Sooq upperisapalaaq taama siammarsimatigaa?

NALUNEQANNGILAQ amerlasuut majuartarfiit napasut ataaqqunnissaat suli ersigigaat, isumaqarlutillu qitsuk qernertoq aqqutigisartik napillugu ikaarpat ajunaarnermik kinguneqassasoq. Aammattaaq ilaasa qaammatip ulluisa 13-iat tallimanngorneruppat ulloq ajortutut isigisarpaat, illumilu quleriit 13-iat navianartorsiorfiusutut isigisarlugu. Tassa suli taamaattunik upperisapalaaqarpoq naak silaqassutsimut naleqqutinngikkaluartut.

Sooq ilaat ukallip isigaanik nassataqartarpat imaluunniit imminut tatigivallaartunik oqaaseqarsimagaangamik nerriviup ataatigut kasuttortarpat? Imaanngila naak uppernarsisinnaanngikkaluarlugu isumaqartut iluatitsisissagaatik? Atuagaq A Dictionary of Superstitions allappoq: „Upperisapalaaqartoq isumaqarpoq pigisat, sumiiffiit, uumasut imaluunniit iliuutsit ilaat iluanaartitsisartut (ilimasaarutaasut), allallu ajunaartitsisartut (aarlerisaarutaasut).“ — Takuuk Galâsiamiut 5:19, 20.

Kinami upperisapalaaq nungutinniarlugu suliniutit

Upperisapalaap nalitsinni nungutinniarneqarnini anigorsimagaa ersarippoq. 1995-imi Shanghaimi naalagaaffiup inatsisartuisa pisortatigoortumik naalakkersuisutigut upperisapalaaq inerteqqutigilerpaat, upperisapalaaq naalagaaffimmi qanga pisimasut amiakkuattut isigineqarmat. Anguniagaasimavoq „qanga upperisapalaat nungutinnissaat, ilisinermi ileqqutoqqat nutaangorsarnissaat aamma illoqarfiit pingaarnersaanni atugartuussutsip siuarsarneqarnissaa“. Qanoq angusaqartoqarsimava?

Nalunaarusiaq naapertorlugu Shanghaimi aatsaat taama upperisapalaaqartigaaq. Kinamiut  ileqqutoqaata siuaasamik ilivianni aningaasaasalianik ikuallaasarnerup pisortatigoortumik inerteqqutaaneranut akerliulluni angut ilivermik takusaasoq oqarpoq: „Yuanit 19 milliardit [20 milliardit koruunit missaat] ikuallappavut.“ Nangippoq: „Ileqqutoqaavoq. Guutit nuannaarutigaat.“

Inerteqqutip iluatsippiannginnera aviisimi sunniuteqartumi Guangming Daily-mi atuarneqarsinnaavoq, taanna allappoq ilimanartoq allaat „fem millionit pallillugit Kinami inuussutissarsiutigalugu eqquiniaasartoqartoq, taamaallaallu misissueqqissaarnermut teknologimullu tunngasunik 10 millioniinnaat ilinniagaqarsimasuullutik“. Aviisi nangippoq: „Eqquiniaanermut piginnaaneqartut nuannarineqariartuinnarunarput.“

Upperisapalaap aniguillaqqinnera pillugu The Encyclopedia Americanas nunani tamalaani saqqummertartoq allappoq: „Kulturini tamani ileqqutoqqat atatiinnarneqartanngillat, aammattaarli isumasiorneqaqqittarput nutaanillu isumalerneqarlutik.“ The New Encyclopædia Britannica-mi saqqummersumi nutaanerusumi ima allassimasoqarpoq: „Allaat nalitsinni ukiunik nutaanerusunik taaneqartartuni uppernarsaatinik eqqorluartunik pingaartitsiffiusuni ikittuinnaat, paasiniaavigigaanni, nassuerumanngillat ilorpiamikkut silaqassutsimut naleqqutinngitsunik ataatsimik marlunnilluunniit isumaqaqqajaasarlutik upperisapalaaqarlutik.“

Najoqqutassat marluviusut

Amerlasuut marluviusunik inuunerminni najoqqutaqannguatsiarput, kisimiitillutik qanoq iliortarnertik allanut oqaatigiumannginnamikku. Atuakkiortoq oqarpoq allanit ilisimasakitsutut isigineqarnissamut siooraneq pissutaasoq. Inuit taamaattut immaqa upperisapalaaminni iliuutsitik sungiusimasatut ileqquliutiinnakkatulluunniit taarusunnerussavaat. Assersuutigalugu timersortartut ilaasa unammilertinnatik iliuusitik pissusilersuutitut taavaat.

Qanittukkut aviisiliortoq allakkat ingerlateqqittakkat, tassa allakkat inunnut aalajangersimasunik amerlassusilinnut nassiunneqartussat, taakkualu kajumissaarneqartarlutik allakkat aamma allanut nassiutissagaat, pillugit quiasaarluni oqaaseqarpoq. Allakkat taamaattut tigusisup ingerlateqqippagit iluanaarnissamik neriorsuutinik imaqarput, allakkalli ingerlateqqinneqanngippata ajunaarnissamik sioorasaaruteqarlutik. Tamatuma aviisiliortoq ingerlatitseqqinnermut ilaatilerpaa. Oqarpoq: „Isumaqassanngilluinnarpusi upperisapalaaqarnera pissutigalugu taamaaliortunga. Ajunaarnissaruna pinngitsoorniaannariga.“

Inuiaqatigiit pissusiinik ilisimatuut inuillu siuliminnit eqqaamasaannik misissueqqissaartartut ilaat isumaqarput oqaaseq „upperisapalaalik“ nammineq eqqortuusorisamut tunngavallaartoq taamaattumillu oqaatsip taassuma iliuutsit ilaannut atornissaa mianersuutigisarlugu. Oqaatsit tamanut atorneqarsinnaanerusut qajassuussinerusullu soorlu „inuiaat ileqquat“, „inuiaat ileqquinik  ilisimatusaatit“ aamma „upperisarsiornikkut aaqqissuussinerit“ atorusunneruaat. Dick Hyman atuakkiamini Lest Ill Luck Befall Thee — Superstitions of the Great and Small isertuarani oqarpoq: „Ajortitut nuannertullu upperisapalaaq ikittuinnarnit tapersersuisoqarpoq amerlasuunilli atugaalluni.“

Upperisapalaarli qanorluunniit taaneqaraluaruni suli atuuppoq. Ukiuni atukkatsinni teknikkikkut ilisimatuussutsikkulllu siuariartorfioqisumi sooq taamaattoqarpa?

Sooq taama siammarsimatigaa?

Ilaasa upperisapalaaqarneq pissusissamisooraat. Allaat ilaat isumaqavipput upperisapalaaqaqqajaaneq inunnguusiusoq. Misissuinerilli allamik takutitsipput, tassa upperisapalaaq ilikkagaasartoq.

Professori Stuart A. Vyse oqarpoq: „Upperisapalaarsiorneq pissusilersornerit allat amerlanerit assigalugit ukiut ingerlaneranni ilikkagaasarpoq. Nerriviup ataanut kasuttoqqajaaneq inunnguuserinngilarput; ilikkagaavoq.“ Oqaatigineqartarpoq angakkuarnermik upperisaqarneq meeraanermi ilikkarneqartartoq „inersimasutullu isummernerup“ kingunerujussua upperisapalaaqalersikkuminartoqartartoq. Upperisapalaalli suminngaaneerpat?

Upperisapalaarpassuit upperisarsiornermi pingaartinneqartorujussuarnut atassuteqarluinnarput. Assersuutigalugu Israelikkut sioqqullugit Kana’anip nunaani najugallit upperisarsiornerannut upperisapalaaq ilaavoq. Biibilimi oqaatigineqarpoq Kana’animiut ileqqorigaat eqquiniaaneq, ilisiinneq, naasaanik angakkunillu tatiginninneq, serraneq anersaarsiortunik apersuineq imaluunniit eqquiniaanermut piginnaanilinnik siunersiuineq toqusunullu saaffiginninneq. — 5 Moses 18:9-12.

Aammattaaq griikeretoqqat upperisaat upperisapalaanik ilisarnaateqarpoq. Kana’animiulli siulittuiniartarneq, eqquiniaaneq serranerlu upperaat. Babyloniamiut uumasut tinguini nalunaaqutissarsiortarput isumaqaramik eqqortumik aalajangiinissaminnut ikiorsinnaagaatik. (Hesekiel 21:21) Aammattaaq aningaasanoortartutut ilisimaneqarput, Biibilimilu ’iluanaarnerup guutiatut’ taaneqartumut ikiortissarsiortarlutik. (Jesaja 65:11, NV) Ullumikkut aningaasanoortartut upperisapalaaqartutut ilisimaneqarput.

Soqutiginarpoq upperisarsiortorpassuit isertuaratik aningaasanoornissamut kajumissaarimmata. Assersutissaapput katuullit ilagiivi bingortarnernik siuarsaasut. Tassunga atatillugu aningaasanoortartoq oqarsimavoq: „Qularinngilara katuullit ilagiivisa nalunngikkaat [aningaasanoortartut upperisapalaaqartorujussuusut,]  mattuttummi arnat aningaasanik katersinermut nakkaatitsivitik nassarlugit tamatigorluinnaq hestinik sukkaniuttarfiup eqqaaniittarput. Qanormi ililluni katuulliusup, amerlanerusugummi katuulliuvugut, ’qatanngut arnaq’ itigartissinnaava hestinillu eqquiniaanermini iluatitsinissani ilimagalugu? Taamaattumik tunisisarpugut. Ullorlu taanna eqquisimagaangatta tukkornerusarpugut neriulluta iluanaartuaannarnissatsinnut qulakkeerutaassasoq.“

Upperisap upperisapalaallu imminnut ataqatigiilluinnarnerannut assersuutit takussaasut ilagaat juullimut, nalliuttorsiornermut kristumiuunerartut ilagiivinit tapersersorneqartumut, atatillugu upperisapalaat. Isummat taakkua ilagaat juullip inuanik upperisaqarneq naasullu misteltenip ataani kuninnerup katinnermik kinguneqarnissaanik neriugisaqarneq.

Atuagaq Lest Ill Luck Befall Thee naapertorlugu upperisapalaaq „siunissamik paasinnikkusunnermik“ aallaaveqarpoq. Soorlu oqaluttuarisaanerup ingerlanerani pisoqartarsimasoq, ullumikkut inuinnaat silarsuarmilu pisortaasut, eqquiniaasartut allallu ilisiinnernut piginnaaneqarneragaasut ornittarpaat. Atuagaq Bank under bordet allappoq: „Inuit angakkuarninnerit aarnussallu silarsuup nalunngisap nalusallu amiilaarnartuinut akiuussinnaasut upperissallugit atorfisaqartippaat.“

Upperisapalaaq aqqutigalugu inuit misigisimalertarput ersinertik aqussinnaallugu. Atuakkami Cross Your Fingers, Spit in Your Hat-imi oqaatigineqarpoq: „[Inuit] tungavigiuartakkatik tunngavigalugit upperisapalaaq isumalluarfigigaat. Pissutsinik anigorsinnaanngisaminnik naammattuugaqaraangamik, ’iluatitsineq’ ’nalaatsornerluunniit’ aalajangiisuugaangat, upperisapalaap toqqissisimanerulersittarpai.“

Naak ilisimatuussutsip inuit atugaat assigiinngitsorpassuartigut pitsanngortissimagaluarai, suli toqqissisimalersimanngillat. Ajornartorsiutit ilisimatuussutsip pilersissimasaasa toqqissisimannginneq annerulersiinnarsimavaat. Professori Vyse oqarpoq: „Upperisapalaaq tupinnartunillu upperisaqarneq kulturitsinnut katattussaajunnaarlutik ilaalersimapput . . . inuiaqatigiit mutiusut pissutaallutik toqqissisimanngitsutut misigisimanerput annerulersimammat.“ The World Book Encyclopedia naliliivoq: „Upperisapalaaq inuunermut ilaajuassagunarpoq inuit . . siunissamik nalornissuteqartillugit.“

Naatsumik oqaatigalugu oqaatigineqarsinnaavoq upperisapalaaq piujuassaaq siooranermi inuiannut tamanut sunniussimasumi sorlaqarami upperisarsiornikkullu ileqquni naleqartinneqaqisuni tunngaveqarami. Upperisapalaaq iluaqutaasorissavarput inuit inuunerup nalorninassusianit aniguisittarmagit? Upperisapalaaq naviananngila? Imaluunniit navianaateqarlunilu ingalassimaneqartariaqarpa?

[Qupp. 21-mi assiliartaq]

Naatsorsuutigineqarpoq Kinamiinnaq inuit 5 millionit siulittuisarneq inuussutigigaat

[Qupp. 22-mi assiliartaq]

Oqaluffeqarfiit amerlasuut bingortitsisarnermikkut upperisapalaaq siuarsarsimavaat

[Qupp. 23-mi assiliartaq]

Juullimut atatillugu ileqqut amerlasuut, soorlu naasup misteltenip ataani kunissineq, upperisapalaamit aallaaveqarput