Anniarfik — inneq qamilerpa?

QALLUNAAQ pietistit, naaggaartut upperluarniartut, teologiat Erik Pontoppidan — katekismusimik, 1738-miit 1791-imut qallunaat ilagiivini atuarfiinilu pisortatigoortumik ilinniutaasumik, atuakkiortoq — 1755-imi palasissatut soraarummeertunut ’ikualasunik’ oqalugiaateqarsimavoq. Soraarummeertut kajumissaarsimavai oqaluutsiminni ’tusarnaartut uummataat killinniartaqqullugit pillagaasut anniarfimmi naassaanngitsumik naalliunnerata saqqumiunneratigut’. Palasissat kajumissaarneqarput „ajortorsuaq [pillagaasut] igitaaffissaat, tassa taseq ikuallassaammik innermillu ikumasoq“ innersuussutigisassagaat.

Taamanikkulli anniarfimmi naassaanngitsumik anniartitaanissamik ajoqersuut apeqquserneqartalereersimavoq. Atuakkami The Decline of Hell-imi D. P. Walkerip erseqqissaatigaa „tammarsimasut anniarfimmut ikualasumut pinissaannik ajoqersuut 1730-kkunni pisortatigoortumik apeqquserneqarsimasoq“. Naalli anniarfik Indre Missionilerisuni ajoqersuutit pingaarnersaannut ilaalersimagaluartoq 1800-kkunni ’anniarfiup ikualaneri qamikkiartuinnalersimapput’. 1900-kkunni makkunani anniarfik ’naassaanngitsumik naalliutsitaaffiusoq’ oqallisaajunnaarsimavoq. „Silassorissutsimik muteerniusumik pingaartitsinerup saassussinerata aammalu Hiroshimap holokaustillu ikualanerisa naaralaarnerata anniarfiup amiilaarnartui ipitissimavaat,“ tusagassiortoq Jeffery Sheler oqarsimavoq.

Eqeersaaniarlutik oqaluussisartorpassuittaaq inneq ikuallassaallu soqutigiunnaarsimavaat. Anniarfiup amiilaarnartuinik oqaluutsit tataatsannartut kristumiuuneraqatigiit oqaluuffiisa oqaluttarfiinit tusarsaajunnaarsimapput. Palasit amerlanersaannut anniarfik sammissallugu itsangavallaalersimavoq. Ukiualuit matuma siorna ilagiit oqaluttuarisaanerannik ilisimatooq anniarfik pillugu universitetimi oqalugiarnissaminut atortussaminik katersuilersimavoq, tamatumunngalu atatillugu atuagassiat ilisimatuussutsimut tunngasut ujarlerfissiartai misissuataarsimavai. Oqaatsimik „anniarfik“-mik ataasinnguamilluunniit nassaarsimanngilaq. Atuagassiamut Newsweek-imut oqarsimavoq: „Anniarfik tammarsimavoq — malugineqarnaniluunniit.“

Anniarfik ’ikinneqarniaqqittoq’

Anniarfilli tammavissimanngilaq. Tupaallannartumik anniarfimmik ajoqersuut ukiuni kingulliunerusuni sumiiffiit ilaanni ikummarissarneqaqqilersimavoq. Amerikami isumasiuinertigut ersersimavoq Amerikamiut anniarfimmik upperisaqarnerartut 1981-imi 53 procentimiit 1990-imi 60 procentimut amerleriarsimasut.  Aammalu silarsuaq tamaat eqqarsaatigalugu upperisarsiortorpassuit anniarfimmik ajoqersuuteqarput; aap, kristumiuunerartut akornanni anniarfiup utersaaqqinnera silarsuarmi tamarmi pivoq.

Anniarfimmilli ikummarissaaneq tamanna naalagiartartut akornanniinnaq piva, imaluunniit oqaluttarfinnut aamma anngussimava? Iluamik oqaatigalugu, anniarfik ukiut 250-it matuma siorna Erik Pontoppidanip oqaluussissutigisimasaa kristumiuuneraqatigiit oqaluussisartuinit allanngortitsiumanngitsunit puiorneqavissimanngisaannarpoq. U.S.News & World Report-imi 1991-imi ima allassimasoqarpoq: „Allaat ilagiit qanganisanik attassiinnarumasanngikkaluit akornanni teologit anniarfimmik eqqarsaat ukiunit qulikkaanit ingerlareersunit annerusumik ilumoorullugu eqqarsaatigisalersimavaat.“ Anniarfik ukiuni arlalinni qaminngareerluni upperisarsiornerup iluani ikummarissarneqaqqilersimavoq. Qangatulli ikummaritsigaa?

Apeqqutit akineqanngitsut

Teologi W. F. Wolbrecht qulanngilaq: „Anniarfik anniarfiuvoq, ataavartumillu perloqqusaanerussusia inuit kissaataasa imaluunniit eqqarsaataasa suulluunniit minnerulersissinnaanngilaat.“ Naalagiartartorpassuilli taamatut qulanngitsiginngillat. Anniarfiup piunera qularutiginngikkaluarlugu qanoq ittuussusia pillugu nalornissuteqarput. Teologi alla ima nassuerpoq: „Uannuttaaq anniarfik piviusuulluinnarpoq, Biibilimi saqqummiunneqarneratulli qularnaatsigaluni, qanorli ittuiunera nassuiaruminaappoq.“ Aap, teologinut inuinnarnullu amerliartuinnartunut ullumikkut apeqqut tassaanngilaq anniarfik piunersoq, tassaallunili anniarfik sunaanersoq.

Illit qanoq isumaqarpit? Anniarfik pillugu qanoq ilinniartinneqarsimavit? Aamma sooq kristumiut ilumoorusuttut ajoqersuummik tamatuminnga ajornartorsiuteqarpat? (wD 15/4 93)

[Suminngaanneernera]

Doré’s illustration of Devils and Virgil for Dante’s Divine Comedy