Sooq ikiaroortoqartarpa?

„13-INIK ukioqarlunga, unnuit ilaanni ikinngutiginerpaasama aleqaata qaaqquaatigut. Tamarmik marihuanatorput. Aallaqqaammut piumanngilanga, neqeroorfigeqattaarmanngali misilippara.“ Michaelip Afrika Kujallermeersup ikiaroortaleqqaarnini taama oqaluttuaraa.

„Ilaquttakka pissusitoqqanik attassiumasuupput klassiskimillu nipilersorneq inuussutissarsiutigalugu. Uanga nipilersortartuuvunga, unillatsiaraangattalu nipilersortartoqatima ilaat marihuanamik pujortartarpoq. Qaammatini arlalinni neqeroorfigijuarpaanga. Naggataagut akuersiinnarama aalajangersimasumik pujortartalerpunga.“ Darren, Canadamiu, taamaatut ikiaroortalerpoq.

Kingusinnerusukkut marluullutik ikiaroornartut allat, soorlu lsd, opium sunnertissimanartullu allat ikiaroorutigisalerpaat. Siornatigut ikiaroortartut taakku marluk kingumut qiviarlutik isumaqatigiipput kammalaatinit sunnertissimaneq ikiaroortalernerminnut pissutaanerpaasoq. Michael oqarpoq: „Isumaqarsimanngisaannaraluarpunga ikiaroortalissallunga, allanilli kammalaateqannginnama tupinnanngitsumik maleruutinnalerpunga.“

Aliikkusersuinerup silarsuaa

Ikiaroortoqartalerneranut pissutaanerusartut ilaat tassaavoq avatangiisinit tatineqarneq, ingammillu inuusuttunut mianersornartoqarpoq. Aammattaaq aliikkusersuisartut nuannaartorineqartut sunniingaartarput.

Ingammik aliikkusersuinerup silarsuaa tamarmi ikiaroornartunik atornerluinermik sunnerteqqavoq. Inuit ilisimaneqartut nipilersornerup silarsuaaniittut nipilersortartuunerminni piffissap ilaani kimittunernik ikiaroortarput. Aammattaaq isiginnaartitsisartorpassuit ikiaroortarput.

Ikiaroortarneq aliikkusersuinermi pissanganartutut kajungernartutullu saqqummiunneqartarpoq, sunniinerlu taamaattoq inuusuttut akioruminaatsittarpaat. Atuagassiaq Newsweek 1996-imi ima allappoq: „Seattlep aqquserni meeqqanik ulikkaarpoq, [rockimik nipilersortartutut] Cobainitut, heroinimik ikiaroortarniarlutik nuussimasunik.“

Ikiaroortarneq aviisini, filmini TV-milu nuannaartunartuutinniarneqartarpoq. Allaat mutinik atisaliortartut tusaamasat atisanik takutitsisussat saluttut ikiaroortartunut assingusut takutitsisorerusunnerugajuppaat.

Sooq ikiaroortoqartalertarpa?

Ikiaroortartut amerliartornerannut pissutaaqataasut assigiinngitsorpassuupput. Pissutaasut ilagaat pakatsineq, isumatsangaarneq inuunerullu siunertaqannginneranik misigineq. Aningaasatigut ajornartorsiutit, suliffissaaleqineq angajoqqaallu maligassiuinerlunnerat pissutaasut aamma ilagaat.

Allanik ilaqarnissaminnik ajornakusoortitsisartut ikinngusersorniarlutik ikiaroortarput. Isumaqarput ikiaroornikkut imminut tatiginerulersinnaallutik. Ikiaroornartoq oqariataallaqqissutut nuannarineqartutullu misigititsisarpoq. Allat isumaqarput ikiaroortarneq inuunermik akisussaassuseqarnermit ajornannginnerusoq.

Inuusuttut ilaasa susassaaleqineq nammineertitaanerlu ikiaroortalissutigisarpaat. Tamanna The Romance of Risk — Why Teenagers Do the Things They Do-mi ima allaaserineqarpoq: „Nukappiaqqat niviarsiaqqallu atuareeraangamik inoqanngitsumut angerlartarput. Kiserliortarnerat kisimiikkusunnginnerallu tupinnanngilaq. Taava ikinngutaat takkuttarput, allaalli taakku ilagalugit susassaaleqisarput. Nalunaaquttap-akunnerpassui TV nipilersukkanillu  videot isiginnaartarpaat pissanganartussarsiorlutilluunniit internetimi surferlutik. Pujortariaannaapput, ikiaroornartunik atornerlueriaannaallutik imerujooriaannaallutillu.“

Michaelip, siuliani taaneqartup, angajoqqaaminik nakkutigineqannginnini ima oqaatigaa: „Ilaqutariittut pilluarpugut qanimullu attaveqatigiilluta. Angajoqqaakkali marluullutik sulisarput, taamaattumillu nakkutiginissaqarnata. Suna tamangajaat nammineq aalajangersinnaavarput perorsarneqarnatalu. Ataatama anaanamalu ikiaroortarnera naluaat.“

Ikiaroornermik misiliisimasorpasuit nuannarigamikku ikiaroortartunngortarput. Michaelip, ullut tamaasa ikiaroortartup, sunniuteqarnera ima oqaatigaa: „Sinnattortutut ippunga ajornartorsiutikkalu tamaasa qimarratigalugit. Siooranngisaannarpunga. Suna tamarmi nuannerpoq.“

Dickip, ikiaroortartup allap Afrika Kujallermeersup, 13-inik ukioqarluni marihuanamik qanoq pujortartalernini ima oqaatigaa: „Quiasaarinerit tamaasa illaatigisarpakka. Suna tamarmi tissinartorujussuuvoq.“

Ikiaroornartup ajoqusiisinnaaneranik mianersoqqusissutit inuusuttunut annilaarutaagunanngilaat. Ima eqqarsarput: ’Uanga taama pinavianngilanga.’ Inuusuttuaqqat ikiaroornartunut mianersoqqusissutit sooq sumiginnartarneraat atuakkap Talking With Your Teenager-ip ima eqqaavaa: „Anusinngujuittuugamik uummaarillutillu peqqiilliulersinnaanertik takorloorsinnaanngilaat. Inuusuttuaqqat akornanni ’ajoquserneqarsinnaanngitsutut’ misigineq nalinginnaaqaaq. Inuusuttuaqqat isumaqarput puakkut kræfterneq, imerajuttuuneq ikiaroornartumik pinngitsuuisinnaannginneq inersimasut ajornartorsiutigigaat, namminneq ajornartorsiutiginagu.“ Inuppassuit navianaataanik ilisimasaqanngillat, tamannalu ecstasyp nuannarineqarneratigut erserpoq. Ecstasy suugami?

Ecstasy aamma ravekulturi

Ikiaroornartoq ecstasy amfetaminimut assingusoq raveni taaneqartartuni, imaluunniit technofestini, unnuaq naallugu qitiffiusuni nalinginnaasorujussuuvoq. Ecstasynik tuniniaasartut pisisartut isumaqalersinniartarpaat ulorianartorsiornatik ecstasy ikiaroorutigisinnaagaat unnuarlu naallugu qitinnissaminnut nukissaqarluartissagaatsik. Ikiaroornartoq nalunaaquttap-akunnerpassuarni qitinnissamut nukissaqartitsisarpoq, atuakkiortup „sianigunnaartutut“ taasaatut misiginissap tungaanut. Ecstasyp kajungernartua pillugu inuusuttuaraq oqarpoq: „Kakillaalutsitsineq isikkanit aallartittoq niaqqumut anngukkiartuaartillugu kissartumik asanninnermillu nuanningaartumik iluneqartutut misiginarpoq.“

Ecstasymik atuisartut qarasaannik tarrarsuisarnerit takutippaat ecstasy  tuniniaasartut oqarnerattut navianaateqanngitsiginngitsoq. Qaratsami sianiutit ajoquserneqartarunarput qarasarlu serotoninikillisarunarluni. Ajoquserneqarnerit katsorsarneqarsinnaanngissinnaapput piffissallu ingerlanerani isumatsangaarnermik eqqaamasaarulluinnarnermillu kinguneqarsinnaallutik. Ecstasy toqussutaasimavoq. Ikiaroornartuerniartartut ilaasa pisisartutik pinngitsuuisinnaajunnaartinniarlugit ecstasy heroinimik akusarpaat.

Pissarsiariuminarput

Ikiaroornartoqarnerujartortillugu nunarpassuarni ikiaroornartoq akikillivoq. Tamaanneranut pissutaasut ilagaat politikkikkut aningaasaqarnikkullu allanngornerit. Assersuutissaalluartut ilagaat Afrika Kujalleq, politikkikkut pissutsit allanngormata nunanik allanik niueqateqarnerulersoq. Tamanna killeqarfinnillu nakkulliinekinnerulerneq pissutigalugit ikiaroornartunik niuertoqarnerulerpoq. Suliffissaaleqisut amerliartuinnarmata tusindilikkuutaat ikiaroornartunik nioqquteqarnerinnaq inuussutissarsiutigaat. Ikiaroornartoqaraangat pinerluttuliortoqarajuppoq. Aviisi naapertorlugu Afrika Kujallermi Gautengimi meeqqat atuartut — allaat 13-iinnarnik ukiullit — ikiaroornartuerniartarmata politiinit nakkutigineqarput. Tassani atuarfiit ilaanni meeqqat ikiaroornartutorsimanersut misissortarpaat.

Suna pissutiviua?

Erseqqippoq assigiinngitsorpassuit pissutigalugit inuit ikiaroornartunik pinngitsuuisinnaajunnaartartut. Tamakkuli tamaasa ajornartorsiutiviusup malunniutiinnarai. Atuakkiortoq Ben Whitaker allappoq: „Ullutsinni ikiaroornartunik atornerluisut amerliartuinnarnerat innuttaaqatigiinni ajortoqarneranut sanngeequteqartoqarneranullu, kiserliortoqarneranut isumatsassimasoqarneranullu kalerrisaarutaapput. Inuit piginnaaneqarluartut immikkullu pisinnaatitaaffeqartut sooq taama amerlatigisut ikiaroorusunneruppat ullumikkut inuunermi piviusut pinnagit?

Apeqqut soqutiginarpoq paasitippaatigullu innuttaaqatigiit nunap piinik pingaartitsisut angusaqarusussuseqartullu misigissutsikkut anersaakkullu pisariaqartitatsinnik matussuseerpiarsinnaannginnerannik. Upperisarsioqatigiillu amerlanerit pisariaqartitanik taakkuninnga matussutissiisinnaasimanngillat, inuit ajornartorsiutivii paasisimannginnamikkik.

Ikiaroornartup ajornartorsiutaaneranut aaqqiissutissatuaq nanissagutsigu pissutaasoq tamanna ilisimasariaqarparput. Allaaserisap tulliani tamanna sammineqarpoq.

[Qupp. 7-mi assiliartaq]

Ilaannikkut ikiaroornartoq tusaamasaasunit nuannaartorinartunngortinniarneqartarpoq

[Qupp. 7-mi assiliartat]

Nipilersornerup silarsuaa tamarmi ikiaoornartumik atornerluinermik sunnertissimavoq

[Qupp. 8-mi assiliartat]

Ecstasy raveni pineqariaannaavoq

[Suminngaanneernerat]

AP Photo/Greg Smith

Gerald Nino/U.S. Customs