەيمالىم كەزدە بەرىلگەن. سونداي-اق كيەلى كىتاپتا جەردىڭ ەشتەڭەسىز ٸلىنىپ تۇرعانى جازىلىپ كەتكەن (ٵيۇپ 26:7). بۇعان قوسا، ادامداردىڭ كوبىسى جەردى جازىق دەپ جۇرگەندە، وندا ونىڭ شار ٴتارىزدى ەكەنى ايتىلعان (يشايا 40:22). قۇدايدان كەلگەن كىتاپتىڭ وسىنداي بولعانى ەش تاڭعالدىرمايدى!
9. كيەلى كىتاپتى جازعان كىسىلەردىڭ شىنشىلدىعى نەنى كورسەتەدى؟
9 كيەلى كىتاپتا تاريحي تۇرعىدان دا تۋرا مالىمەتتەر كەلتىرىلەدى. مۇنداي تۋرالىقتى تاريحي ەڭبەكتەردىڭ كوبىسىنەن كەزدەستىرە بەرمەيسىڭ، ويتكەنى اۆتورلارى شىنشىل بولماعان. مىسالى، ولار ٶز ەلدەرىنىڭ شايقاستا جەڭىلىپ قالعانىن جاسىرىپ جازباي كەتكەن. ال كيەلى كىتاپتى جازعان كىسىلەر يسرايل حالقىنىڭ جەڭىلگەن كەزدەرىن اشىق ايتقان. بۇل كىسىلەر ٶز كەمشىلىكتەرىن دە جاسىرماعان. مىسالى، مۇسانىڭ 4-جازباسىندا مۇسا پايعامبار وزىنىڭ ۇلكەن قاتەلىك جاساپ، وسى ٷشىن قۇدايدىڭ جازاسىنا ۇشىراعانى تۋرالى جازعان (مۇسانىڭ 4-جازباسى 20:2—12). كيەلى كىتاپ جازۋشىلارىنىڭ شىنشىلدىعى بۇل كىتاپتىڭ قۇدايدان كەلگەنىن كورسەتەدى. كيەلى كىتاپ — راسىندا دا سەنىم ارتۋعا تۇراتىن كىتاپ.
اقىل-كەڭەسكە باي كىتاپ
10. كيەلى كىتاپتاعى كەڭەستەر نە ٷشىن بىزگە پايدالى؟
10 كيەلى كىتاپ «قۇداي رۋحىنىڭ جەتەلەۋىمەن جازىلعان، ٵرى ٴتالىم بەرۋگە، اشكەرەلەۋگە، تۇزەتۋگە ٴتيىمدى» (تىموتەگە 2-حات 3:16). كيەلى كىتاپتاعى كەڭەستەردىڭ ٴبىز ٷشىن پايداسى كوپ. ەحوبا جاراتۋشىمىز بولعاندىقتان، ٴبىزدىڭ ويلارىمىز بەن سەزىمدەرىمىزدى جاقسى تۇسىنەدى. ٴتىپتى ٴبىزدى وزىمىزدەن دە جاقسى بىلەدى. ول ٴبىز ٷشىن نەنىڭ جاقسى، نەنىڭ جامان ەكەنىن دە بىلەدى. بۇعان قوسا، ەحوبا ٴبىزدىڭ باقىتتى بولعانىمىزدى قالايدى.
11، 12. كيەلى كىتاپتا قانداي كەڭەستەر بار؟
11 ماتاي كىتابىنىڭ 5 تەن 7 گە دەيىنگى تاراۋلارىندا يسانىڭ تاماشا كەڭەستەرى جازىلعان. ولار باقىتتى بولۋ، ادامدارمەن ٴتىل تابىسا ٴبىلۋ، قۇدايعا دۇعا ەتۋ جانە اقشاعا دەگەن دۇرىس كوزقاراس ساقتاۋ تۋرالى. بۇل كەڭەستەر 2000 جىل بۇرىن جازىلسا دا، ٵلى كۇنگە دەيىن ٴتيىمدى ٵرى اسەرى كۇشتى.
12 كيەلى كىتاپتا وتباسىمىزدى باقىتتى ەتۋگە، جاقسى جۇمىسشى بولۋعا جانە وزگەلەرمەن جاقسى قارىم-قاتىناستا بولۋعا كومەكتەسەتىن پرينسيپتەر دە (قاعيدالار) بار. كەز كەلگەن ادام، قانداي بولماسىن، قاي جەردە تۇرماسىن، قانداي قيىندىققا كەزىكپەسىن، بۇل پرينسيپتەردىڭ پايداسىن كورە الادى (يشايا 48:17 وقىڭىز؛ 3-تۇسىندىرمەنى قاراڭىز).
كيەلى كىتاپتاعى پايعامبارلىق سوزدەر
يشايا پايعامبار بابىلدىڭ كۇيرەيتىنىن الدىن الا ايتقان
13. يشايا بابىل قالاسى تۋرالى قانداي پايعامبارلىق ايتتى؟
13 كيەلى كىتاپتا جازىلعان پايعامبارلىق سوزدەردىڭ كوبىسى جۇزەگە اسىپ قويدى. مىسالى، يشايا پايعامبار بابىل (ۆاۆيلون) قالاسىنىڭ جويىلاتىنىن الدىن الا ايتقان (يشايا 13:19). ول قالانىڭ قالاي جاۋلاپ الىناتىنىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن سيپاتتادى. بابىل ەڭسەلى قاقپالارى بار، اينالاسىن وزەن قورشاپ تۇرعان قالا ەدى. ٴبىراق يشايا وزەننىڭ كەۋىپ قالىپ، قالا قاقپالارى اشىق قالاتىنىن پايعامبارلىق ەتتى. وسىلايشا شاپقىنشىلار قالانى شايقاسسىز-اق الماق ەدى. يشايا بابىل قالاسىن باسىپ الاتىن ادامنىڭ اتىنا دەيىن ايتتى. ول كير پاتشا بولماق ەدى (يشايا 44:27—45:2 وقىڭىز؛ 4-تۇسىندىرمەنى قاراڭىز).
14، 15. يشايا پايعامباردىڭ سوزدەرى قالاي ورىندالدى؟
14 وسى پايعامبارلىق جازىلعان ۋاقىتتان 200 جىل وتكەن سوڭ، بابىل قالاسىن قالىڭ اسكەر قورشاۋعا الدى. بۇل اسكەردى كىم باستاپ كەلدى دەيسىز عوي؟ پەرسيا پاتشاسى كير! ٴبىراق كير پاتشا، يشايا پايعامبار ايتقانداي، قالانى باسىپ الا الدى ما؟
15 قالا قورشاۋعا الىنعان ٴتۇنى بابىلدىقتار ۇلكەن مەيرام وتكىزىپ جاتقان بولاتىن. ولار بابىلدىڭ بيىك قابىرعالارىنا، وزەنمەن قورشالعانىنا سەنىپ، الاڭسىز توي تويلاپ جاتتى. ال قالا سىرتىندا كيردىڭ اسكەرى وزەن ارناسىن بۇرىپ جىبەرۋ ٷشىن ارىق قازىپ جاتتى. سۋ دەڭگەيى تومەندەگەن سوڭ، ولار وزەندى كەسىپ وتە الدى. ٴبىراق ساربازدار بابىلدىڭ ەڭسەلى قابىرعالارىنان قالاي وتپەك؟ پايعامبار الدىن الا ايتقانداي، قالا قاقپاسى اشىق قالىپتى! وسىلايشا ساربازدار قالانى شايقاسسىز-اق باسىپ الدى.
16. ا) يشايا بابىلدىڭ بولاشاعى تۋرالى نە ايتتى؟ ٵ) يشايا ايتقان پايعامبارلىقتىڭ ورىندالعانىن قايدان بىلەمىز؟
16 يشايا بابىلدىڭ ماڭگىگە قاڭىراپ، وندا ەشكىم ٶمىر سۇرمەيتىنىن دە ايتتى. ول: «بۇدان بىلاي وندا ەشكىم قونىس تەپپەيدى، ۇرپاقتان ۇرپاققا ەلسىز بوس جاتادى»،— دەپ جازدى (يشايا 13:20). بۇل سوزدەر جۇزەگە استى ما؟ بابىل قالاسى بۇگىندەگى يراكتىڭ استاناسى باعدادتان 80 شاقىرىمداي جەردە ورنالاسقان. قازىر مۇندا ۇيىندىلەر عانا جاتىر. ٵلى كۇنگە دەيىن وندا ەشكىم تۇرمايدى. ەحوبا، شىنىمەن دە، بابىلدى «جويقىن سىپىرتقىمەن سىپىرىپ تاستادى» (يشايا 14:22، 23) *.
بابىلدان قالعان ۇيىندىلەر
17. قۇدايدىڭ بارلىق ۋادەسى ورىندالاتىنىنا نەگە سەنىمدىمىز؟
17 كيەلى كىتاپتاعى كوپ پايعامبارلىقتىڭ ورىندالعانى بولاشاققا قاتىستى پايعامبارلىقتاردىڭ دا ورىندالاتىنىن دالەلدەيدى. ەحوبا جەردى جۇماققا اينالدىرامىن دەگەن ۋادەسىندە ٴسوزسىز تۇرادى (مۇسانىڭ 4-جازباسى 23:19 وقىڭىز). بۇل ۋادەنى «وتىرىك ايتا المايتىن قۇداي ۇزاق ۋاقىت بۇرىن» بەرگەن (تيتكە 1:2) *.
كيەلى كىتاپ ٶمىرىڭىزدى وزگەرتە الادى
18. ەلشى پاۋىل قۇدايدىڭ ٴسوزىن قالاي سيپاتتاعان؟
18 ٴبىز كيەلى كىتاپتىڭ تەڭدەسى جوق ەرەكشە كىتاپ ەكەنىن كوردىك. ونىڭ بولىكتەرى ٶزارا ۇيلەسىمدى، عىلىمي ٵرى تاريحي تۇرعىدان تۋرا. پايدالى كەڭەستەرگە دە باي. سونداي-اق وندا جازىلعان كوپتەگەن پايعامبارلىقتار جۇزەگە اسقان. ٴبىراق كيەلى كىتاپتىڭ قۇندىلىعى مۇنىمەن شەكتەلمەيدى. ەلشى پاۋىل: «قۇدايدىڭ ٴسوزى ٴتىرى، اسەرى دە كۇشتى»،— دەگەن (ەۆرەيلەرگە 4:12 وقىڭىز). بۇل سوزدەر نەنى بىلدىرەدى؟
19، 20. ا) كيەلى كىتاپ جان دۇنيەمىزدى انىقتاۋعا قالاي كومەكتەسەدى؟ ٵ) قۇدايدىڭ سيى كيەلى كىتاپتى باعالايتىنىڭىزدى قالاي كورسەتە الاسىز؟
19 كيەلى كىتاپ ٶمىرىمىزدى وزگەرتە الادى. ول وزىمىزدىڭ قانداي ادام ەكەنىمىزدى انىقتاۋعا كومەكتەسەدى. جاسىرىن ويلارىمىز بەن ىشكى سەزىمدەرىمىزدى ايان ەتەدى. مىسالى، ٴبىز قۇدايدى سۇيەمىز دەيتىن شىعارمىز. ٴبىراق كيەلى كىتاپتى وقىعاندا، سۇيىسپەنشىلىك ٸس-ارەكەتتەن دە كورىنۋ كەرەكتىگىن بىلەمىز. قۇدايدى جاقسى كورەتىنىمىزدى كورسەتۋ ٷشىن، كيەلى كىتاپتا ايتىلعانعا قۇلاق اسۋىمىز قاجەت.
20 كيەلى كىتاپ — شىنىندا دا قۇدايدان كەلگەن كىتاپ. قۇداي سىزدىڭ كيەلى كىتاپتى وقىعانىڭىزدى، زەرتتەگەنىڭىزدى جانە ونىڭ ٴسوزىن جاقسى كورگەنىڭىزدى قالايدى. وسى تەڭدەسسىز سيدى باعالاپ، زەرتتەۋدى جالعاستىرا بەرىڭىز. سوندا قۇدايدىڭ ادامزاتقا بايلانىستى و باستاعى قالاۋى جايلى بىلەسىز. كەلەسى تاراۋدا ونىڭ وسى قالاۋى جايلى كوبىرەك ايتىلادى.
^ 6-ابزاس كەيبىر ادامداردىڭ ايتۋىنشا، كيەلى كىتاپتىڭ بولىكتەرى ٶزارا ۇيلەسپەيدى. ٴبىراق بۇل ولاي ەمەس. ەحوبا كۋاگەرلەرى باسىپ شىعارعان «بارشاعا ارنالعان كىتاپ» (حانزۇشا) دەگەن كىتاپشانىڭ 16، 17-بەتتەرىن قاراڭىز.
^ 16-ابزاس كيەلى كىتاپتاعى وسى پايعامبارلىق تۋرالى كوبىرەك ٴبىلۋ ٷشىن، ەحوبا كۋاگەرلەرى باسىپ شىعارعان «بارشاعا ارنالعان كىتاپ» (حانزۇشا) دەگەن كىتاپشانىڭ 27—29 بەتتەرىن قاراڭىز.
^ 17-ابزاس بابىلدىڭ كۇيرەۋى — جۇزەگە اسقان كيەلى كىتاپ پايعامبارلىقتارىنىڭ بىرەۋى عانا. يسا ماسىحكە قاتىستى پايعامبارلىقتار تۋرالى 5-تۇسىندىرمەدەن وقي الاسىز.
قىزىقتى بولار مالىمەتتەر
ESSENTIAL BIBLE TEACHINGS
كيەلى كىتاپتىڭ قۇدايدان ەكەنىن قايدان بىلەمىز؟
كيەلى كىتاپتىڭ اۆتورى قۇداي بولسا، ول دۇنيەدەگى ەڭ ەرەكشە كىتاپ بولۋى ٴتيىس.
