Eqqissineq piviusunngorsinnaava?

„NUNARSUUP ilaani sumiluunniit sorsuttoqartuaannassaaq. Ajoraluartumik inuit taamaapput.“ Ungasinngitsukkut atuagassiami Newsweek-imi atuartut ilaasa allakkamini isuma isumalluarnanngitsoq tamanna saqqummiuppaa. Illit isumaqatigaajuk? Sorsunnerit pinngitsoortinneqarsinnaanngillat, eqqissinerlu pilersissallugu ajornarpa? Oqaluttuarisaaneq tunngavigalugu isummissagaanni apeqqutit taakku tamarmik angerfiginngitsuugassaanngillat. Inuiaat oqaluttuarisaaneranni inuit sorsuuttuaannarsimapput, akersuunnerillu ingasatsikkiartuinnarsimapput inuit toqutseriaatsinik nutaanik isumassarsiortortuartillugit.

Aamma ukiuni hundredelinni makkunani taamaappoq. Ukiuni 1900-kkunni sorsunnerit aatsaat taama toqoraaffiutigilersimapput, aammalu nutaamik pisoqarsimavoq. Ukiut 50-it matuma siorna USA-p ukiut atominik sakkussiaqarfiusut aallartippai Japanimut atomimik qaartartuliat marluk nakkartikkamigit. Taamanimiit inuiaat atomimik sakkussianik amerlasoorpassuarnik sanaartorsimapput katersuisimallutillu, taamaalillutik inuiaat arlaleriaammik nungutissinnaalerlugit. Atomi ersissutigalugu inuit sorsukkusussuseerussimappat? Naamik. 1945-mingaanniilli inuit millionilikkuutaat sorsunnerni toqutaasimapput — atomimik sakkussiat atorneqaqqinngikkaluartut.

Sooq inuiaat taama sorsukkumatutigippat? Encyclopedia Americana-mi inuiaqatigiit akornanni sorsunnermut pissutaasarsimasut ilaat eqqaaneqarput. Ilaatigut eqqaaneqarput upperisarsiornikkut akaarinninnginneq, ammip qalipaataa tunngavigalugu assigiinngisitsineq, kulturikkut assigiinngissutit, naalakkersuinikkut isummat assigiinngitsut (soorlu kommunisme kapitalismelu), inuiaqatigiissutsimik pingaartitsivallaarneq naalagaaffittullu kisermaassilluni oqartussaassuseqarusussuseq, aningaasatigut  pissutsit inuillu sakkutooqarnermik pingaartitsinerat. Tamakku eqqarsaatigigukkit isumaqarpit qanittukkut allanngortoqarnissaa ilimanartoq? Naalagaaffiit namminneq oqartussaassusertik atatiinnarniarlugu iliuusikinnerulerumassanerpat? Inuit ammip qalipaataa tunngavigalugu assigiinngisitsiunnaassanerpat? Upperisarsiortut ingasaassiniat ingasaassiniannginnerulissanerpat? Ilimanarpallaanngilaq.

Tamanna isumaqarpa pissutsit pitsaanerulernissaat ataavartumillu eqqissinissaq neriuutigisinnaanngikkivut? Naamik, neriuutissaqarpoq. Naak silarsuarmi matumani uivernersuaqaraluartoq maannangaaq eqqissineq nanineqarsinnaavoq. Inuit millionilikkuutaat eqqissineq nanereersimavaat. Taakkua ilaat sammeriartigik paasiniarlugu qanoq ililluta misilittagaat iluaqutigisinnaallugit.

 [Qupp. 2-mi suminngaanneernera]

Saqqaa quppernerlu 32: Reuters/Bettmann

[Qupp. 3-mi suminngaanneernera]

Reuters/Bettmann