nalunaerssûtigdlit mardluk atuákit ilíniarfigalugitdlo

„NALUNAERSSÛTIGDLIT sumik iluaĸutigssartaĸarpat?“ bîbilimik ilíniartut pernardlutik bîbile tamákerdlugo atuartut ilarpagssuisa aperĸut tamána aperĸutigisimavât. Sâmualip agdlagai kúnginigdlo agdlagkat atuardlugit, kúngit nâlagkersuissûtitdlugit Gûtip ínugtaisa oĸalugtuagssartait ûmássuseĸarpalugtumik pitsauvdluartumigdlo oĸalugtuarineĸartut atuarsimavait. mãnale nalunaerssûtigdlit mardlûssut atualerpait: kapitalit takisût kinguârît nalunaerssorneĸarfê ĸulingiluaussut, tauvalo atuarêrsimassaisa ilarpagssue uterdlugit oĸalugtuarineĸartut. nalunaerssûtigdlit Eerdman’s Bible Handbook-ime imáitumik navsuiarneĸarput: „pâsíssutigssat Sâmualip agdlagaisa áipáine kúnginigdlo agdlagkane mardlûssune atuarîgkavut ĸâvatigut nalunaerssûtilingne atuarumináinerussumik ilerĸoringnigssamigdlo oĸaorĸigsârerpalungnerussumik uterneĸartutut isumaĸarfigineĸarsínáuput.“

ĸâgínarmíkutdle taimatut isumaĸarfigineĸarsínáuput. sôrdlo agdlagkane grîkerisûne kristumiut agdlagsimassáine îvangkîliut sisamaussut tamarmik amerdlanertigut agdlauserissat táukûssut imarigaluarait, tamarmigdle ingmíkut issíkivingnitdlusôĸ ássigĩngitsunit issigalugit avdlanilo erĸartorneĸarsimángitsunik imaĸardlutik, taimatut nalunaerssûtilingnik agdlagtup, agdlagkat sarĸúmerêrsimassut imait nauk agdlautigigaluardlugit, amerdlanertigut agdlautigissane ingmíkut isumaĸarfigalugit agdlautigissarpai pâsíssutigssatdlo avdlane agdlautigineĸarsimángitsut ilángútardlugit. inuit ukiune aulajangersimassune inûssut iluaĸutigssãnut agdlagpoĸ aulajangersimassunigdlo ersserĸigsunigdlo anguniagaĸardlune. tamána pâserêruvtigo agdlagkat táuko nuánârutigalugit atuarsínáusavavut ilíniarfigisínáusavdlugitdlo uvdlumíkut iluaĸutigisínaussavtínik.

pissariaĸartitamut nãmautáuput

nalunaerssûtigdlit mardlûssut agdlangneĸarput, ímaĸa Ezramit, jûtit ukiune 70-ine Babylonime tigussaorĸarêrsimavdlutik nunamut neriorssûtigissamut uterêrsimassut iluaĸutigssãnut. David Salomonilo kúngiutitdlugit pisimassut tauvalo Gûtip ínugtaisa nâlagauvfît mardlúngordlugit avigsârtíneĸarnerat  agdlautigerêrdlugit, agdlagtup agdlautigineruvâ nâlagauvfik kujatdliussoĸ, Juda, Judavdlo oĸalugtuagssartai agdlauseralugit tigussaorĸagaluartut nunavingmingnut tikerĸigsimassut ilíniutigssãnik. erĸardlerît Davidip kinguâgssai kúngíkormiut pingârtut malingnaivfigai, oĸalugtuarissauneratdlo agdlautigititdlugo aperĸutit pingârutigdlit akivai, tássa: suna píssutigalugo Jehovap inuiaĸatigît ĸinigkane nunamut gûtipilugsiortut pigissãnut autdlarúneĸartípai? jûtitdlo nunavingmingnut utertitat (ãmátaoĸ uvdlumíkut kristumiut) kúkunerit pitdlarneĸarnermik taimáitumik kinguneĸartut ĸanoĸ ingalagsínauvait?

ilaĸutarît nalunaerssordlugit agdlagtarfê pingârtut

nalunaerssûtigdlit sujugdlît kapitalîsa sujugdlît ĸulingiluaussut imarait kinguârît nalunaerssorneĸarfê takisût. suna sujunertaralugo agdlagtup tamákorpagssuit ilángúpai? Israelime kinguârît nalunaerssorneĸarfê pingâruteĸarmata. inuit sunik kingornússaĸarnigssait sunigdlo kivfartûteĸarnigssait nagguveĸarnerinut atássuteĸarput. Israelíkut nunavingmingnut utertitat ilaisa, ãmátaoĸ palasíkormiut ilaisa, nagguvigissamik kíkûnere ugpernarsarsínáungilait, tamánalo ajornartorsiortitsingârpoĸ. (Esra 2:59-63) taimáitumik erĸardlerît kíkut nagguvigissáinik perĸigsârtumik pâsiniaineĸ táukua soĸutigingârpât.

uvdlumíkutdle bîbilimik atuaissoĸ? kapitalit ĸulingiluaussut táuko atuángĩnásavai nalunaerssûtigdlitdlo sujugdlît atuardlugit Saulip toĸunerata oĸalugtuarineĸarnera kapitale 10-me agdlagsimassoĸ autdlarnerfigalugo? nâgga, ’agdlagkat tamarmik Gûtip súnîneratigut isumagssarsiarititaussut’ kinguârît nalunaerssorneĸarfê táuko ilagait. (2 Timûtiuse 3:16, NW) nalunaerssûtigdlit sujugdlît kapitalê sujugdlît ĸulingiluaussut pingârtunik soĸutiginartunigdlo pâsíssutigssartaĸarput.

ássersûtigalugo: tássanĩnaĸ atuarsínauvugut Jabez pivdlugo, Judap kinguâvisa ilât ilaminit atarĸissaunerussoĸ. (1 nalunaerssûtigdlit 4:9, 10) tássanísaoĸ agdlagsimavoĸ Davidip kinguâvisa kúngíkormiut nalunaerssorneĸarfiat atordluarsínaussoĸ, tássanilo nalunarungnaersíneĸarpoĸ Zerubbabelip, jûtit Babylonimíngãnît nunamingnut uterêrneráne nâlagâta, kinguârît táuko nagguvigigai. — 1 nalunaerssûtigdlit 3:10-19.

 David ersserĸingnerussumik ilisaritíkât

nalunaerssûtigdlit sujugdlît kapitalîsa sivnerútut ersserĸingnerussumik oĸalugtuarait pisimassuviussut avdlane agdlautigerîgkat, pingârtumik David ersserĸingnerussumik ilisarititdlugo. bîbilip atuagartaine sujusingnerussúkut agdlagsimassune David ilisaritíneĸarpoĸ Jehovamut kivfaussutut túniutdluínarsimassutut, sorssutdlarĸigsutut, taigdliortutut, inungnigdlo sujulerssuissutut pitsaussutut. nalunaerssûtigdlit sujugdlît atuardlugit pâsivarput ãmátaoĸ ârĸigssũssitdlarĸigsûssoĸ. inuiaĸatigît sákutôĸatigîtdlo ârĸigssũssivfigai, ãmátaoĸ nâlagfingme gûtisiorneĸ ârĸigssũssivfigâ, palasit, Levíkut nâlagfingmilo erinarssortartut ingmíkôrtiterdlugit sivnerserautdlutik kivfartortarnigssãnut. — 1 nalunaerssûtigdlit 23:1-imît 27:22 ilángutdlugo.

Sâmualip agdlagaisa áipáine angerutsip igdlerfiata inigssânik nâlagfingmigdlũnît sanatitsinigssaminik Davidip kigsauteĸangârnera agdlautigineĸarpoĸ. (2 Sâmuale 7:2-5) pilerssârutigissaminik suliaringningniarnigssânik Jehovap David akueríngilâ, akuerssíngíneranutdlo suna píssutaussoĸ nalunaerssûtilingne sujugdlerne navsuiarneĸarpoĸ. David aungmik kuississûvoĸ. nâlagfik sanatíneĸásaoĸ erĸigsinerup angutitânit Davidip kingorârtânit. (1 nalunaerssûtigdlit 22:8-10) Sâmualip agdlagaisa áipáine oĸalugtuarineĸarportaoĸ ĸanoĸ Davidip karrertaiaissarfik nâlagfiup sananeĸarfigssâ pisiarigâ. (2 Sâmuale 24:18-25) nalunaerssûtilingne sujugdlerne oĸalugtuaĸ tamána ilaliúneĸarpoĸ Davidip tuníssuterparujugssue pilerssârutigissarpagssuilo agdlautigineĸarmata, Salomonip nâlagfingmik sanatitsisínaulernigssâne sût tamarmik piarêrsimanigssãnut. (1 nalunaerssûtigdlit 22:6-19) Jehovap agdlât David navsuiáupâ nâlagfigssap ĸanoĸ issíkoĸarnigssânik, Davidivdlo ilumôrdlune tamána Salomonimut túniúpâ. — 1 nalunaerssûtigdlit 28:9-21.

Jehovap pivdluarĸussinera . . .

nalunaerssûtigdlit áipait atuartitdlugit malugísavat pingârnerssartât malungnarsiartortoĸ, tássa: Judame kúngit Jehova tamákîssumik tatigigângamíko pivdluarĸuneĸartarput. Jehovale tunugkângássuk inuit nâgdliugtarput. ássersûtigalugo: kúngip Rehabeamip ernera, Abija, Israelimut sorssugtitdlugo, Jeroboamimit, nâlagauvfingme avangnardliussume kúngimit sorssugtumit, ĸaníngarneĸarpoĸ. Abijap sákutûisa pâsileramíko unguneĸardlutik, „tauva [Jehovamut] nivdliáput, palasitdlo ĸardlortáussuarnik ĸardlortarput“. tamatuma suna kingunerâ? „Gûtip Jarûpiât Israîlíkutdlo ilũngaisa perdlugtíkai Aapiap Jûtákutdlo sãne.“ — 2 nalunaerssûtigdlit 13:14, 15.

taimatut Abijap ernerata, Asap, sákutôĸatigît ætiopiamiut milliûninik amerdlássusigdlit ajugauvfigai Jehova tatigigamiuk. (2 nalunaerssûtigdlit 14:8-11) Asap ernera Josafat Ammoníkut, Moabíkut edomimiutdlo peĸatigîgdlutik sãssússineránit aniguisíneĸarpoĸ, ukiorpagssuitdlo tamatuma kingornagut kinguâva, kúnge Ezekias, assyriamiut píssaunerssuánit aniguisíneĸarpoĸ ãmátaoĸ Jehova tatigigamiuk. — 2 nalunaerssûtigdlit 20:1-26; 32:9-23.

. . . akâringníngíneralo

kisiánile kúngit ilarpagssue taimatut tatigingníngitdlat, amerdlanertigut píssutit pingasut  ardlât píssutigalugo. ilarpagssuisa gûtipilugsiorneĸ napitivfigât. Joasjip, Josafatip erngutarĸiutâta, autdlarnerdluardlune inûsugtûnermine Jehova patdlorfigâ, tauvale gûtipilugsiortalerdlune. Jehovap sernigssorungnaerpâ, tauvalo syriamiunut akiũnerme Joasj ajorssarpoĸ kingusingnerussúkutdlo terdlinganêrneĸardlune toĸúneĸardlune. (2 nalunaerssûtigdlit 24:23-25) Amazja, Joasjip ernera, pivdlugo oĸalugtuame takutíneĸarpoĸ gûtipilugsiornermit ĸanoĸ napititaorĸajâssartiginera. Amazjap maligagssauvdluartumik Jehova ugperfigerĸâraluarpâ. sorssungnermile iluagtitsivdlune edomimiut ajorssartíkamigit — ugpernángitsûssâraluarpatdlũnît — edomimiut inûssaliait tiguvai gûtipilugsiorfigilerdlugitdlo! (2 nalunaerssûtigdlit 25:14) taimáitumik Jehovap kúnge táuna sernigssorungnaerpâ.

gûtipilugsiorníkut ingassangnerussoĸ tássáunguatsiarpoĸ Manasse. kúngip táussuma gûtipiluit patdlorfigĩnángilai, ãmátaordle Jehovamik patdlorfigingnigtuartut torĸáinartumik malerssordlugit. táussuma „Jerûsalât ulivkârmago píngitsut auinik“, Jehova aulajangerpoĸ Juda aserorumârdlugo. „[Jehova] isumákîumángilaĸ.“ (2 kúngit 21:11; 23:26; 24:3, 4) tupingnaraluartumigdle Manassep atâtagâ Ezekias, Judákúne kúngit ilumôrnerpârtaisa ilât. agdlãme, tupingnartuliap táussuma inúngornera kingunerâ. inúngorpoĸ atâtâta inûnera Jehovap tupingnartuliorníkut sivitsorterêrmago. (Isaia 38:1-8; 2 nalunaerssûtigdlit 33:1) sule ãma tupingnartoĸarpoĸ. Jehovamik patdlorfigingnigtut ukiorpagssuit malerssorêrsimavdlugit, Manasse perĸigsimivdlunilo avdlamik isumatârpoĸ, inûnermilo naggatâta tungâne Jehovamik kivfartũssissúngordlune! — 2 nalunaerssûtigdlit 33:1-6, 12-17.

Judap kúngîsa ãma napitivfigissarpait nunat avdlat kúngînik iligîngnerit. iligîngnerit taimáitut kúnge ajúngitsoĸ Asa ãmátaoĸ kúnge ajúngípatdlãngitsoĸ Akaz ajornartorsiortípait. (2 nalunaerssûtigdlit 16:1-5, 7; 28:16, 20) nâlagauvfingnik avdlanik iligîngnerup alianangârtunik kingunere takuneĸarsínáuput Josafatip iliorsimanerinit. Jehovamut kivfauvdluartup táussuma Israelip kúngia Akab ba’alisiortoĸ silaitsumik iligilerpâ. sianîtsumik Akab sorssugkiartoĸatigissarpâ ernerminutdlo Joramimut Akabip pania Atalja nulíssiutitdlugo. Ataljap uvine Joram ernertigdlo Ahazja ukiut ingerdlaneráne kúngíngormata súnernerdlugtarpai. Ahazjap toĸorêrneragut Atalja pigssaríngíkaluardlugo kúngíngortípoĸ kúngigssausínaussutdlo amerdlanere toĸutdlugit. ĸujanartumik Jehovap isumagâ Davidip kinguâvine kinguârît kúngigssaussut nungusatsailineĸarnerat — kisiánile nunap avdlap kúngianik iligîngnerup pissariaĸángitsup kingunerisa alianangãssusê!

kúngitdlo ilaisa makitássuseĸ napitivfigât. kúngip ajúngitsûgaluartup Asap inûnerata ukiuisa kingugdlît makitássuseĸ takuvsunautigât, tamánátaoĸ píssutigalugo kúnge Uzzija, sákutôĸarnerme pigínaunertôĸ, pupigsúngorpoĸ inûnermilo ukiue kingugdlît ingmíkôrtitaussariaĸardlune. kúngip ilumôrtup Ezekiasip agdlât tamána napitivfigâ Babylonimíngãnît autdlartitat tikerârmáne usorssitsârdlune nâlagfiup erdlingnartûsivianĩtut tamaisa táukunúnga takutíkamigit. — 2 nalunaerssûtigdlit 32:25, 26; Isaia 39:1-7.

atuariákit ilíniarfigalugitdlo

âp, nalunaerssûtigdlit mardlûssut pâsíssutigssarpagssuaĸarput. tássane takutíneĸarput ĸanoĸ-iliornerit Jehovap iluarissai, pâsitíneĸarpordlo kúngit agdlât mianerssúngínermit ajortuliorsínaussut. uvdlumíkut inûssunut, ingangmik kristumiut ilagîgsáine akissugssauvdlutik kivfartûtilingnut, tamána mianerssorĸússutauvdluarpoĸ! gûtipilugsiornerit uvdlumíkut atortut Israelíkut kúngîsa uvdluine atortutut nakutitseriautautigaut, uvagutdlo aulajaitdluta ingalagtariaĸarpavut. (Evfisumiut 3:19; Kulorsamiut 3:5; sarĸúmersitat 13:4) uvagútaoĸ silamiunut pissariaĸángitsumik atássuteĸarnerit ingalagtariaĸarpavut. (Juánase 17:14, 16; Jâko 4:4) ãmátaoĸ makitássuseĸ angneruniarnerdlũnît sángĩssutauvoĸ akiortariaĸagarput. — ússatit 16:5, 18; Jâko 4:6, 16.

nalunaerssûtigdlit mardlûssut atuaruvtigik ilíniarfigalugitdlo aulajaitdlísaugut Jehovamik kivfartũssiniarnivtíne jûtit oĸalugtuarissauneráne pisimassut maligagssauvdluartut malingniardlugit maligagssarĸíngitsutdlo ingalangniardlugit. agdlagkanik táukunínga atuaineĸ kãmagtûtigísavarput ajúngitsoĸ maleruásavdlugo ajortordlo ingalangniásavdlugo, „neriorĸuvdluta erinitsangnata agdlagkatdlo tugpatdlersautigalugit“. — Rûmamiut 15:4. (wD 1/9 85)

[Qupp. 13-mi ungalusaq]

nalunaerssûtigdlit sujugdlît sumik ugpernarsautigssaĸarpat Jesusip decemberip 24-áne 25-ánilũnît inúngorsimángíneranut?

nalunaerssûtigdlit sujugdlît nâpertordlugit kúnge Davidip palasit ingmíkôrtiterpai 24-ngordlugit sivnerseráutúngortitdlugit, ingmíkôĸatigîtdlo tamarmik ingmíkut sapâtip akúnera atauseĸ nâlagfingme kivfartortásáput. taimáikame ingmíkôĸatigîngnut sivnerseráutartunut ilaussortat tamarmik ingmíkut ukiut tamaisa mardloriardlutik nâlagfingme kivfartortásáput, ĸáumatit arfinigdlit migssiliordlugit ĸângiúkângata.

sivnerseráutartut sujugdlît kivfartorfeĸalersarput nagdliússiviup tupiussaliorfiup kingunitsiánguagut, tássa septemberip naggatâta tungâ oktoberivdlo autdlarĸautâta migssâ. sivnerseráutartut arfineĸ pingajue, Abijamut atsiúneĸartut, sapâtip akúnera atauseĸ novemberip naggatâta tungâne decemberivdlo autdlarĸautâta migssâne kivfartortarput, tauvalo sapâtip akúnera atauseĸ junip naggatâta tungâne julivdlo autdlarĸautâta migssâne kivfartortardlutik. Abijákut sivnerseráutuisa sutigut nâlagfingme kivfartortarnere sôĸ pingâruteĸarpat? Lukasivme oĸalugtuamine nalunarungnaersípâ Johannes kuississup atâtâ, Zakarias, ’Abijákut sivnerseráutuisa’ ilagigât, nâlagfingmilo kivfartortoĸ íngile táussumúnga takutingmat oĸalugtûtdlugulo Johannesip inúngornigssânik. — Lúkarse 1:5, 8, 9.

sôrdlo Lukasip oĸalugtuânit pâsineĸarsínaussoĸ, íngilip takutínerata kingunitsiánguagut Johannes arnâta nârtugilerpâ, ĸáumatitdlo ĸulingiluat tamatuma kingornagut ernertâralugo, tássa septemberip autdlarĸautâne imalũnît aprilip autdlarĸautâne. Lukasip agdlagainit pâsineĸarsínauvortaoĸ Jesus Johannesimit ĸáumatinik arfinilingnik nukardliussoĸ. (Lúkarse 1:26) pâsíssutigssaminermit nalunaerssûtilingne sujugdlerne agdlagsimassumit pâsineĸarsínauvoĸ Jesus decemberip naggatâta tungâne inúngorsimángitsoĸ, kisiáne martsip autdlarĸautâta nalâne imalũnît oktoberip autdlarĸautâta nalâne inúngorsimassoĸ. agdlagsimavfît avdlat takutípât taineĸartoĸ kingugdleĸ erĸortûssoĸ. — ersserĸingnerussumik navsuiarneĸarpoĸ Vagttårnet-ime 1. januar 1955-ime sarĸúmersume, ĸúperneĸ 15.

[Qupp. 14-mi ungalusaq]

suna píssutigalugo Josef nagguveĸatigîngnik mardlungnik kinguâĸarpa, ĸatángutaile avdlat tamarmik ingmíkut nagguveĸatigîngnik atausĩnarnik kinguâĸardlutik?

aperĸúmut tamatumúnga akíssutigssaĸ nalunaerssûtilingne sujugdlerne nanisínauvarput. kingornússagssap avgornere mardluk angajugdliliap pigssai Josefimut túniúneĸarput. Jakobip ernerisa arĸaneĸ mardlûssut nukardliunerussut Josef ilagigaluarpât, Jakobivdle nuliata asaneĸarnerpâp, Rakelip, Josef ernerâ angajugdliliaĸ. Jakobip ernera angajugdliliaĸ, Ruben, Leap angajugdliliâ, angajugdliliatut pissugssáussuseĸartugssaugaluarpoĸ. kisiáne, sôrdlo nalunaerssûtilingne sujugdlerne nalunarungnaersíneĸartoĸ, Rubenip angajugdliliatut pissugssáussutse ánaivâ sualugtumik ajortuliorsimagame. agdlagsimavoĸ: „[Ruben] angajugdliugaluarpoĸ, angúmile natdlarfia nalingínautingmago, angajugdliússusia túniússauvoĸ Jûserfip Israîlip ernerata ĸitornainut, nautsorssorneĸángilardlo angajugdliussutut.“ nangitdlune agdlagsimavoĸ: „mássa Jûta píssarssûgaluarpoĸ ĸatángutimine, sujulerssuissordlo táussumánga pissugssaugaluardlune, angajugdliússuserdle Jûserfip pigâ.“ — 1 nalunaerssûtigdlit 5:1, 2.