اسپان دەگەن نە؟
كيەلى كىتاپتىڭ جاۋابى
«اسپان» نە «كوك» ٴسوزى كيەلى كىتاپتا نەگىزىنەن ٷش ماعىنادا قولدانىلادى: 1)ۆتۋرا ماعىناداعى اسپان، 2) رۋحاني تۇلعالاردىڭ مەكەنى جانە 3) اسقاق نە جوعارى دارەجە. كيەلى كىتاپتا بۇل ٴسوزدىڭ قاي ماعىنادا قولدانىلىپ تۇرعانىن مانماتىنگە قاراپ انىقتاۋعا بولادى a.
تۋرا ماعىناداعى اسپان. بۇل ماعىناداعى «كوك» ٴسوزى جەردىڭ اتموسفەرا قاباتىن، ياعني جەل سوعىپ، قۇستار ۇشاتىن، جاڭبىر مەن قار جاۋىپ، نايزاعاي جارقىلدايتىن كادىمگى كوك اسپاندى بىلدىرەدى (ٴزابۇر 78:26؛ ناقىل سوزدەر 30:19؛ يشايا 55:10؛ لۇقا 17:24). سونداي-اق ول «كۇن، اي، جۇلدىزدار» ورنالاسقان عارىش كەڭىستىگىن دە ٴبىلدىرۋى مۇمكىن (مۇسانىڭ 5-جازباسى 4:19؛ مۇسانىڭ 1-جازباسى 1:1).
رۋحاني الەم. سونداي-اق «كوك» ٴسوزى رۋحاني الەمدى، ياعني ماتەريالدىق الەمنەن تىس مەكەندى جانە ونداعى تىرشىلىك دەڭگەيىن بىلدىرەدى (پاتشالار 1-جازبا 8:27؛ جوحان 6:38). ول الەمدە ەحوبا قۇداي مەن ٶزى جاراتقان پەرىشتەلەرى مەكەندەيدى. ولار كوزگە كورىنبەيتىن رۋحاني تۇلعالار بولىپ تابىلادى (جوحان 4:24؛ ماتاي 24:36). كەيدە «كوك» ٴسوزى «قاسيەتتىلەردىڭ قاۋىمىن»، ياعني ادال پەرىشتەلەردى بىلدىرەدى (ٴزابۇر 89:5—7).
سونىمەن قاتار جازبالاردا «كوك» ٴسوزى رۋحاني الەمدەگى ەحوبانىڭ جەكە «تۇراعىنا» قاتىستى قولدانىلادى (پاتشالار 1-جازبا 8:43، 49؛ ەۆرەيلەرگە 9:24؛ ايان 13:6). كيەلى كىتاپتا شايتان مەن جىن-پەرىلەر كوكتەن جەرگە لاقتىرىلعانى ايتىلعان. ولار بۇدان بىلاي ەحوبانىڭ الدىنا بارا المايدى، ٴبىراق رۋحاني الەمدە قالا بەرەدى (ايان 12:7—9، 12).
اسقاق نە جوعارى دارەجە. جازبالاردا «كوك» ٴسوزى بيلىك يەلەرىنىڭ جوعارى دارەجەسىنە قاتىستى دا قولدانىلادى. مۇنداي دارەجەگە كىمدەر يە؟
قۇدىرەتى شەكسىز الەمنىڭ ٵمىرشىسى ەحوبا قۇداي (شەجىرەلەر 2-جازبا 32:20؛ لۇقا 15:21).
قۇداي پاتشالىعى، ياعني ادامداردىڭ ۇكىمەتتەرىن الماستىراتىن ۇكىمەت. كيەلى كىتاپتا بۇل پاتشالىق «جاڭا اسپان» دەپ اتالعان (يشايا 65:17؛ 66:22؛ پەتىردىڭ 2-حاتى 3:13 b).
كوككە بارۋ ٷمىتى بار جەردەگى ماسىحشىلەر (ەفەستىكتەرگە 2:6).
حالقىن بيلەپ-توستەيتىن ۇكىمەتتەر (يشايا 14:12—14؛ دانيال 4:20—22؛ پەتىردىڭ 2-حاتى 3:7).
دۇنيەنى بيلەپ وتىرعان زۇلىم رۋحتار (ەفەستىكتەرگە 6:12؛ جوحاننىڭ 1-حاتى 5:19).
كوك قانداي؟
رۋحاني الەمدە جۇمىس قىز-قىز قايناپ جاتىر. ونداعى جۇزدەگەن ميلليون رۋحاني جاراتىلىستار ەحوبانىڭ «ٴسوزىن ىسكە اسىرۋدا» (ٴزابۇر 103:20، 21؛ دانيال 7:10).
جازبالاردا كوك جارقىراعان الەم رەتىندە سيپاتتالادى (تىموتەگە 1-حات 6:15، 16). ەزەكيەل پايعامبار كوك جايلى ايان كورىپ، ونداعى جارقىراعان ساۋلەنى سيپاتتاپ جازعان. دانيال بولسا كوكتە «وتتى وزەننىڭ» اعىپ جاتقانى جايلى ايان كورگەن (ەزەكيەل 1:26—28؛ دانيال 7:9، 10). كوك كيەلى، تازا جانە كوركەم (ٴزابۇر 96:6؛ يشايا 63:15؛ ايان 4:2، 3).
كيەلى كىتاپتاعى سالتاناتتى كوكتىڭ سيپاتتاماسى قاتتى تاڭعالدىرىپ، تامساندىرادى (ەزەكيەل 43:2، 3). ايتسە دە، رۋحاني الەمنىڭ قانداي ەكەنىن تولىق ٴتۇسىنىپ-بىلۋگە ادام بالاسىنىڭ اقىلى جەتپەيدى.
a «كوك» دەپ اۋدارىلعان ەۆرەي ٴسوزى «بيىك» نە «اسقاق» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەتىن سوزدەن شىقسا كەرەك (ناقىل سوزدەر 25:3). («The New Brown, Driver, and Briggs Hebrew and English Lexicon of the Old Testament» ەڭبەگىنىڭ 1029-بەتىن قاراڭىز.)
b ماككلينتوك پەن سترونگتىڭ ەنسيكلوپەدياسىندا يشايا 65:17 دەگى جاڭا اسپان «جاڭا ۇكىمەتتى، جاڭا پاتشالىقتى» بىلدىرەتىنى ايتىلعان (4-توپتاما، 122-بەت).