„bîbilimit atuagagssane pingârnerssaussut“ Esra 1:1-imît 10:44 ilángutdlugo

Jehovap neriorssûtine erkûtítarpai!

aniguisitaunigssaĸ! ĸarmaerĸingnigssaĸ! nutârsiagssat táuko jûtinut Babylonime autdlarússaorĸassunut ila ĸĩmâtdlangnarsimássusigssât! Gûtip neriorssûtâ nâpertordlugo, ukiutdlo 70-it autdlarússaorĸarêrdlutik, jûtit aniguisíneĸarput nunavingmingnutdlo angerdlamut utersínãngordlutik. (Jerimia 25:12; Isaia 44:28-mît 45:7 ilángutdlugo) ãmátaoĸ peĸutit Jehovap nâlagfiutânit pêrsíneĸarsimassut inigigaluamingnut utertíneĸarput. nuánârnássusia!

bîbilime Esrap agdlagaisa pisimassut písanganartut tamáko autdlarniutigait. agdlarĸîssumit Ezramit Jerusalemime ukioĸ 460 u.n.m.a.s. migssãne agdlangneĸarput, agdlautigineĸartutdlo ukiut 70-it migssaisa ingerdlaneráne pisimáput, tássa jûtit aniguisíneĸarfiánîtdle nâlagfiup áipâta ĸarmarĸingneĸarnerata inârnerata palaseĸatigîtdlo minguersarneĸarnerata tungânut (537-mît 467-imut migss. u.n.m.a.s.). Jehovap neriorssûtiminik erĸûtitsinera ingmíkut ersserĸigsarneĸartarpoĸ. agdlagkat imaráitaoĸ uvdlumíkut Jehovap nalunaiaissuinut ilíniagagssat pingâruteĸardluartut.

autdlarússaussut aniguisíneĸartut

atuákit Esra 1:1-imît 3:6 ilángutdlugo. Persiap kúngia Kyros anersâvatigut Jehovap súnerpâ nalunaerúmik imáitumik nalunaeruteĸarĸuvdlugo: nâlagfik Jerusalemimĩtoĸ ĸarmarĸingneĸásaoĸ Jehovamigdlo patdlorfigingningnerup ĸitererĸilísavâ! Israelíkut tamarmik peĸatauvfigisínauvât. pisínaussut oĸartugssauvfigineĸángitdlat nunavingmingnut uternigssamingnut ĸarmaerĸingnigssamut peĸatáusavdlutik. avdlat kãmagtorneĸarput kajumingnermit tunisserĸuvdlugit suliagssamut. atortut nâlagfingme sujugdlerme ísimassut Nebukadnezarip Babylonimut autdlarússai, inigigaluamingnut utertíneĸásáput. Zerubbabel sujulerssortigalugo inuit 50.000-ingajangmik kilometerit 1600-t patdligdlugit ingerdlavigait Jerusalemimut. tunissivik ivdlernartoĸ ĸarmarĸigpât Jehovamutdlo pigdlîvdlutik. tauva, 537-p ukiaunerane u.n.m.a.s. nagdliússivik tupiussaliorfik nagdliússivât. ukiut 70-it sujuligtûtigineĸartut nunap piunêrússaunerata ukiue nagdlersîssaĸ erĸordluardlugo nãput! — Jerimia 25:11; 29:10.

◆ Ezra 1:3-6 — Israelíkut Babylonimîgínartut ilumũngitsũpat?

ímaĸa nâgga, kisiánile nunap pînik pingârtitsivatdlârneĸ anersâvdlo pînik pingârtitsinikíneĸ iláine píssutausínáuput. Kyrosip nâlagkiutâ maligdlugo tamarmik uternigssât piumassarineĸángilaĸ, tamarmigdle ingmíkut aulajangersínautitáuput. utorĸarssuángorneĸ, sángĩneĸ imalũnît ilaĸútamingnut pissugssáussutsit akornutigalugit ímaĸa ilait autdlángitsôrput. táukuale utersínaussut tapersersortariaĸarpait.

◆ 1:8 — Sjesjbazzar kinauva?

Kaldæame kúngíkormiune atorfingminut atatitdlugo Zerubbabelip táuna aterisimánguatsiarpâ. (nalerĸiuguk Dâniale 1:7.) Sjesjbazzarimut suliarititat avdlane Zerubbabelimut suliarititaussarput. (Esra 5:16; Saggaria 4:9) tamarmik taineĸarput ’nunamut nâlagángortitaĸ’. (Esra 5:14; Haggai 2:21, NW) kîsalo Esra 2:2-me 3:1, 2-milo Zerubbabel tássaunerarneĸarpoĸ autdlarússaussut nunamingnut uterdlutik autdlartut sujulerssuissuat; ateĸ Sjesjbazzar taineĸángilaĸ.

◆ 2:61-63 — ’ĸáumarĸut agssuarnaerĸutdlo’ sũpat?

tássautíneĸartarput ímerautit ivdlernartut aperĸutigssaĸarângat Jehovamit akineĸartariaĸartumik atorneĸartartut. jûtit kinguârîngnit oĸalugtuarsiait nâpertordlugit táuko pêrúput nâlagfik 607-ime u.n.m.a.s. aserormat. taimatut navsuiarneĸartarpoĸ palasíkûnerartut palasitut kivfartorĸussáungingmata ivdlernartumigdlo nererĸussaunatik „palase ĸáumarĸúmik agssuarnaerĸúmigdlo pilik savssarsimatínago“. taimaníkutdle kingornagutdlũnît atorneĸarnersut nalunaerutigineĸángilaĸ.

tamána sumik ilíniarfigisínauvarput: uvdlumíkut Jehovap nalunaiaissue atugaĸarput jûtit autdlarússaussut atugãnut ássingussumik. tamákeratik avdlamik atorfeĸaratik kivfartũssisínáuput imalũnît nunamut avdlamut amigauteĸarfiunerussumut autdlarsínauvdlutik. taimáikaluartoĸ minguitsumik gûtisiornermut pingârtitaunerussut sapíngisamingnik sujuarsartarpait kajumingnermit tunississardlutik avdlatdlo kãmagtortardlugit ilungersornerorĸuvdlugit.

ĸarmaerĸingniarneĸ agssortorneĸartoĸ

atuákit 3:7-imît 4:24 ilángutdlugo. tipaitsungârdlutik jûtit angerdlarsimassut Jehovap igdlugssâ túngavilerpât. ukiorpagssuarnile agssortuissut nâlagfigssamik sanassut kissilersíniartuáinarpait. kîsalo akerĸat kúngip nâlagkîneratigut sulineĸ unigtíneĸartípât, kúnge pâsitíkamíko „igdloĸarfik nâlagserîtsunik ajortorssuarnik inulik“ ĸarmaerĸingniarneĸarmat. inerterĸut tamána atũpoĸ „Darîusip Pêrserit kúngiata nâlagáussusiata ukiuisa áipãnut“.

◆ 3:12 — angutit táuko sôĸ ĸiápat?

angutit utorĸaoĸissut táukua erĸaimasínauvât nâlagfiugalûp Gûtip ilusererĸussâ maligdlugo Salomonip sanatitâta ĸanoĸ issíkoĸarsimanera. mãna takussât — túngaviliáinaussoĸ — sujugdlermut nalerĸiutdlugo sôrdlo sũngitsoĸ. nikatdlungánguatsiarput ĸularalugulo ilungersornermik alutornangârsimassumik atûtilersitserĸigsínaunigssâ. — Haggai 2:2, 3.

◆ 4:1-3 — suna pivdlugo ikiũnigssamik neĸerôrut itigartíneĸarpa?

jûtiúngitsut Assyriap kúngiata nunamut autdlarússai inulersorĸingniardlugo, ilumôrtumik Gûtisiortũngitdlat. (2 kúngit 17:33, 41) ikiũniaraluarneránik ilagsingningnerup naligisimásagaluarpâ erĸortumik gûtisiornermut atatitdlugo erĸortûssup akerdlianut akuerssĩnarneĸ, Jehovavme ínugtane ersserĸigsumik mianerssorĸusimavai avdlanik ugperissarsiortunut mingugtínavêrĸuvdlugit. (2 Môrsase 20:5; 34:12) ãmalo oĸalugtuame jûtiúngitsut táuko taineĸarput „ĸíngarssortait“.

tamána sumik ilíniarfigisínauvarput: gûtisiornivtínut atatitdlugo agssortorneĸarângavta, jûtit autdlarússausimassut maligtariaĸarpavut  „inugtut atautsitut“ katerssormata gûtisioriartordlutik. Jehova tatigigamíko patdlorfigingningnerdlo sagdliutitdlugo nakússagtíneĸarput suliarerĸussamik inârssinigssamingnut. — Esra 3:1-12.

nâlagfik inârneĸartoĸ

atuákit 5:1-imît 6:22 ilángutdlugo. pruvfîtinit Haggaimit Zakariasimitdlo kãmagtorneĸardlutik jûtit nukigtordlutik sanajuarput. agssortuissut sulineĸ unigtísínaujungnaeramíko únerdlorĸigput. kúnge Darius misigssuisitsivoĸ Kyrosivdlo nâlagkiutâ sujugdleĸ navssâralugo. agssortuissut perĸuneĸáinángitdlat pêrsimarĸuvdlugit, ãmátaordle perĸuneĸarput suliagssaĸ nunap pîsigut tapersersorĸuvdlugo! Jehovap pruvfîtîsa kãmagtuiuarneratigut ukiume 515-ime u.n.m.a.s. nâlagfik inârneĸarpoĸ atorĸârtíneĸardlunilo. tipaitsungârtitdlutik atorĸârtípât Gûtimut neriorssûtiminik erĸûtitsissumut túniutdlugo!

◆ 5:5 — agssortuissut nâlagfiliorneĸ sôĸ unigtísínáungilât?

Jehovap kivfane ilumôrtut sernigssorpai. (2 nalunaerssûtigdlit 16:9) Gûtip anersâvanit nakússagtíneĸardlutik utorĸaunertat ánilârsarneĸarumángitdlat. Kyrosip nâlagkiutâ puiugaukatagtoĸ íssuarpât. persiamiut inatsisait avdlángortitáusángingmata, agssortuissut kúngip nâlagkiutâ agssortúsavdlugo saperpât. (Dâniale 6:9, 16) Jehovap pissartut ingerdlaneránik aĸutsissûnera nalunángilaĸ, sulissutdlo suliuarput.

◆ 6:21 —“nuname akimángitsut mingungnarssusiánit ingmíkôrtítut“ kíkũpat?

tássausínáuput jûtit ugperissãnut sâgsimassut jûtit ilagalugit utersimassut, samariamiut nuname tássane najugaĸartut imalũnît jûtit autdlarússausimassut gûtipilugsiortut súnîneratigut ajortúngorsimassut. (nalerĸiuguk Esra 9:1.) Jehovamik gûtisiornerup minguitsup Jerusalemime sujuarsarneranit kivdlingneĸánguatsiardlutik inûnermingne pissariaĸartunik avdlángortitsíput.

tamána sumik ilíniarfigisínauvarput: uvdlumíkútaoĸ kristumiune utorĸaunertat Jehovamit sujuneĸartítariaĸarput. agssortorneĸarângavta táussuma pissariaĸartitavtínik sujuneĸássuseĸartítarpâtigut. — Tussiaat 32:8.

Ezra uterpoĸ

atuákit 7:1-imît 8:36 ilángutdlugo. ukiut ingerdláput. ukiume 468 u.n.m.a.s. kúngip Artaxerxesip Ezra ’ĸínutigissainik tamanik tunivâ’, tássûnákutdlo Jerusalemimut ikiũsínãngortitdlugo. kúngip nâlagkiutâta jûtit piumassut tamaisa kajumigsârpai nunavingmingnut uterĸuvdlugit, sîlvimigdlo kûltimigdlo tunissivoĸ Jehovap igdlûtâne pissariaĸartut tamarmik pigssarsiarineĸarnigssãnut. Ezra ingmíkut pigínauneĸartíneĸarpoĸ atorfinigtitsinigssaminut isumaĸatigîgsitsiniartunik erĸartũssissunigdlo Jehovap ãma kúngip inatsisáinik uniorĸutitsailisitsissugssanik. Jehovap sernigssúsagâne ĸularinago Ezra sapîtdlivoĸ angalaneĸ navianartoĸ autdlarnerdlugo. sákulersugaussunik maligteĸarnigssaminik ĸínuteĸángilaĸ, taimatúme ĸínuteĸarnigssaĸ Jehovap igdlersuisínaunigssânut ugpernikínermut malungnautitut ísagaluarmat. Gûtip igdlersuineratigut jûtit apûtdluarput.

◆ 7:1, 7, 11 — Artaxerxes táuna kinauva?

tássauvoĸ Persiap kúngia Artaxerxes I (agssarĸortôĸ). nâlagáussusiata ukiuisa 20-áne táussuma Nehemias akuerâ Jerusalemimut uternigssânik ĸarmarssue isâvfîlo ĸarmarĸerĸuvdlugit. (Nĩmia 2:1-8) itsarssuaĸ histôriamik atuagkiortut Artaxerxes táuna inugsiarnersumik tunissiumatûmigdlo píssuseĸartítarpât. angisûmik tunissigame Esra 6:14-ime ilautíneĸarpoĸ nâlagkînermíkut nâlagfiup inârneĸarneranut peĸataussunut, nauk nâlagfiliorneĸ ukiut 47-t sujornatigut inârneĸarsimagaluartoĸ. tássáungilaĸ Artaxerxes ĸarmaerĸingnermik sulinermik unigtitsissoĸ. (Esra 4:7-23) táussuma ateĸuserâ Gaumata, 522-me u.n.m.a.s. ĸáumatit arfineĸ pingasuínait nâlagaussoĸ. „Artaxerxes“ nâlagkersuissut aterínguatsiarpât taigûtigalugulũnît.

tamána sumik ilíniarfigisínauvarput: uvdlumíkut Jehovap kivfainut Ezra maligagssauvdluarpoĸ. nauk agdlarĸîssûgaluardlune píkorigsoĸ Gûtip oĸausianik eĸiasuitsumik atuarĸigsârtartoĸ, ĸutsingneruvsârtoĸ tamatigut atarĸinautigssítarpâ nangminerdlo navialisínaunine soĸutigivatdlârnago Jehovap atarĸinautigssâ pingârtínerussardlugo. — Esra 7:27, 28; 8:21-23.

inuiaĸatigît minguersarneĸartut

atuákit 9:1-imît 10:44 ilángutdlugo. Ezrap pâseriasârpâ amerdlasût ’inuiangnit nunanĩtunit ingmíkôrtísimángitsut, maujungnartuliortarmata’. jûtit, palasit Levíkûssutdlo ilángutdlugit, kana’animiut gûtipilugsiortut áipartârait. Ezra ánilârujugssuarpoĸ. ĸinuvdlune Jehovamut tamána oĸautigâ perĸigsimingârdlunilo inuit ajortuliait navsuerutigalugit. táussuma sujulerssuineratigut inuit avdlamik isumatârput aulajangerdlutigdlo arnat takornartaussut autdlartísavdlugit. ĸáumatit pingasut ingerdlaneráne mingungnartoĸ pêrsíneĸarpoĸ.

◆ 9:2 — suna pivdlugo áiparîngnerit taimáitut ajortuliornerúpat?

erĸortumik gûtisiornerup atulerserĸingneĸarniarnigssânut akornutausínáuput. (5 Môrsase 7:3, 4) arnat táuko ugpíngitsũput gûtipilugsiortûvdlutigdlo. táuko áipartârineĸaraluarpata tamatuma kingunerisínáusagaluarpâ inuiaĸatigît jûtit inuiaĸatigîngnut erĸâmiumingnut gûtipilugsiortûssunut akuliúneĸarnigssât, tamánalo pisimagaluarpat erĸortumik gûtisiorneĸ nunarssuarmit pêrúsimásagaluarpoĸ.

◆ 10:3, 44 — suna pivdlugo mêrĸátaoĸ autdlartíneĸarpat?

mêránguit anânartik atorfigssaĸartítarpât. ãmátaoĸ mêrĸat jûtit nunãnĩtuartíneĸaraluarpata arnat autdlartitaussut kîsa, ĸitornatik iluagtitdlugit, utersínausimásagaluarput. Jehovamik patdlorfigingningneĸ erĸortoĸ sagdliutitaussariaĸarpoĸ.

tamána sumik ilíniarfigisínauvarput: jûtit ilumôrtut Ezrap nalâne inûssut ássigalugit Jehovap nalunaiaissuisa Gûtip áiparîngnermik najorĸutagssiâ najorĸutarissariaĸarpât. pâsivât „Nâlagkame“ taimâgdlât áipanigsínautitauvdlutik. — 1 Korintumiut 7:39.

gûtisiorneĸ erĸortoĸ itsarssuaĸ Jerusalemime atûtilerserĸigkumârdlugo neriorssûtine Jehovap erĸûtípâ. taimatútaoĸ neriorssûtine minguitsumik patdlorfigineĸarnine nunarssuarmut tamarmut atûtilerserĸigkumârdlugo neriorssûtine erĸûtíkumârpâ. (Hâpakuk 2:14) uvagut patdlorfigingnigtaisa ilagísanerpãtigut neriorssûtinik erĸûtitsissartup erĸigsineĸ pivdluarnerdlo nunarssuavtíne atûtilersigpagit? — Tussiaat 37:10, 11; sarĸúmersitat 21:3, 4. (wD 15/1 86)