Eqquiniaaneq sumut ajoqutaagami?

„Australiamiut 290.000-it missaanniittut eqquiniaanermik ajornartorsiuteqarput ukiumullu katillugit 25 mia. kr.-inik annaasaqartarlutik. Tamanna taakkununngaannaq ajunaarutaaneq ajorpoq, aammali inunnut millionip aappaata affaanik amerlassusilinnut toqqaannartumik eqqugaasunut ajunaarutaasarpoq, aningaasaataarulluinnarnikkut, avinnikkut, imminornikkut imaluunniit piffissamik suliffissaraluamik annaasaqarnikkut.“ — J. Howard, Australiami naalakkersuisut siulittaasuat, 1999

JOHN, allaaserisami matuma siuliani taaneqartoq eqquiniaanermik ajornartorsiuteqalerpoq. * Australiamut nuuppoq tassanilu nuliartaaralugu Linda, aamma eqquiniaasartuusoq. Johnilli eqquiniaarusunnera sakkortunerulerpoq. Nammineq oqaluttuarpoq: „Allagartanik eqquiniutinik pisisaraluarsinnarlunga hestinik sukkanniunnerit aningaasanoorutigisalerpakka kasino-nullu eqquiniaajartortalerlunga. Kiisa ullut tamangajaasa eqquiniaasalerpunga. Ilaanni aningaasarsiakka tamakkerlugit eqquiniaasarpunga taamalu illup akilersorneranut imaluunniit ilaqutariit inuussutissaannut sinnerutitaqassananga. Aningaasarpassuarnilluunniit eqquigaluaraangama eqquiniaanera ingerlatiinnartarpara. Eqquinerup pissanganartua puuffigaara.“

John kisimi taamaanngilaq. Inuiaqatigiit iluunngarmik eqquiniaarusunnersuarmit nalaanneqarsimagunarput. Atuagassiami USA Today-imi allaaserineqarpoq inuit eqquiniaanerni inerteqqutaanngitsuni aningaasartuutigisartagaat 1976-imiit 1997-imut 3200 procentinik amerlisimasut.

„Eqquiniaaneq siornatigut inuiaqatigiinni ileqqussaanngitsutut ajoqutaasutullu isigineqartaraluarpoq. Ullumikkulli aliikkutatut nalinginnaasutut akuerisaavoq,“ Canadamiut aviisianni The Globe and Mail-imi taama allassimavoq. Allaaserisami inuiaqatigiinni isummap allanngorsimaneranut pissutaasut ilaat uparuarneqarpoq: „Isummap allanngorneranut toqqaannartumik pissutaavoq Canadap oqaluttuarisaanerani aatsaat taama akisutigisumik sivisutigisumillu aammalu naalagaaffimmit akilersugaasumik ussassaarineq.“ Ussassaarinerlu tamanna qanoq kinguneqarpa?

Eqquiniaanermik ajornartorsiutillit amerliartupiloorput

Harvard Medical School-ip atornerluineq pillugu ilisimatusarnermut immikkoortortaqarfiani paasisat naapertorlugit Amerikamiut inersimasut 7,5 millionit missaat 1996-imi „eqquiniaanermik ajornartorsiuteqarput imaluunniit eqquiniaanermik nappaateqalersimallutik,“ kiisalu USA-mi inuusuttut ilaat 7,9 millionit „eqquiniaasartunut tamakkununnga ilaallutik.“ Kisitsisit taakku taaneqarput nalunaarusiami USA-p inatsisartuinut saqqummiunneqartumi. Nalunaarusiortitsisuuvoq National Gambling Impact Study (NGISC), ataatsimiititaliarsuaq eqquiniaanerup USA-mi inuiaqatigiinnut sunniutaanik misissuisoq. Nalunaarusiami oqaatigineqarpoq inuit eqquiniaanermik ajornartorsiuteqartut immaqa kisitsisinit pigineqartunit amerlanerujussuusut.

Taaguutit „eqquiniaanermik nappaatilik“ aamma „eqquiniaanermik ajornartorsiutilik“ nunani tamalaani atorneqarput. Siulleq tassa inuk eqquiniaarusuttuarnermik nappaateqartutut taasariaqalersimasoq, aappaalu tassaalluni inuk eqquiniaanermik pinngitsuuisinnaajunnaarsimasoq, sakkukinnerusumilli. Killingili erseqqissumik oqaatigineqarsinnaanngillat.

Eqquiniaanermik ajornartorsiuteqarneq USA-mi inuiaqatigiinni ukiumut dollarinik milliardilikkaanik aningaasartuutaasarpoq peqqiilliulernerit, soraarsitaanerit, suliffissaarunnermi ikiuutisisariaqalernerit katsorsartariaqalernerillu kingunerisaannik. Aningaasalli taakku ersersinngilaat ilaqutaasut, ikinngutaasut  suleqataasullu erloqissutigisartagaat eqquiniaajumatuut tillikkaangata, angerlarsimaffimmini nakuuseraangata, meeqqanik atornerluigaangata imaluunniit allaat imminoraangata. Australiami misissuineq naapertorlugu eqquiniaanermik ajornartorsiutilik ataasiugaangat inuit quliusinnaasarput taassuma ileqqulersuutaanit attorneqartartut. USA-mi National Research Council-imit nalunaarusiami taaneqarpoq eqquiniaanermik nappaateqartut aappaasa affaat pallillugit qitornaasalu 10 procentii ajortumik pineqartarsimasut.

Ileqqorlernartoq

Soorlumi nappaatit ilaat taamaattartut, angajoqqaat meeqqatik eqquiniaanermik ajornartorsiuteqarnermik tunillattarunarpaat. „Ludomanit qitornaat assigiinngitsunik ileqqupalaaqalianerusarput soorlu pujortarnermik, imernermik ikiaroorniarnermillu aammalu eqquiniaanermik ajornartorsiuteqalernissamut nappaateqalernissamulluunniit qaninnerusarlutik,“ NGISC-mit nalunaarusiami taama allassimavoq. Nalunaarusiami mianersoqqussutigalugu taaneqarportaaq „inuusuttunnguit eqquiniaasartut inersimasunngornerminni eqquniaanermik ajornartorsiuteqaleqqajaasartut nappaateqaleqqajaasartulluunniit.“

Dr. Howard J. Shaffer, atornerluilertarnermik ilisimatusarfimmi taaneqareersumi pisortaasoq, oqarpoq: „Paasinarsiartuinnarpoq inuusuttut inerteqqutaasumik  eqquiniaasarnerat ingasatsikkiartortartoq inerteqqutaanngitsumik eqquiniaanissamut periarfissaqarnerujartorneq ilutigalugu.“ Ludomanit internetimik atornerluilertarnerannut tunngatillugu aamma ima oqarpoq: „Soorlumi kokainimik atuisartut kokainimik pujortaraangamik ikiaroornartumik taassuminnga misiginninnerat allaanerusartoq, taamattaaq isumaqarpunga elektronikkip eqquiniaasartut eqquiniaanerminnik misiginninnerat allanngortikkumaaraa.“

Eqquiniaaneq aliikkutatut ajoqutaasinnaanngitsutut saqqummiunneqarajuppoq. Kisiannili inuusuttunnguit ikiaroornartumik pinngitsoorsinnaajunnaartarnermissulli eqquiniaanermik pinngitsoorsinnaajunnaarsinnaapput, tamannalu pinerlunniartalernermik kinguneqarsinnaavoq. Tuluit Nunaanni inuusuttut eqquiniaasartut akornanni apersuisoqarmat paasinarsisimavoq taakkua „46 procentii ilaquttaminnit tillittartut“ ileqqupalaaminnut akissaqarumallutik.

Taamaakkaluartoq eqquiniaasitsisartut kattuffiata sunniuteqangaartup eqquiniaanerit ussaassaarutigineqartarnerat pinngitsuutippaa ima nalunaarluni: „Amerikamiut eqquiniaanermik nuannarisallit amerlanerpaartaat tamatuminnga ajornartorsiuteqanngillat.“ Kisianni isumaqaraluaraanniluunniit eqquiniaaneq inuup aningaasaqarneranut peqqissusianullu ajoqutaanngitsoq, imminut aperisariaqarpoq tamanna anersaakkut qanoq sunniuteqartarnersoq. Eqquiniaanermut peqataanaveersaarnissaq pissutissaqarluarpa? Tamanna sammissavarput allaaserisami tulliuttumi.

[Quppernerup ataani ilanngussaq]

 [Qupp. 4, 5-mi ungalusaq/​assiliartat]

Eqquiniaaneq ajornartorsiutigaara?

Inuk eqquiniaanermik nappaateqarnersoq (’ludoman’-iunersoq) paasiniaraanni American Psychiatric Association-ip nalunaarutaa naapertorlugu ilisarnaqutit qupp. 5-imiittut ikiuutaasinnaapput. Ilisimasallit amerlanerit isumaqatigiillutik oqarput inuk ilisarnaqutit taaneqartut ilaannik arlalinnik pissuseqaruni eqquiniaanermik ajornartorsiuteqalersimassasoq, aammalu ilaannik ataasiinnarmilluunniit pissuseqaruni eqquiniaanermik ajornartorsiuteqalernissamut navianartorsiortuussasoq.

 Allamik isumaarunneq Eqquiniaanissaq eqqarsaatigiinnalerpat – eqquiniaanermi misigeriikkatit uteqqikkusuppatit, tullianik misiliinissannut piukkoorputit imaluunniit qanoq eqquiniutissannik aningaasassarsinissat isumaliutigalugu.

Sungiussipilunneq Amerliartuinnartunik akiliisariaqarputit pissanganeq kissaatigisat angujumallugu.

Ujariatsineq Eqquiniaasarnerit annikillisinnialeraangakku imaluunniit taamaatinnialeraangakku eqqissiveeruttarputit isumalulerlutilluunniit.

Qimaaneq Ajornartorsiutinnit qimaaniarlutit imaluunniit susinnaannginnermik pisuunermillu misigineq aammalu ersineq nikallortooqqanerlu peerniarlugit eqquiniaasarputit.

Utertitserusunnersuaq Aningaasat eqquiniaanermi annaasatit utertikkusullugit eqquiniaaffigisimasannut uterajupputit. Ileqqoq tamanna USA-mi ’chasing’-imik taasarpaat.

Salluliorneq Ilaquttat, katsorsaasut imaluunniit allat salloqittartarpatit eqquiniaanermi qanoq akuutiginerit isertorniarlugu.

Nakkaqqittuarneq Arlaleriarlutit iluatsinngitsoorlutit misiliisarsimagaluarputit eqquiniaasarnitit annikillisinniarlugit, aqussinnaalerniarlugit imaluunniit unitsivinniarlugit.

Pinerluttuliorneq Ileqqupalaaq akissaqarfigiumallugu pinerluttuliortarsimavutit, soorlu peqquserlullutit tillillutilluunniit.

Suliffeqarnermi inunnullu attaveqarnermi ajornartorsiulerneq Eqquiniaajumatunerit pissutigalugu ikinngutinnik, suliannik imaluunniit ilinniarnissamut suliffeqarnissamullu periarfissannik annaasaqarsimavutit imaluunniit annaasaqangajavissimavutit.

Aningaasatigut ikiorneqarneq Allat qinnuigisariaqarsimavatit eqquiniaanerpit kingunerisaanik aningaasatigut ajornartoorluinnarninni ikioqqullutit.

[Suminngaanneernera]

Najoqqutat: Chigagop universitetiani National Opinion Research Center, Gemini Research aamma The Lewin Group.

[Qupp. 7-mi ungalusaq/​assiliartaq]

Anngiortumik oqariartuut

„Eqquiniaanermut peqataanissamut ussassaarisarneq . . . isigineqarsinnaavoq inuit ileqqussatigut naleqartitaannik sunniiniarnertut, ajoqersuunniarlugit eqquiniaaneq ajunngitsuusoq imaluunniit allaat iluaqutaasoq.“ Taama oqarput USA-mi Duke University-mi ilisimatuut nalunaarusiami National Gambling Impact Study Commissionimut saqqummiunneqartumi. Eqquiniaanermut ussassaarutit qanorpiaq inuiaqatigiinnut sunniuteqarsimappat? Nalunaarusiami allassimavoq: „Ingasaassinerussanngilaq oqassalluni eqquiniaanermut ussassaarutini oqariartuutigineqartoq – tassa iluatsinnissamut apeqqutaasoq normumik eqqortumik makitsinissaq – ajoqutaasoq. Oqariartuutipalaaq tamanna aappaatigut quiatsannarsinnaasumik kinguneqarsinnaavoq, tassa naalagaaffiup isertitaasa ikiliartulernerannik, aningaasarsiornerup ineriartorunnaarneranik pissuteqartumik. Tassami eqquiniaanermut ussassaarinerup inuit sulinissamut, ileqqaagaqarnissamut ilinniagaqarnissamullu kajumissuseerutsippagit tamatuma kingunerisaanik nioqqutissiorneq ineriartorunnaartussaavoq. Tupinnartulianik isumalluuteqarnissaq meerartatta qanoq iluatsinnissaannik ilinniartitsinitsinni najoqqutarisanngikkaluarparput.“

[Qupp. 8-mi ungalusaq/​assiliartaq]

Angerlarsimaffik eqquiniaasarfittut

Eqquiniaasitsisartut eqquniaasarfinnik nutaanik sananermi aningaasartuutissarigaluamik ilaannamineeranngui atorlugit internetikkut nittartagaliortalerput angerlarsimaffimmik sumilluunniit internetimut attavilimmik eqquiniaasarfinngortitsisinnaasunik. 1990-ikkut qiteqqunneranni eqquniaasarfinnik nittartagaqarpoq 25-t missaanniittunik. 2001-imi 1200-t sinneqalersimapput, internetikkullu eqquiniaasarnermi isertitat ukiut tamaasa marloriaammik amerlisarput. 1997-imi internetikkut eqquiniaasitsinerit koruuninik 2,5 milliardinit amerlanerusunik isertitsissutaapput; 1998-imi isertitat 5,5 milliardit koruuninngorsimapput. 2000-imi nittartakkat tamakku 18,5 milliardit koruuninik isertitaqarput, nutaarsiassaleriffillu Reuters Bureau nalunaarpoq 2003-mi isertitat „55 milliardingajanngornissaat ilimagineqartoq.“

[Qupp. 6-mi assiliartaq]

Eqquiniaanermik ajornartorsiuteqarnerup kingunerisaanik ilaqutariit ilaat nerisassarsiutissaaruttarput

[Qupp. 7-mi assiliartaq]

Inuusuttut aningaasanoorlutik eqquiniartarnerat aarlerinartumik siaruariartorpoq

[Qupp. 8-mi assiliartaq]

Ludomanit qitornaat aamma eqquiniaanermik ajornartorsiuteqalernissaminnut qaninnerusarput.