Silarsuaq qimerloorparput

Pujortarneq ajoraluarlutik pujortarfigitittut uummatilulertarput

„Pujortarneq ajortoq pujortartut pujuannik minutsini 30-iinnarniluunniit najuussuiguni uummatilulersinnaavoq,“ taama allassimasoqarpoq Canadamiut aviisianni The Globe and Mail-imi. Allaaserisami tunngavigineqarpoq ungasinngitsukkut Japanimi misissueqqissaarneq. Nipit siutaannarmik tusaaneqarsinnaanngitsut atorlugit misissueriaaseq nutaaq iluaqutigalugu Osakami universitetimi ilisimatusartut uummatip iluata uummatillu taqaaraasa iluatungaaniittut endotelcellet qanoq sunnerneqartarnerannik uuttortaasinnaasimapput — misissuiffigineqarlutik inuit pujortarneq ajortut taamaattorli pujortartut pujuannik najuussuisartut. Cellet misissorneqartut peqqissuugaangamik aap ingerlaaneranut iluaqutaasarput aammalu taqqatigut kalkeqalersoornissamik taqqatigullu milittoornissamik pinaveersimatitsisarlutik. Ilisimatusartut paasivaat aap uummatikkut ingerlaarnera pujortarneq ajortuni „20 procentinik pitsaanerusoq pujortartartuninngarnit. Kisiannili pujortartut pujuannik 30 minutsini najuussuereeraangata“ aavisa ingerlaarnerat pujortartartut aavisa ingerlaarnerattulli kigaatsigilersarpoq. Ilisimatooq dr. Ryo Otsuka oqarsimavoq „tamanna erseqqissumik uppernarsaataasoq pujortarneq ajortut pujortartut pujuannik najuussuigaangata tamatuma uummatip taqarsuinut ajoqutaasarneranik.“

Immap naqqata assiliorneqarnera

Nova Scotiami ilisimatusartut Bedford Institute of Oceanography-mi suliffeqartut siuarsimanerpaanngorsimapput teknologii nutaaq atorlugu immap naqqata assiliorneqarnerani. Canadamiut aviisianni The Financial Post-imi tamanna nalunaarutigineqarpoq. Nipinik akisuatitsissut, multibeam sonar, atorlugu immap naqqa assilineqarsinnaanngorsimavoq tredimensionelimik, tassa qattorngit iluliumarngillu piviusorpalaartumik ersersillugit. Naggataarutaasumik misissuinermi ”videokamerat ungasianniit aquttakkat immap naqqanukartinneqartarput, immallu naqqaniittunik misissugassanik aallertitsisoqartarluni”. Nalunaarusiaq naapertorlugu „immap naqqata assiliorneqarnera pingaarutilerujussuuvoq“. Tamatuma iluaqutissartaasa ilagaat uumasut immap naqqaniittut „mianersorluni pisarineqarsinnaammata immap naqqata ilai allat akornusernagit. Ingerlatsiviit telekommunikationimik sammisaqartut aamma paasisinnaavaat kabelit immap naqqatigoortut sumut inissikkaanni isumannaannerullunilu iluaqutaanerussasoq. Uuliasiortullu maanna uuliaqarfissuarni qillerivinnik inissiisinnaanngorsimapput immami avatangiisit aserornagit.“ Kiisalu immap naqqata assiliorneqarneratigut sioqqanik ujaraaqqanillu qalluisoqarsinnaanngorpoq immap naqqanit tamakkuninnga peqarluartumit. Aammamigooq immap naqqanit tamakkuninnga qalluinissaq „immaqa ilaatigut akikinnerullunilu isumannaanneruvoq“ qaqqanit sioqqanik ujaraaqqanillu aallernissaminngarnit, aviisimi taama allassimavoq.

Meeqqat imminorniartarnerat

Londonimi aviisimi The Guardian-imi nalunaarutigineqarpoq meeqqat imminornissaminnik eqqarsaateqartut tuluit ikiuiniaqatigiiffiannut ChildLine-mut telefonikkut saaffiginnittartut 1990/91-imi 346-niit 1998/99-imi 701-inut marloriaammik amerlisimasut. „Isummamikkut atugarliungaalersimanerat pissuteqartarpoq qinngasaarneqartarsimanerannik, kinguaassiuutitigut atornerlunneqarsimanerannik, timikkut anniartitaasarsimanerannik, toqusoqarsimaneranik imaluunniit soraarummeernermut atatillugu stressernerannik“. Ikiuiniaqatigiiffimmit oqaatigineqarpoq „malugitinniaannarlutik imminorniartarsorineqartarnerat upperissallugu navianartuusoq. Imminorniarlutik oqaluttut asuli oqalunnerarneqartarnerat tunngavilersorluagaanngilaq. Meeqqat imminornissaminnik eqqarsarsimasut ChildLine-mullu sianersimasut ilarpassui oqarsimapput angajoqqaamik imaluunniit akisussaaffiginnitsimik soqutiginngippasikkaangatsik ajorneruliinnartarlutik.“ Meeqqat imminoriaraluarsimallutik aniguigaangata „ilaqutaasut ima oqiliallatsigisarput . . . isumaqarlutik ajornartorsiut iluarsisoq. Taamaattumik alianaraluartumik imminoriaqqittarput,“ ilaatigut qaammatialuit qaangiutiinnartut. Niviarsiaqqat imminornissaminnik eqqarsartut nukappiaqqanit sisamariaammik amerlanerugaluartut nukappiaqqat imminoriarnerminni iluatsitsinissaat ilimanarnerujussuusarpoq. Meeqqat ChildLine-mut sianertut amerlanersaat 13-it 18-illu akornanni ukioqarput. Nukarlerpaaq arfiniliinnarnik ukioqarpoq.