1. Juutit aal­larus­saaq­qasimasut suna qilanaarisin­naavaat?

 JUUTIT pis­sangaqaat. Jehovap Guutip Israalik­kut Babyloniami ukior­pas­suarni aal­larus­saaq­qasimasut aniguiseq­qul­lugit “Perserit kun­ngiata Kyrosip anersaava kajumilersip­paa”. Kun­ngip nalunaarutigaa juutit nunagisamin­nut utersin­naasut Jehova “Israelik­kut Guutiat illuliuuk­kiar­torlugu”. (Ezra 1:1, 3) Pis­sanganaq! Juutit qilanaarisin­naaler­paat Guutimit nunas­sarsiarisaminni taas­suma guutisiorfigeq­qiler­nis­saa.

2. Juutit nunamin­nut uter­tut sumik naam­mas­sisaqar­pat?

² Ukiumi 537-mi Kr.in.si. juutit nunamin­nut uter­tut Jerusalem­mimut, Juudami illoqarfiit pingaar­nersarisimasaan­nut, apuup­put. Juutit taak­kua naalaf­fik, tassa guutisiorfik, sanaq­qil­lugu aal­lar­tipal­lap­paat tun­ngavialu 536-mi Kr.in.si. naam­mas­sil­lugu.

3. Juutit qanoq akerlilersor­neqar­pat?

³ Juutit guutisiorfik sanaq­qil­lugu aal­lar­tik­kamikku sak­kor­tuumik akerlilersor­neqaler­put. Inuiaat eqqaamiuisa “Judak­kut nikal­lor­tip­paat ersinermillu sanajun­naarsil­lugit”. (Ezra 4:4) Tamanna ajor­nar­torsior­titsivoq, pis­sutsilli suli ajor­neruler­put. 522-mi Kr.in.si. Artaxerxesi Perserinut kun­ngin­ngor­poq. * Allamik kun­ngitaaramik akerlilersuisut sanaar­tor­nerup unitsin­nis­saanut periarfis­sarsiorlutik ‘ajunaar­titsiniar­put  inatsisit tun­ngavigisuusaarlugit’. (Tuss 94:20, Testamentitoqaq) Kun­ngi Artaxerxesi juutit pikitsitsiniar­nerat pil­lugu allaf­figaat. (Ezra 4:11-16) Kun­ngip sal­luliuutit upperalugit juutit guutisiorfilior­nerat iner­teq­qutaatiler­paa. (Ezra 4:17-23) Taamaat­tumik guutisiorfilior­ner­tik nuan­narerut­torlugu unitsitaap­put. – Ezra 4:24.

4. Guutisiorfilior­neq akerlilersor­neqalermat Jehova sua? (Esaja 55:11)

⁴ Israalimi Jehovamut kif­far­tor­tuun­ngitsut Persiamilu naalak­kersuisut ilaasa guutisiorfiup sanaq­qin­neqar­nera unitsin­niarsaraat. Jehovalli sanaar­tor­nerup ingerlal­luar­nis­saa kis­saatigaa, siuner­tanilu naam­mas­siuaan­nar­paa. (Esaja 55:11 atuaruk). Zak­karia pruf­fiititut toq­qarlugu arfineq-pingasunik takorluuisip­paa, Zak­kariallu Israalik­kut qiim­mas­sar­niarlugit taakku oqalut­tuarai. Takorluuisitaanerit taakku iluaqutigalugit juutit paasivaat akerlilersuisut siooragisariaqar­nagit, kajumis­saar­neqar­pullu Jehovap kis­saatigisaatut suliaq naam­mas­seq­qul­lugu. Takorluuinerit tal­limaanni Zak­kariap qul­lilerfik olivenequtillu marluk takuai.

5. Allaaserisami matumani suut sam­mis­savagut?

⁵ Tamatta ilaan­nik­kut nikal­lor­tar­pugut. Taamaat­tumik Zak­kariap takorluuisitaanerisa tal­limaat atorlugu Jehovap Israalik­kun­nik qiim­mas­saanera iluaqutigisin­naavar­put. Takorluuisitaaneq tamanna paasigutsigu akerlilersor­neqar­nitsinni, pis­sutsit allan­ngor­neranni aamma eqqumiigisatsin­nik ilitsersor­neqar­nermi aalajaal­luta Jehova kif­far­torfigiuarsin­naavar­put.

6. Qul­lilerfim­mik olivenequtinillu marlun­nik takorluuisitaaneq Zakaria 4:1-3 allaatigineqar­toq juutit qanoq sapiil­lis­sutigaat? (Saq­qaani assiliaq takuuk).

⁶ Zakaria 4:1-3 atuakkit. Qul­lilerfim­mik olivenequtinillu marlun­nik takorluuisitaaneq iluaqutigalugu juutit akerlilersor­neqar­nerminni sapiis­sin­naap­put. Sooq? Maluginiar­piuk qul­lilerfik uulias­saarutin­ngisaan­nas­sasoq? Uulia olivenequtinit marlun­nit uuliaasivim­mut kuup­poq tas­san­ngaan­niillu qul­ler­nut arfineq-marlun­nut qul­lilerfim­miit­tunut kuul­luni. Uuliaqar­tuaan­narmat qul­liit ikumajuaan­nar­put. Zak­karia ima aperivoq: “Tamakku qanoq isumaqar­pat?” Jehovap akis­sutaa inngilip ima oqaatigaa: “Inuit pis­saaneratigut pin­nani inuillu nakuus­susiatigut pin­nani uanga anersaak­kut pis­saaq, oqar­poq Katersaarsuit Naalagaat!” (Zak 4:4, 6) Uulia olivenequtinit kuut­toq Jehovap anersaavanut nungun­ngisaan­nar­tumut assersuutaavoq. Guutip anersaava perserit naalagaaf­fis­suata sak­kutooqar­nik­kut pis­saaneranut sanil­liul­lugu pis­saaneqar­nerungaar­poq. Guutisiorfim­mik sanasut Jehovamit ikior­neqaramik qanorluun­niit akerlilersor­neqaraluarunik suliner­tik naam­mas­sisin­naas­savaat. Qiim­maal­lan­nas­susia! Juutit iliuuserisas­satuaraat Jehova tatigalugu guutisiorfiup sananerata ingerlateq­qin­nis­saa. Taamaalior­pullu naak suli iner­teq­qutaagaluar­toq.

7. Guutisiorfim­mik sanasunut oqilisaataasumik pis­sutsit qanoq allan­ngor­pat?

⁷ Pis­sutsit allan­ngormata guutisiorfim­mik sanasut oqilisaan­neqalaar­put. Suna allan­nguutaagami? Ukiumi 520-mi Kr.in.si. Dareiosi I Persiami kun­ngiuvoq. Naalak­kersuif­fimmi ukiuisa aap­paanni paasivaa guutisiorfim­mik sananerup iner­teq­qutaanera inatsisinut naaper­tuutin­ngitsoq. Taava Dareiosi peq­qusivoq guutisiorfim­mik sanaar­tor­neq naam­mas­sineqas­sasoq. (Ezra 6:1-3) Taamatut peq­qusinera kik­kut tamarmik tupaal­laatigaat, allamilli aamma peq­qus­suteqar­poq. Inuiaat Israalik­kut eqqaamiui sanaar­tor­nermik  akor­nusersuiun­naaq­qul­lugit allaallu aningaasanik ator­tus­sanillu tunis­suteqaq­qul­lugit peq­quai! (Ezra 6:7-12) Taamaat­tumik ukiut sisamat mis­saat qaangiut­tut 515-imi Kr.in.si. Israalik­kut guutisiorfim­mik sanaar­tor­ner­tik naam­mas­sivaat. – Ezra 6:15.

8. Akerlilersor­neqar­ninni sooq sapiitsuusin­naavit?

⁸ Aamma nalitsinni Jehovamut kif­far­tor­tor­pas­suit akerlilersor­neqar­tar­put. Assersuutigalugu ilaat nunani guutisior­nitsin­nik kil­lilersuif­fiusuni najugaqar­put. Nunani taak­kunani uppeqatigut tigusaasut “naalak­kersuisunut kun­nginul­lu” sas­sar­tin­neqar­tar­put, taman­nalu oqaluus­sinermik kinguneqar­tar­poq. (Mat 10:17, 18) Ilaan­nik­kut allanik naalak­kersuisoqaleraangat uppeqatigut oqilisaan­neqar­tar­put. Imaluun­niit eqqar­tuus­sisoq naaper­tuil­luar­tuusoq guutisior­nitsin­nut iluaqutaasumik aalajangiisin­naasar­poq. Uppeqatigut allat allatut akerlilersor­neqar­tar­put. Immaqa nunami guutisior­nitsin­nik kil­lilersuif­fiun­ngitsumi najugaqaraluarlutik ilaqut­tamin­nit Guutimut kif­far­torun­naarsitsiniaasar­tunit akerlilersor­neqar­tar­put. (Mat 10:32-36) Amerlaner­tigut akerlilersuisut paasigaangamikku ilungersor­nitik asuliin­naasut akerlilersuiun­naar­tar­put. Allaat nakuuserlutik akerlilersuisarsimasut Nalunaajaasun­ngorsimap­put aal­lus­sil­luar­tut. Akerlilersor­neqaruit uniin­naqinak! Sapiitsuugit. Jehovamit anersaavanillu iller­nar­tumit ikior­neqaravit siooragisas­saqan­ngilatit!

9. Guutisiorfiup nutaap tun­ngavia naam­mas­sineqarmat sooq juutit ilaat aliasup­pat?

⁹ Guutisiorfiup nutaap tun­ngavia naam­mas­sineqarmat juutit utoq­qaat ilaat qiap­put. (Ezra 3:12) Saalumuup guutisiorfiliaa kusanangaar­toq takusimavaat, isumaqar­pullu tamatumun­nga sanil­liul­lugu guutisiorfik nutaaq ‘suun­ngitsutut ittoq’. (Hagg 2:2, 3) Guutisiorfik nutaaq allamut sanil­liuk­kamikku aliasup­put. Zak­karialli takorluuisitaanera nuan­naaq­qilis­sutigis­savaat. Qanoq?

10. Inngilip oqaasii Zakaria 4:8-10 allas­simasut juutit qanoq nuan­naaq­qilis­sutigaat?

¹⁰ Zakaria 4:8-10 atuakkit. Inngili qanoq isumaqarpa oqarami juutit ‘nuan­naarumaar­tut takugunikku ujarak aqerlunik allan­nilik Zerubbabelip [juutinut naalagaatitap] assaaniit­toq’? “Ujarak” pineqar­toq nivingasar­poq, taan­nalu atorlugu qarmaq nap­parin­nersoq takuneqarsin­naasar­poq. Inngilip taamatut  oqarami ersersip­paa guutisiorfik nutaaq guutisiorfitoq­qatut kusanar­tigin­ngik­kaluar­toq naam­mas­sineqas­sasoq Jehovallu najoq­qutas­siaanut naaper­tuutis­sasoq. Jehovap guutisiorfik nutaaq iluaraa, taamaat­tumik aamma juutit iluarisus­saavaat. Jehovap pingaar­nerutip­paa kis­saatigisamisut guutisiorfigineqar­nis­sani. Juutit tamanna Jehovamillu iluarisaanis­sar­tik pingaar­tik­kunik­kit nuan­naaq­qilis­sap­put.

11. Nalitsinni Jehovamut kif­far­tor­tut qanoq imaan­naan­ngitsorsior­tar­pat?

¹¹ Pis­sutsit allan­ngoraangata imaan­naan­ngitsorsior­tarsin­naavugut. Pif­fis­saq tamaat immik­kut ittumik ukior­pas­suarni kif­far­torsimasut ilaat allami kif­far­toq­quneqarsimap­put. Allat utoq­qaliar­tor­ner­tik pis­sutigalugu immik­kut pisin­naatitaaf­fitsik nuan­narisar­tik taamaatit­tariaqarsimavaat. Pis­sutsit taamatut allan­ngoraangata aliasun­neq nalingin­naasar­poq. Immaqa aalajangiineq aal­laq­qaam­mut paasin­ngilar­put akuererusun­naguluun­niit. Sior­natigut inuunerisar­put mas­sak­kut inuunitsin­nit nuan­ner­nerutis­sin­naavar­put. Nikal­lorsin­naavugullu misigigatta allan­nguinerup kingorna Jehovap ator­piarsin­naan­ngik­kaatigut. (Uss 24:10) Sapin­ngisatsin­nik Jehovamut kif­far­tor­tuarsin­naaq­qul­luta Zak­kariap takorluuisitaanera qanoq iluaqutigisin­naavar­put?

12. Pis­sutsit allan­ngor­nerat pis­sutigalugu aliasuk­kutta Zak­kariap takorluuisitaanera qanoq iluaqutigisin­naavar­put?

¹² Pis­sutsit allan­ngoraangata Jehovap isigin­nit­taasiatut isigin­nit­taaseqar­neq iluaqutigisar­par­put. Jehova naam­mas­sisar­pas­suaqar­poq, suleqatigisin­naaneralu ataq­qinaatigaar­put. (Kor 1. 3:9) Uagutsin­nut sulias­siis­sutigineqar­tut allan­ngorsin­naap­put, Jehovalli uagutsin­nik asan­nin­nera allan­ngun­ngisaan­nas­saaq. Taamaat­tumik Jehovap peqatigiis­sor­taani ilin­nut sun­niuteqar­tumik allan­nguisoqar­pat sooq taamaat­toqar­nersoq eqqarsaatigival­laar­naveersaaruk. Allan­nguuteqan­ngin­nerani pis­sutsit nuan­nersor­tai eqqarsaatigival­laar­nagit maan­nak­kut nuan­nersut maluginiarsin­naaq­qul­lugit Jehova qin­nuigiuk. (Oqal 7:10) Iliuuserisin­naan­ngisatit eqqarsaatigival­laar­nagit iliuuserisin­naasatit eqqarsaatigineruk­kit. Zak­kariap takorluuisitaaneranit paasivar­put isumal­luar­tuuneq pingaaruteqar­tuusoq. Isumal­luar­tuugut­tami pis­sutsit allan­ngoraluar­tut nuan­naarluta aalajaat­tuarsin­naavugut.

13. Sooq guutisiorfiup sanaq­qin­neranik ilitsersuut Israalik­kut ilaasa aalajangiinerlun­ner­tut isigisin­naavaat?

¹³ Guutisiorfim­mik sanaar­tor­neq iner­teq­qutaavoq. Angutilli siut­tutut toq­qak­kat – palasiuneq Jeshua (Josva) aamma naalagaatitaq Zerubaabeli – “Guutip illua Jerusalemimiit­toq sanal­lugu aal­lar­teq­qip­put”. (Ezra 5:1, 2) Juutit ilaat isumaqarsimasin­naap­put tamanna aalajangiinerlun­nerusoq. Guutisiorfik sanaq­qilerunikku tamanna iser­torsin­naas­san­ngilaat, akerlilersuisullu sapin­ngisamin­nik unitsitsiniaas­sap­put. Angutit akisus­saasut taak­kua marluk, Josvap Zerubaabelillu, Jehovamit ikior­neqarumaar­nermin­nik neriorsoq­qis­saar­neqar­nis­sar­tik pisariaqar­tip­paat. Neriorsoq­qis­saar­neqar­pullu. Qanoq?

14. Zakaria 4:12, 14-ilu naaper­torlugit palasiuneq Josva naalagaatitarlu Zerubaabeli qanoq neriorsoq­qis­saar­neqar­pat?

¹⁴ Zakaria 4:12, 14 atuakkit. Versini taak­kunani inngilip pruf­fiitimut aalajaatsumut oqalut­tuaraa olivenequtit marluk ‘angutinut uuliamik tanitanut’ – tassa Josvamut Zerubaabelimullu – assersuutaasut. Angutit taakku marluk ‘nunarsuup tamarmi Naalagaata [Jehovap] saavaniip­pul­lusooq’. Tamanna ataq­qinaataangaar­poq. Jehovap tatigalugillu Israalik­kun­nik siulersuisun­ngor­tim­magit Israalik­kut taak­kunan­nga ilitsersor­neqar­ner­tik tutsuigil­luin­narsin­naavaat.

15. Jehovap oqaasianit ilitsersor­neqar­nitsin­nik ataq­qin­nin­ner­put qanoq ersersis­sin­naavar­put?

¹⁵ Jehovap nalitsinni ilaatigut Biibili aqqutigalugu ilitsersor­tar­paatigut. Atuak­kami iller­nar­tumi tamatumani qanoq guutisiorfigineqaq­qusoq atuarsin­naavar­put. Guutip oqaasianit ilitsersor­neqar­nitsin­nik ataq­qin­nin­ner­put qanoq ersersis­sin­naavar­put? Atuaq­qis­saar­tar­nik­kut atuak­kat­talu paasiniar­nis­saan­nut pif­fis­saqar­tar­nik­kut. Apeq­qutit uku eqqarsaatigik­kit: ‘Biibilimi Biibililersaarutiniluun­niit atuak­kakka unikaal­lal­lunga eqqarsaatigeq­qis­saar­tar­pak­ka? Ilumoor­tut Biibilimeersut “paasiuminaatsut” paasiniar­tar­pak­ka? Imaluun­niit eqqarsaatigival­laar­nagit atuapal­laan­nar­tar­pak­ka?’ (Pet 2. 3:16) Jehovap ilin­niar­titsis­sutai eqqarsaatigeq­qis­saar­tarutsigit ilitsersuus­sutai maleruarsin­naas­savagut oqaluus­siner­pullu naam­mas­sisin­naas­sal­lugu. – Tim 1. 4:15, 16.

16. ‘Inus­siamit aalajaal­lunilu silatuumit’ ilitsersuutit eqqumiigigutsigit sus­saagut?

¹⁶ Jehova aamma ilitsersuisar­poq “inus­siaq  aalajaal­lunilu silatooq” aqqutigalugu. (Mat 24:45) Ilaan­nik­kut eqqumiigisatsin­nik inus­siamit ilitsersor­neqarsin­naasar­pugut. Assersuutigalugu pin­ngor­titami ajunaar­nersuaqar­nis­samut piareersaq­qusin­naavaatigut najugaqarfitsinni ajunaar­nersuaqar­nis­saa ilimanan­ngik­kaluar­toq. Isumaqarsin­naavugul­luun­niit nunarsuaq tamak­kerlugu nap­paam­mik tunil­laas­suut­toqar­nerani inus­siaq mianersor­pal­laar­toq. Ilitsersuutit eqqumiigigutsigit sus­saagut? Israalik­kut Josva Zerubaabelilu aqqutigalugit ilitsersor­neqar­ner­tik qanoq iluaqutigisimagaat eqqarsaatigisin­naavar­put. Aamma Biibilimi oqalut­tuarineqar­tut allat eqqarsaatigisin­naavagut. Guutip innut­tai ilaan­nik­kut silatusaar­neror­pasin­ngitsunik annas­sutigisamin­nilli ilitsersor­neqar­tarsimap­put. – Eqq 7:7; 8:10.

17. Qul­lilerfim­mik olivenequtinillu marlun­nik takorluuisitaaneq juutit qanoq iluaqutigaat?

¹⁷ Zak­kariap takorluuisitaanerisa tal­limaat sivikik­kaluar­toq juutit tamanna sulinermin­nut guutisior­nermin­nullu tun­ngatil­lugu isumal­lualis­sutigaat. Takorluuisitaanermillu ilik­kak­katik maleruaramik­kit Jehovamit ikior­neqarlutillu siulersor­neqar­put. Suliamin­nik unitsitsin­nginis­saan­nut nuan­naaq­qiler­nis­saan­nullu Jehovap anersaani iller­nar­toq pis­saaneqangaar­toq atorlugu ikior­pai. – Ezra 6:16.

18. Zak­kariap takorluuisitaanera ilin­nut qanoq sun­niuteqarsin­naava?

¹⁸ Zak­kariap qul­lilerfim­mik olivenequtinillu marlun­nik takorluuisitaanera ilin­nut sun­niuteqangaarsin­naavoq. Sam­meriik­katsitut tamanna iluaqutigalugu akerlilersor­neqar­ninni pinertusaarsin­naavutit, pis­sutsit allan­ngoraluar­tut nuan­naartuarsin­naavutit eqqumiigisan­nillu ilitsersor­neqar­ninni naalas­sin­naaq­qul­lutit tatigin­nis­sin­naallutit. Inuuninni ajor­nar­torsioraangavit susas­savit? Zak­kariap paasisaa, tassa Jehovap innut­tani isumas­sorai, upper­narsiuk. Taava paasisat naaper­torlugu Jehova tatigalugu uum­matillu tamak­kerlugu kif­far­torfigalugu iliuuseqarit. (Mat 22:37) Taamaalioruit nuan­naarlutit naas­saan­ngitsumik kif­far­torsin­naaq­qul­lutit Jehovamit ikior­neqas­saatit. – Kol 1:10, 11.