Inuusuttut aperipput:

Peqqusersusaarneq ajorami?

„Eqqunngitsuusoq tamanit naluneqanngilaq, ajornanngitsuararsuuvorli.“ — Jimmy, 17-inik ukiulik.

SIORNATIGUT allattariarsorluni misilitsinnerup nalaani atuaqativit suliaasa qissimigaarnissaannut ussernartorsiornikuuit? Taamaappat kisimiinngilatit. Jennap, ilinniarnertuunngorniat atuarfianni atuartup, maluginiarsimavaa atuaqatini peqqusersusaaraangamik peqqusersusaarnertik qaqutiguinnaq kanngusuutigisaraat. „Tusaqqusaarutigisarpaat, qanorlu iliortarnerlutik ammasumik oqaluuserisarlugu,“ Jenna oqaluttuarpoq. „Peqqusersusaartanngitsut eqqumiigineqartarput.“

Amerikamiut misissuinerat naapertorlugu inuusuttuaqqat karakteerigissaarnerpaasimasut 80 procentiisa peqqusersusaarsimanertik nassuerutigisimavaat. Taakkualu „maligassaalluartut“ 95 procentii paasisaasimanngisaannarput. 6. klassimiit 9. klassimut atuartunik ilinniarnertuunngornianillu 20.000-init amerlanerusunik apersuinerup kingorna, Josephson Institute of Ethics ima inerniliivoq: „Unneqqarissusermut assuarnaassusermullu tunngatillugu pissutsit ajorsiartuinnarput.“ Ilinniartitsisut peqqusersusaartarnerup taama nalinginnaatigilersimanera tupaallaatigaat. Atuarfimmi pisortaq Gary J. Niels allaat ima oqarsimavoq: „Peqqusersusaartanngitsut ikinnerussuteqaleriartorput.“

Angajoqqaat amerlanerit meeqqamik unneqqarissaarlutik ilinniakkerisarnissaat naatsorsuutigisarpaat. Ajoraluartumilli inuusuttorpassuit peqqusersusaarnermikkut unneqqarissaarnissaq sumiginnartarpaat. Periaatsit nutaat suut atortarpaat? Sooq taamaaliortarpat? Aamma sooq taamaaliunnginnissaq silatusaarnerua?

Atortut nutaaliat peqqusersusaarutigalugit

Nalitsinni peqqusersusaartartut peqquserluttulioriaaserpassuaqarput. Allap allagaanik imaluunniit inernerit allassimaffiannik ilaarsilluni peqqusersusaartarneq, ullutsinni atortut nutaat atorlugit peqqusersusaariaatsinut naleqqiullugit suunngillat. Soorlu makku: Inunnik ujarliutit atorlugit apeqqutit soraarummeernermi akisassat inummut nalunngisamut akitittarlugit; kisitsissuteeqqat paasissutissanik „allanik“ immikkat; assiliissuteeqqat atisat ikeranni toqqukkat, ikiortissamut allamiittumut apeqqutinik nassitsissutigineqartartut; teknikkikkut atortorissaarutit qinngornerit infrarødit atorlugit atuaqatinut qaninnernut nalunaarutinik nassitsisartut — aap, allaammi internetimi nittartakkat soraarummeerutinut akissutissanik sumulluunniit tunngasunik imallit.

Ineriartorneq annilaarnartulik taanna ilinniartitsisunit unitsinniarneqarpoq, tamannali ajornakusoorpoq. Atuartummi — ilinniartitsisullu — tamarmik suna peqqusersusaarnerunersoq isumaqatigiissutigisinnaanngilaat. Atuartut suleqatigiissuteqaraangata nalileruminaattarpoq suleqatigiinniviunersoq imaluunniit peqqusersusaarnermik taasariaqarnerunersoq. Assersuutigalugu ilaasa suleqatitik  iluaqutigipilunniartarpaat namminneq suliaqarpiaratik. Yuji ilinniarfissuarmi atuartoq oqarpoq: „Ilinniartut taakku ilaat eqiasuttupilussuupput — suliaqarneq ajorput! Assigiimmillu karakteerilerneqartarlutik. Tassa peqqusersusaarneq!“

Sooq peqqusersusaartarpat?

Misissuinermi paasineqarsimavoq piareersarluartannginneq ilinniartut ilaasa peqqusersusaarniartarnerannut pissutaanerpaasoq. Ilinniartut ilaat allat, atuarfimmi unammillernersuaq pissutigalugu, imaluunniit angajoqqaaminnit ilimasuffigineqarpallaarnertik pissutigalugu tatineqartutut misigilersimapput, isumaqalerlutillu allatut iliuusissaqaratik. „Angajoqqaama karakteerikka pingaartittorujussuuaat,“ Sam 13-inik ukiulik oqaluttuarpoq. „Aperisarpaannga: ’Matematikkimi misilitsinnerni qanoq karakteereqarpit? Tuluttoornermimi?’ Tamanna uumigeqaara!“

Karakteerigissaarnissamut tatineqartuarnertik ilaasa peqqusersusaassutigisarpaat. Atuakkami The Private Life of the American Teenager-imi allassimavoq: „Aaqqissuussineq ajoquteqarsimassaaq ima tatisineqartigippat ilinniarnermik naammagisimaarinninneq naammassisaqarusunnersuarmit aserorneqarajulluni, ilaannikkut unneqqarissuseq tunulliullugu.“ Ilinniartorpassuit tamanna isumaqatigaat. Aappaatigulli kinaluunniit misilitsikkallarnermi angusinngitsoorusunngilaq, ingammik inaarutaasumik soraarummeernermi. „Inuusuttut ilaat nalornisoornissartik siooragalugu annilaangasorujussuanngortarput,“ Jimmy, ilinniarnertuunngorniartuusoq oqarpoq. „Akissutit nalunngikkaluarlugit peqqusersusaartarput — iluatsitsiumanermik.“

Inuit ilarpassuisa unneqqarissaarnissamik pingaartitsinnginnerisa, peqqusersusaarneq ajoqutaanngitsutut isikkoqalersissinnaavaat. Ilaannikkullu iluaqutaasutut issinnaavoq. „Ippassaq atuaqatiga misilitsinnermi peqqusersusaartoq takuara,“ Greg 17-inik ukiulik oqaluttuarpoq. „Ullumi misilitsissutivut tigoqqippavut, atuaqatigalu uannit karakteerigissaarneruvoq.“ Amerlasuut peqqusersusaarnermit ilutigisanit atugaangaartumit sunnerneqarsimapput. „Ilinniartut ilaat isumaqartarput ’allat peqqusersusaarpata, taava aamma uanga taamaaliortariaqarpunga’,“ Yuji oqaluttuarpoq. Kisianni ilumoorpa?

Imminut salloqittarneq

Peqqusersusaarneq tillinniarnermut assersuunneqarsinnaavoq. Amerlasuut tillittartut naluneqanngilaq, kisianni taamaammat tillinniartarneq akuerineqarnerusinnaanngorpa? Immaqa oqarputit: ’Soorunami naamik’ — pingaartumik illit nammineq aningaasaatitit tillinneqarpata! Peqqusersusaaraanni pisassarinngisamik ataqqinaasertoqartarpoq — immaqa allat unneqqarissusiat iluaqutigalugu. (Efesosimiut 4:28) Tommy ilinniarnertuunngoqqammersoq oqarpoq: „Tamanna naapertuilluanngeqaaq. Assigiinnarpaa oqarluni suut tamaasa nalunagit, uffa nalugaluarlugit. Tamanna aamma salluneruvoq.“ Sallu pillugu Biibilimi isiginnittaaseq erseqqilluinnarpoq. Kolossemiunut allakkani 3:9-imi allassimavoq: „Immissinnut salluliorfigisaqinasi.“

Peqqusersusaarneq ileqqupiluliutiinnarneqarsinnaavoq qaangeruminaatsoq. „Peqqusersusaartartut soraarummeernermi angusinissaminnut ilinniakkerisariaqannginnissartik sungiuttarpaat,“ Jenna oqarpoq, „taamaammat peqqusersusaarnikkut ilinniakkap naammassinissaa ilimagisarpaat. Nammineernialerunilli susinnaassanngillat.“

Galatiamiunut allakkani 6:7-imi najoqqutassiaq eqqarsariaallannarpoq: „Inuup siaruartikkani aamma katersorumaarpai.“ Atuarfimmi peqqusersusaartaruit kingunipiloqanngitsoornavianngilaq. Ilerasuuteqalersinnaavutit naalliuutigisannik, ikinngutivit tatigiunnaarsinnaavaatsit imaluunniit poqiinnerulersinnaavutit nammineq ilinniagassaraluatit peqqusersusaarnikkut ajornannginaartarakkit. Soorlu nappaat tunillannartoq siaruaassinnaasoq, peqqusersusaarneq inooriaaserileraanni inuunerup ilaanut siaruaassinnaavoq, inuunerullu pingaarnerpaartaanik aseruisinnaalluni. Qanorluunniit pisoqassagaluarpat tamatuma Guutimut peqquserlunnermik maajuginnittumut attaveqarnerit sunnissavaa. — Ussatit 11:1.

Peqqusersusaarniartartut imminnut salloqittaannartarput. (Ussatit 12:19) Itsaq Jerusalemimi siuttunut peqquserluttunut iliuutsimikkut assersuunneqarsinnaapput: „Salluneq qimarnguffigigatsigu peqqusersiornerlu  isertorfigalugu.“ (Esaja 28:15) Qanorluunniilli ilioraluaruni peqquserluttup suliani Guutimut isertuussinnaanngilai. — Hebræerit 4:13.

Peqqusersusaaqinak!

Amerlanertigut inuusuttut qanoq peqqusersusaarluarnerusinnaanerlutik paasiniarlugu piffissangaatsiaq nukippassuillu atortarpaat — nukiit unneqqarissumik ilinniarnerminnut atorsinnaasaraluatik. „Ilinniagassatik peqqusersusaariaatsinik nutaanik nassaarniarnermittut ilungersuutsigisimagaluarunikkit qularnanngitsumik ingerlalluavissimassagaluarput,“ Abby 18-inik ukiulik isummerpoq.

Immaqa peqqusersusaarnissamut ussernartorsiortoqangaarsinnaavoq. Ileqqussatigulli nakkarfiusinnaavoq ingalassimaniagassaq. (Ussatit 2:10-15) Qanormi ingalassimaniarneqarsinnaava? Sooq atuarnerlutit eqqaamassallugu pingaarnerpaavoq. Tassa ilinniarnissat pillugu. Immaqa misigivutit piffissat asuli atorlugu, immaqa atunngisaannagassannik ilinniaravit. Ajornannginnersiuinnarlunili peqqusersusaarniartaraanni nutaanik ilikkagaqarnissamut ilikkakkallu atornissaannut piginnaaneqarneq akornuserneqartarpoq. Itinerusumik paasinnissinnaassagaanni ilungersortariaqarpoq. Pilliuteqartariaqarpoq. Biibilimi allassimavoq: „Pisiariniaruk sallusuissuseq, akigeqinagulu. Pisiarikkittaaq ilisimassuseq, ajoqersuussut paasisimasaqassuserlu!“ (Ussatit 23:23) Aap, ilinniakkat ilinniakkerinerlu pimooruttariaqarpatit. „Ilinniakkerisariaqarputit,“ Jimmy kaammattuivoq. „Akissutissat nalunngikkaanni imminut tatiginarneruvoq.“

Ilaannikkut apeqqutit tamaasa akisinnaanavianngilatit, tamannalu karakteerinnut apparsaataasinnaavoq. Ajornannginnersiuinnanngikkuilli immaqa nalujunnaassavat tullissaanik pitsaanerusumik qanoq iliorsinnaanerlutit. — Ussatit 21:5.

Siusinnerusukkut taaneqartoq Yuji Jehovap Nalunaajaasuisa ilagaat. Atuaqatimi peqqusersusaarnissaminnut ikioqqullutik tatigaanganni qanoq iliortarnerluni nassuiaavoq: „Siullermik Jehovap Nalunaajaasuisa ilagigaannga oqaluttuuttarpakka. Tamanna iluaqutigisaqaara, nalunngilaammi Jehovap Nalunaajaasui unneqqarissuusut. Arlaannit allattariarsorluni misilitsinnermi akissutissap suuneranik aperineqaraangama akiumaneq ajorpara. Sooq akiumannginnerlugu kingusinnerusukkut oqaluttuuttarpara.“

Yuji apustili Paulusitut isiginnittaaseqarpoq. Taanna hebræerinut allakkamini ima allappoq: „Tamatigummi eqqortumik iliorumasaraluaratta.“ (Hebræerit 13:18) Unneqqarissuunissaq pingaartikkukku ajornannginnersiorlutillu peqqusersusaartanngikkuit karakteeritit pisinnaasannik takutitsilluarnerussapput. Angerlassaatit angajoqqaannut tunissutigisinnaasavit pitsaanersaasa ilaannik nassarlutit — tassa kristumiutut ilumuussutsinnut uppernarsaammik. (3 Johannesi 4) Tamatumalu saniatigut ilerasuutissaqarnallu Jehovap uummataanik nuannaartitsinerit nuannaarutigissavat. — Ussatit 27:11.

Peqqusersusaarneq qanorluunniit nalinginnaatigigaluarpat peqqusersusaaqinak! Taamaalillutit allanut, pingaarnerusumillu Jehova Guutimut unneqqarissumut, attaveqarluartuarsinnaavutit. — Tussiaat 11:7; 31:6.  (gE 1/22 03)

[Qupp. 22-mi issuagaq]

Peqqusersusaartup immaqa paasinngilaa taamaaliornermigut tillilluni

[Qupp. 22-mi issuagaq]

Peqqusersusaarneq unneqqaserlunnermik ajornerusumik malitseqarajuppoq

[Qupp. 23-mi issuagaq]

Peqqusersusaartup suliani Guutimut isertuussinnaanngilai

[Qupp. 23-mi issuagaq]

Allattariarsorluni misilitsinnginnermi piareersarluarnerpit imminut tatiginerulersissinnaavaatit