UJARAK 700-600 Kr.in.si. kigar­torlugu al­lan­neqarsimasoq Jerusalemip katersugaasiviani “Bible Lands Museum”-imi takuneqarsin­naavoq. Ujarak Israelimi Hebronip qanit­tuani ilivermi qaarusuliami nas­saarineqarsimavoq. Ima kigar­tor­ner­taqar­poq: “Hagavip er­nera Hagaf Jahweh Sabaotimit perloq­qunarsili.” Taman­na Biibilimi al­las­simasunut qanoq naaper­tuup­pa? Erser­poq Guutip aq­qa Jehova – naqin­nerit hebræerisuut itsaq ator­neqar­tar­tut atorlugit JHWH-mik al­lan­neqar­tarsimasoq – Biibilip nalaani ilisimaneqarluarlunilu ul­luin­nar­ni ator­neqar­tarsimasoq. Aam­ma qaarusun­ni, naapit­tarfit­tut qimar­nguf­fit­tul­lu ator­neqar­tar­tuni, Guutip aq­qa inuin­naal­lu aq­qi Guutip aq­qanik ilal­lit iik­kanut kigar­torlugit al­lan­neqar­tarsimap­put.

Rachel Nabulsi, Georgiami universitetimi ilisimatooq, kigar­tuk­kat pil­lugit ima al­lap­poq: “Ateq JHWH kigar­tuk­kani takus­saagajup­poq, taman­nalu pingaarutilim­mik ilin­niarfigaar­put. ... JHWH-p Israelimi Judamilu in­nut­taasunut pingaaruteqar­nera al­latani kigar­tuk­kanilu erser­poq.” Taman­na Biibilimut naaper­tuup­poq, tas­sanimi Guutip aqqa – hebræerisut JHWH-mik al­lan­neqar­tar­toq – tuusintileriarlugu ator­neqar­poq. Aam­ma Guutip aq­qa inuin­naat aq­qinut ilan­ngun­neqak­kajut­tar­poq.

Hebræerisut oqaatsit “Jahweh Sabaot” ujaq­qamut kigar­tor­neqarsimasut ima isumaqar­put: “Katersaarsuit Jehovaat.” Tamatuman­nga erser­poq Guutip aq­qa kisimi ator­neqar­nani aam­mali oqaatsit “Katersaarsuit Jehovaat” itsaq ator­neqar­tarsimasut. Taman­nat­taaq Biibilimut naaper­tuup­poq, oqaatsim­mi taak­ku as­sigisaal­lu 250-it sin­nerlugit Hebræerisut Al­lak­kani Il­ler­nar­tuni ator­neqar­put – ingam­mik Esajap, Jeremiap Zakarial­lu al­lagaan­ni.