Kristumiut siulliit naalagaaffillu

UNNUMMI toqunissani sioqqullugu Jesusip ajoqersukkani ima oqarfigai: ’Silamiut . . . ilaginnginnamisi, uangali silamiunit qinerassi, taamaattumik silamiut uumissorpaasi.’ (Juánase 15:19) Ima paasisariaqarpa kristumiut silarsuup matuma oqartussaasuinut akeqqersimaartuussasut?

Silarsuarmut ilaanngitsut akeqqersimaartuunatilli

Apustili Paulusip kristumiut Romamiittut ima allaffigai: „Tarnit tamarmik oqartussaasunut qulliunerusunut naalattaalit.“ (Rûmamiut 13:1, NV) Tamatumunnga assingusumik apustili Peter allassimavoq: ’Inuit ivertitaannut tamanut naalattuugitsi Naalagaq pillugu, kunngiusumulluunniit annersuusumut, naalagaasunulluunniit pinerluttut pillassallugit ajunngitsuliortulli nersussallugit taassuma aallartitaanut.’ (1 Pîtruse 2:13, 14) Tassa ersarippoq kristumiut siulliit naalagaaffimmut tamatumalu sinniisaanut toqqakkanut naalatsigitinnissartik qularisimanngikkaat. Inatsisinik maleruaanissartik inuillu allat sapinngisamik eqqisseqatiginissaat ilungersuutigisarsimavaat. — Rûmamiut 12:18.

Qinerlerfissiami The Encyclopedia of Religion-mi qulequttap ’Ilagiit naalagaaffiullu’-p ataani ima allassimavoq: Ukiuni 300-ni siullerni Kristusip kingorna ilagiit kristumiut amerlanertigut inuiaqatiigiinnit Romamiunit naalakkersuisunut atasunit immikkoorput. . . . Taamaattorli kristumiut siuttuisa . . . kristumiut upperisaata killissarititaasa iluanni Romamiut inatsisaannut naalannissaq kaasarimullu ilumoornissaq ajoqersuutigisarpaat.“

 Ataqqinninneq pallorfiginninnerunngitsoq

Kristumiut Romamiut kaasariannut akeqqersimaartuusimanngillat. Oqartussaassusia akuerisarsimavaat atorfialu naapertorlugu ataqqisarsimallugu. Kaasarip Nerop naalakkersuinerata nalaani apustili Peterip kristumiut Romamiut naalagaaffissuanni sumiiffinni assigiinngitsuniittut ima allaffigisimavai: ’[Inuit] tamaasa ataqqisigik, . . . kunngi ataqqisiuk.’ (1 Pîtruse 2:17) Griikerit oqaasiat ’kunngi’ nunani assigiinngitsuni kunnginuinnaanngitsoq aammali Romamiut kaasariannut atorneqartarsimavoq. Apustili Paulusip kristumiut Romamiut naalagaaffissuata illoqarfiisa pingaarnersaanni inuusut ima siunnersorsimavai: ’Tamaasa ilissinnit pisassaannik tunisigik: . . . ataqqinninnermik pisussaq ataqqinninnermik.’ (Rûmamiut 13:7) Romamiullumi kaasariat assut ataqqineqarusussimavoq. Kingusinnerusukkut allaat pallorfigineqarnissani piumasarilersimavaa. Kristumiulli siulliit taamaaliorumasimanngillat.

Oqaluttuarineqarpoq ukiut hundredellit aappassaanni Romamiut nunamut naalagaatitaannut sassartitaalluni eqqartuunneqassagami Polykarp ima oqarsimasoq: „Kristumiuuvunga. . . . Pissaanillit oqartussaassusillillu Guutimit ivertinneqarsimammata, tamaasa eqqortumik ataqqinninnissaannik ajoqersorneqarsimavugut.“ Kisianni Polykarpip kaasari pallorfigiumanagu toqunissani piumaneruaa. Ukiuni hundredellit aappaanni kristumiussutsimik illersuisoq Theofilus Anthiokiameersoq ima allappoq: „Kaasari ataqqissavara, pallorfiginagu qinnutissalluguli. Guutili uumasoq ilumoortorlu, taanna pallorfigisarpara.“

Kaasarimik eqqortumik qinnussineq tassaanngilaq kaasarimik pallorfiginninneq imaluunniit inuiaassutsimik pingaartitsivallaarneq. Apustili Paulusip qinnussinerup siunertaa ima nassuiarpaa: ’Taamaattumik tamanit pingaarnerutillugu oqaassivunga qinnutigalugillu torlulassutigalugillu qinnussissutigalugillu qujassutigissagaat inuit tamaasa, kunngillu akimarnillu tamaasa, ersiornaatsumik eqqissisimaarnartumillu inooqqulluta Guuti mianeriuarlugu titsiillutalu.’ — 1 Timûtiuse 2:1, 2.

„Inuiaqatigiit avataanni“

Kristumiut siulliit ataqqinnittumik ileqquat tamanna silarsuarmut inuuffigisaminnut ikinngutiginninnerannik kinguneqarsimanngilaq. Oqaluttuarisaanermik ilisimatooq franskeq A. Hamman allappoq kristumiut siulliit ’inuiaqatigiit avataanni inuusimasut’. Tassa inuiaqatigiit marluk qeqqanni inuusariaqarsimapput, inuiaqatigiit juutit aammalu inuiaqatigiit Romamiut qeqqanni, tamanit assut paqumisuffigineqarlutik paasinerlunneqartarlutillu.

Assersuutigalugu, juutit upperisarsiornikkut siuttuinit eqqunngitsumik unnerluutigineqarami apustili Paulus Romamiut nunamut nalagaatitaannut imminut illersorluni ima oqarsimavoq:  ’Juutit inatsisaalluunniit naalaffilluunniit kaasariluunniit sumik ajortuliorfiginngilakka. . . . Kaasarimut eqqartuuteqqeqquvunga.’ (apustilit suliait 25:8, 11) Nalunngilluinnarlugu juutit toqunniaraanni, Paulus Neromut eqqartuuteqqeqquvoq, taamaalilluni Romamiut kaasariata oqartussaanera akueralugu. Kingusinnerusukkut Romami eqqartuunneqaqqaarami pinngitsuutinneqarsimagunarpoq. Kingornali parnaarussaaqqippoq, ileqqutoqaasorlu naapertorlugu Nerop peqqussineratigut toqutaalluni.

Kristumiut siulliit inuiaqatigiit Romamiut akornanni atugaat artornartut pillugit innuttaaqatigiinnik upperisarsiornermillu ilisimatooq Ernst Troelsch ima allassimavoq: „Atorfiit suliffiillu guutipilussiornermut, kaasarisiornermut imaluunniit aammik kuisinermut toqutsinermullu, imaluunniit Guutimik nalusut kanngunartuliortarnerannut attuumassuteqartut tamaasa kristumiut atorsinnaanngilaat.“ Kristumiut taama aalajangiusimanninnerat ima paasisariaqarnerpa kristumiut naalagaaffiullu imminnut eqqissisimasumik ataqqinnittumillu attaveqarsinnaanngitsut?

’Kaasari tunisiuk kaasarip pissaanik’

Jesusip kristumiut najoqqutassiuussimavai Romamiut naalakkersuisuinut, aammalu naalakkersuisunut allanut tamanut, atatillugu, ima oqarami: ’Taamaattumik kaasari tunisiuk kaasarip pissaanik, Guutilu Guutip pissaanik.’ (Matiuse 22:21) Jesusip malitsiminut unnersuussutaa tamanna juutit inuiaassutsimik pingaartitsivallaartut ilarpassuisa isumaannit allaanerulluinnarpoq, juutimmi Romamiut naalakkersuinerannut assortuisuupput pissaanilimmullu takornartamut inatsisit malillugit akileraartarneq akerleralugu.

Kingorna Paulusip kristumiut Romamiittut ima allaffigai: ’Tamanna pillugu naalattariaqarput kamanneq kisiat pissutiginagu tarnilli nalunngissusiattaaq pissutigalugu. Tamanna pillugu aamma akileraarutit tunniuttarpasi tamannarpiaq isumageqqullugu Guutip [naalakkersuisut akimanerit] kiffartortigimmagit. Tamaasa ilissinnit pisassaannik tunisigik: akileraarutinik pisussaq akileraarutinik, ilanngaatinik pisussaq ilanngaatinik.’ (Rûmamiut 13:5-7) Kristumiut silamiunut ilaanngikkaluarlutik tassaasariaqarput innuttaasut unneqqarissut, akileraartartut, naalagaaffiup assigiinngitsunik kiffartuussineranut akiliisarlutik. — Juánase 17:16.

Jesusilli akileraartarneq kisiat eqqarsaatigaa? Jesusip erseqqissumik eqqaanngimmagu kaasarip pissai Guutillu pissai suunersut,  ilaannikkut nalorninartunik isummerfigisassaqarsinnaasarpoq, tamakkulu allassimaffiit ataqatigisaat naapertorlugu imaluunniit Biibilimik paasinninnerput naapertorlugu aalajangerneqartariaqarput. Allatut oqaatigalugu, kaasarip pissai suunersut aalajangissagaanni kristumiup nalunngeqatiginnissutsini, Biibilip najoqqutassiaanit ajoqersorneqarsimasoq, atortariaqarpaa.

Piumasaqaatit marluk imminnut akerliusut akornanni oqimaaqatigiissitsineq

Kaasari pissaanik tunineqartussaasoq oqareernermi kingorna Jesusip oqaasii amerlasuunit puigorneqarsimasorinarput: ’Guutilu Guutip pissaanik [tunisiuk].’ Apustili Peterip takutippaa kristumiunut suna pingaarnerpaassasoq. ’Kunnginut’, kaasarimulluunniit, ’naalakkanullu’ naalatsigitinneq siunnersuutigereerlugu Peter ima allappoq: ’Kiffaanngitsutut kiffaanngissusersilu iluaatsuliornermut patsisiginagu, Guutilli kiffaasut. Tamaasa ataqqisigik, qatanngutit asasigik, Guuti mianerisiuk, kunngi ataqqisiuk.’ (1 Pîtruse 2:16, 17) Apustilip erseqqissarpaa kristumiut Guutimut kiffaasut, inunnut naalakkersuisunut kiffaanatik. Naalagaaffiup sinniisai naleqquttumik ataqqisussaavaat, Guutimilli mianerinnillutik taassuma inatsisai tamanit pingaarnerummata.

Ukiut arlallit tamatuma siorna Peterip erseqqissarsimavaa Guutip inatsisai inuit inatsisaannit qutsinnerungaartut. Juutit eqqartuussissoqatigiivisa pingaarnersaat, Sanhedrin, innuttaassutsikkut upperisarsiornikkullu Romamiunit oqartussaaffilerneqarsimavoq. Eqqartuussisut taakkua Jesusip malinnittai peqqummatigik Kristusip aqqa tunngavigalugu ajoqersuiunnaaqqullugit, Peter apustilillu allat aalajaallutik ataqqinnillutillu ima nalunaarsimapput: „Guuti naalakkatsitut inunnit naalattariaqarneruarput.“ (apustilit suliait 5:29, NV) Aap, kristumiut siulliit Guutimut naalannertik inunnullu oqartussaassusilinnut naalatsigitinnertik imminnut oqimaaqatigiissaaqqissaartariaqarsimavaat. Ukiut 300-ssaanni Tertullian ima nassuiaavoq: „Kaasarip suut tamaasa pigippagit, taava Guutip suut pigai?“

Naalagaaffimmut maleruutiinnalerneq

Ukiuni hundredelinni siullerni kristumiut siulliit naalagaaffimmut atatillugu aalajaatsumik isummertarsimapput, ukiulli ingerlaneranni qasukkariartuinnarsimapput. Tunussineq Jesusip apustiliisalu siulittuutigisimasaat ukiut 200-ssaanni 300-ssaannilu atugaasorujussuanngorpoq. (Matîuse 13:37, 38; apustilit suliait 20:29, 30; 2 Tásalûníkamiut 2:3-12; 2 Pîtruse 2:1-3) Kristumiut tunussisimasut Romamiut silarsuaata piumasaqaataanut maleruutiinnalerput, Guutimik nalusut nalliuttorsiorfii isumaliutaallu atulerlugit, naalagaaffimmi atorfeqartalerlutik allaallu sakkutuunngortalerlutik.

Professori Troeltsch ima allassimavoq: „Ukiut 300-ssaanniilli pissutsit artornarsiartuinnarput, kristumiut innuttaaqatigiinni sakkutooqarnermilu nuimanerusumik atorfillit amerliartormata. Kristumiut allagaataanni [Biibilimut ilaanngitsuni] arlalinni tamakkununnga peqataaneq sualuttumik avoqqaarineqarpoq; saniatigulli isumaqatiginngisamut akuersiinnarneq aamma oqaatigineqarpoq — ilerasuuteqarunnaarnissaq siunertaralugu tunngavilersuisoqarluni . . . Kostantinip nalaaniit ajornartorsiutit tamakku atorunnaariartorput; kristumiut Guutimillu nalusut aaqqiagiinnerulerput, naalagaaffimmilu atorfiit tamarmik kristumiunut ammarneqarput.“

Kristumiussuseq ilumuunngitsoq kimeerussagarlu tamanna ukiut 300-kkut naalerneranni tassaalerpoq Romamiut naalagaaffissuanni pisortatigoortumik upperisaq.

Oqaluttuarisaanerup ingerlanerani kristumiuuneraqatigiit — katuullit, ortodoxit naaggaartullu ilagiissaat — naalagaaffiup piumasaqaataanut maleruuttuarsimapput, taamaalillutik politikkimut akuliullutik sorsunnernullu tapersersuisarlutik. Oqaluffeqarfinnut ilaasortat peqqusersuitsut amerlasuut tamatuminnga ingasaginnittut qularnanngitsumik nuannarissavaat paasilerunikku ullumikkut kristumioqartoq kristumiut siulliit assigalugit naalagaaffimmut eqqortumik isummertartunik. Ilanngutassiani marlunni tulliuttuni tamanna sukumiinerusumik sammineqassaaq. (wE 1/5 96)

[Qupp. 5-mi assiliartaq]

Kaasari Nero pillugu Peter ima allassimavoq: ’Kunngi ataqqisiuk’

[Suminngaanneernera]

Musei Capitolini, Roma

[Qupp. 6-mi assiliartaq]

Polykarp kaasari pallorfigiumanagu toqunissani piumaneruaa

[Qupp. 7-mi assiliartaq]

Kristumiut siulliit innuttaasutut eqqissillutik unneqqarissuusimapput akileraartarlutillu