1970-IMI Israelimi Im­map Uumaatsup kitaata sineriaata eq­qaani En-Gedimi as­saan­narmik al­lak­kat imusat ikual­lan­nikut nas­saarineqar­put. Il­loqarfin­nguup im­maqa 500-kkun­ni Kr.in.king. piuneerus­saanerani synagogimi ikual­las­simasumi al­lak­kat imusat taak­ku itsar­nisarsiuut as­saanermin­ni nas­saaraat. Ajoqusersimangaarmata imarisai atuar­neqarsin­naan­ngil­lat, imusaajaraan­nilu aserorsin­naap­put. Kisian­ni 3D skan­neri atorlugu imusaq “imus­saajar­neqar­poq”, program­milu digitaliusoq as­sin­ngor­titsisaat nutaaliaq atorlugu al­las­simasut atuar­neqarsin­naal­lutik.

Qanoq al­las­simasoqar­pa? Biibilimeersunik imaqar­poq. Sin­nikui tas­saap­put versit ilaat Mosesimik al­lak­kat pingajuisa aal­laq­qaataan­neersut. Versini taak­kunani Guutip aq­qa tetragram­mi atorlugu hebræerisut al­las­simavoq. As­saan­narmik al­lak­kat imusat ukiut 50-ip aam­ma 400-p akor­nan­ni Kr.in.king. al­lataasorineqar­put. Tas­sa Biibilimik as­saan­narmik al­lak­kat hebræerisuut Qumranimi Im­map Uumaatsup eq­qaaniit­tumi nas­saarineqarmatali aatsaat taama pisoqaatigisut nas­saarineqar­put. The Jerusalem Post-imi Gil Zohar ima al­lap­poq: “Mosesimik al­lak­kat pingajuinik as­saan­narmik al­lak­kat ilamer­ngi En-Gedimi nas­saat ‘imus­saajar­neqan­ngin­neran­ni’ al­lak­kat imusat Im­map Uumaatsup eq­qaani nas­saat ukiut 2.000-t pisoqaas­susil­lit naalaf­fiup aap­paata nalaaneersut aam­ma Alep­po-kodeksip 900-kkun­ni Kr.in.king. al­lataasup akor­nan­ni ukiut 1.000-t qaangius­simap­put.” Paasisimasal­lit naaper­torlugit imusap pineqar­tup imarisaanit erser­poq Torami (Mosesimik al­lak­kani tal­limaasuni) al­las­simasut “ukiuni tuusintini al­lan­ngorsiman­ngitsut, as­siliil­lunilu al­lan­nermi kuk­kuneqan­ngitsoq”.