’Nunap isuanut allaat’ nalunaajaaneq

ETAH

THULE

QEQERTARSUAQ

NUUK

QAQORTOQ

AMMASSALIK

THULE qanga sumiiffinnut allanulluunniit tikikkuminaannerusunut nassuiaatigalugu atsiunneqartarsimavoq. Ullumikkut ateq Thule Kalaallit Nunaata, nunarsuarmi qeqertat annersaata, avannarpasinnersaani inoqarfimmut ateritinneqarpoq. Ukioq 1910-mi ilisimasassarsiortup danskiusup Knud Rasmussenip avannaarsuani ilisimasassarsiortut stationiannik pilersitsigami nunaqarfik taamatut atsersimavaa. Ullumikkullu Thulemut angalaneq suli tassaaneruvoq ilisimasassarsiorneq nuannariinnarlugu angalanerunani.

Suli Thule eqqaalu ilisimasassarsiorfigissallugu pisariaqarpoq. Jesusip piumasaa manna malikkumallugu: ’Nalunaajaasigiumaarpassilu . . . nunap isuanut allaat’, Jehovap nalunaajaasui piumassuseqarluarput tamaani — nunarsuarmi inoqarfiit avannarpasinnersaanni — Guutip Naalagaaffianik nutaarsiassamik nuannersumik oqaluussissutiginninnissaminnut. — apustilit suliait 1:8; Matîuse 24:14.

Qaqugu Thuleliassaagut?

Danskit marluk Jehovap nalunaajaasui 1955-imi Kalaallit Nunaannut, ’nunap isuanut’, tikipput nalunaajaajartorlutik. Allat kingusinnerusukkut tikipput, oqaluussiffissallu tamakkeriartuaarsimallugit kujataaninngaanniit kitaanut Qimusseriarsuaq tikillugu aammalu Tunumi  Ammassalik eqqaalu ilanngullugit. Illoqarfiilli avinngarusimanersaat — soorlu Thule — taamaallaat allakkatigut telefonikkulluunniit attaveqarfigineqartarsimapput.

Ullut ilaanni 1991-imi, Bo nulialu Helen, piffissartik tamaat atorlugu oqaluussisartut, Qimusseriarsuup tungaanut qaqqamiit isiginnaarput. Avannamut isigiitigalutik manna eqqarsaatigaat: „Qaqugumitaava Thuleliarsinnaassaagut Guutillu naalagaaffianik nutaarsiassaq nuannersoq oqaluussissutigalugu?“

1993-imi piffissaq tamaat atorlugu oqaluussisartup allap, Wernerip, sapiillisaarluni Qimusseriarsuaq ikaarsimavaa umiatsiaaqqaminik Qaamaneq-mik 18-foditut takissusilimmik. Nuumminngaanniit Upernavimmut 1200 km-it ingerlavigereersimavai. Qimusseriarsuakkulli avannaarsuani imaannarsuakkut 400 km-isut isorartussusilikkut ingerlaarneq allarluinnaavoq. Ukiup annersaani tamanna kangerliumaneq sikumik matoqqasarpoq. Wernerilli kangerliumaneq ikaarlugu iluatsippaa, naak sikusiornermini motoorimi aappaa annaasimagaluarlugu. Utertariaqalinnginnerminilu oqaluussiffissap ilaani oqaluussivoq.

Thulemut ingerlaarneq

Angalanerup tamatuma kingorna Wernerip angalanissaq alla pilersaarusiulereerpaa. Arne Karinilu — 23-fodinik takissusilimmik, sisamanik siniffissalimmik pingaarnerpaamillu nutaaliamik sumiissusersiutitalimmik angallatillit — oqaloqatigeriarlugit ingerlaqatigiillutik Thulemut angalanialerput. Inissatigut umiatsiat marluk naammapput, Qimusseriarsuakkullu umiatsiat marluk ingerlaqatigiikkunik aarlerinartoqannginnerussaaq. Nalunaajaallutik angallavissaraat illoqarfik 600-t missaanniittunik inulik nunaqarfiillu arfinillit, taamaattumik ikiorneqartariaqarput. Bo, Helen, Jørgen Ingelu ilaserineqarput — taakkua tamarmik Kalaallit Nunaanni piffissartik tamaat atorlugu nalunaajaalluni angalanermik misilittagaqarluartuupput. Angalaqatigiinnilu tallimat kalaallisut oqalussinnaapput.

Atuakkat atuagassiallu Biibililersaarutit siulliullugit nassiunneqarsimapput. Umiatsiattaaq atuagassianik usipput allanillu pisariaqartunik, soorlu nerisassanik, imermik, orsussamik, motoorissamaammik umiatsiaaqqamillu pullattakkamik. Aggustip tallimaani 1994-imi qaammatit arlallit piareersareersimallutik angalaqatigiit katersuupput angallatillu tamarmik Ilulissat talittarfiani angalanissamut piareerlutik. Avannamut angalaneq aallartippoq. Werner, Bo Helenilu umiatsiami minnermiipput. „Ingerlaarnermi issianngikkutta, innanganngikkutta najummatsinngikkuttaluunniit allamik suliassaqanngilagut,“ Bo allappoq. Angalanerminni ullorsiutaat atagu najoqqutareriartigu.

„Angallavissakkut isorartuukkut umiatsiat qatsungasukkut qillariinnakkullu ingerlaarput. Isigisaq kusanaqaaq — immap isikkua allanngorartuartoq; putsuarinneq; seqineq qilallu tungujualaartoq; sikut alutornarluinnartunik ilusillit qalipaatillillu; aaveq kajortoq sikutami qassimarusaartoq; sineriak taartunik sivinganertarasaartoq narsaamanertarasaartorlu — isigisat allanngorarneri nalissaqanngillat.

Angalanitsinni tikittakkavut soqutiginarnerpaat soorunami tassaapput nunaqarfinni illoqarfinnilu inuit. Tamarmik inoqarput, minnerunngitsumik meeqqanik, tikilersunik alapernaallutik aterfiortunik tikilluaqqusiniartunillu. Atuagassianik atuakkanillu Biibililersaarutinik agguaassivugut, inunnullu Jehovap Nalunaajaasuisa peqatigiiffiat pillugu videoliaq atortittarlugu. Amerlasuut aallannginnitsinni taanna  takusinnaasimavaat. Suli Upernavimmut Kujallermut tikinngitsugut inunnit arlalinnit parsiarneqarpugut. Taamaalilluta unnuk tamaat umiatsiami pulaartoqartuarpugut Biibililu pillugu apeqquterpassuarnik akiuilluta.“

Maanna angalanermi 700 km-it ingerlareerlugit angallatit marluk Qimusseriarsuup ikaarnissaanut piareerput.

Angalanerup mersernarnersaa

„Maanna ingerlavissarput amerlanerit angalanitta mersernarnersaatut isigaat. Aamma allatut ajornartumik nunaqarfik Savissivik (Thulep eqqaatalu aallartiffiat oqquiffigisinnaasaraluarput) qaangiinnarlugu uninnata ingerlaannartariaqarpugut ukiup sikuanik tikinneqarsinnaanngimmat.

Taamaasilluta aallaqaagut. Aallarfipput sikoqarpallaaqqimmat avataanut ingerlavugut avataatigoorniarluta, nuna ersigunnaajusavillugu. Qujanartumilli imaq qatsungavoq. Nalunaaquttap-akunneri siulliit arlallit susoqarfiunngilaq, imaatigut miilerpassuarni ingerlarusaaginnarpugut. Unnulermat Innaanganeq erserparput nunallu tungaanut avannamukanneq sangulluta. Taava isigisinnaasaq tamakkerlugu ukiup sikuinik puttaanik issusuunik sikoqaqqilerpoq. Puttaat sinerlugit isorartoorujussuaq atuarparput ilaatigullu puttaat akunnisiorlugit sangusaqattaartariaqartarluta. Taava taamaalilluni putsuarissisaraaq tungujualuttumik qaserujuttumillu, assut kusanartumik ingammik seqineq appasitsillugu. Mallillu! Pujoq, mallit puttaallu ataatsikkoortillugit — eqqumiippoq. Tamakkua unamminiarnartut ataasiakkaarlugit siumortarnerat nalinginnaagaluarpoq.“

Thulemut tikilluaqqusaaneq

„Pituffik qanilliartortillugu imaq qatsunganeq tikipparput. Pinngortitap kusanarluinnartumik tikilluaqquaatigut: Seqineq qutsilluni qilammi tungutsoreqisumiippoq, kangerlullu qillareqaaq silillunilu iluliarasaarlunilu; ungasissumilu takusinnaavarput Dundasip — Thuletoqqap — qaqqarsuartaata ilusia ilisarnaqisoq“. 100 km-sut avannarpasinnerusumiittumut Qaanaamut ingerlagamik kiisami angalasut ornitartik tikippaat.

Maanna pissanngatigaat illumiit illumut nalunaajaalernissartik. Marluk matumi siullermi ilasseraanngitsumik qisuariarfigineqarput. „Danmarkimisorluinnaq ilassiumaneqanngilagut,“ oqaluttuarput. Kisianni amerlanerpaartaannit tikilluaqqusaalluarput. Inuit soqutiginnipput ilisimasaqarluarpasillutillu. „Ilaasa eqqaavaat tusaamasimalluta nuannaarutigalugulu kiisami takkukkatta. Ilaatigut inuit nuannerluartut naapippavut, soorlu piniartut Qalasersuarmut Avannarlermut ilisimasassarsioriaqataasarsimasut, inuit nunaqavissut nalerisimaartut pigisaminnik atorluaaniartut aammalu atugartuussitsimik nutaamik tunuarsimaarfiginnittut.“

Ullut ingerlanerini tamatta misigisaqaqaagut. Atuakkat atuagassiallu Biibililersaarutit tamanit qujarunneqartarput. Angerlarsimaffinni arlalinni ingerlatiinnaq atuaqatigiinnerit aallarnerneqarput. Ingep angerlarsimaffik immikkut soqutiginartitani oqaluttuaraa: „Illu mikisuarannguuvoq, ataasiinnarmik initalik ipiitsoq nuannersorlu. Ullut pingasut tulleriit tassani najugalik angut saamasoq pulaartarparput. Piniartuiuvoq silatimini qajaqartoq. Arlaleriarluni nannullunilu aarfassimavoq, puiserpassuarnillu pisaqartarsimalluni. Kingullermik isersimagatsigu qinoqatigigatsigu isai imerlaarsipput. Maanna suut tamaasa Jehovap assaanut  tunniuppavut neriullutalu piffissaqarfiginerujumaarlugit arlaannilu uternissatsinnut periarfissaqarumaarluta.

Thulemiut Inunnit Canadamiunit tikeraarneqakulapput. Inge oqaluttuarpoq: „Helenilu Inuit Canadameersut arlallit naapippavut. Soqutiginaatigaa kalaallinik oqaloqateqarsinnaagamik. Tassa imaappoq avannaarsuani inuit assigiipajaanik oqaaseqarput taamaattorli Canadamiut namminneq allattaasiliorsimallutik. Atuagassiaativut atuagaativullu kalaallisuut atualaarsinnaavaat. Immaqa tamanna taakkununnga periarfissanik pissanganartunik ammaassisinnaavoq.“

Nunaqarfiit Qaanaamit 50-60 km-sut ungasitsigisumiittuttaaq tikeraarneqarput. „Nunaqarfiup Qeqertat-p tungaanut ingerlatilluta nuna sinerlugu ingerlavugut inunnik qilalugarnianik naapitsinissatsinnik neriulluta. Tamannalumi iluatsippoq ilaqutariit anisersimaffiat salliarnamiittoq naammattooratsigu. Tassani ilaqutariit pingasut sisamat tupeqarlutik qajaqarlutik amminillu atisaqarlutik najugaqarput. Angutit naalikkamik sakkulerlutik qaqqamiit paarlakaajaallutik qilalukkanik piumaneqaqisunik qamaaripput. Akornusersorneqassallutik nuannarivallaanngilaat; ullummi arlallit utaqqereersimapput pisaqarsimanatik, uagullu suli piniagaat nujoqqatsinnerusinnaavavut. Taamannak suliaminnit tiguartisimatigitillutik tikeraanik inoroorsaarfiginnissinnaanerat killeqarpoq. Arnartaasali atuagassiat qujarulluarpaat, kisianni piffissaanngilaq oqaloqatigissallugit attaveqarfigissallugilluunniit. Aqqanernut Qeqertanut tikippugut, nunaqarfimmilu pulaarfitsinnit kingullermit aatsaat ullaassakkut nalunaaqutaq marlunut anivugut!

Qaanaamit 60 km-sut avannarpasitsigisumi ippoq nunaqarfik Siorapaluk, Kalaallit Nunaanni inoqarfiit avannarlersaat, aamma tassani oqaluussivugut. Taanna tupaallannartumik qaqqat naggoreqisut ivigaqarluartullu saanni sioraannaasumik sissalimmi nunamilu inoqajuitsutut isikkulimmi inissisimavoq.“ Iluamik oqaatigalugu oqaluussisartut maanna angalanerminni nunap isuanut pisimapput, nunarsuup avannaani.

Angalaneq naammassivoq

Nalunaajaasut suliassartik naammassivaat. Illumiit illumut tupermiillu tupermut atuagassianik atuakkanillu agguaassisimapput, pisartagaqalersitsisimallutik, videomik takutitsillutik kalaalerpassuarnik oqaloqateqarlutik Biibilimillu atuaqqissaaqateqartarlutik. Maanna angerlamut  saattariaqalerput. „Unnukkut umiatsiamut pullattakkamut ikigatta Moriusamiit avalanniarluta inunnit arlalinnit inuulluaqqusiartortunit, suli atuagaatitaaminnik atuagassiaatitaaminnillu tigummiartunit, aterfiorneqarpugut.“

Ingerlangaatsiareerlutik nalunaajaasut tupigusuutigisaminnik takulerpaat angut inoqanngitsumit aalaterisoq — maani inuilaarsuarmi soqanngiinnarsuarmi, inoqarfimmit ungaseqisumi! „Soorunami ornipparput. Tassaana angut inuusuttoq Berliniminngaaneersoq qajartorluni avannamut ingerlaartoq, qaammat ataaseq ingerlareersimasoq. Berlinimi angerlarsimaffimmini nalunaajaasunit aalajangersimasumik pulaarneqartarsimavoq atuagaativullu arlallit pigalugit. Nalunaaquttap-akunnerini marlussunni najorparput, assullu nalunaajaasunik taama ungasitsigisumi naapitsinini tupigusuutigaa.“

Nunaqarfimmi Savissivimmi, avannamukarnermi tikinneqarsinnaasimanngitsumi, angalaqatigiit ilassilluarneqaqaat. Maani najugaqartut ilaat siornaammat atuakkanik pisimapput atuarsimallutillu, sulilu annerusumik paasisaqarusullutik.

Qimusseriarsuakkut uterneq nalunaaquttap-akunnerinik 14-inik sivisussuseqarpoq. „Seqernup tarrikkiartornera sivisooq tupinnaannartorlu kusanarluinnartunik qalipaaterasaartoq isigaarput. Tamatumalu kinguninngua seqernup nuiartornera taamatuttaaq sivisutigaaq. Suli qilak avannamut kangianiittoq qalipaatinik aappalaartunik tunguusanillu allaqartoq seqineq kujasinnerulaartumit nuivoq. Oqaluttuariuminaappoq. Assilineqarsinnaanngingajapporluunniit.“ Angalaqatigiit unnuaq naallugu eqqumapput.

„Assut qasuvugut, kisianni Kullorsuaq tikikkatsigu nuannaarlutalu naalerisimaarpugut. Thulemut utimullu angalanerput iluatsissimavoq. Angallavigisatta sinnerani illoqarfinni nunaqarfinnilu soqutiginninneq annertoqaaq. Arlaleriarluta apeqqut manna tusarparput: „Sooruna arlaannarsiluunniit maanniissinnaanngila? Ajoqaaq taama aallajaartigigassi!“

Qaarsuni nalunaajaasut tallimat ilaqutariinnit inussiarnersunit qaaqquneqarput. „Ilaqutariit aperaatigut unnuerusunnginnersugut. Uagulli 40 km-sut ungasinnerusumi kisarnissaq ajunnginnerutikkatsigu aallaannarpugut. Kingusinnerusukkut tusarparput aqaguani ullaakkut iluliaq Qaarsut avataanni aserorsimasoq malissuisalu umiatsiat 14-it kivitissimagai.“

Kiisami oqaluussisartut utimut Ilulissanut tikipput — tamaangalu „Thulemut ilisimasassarsiorneq“ killeqarpoq. Tamanna ilutigingajallugu nalunaajaasut allat marluk Tunumi inoqarfinni avinngarusimasuni angalasimapput. Angalanerni taakkunani marlunni agguaanneqarsimapput atuakkat 1200-t, atuagassiaaqqat 2199-it atuagassiallu 4224-it, aalajangersimasumillu pisartagaqalersimallutik 152-it. Soqutiginnittorpassuit telefonikkut allakkatigullu attaveqarfigineqartarput.

Naak taamatut sulineq Jehovap nalunaajaasuinut ilungersunartorsiorfiusaraluartoq, piffissartornartaraluartoq akisugaluartorlu, taamaattoq Naalakkap peqqusaanik matuminnga malinninneq annertuumik nuannaarutissarsiffigisarpaat: ’Nalunaajaasigiumaarpassilu . . . nunallu isuanut allaat.’ — apustilit suliait 1:8. (wE 15/6 96)

 [Qupp. 30-mi ungalusaq]

Kalaallit Nunaata tunuani

THULEP eqqaanilu nalunaajaasut angalanerata nalingajaani aappariit Viggo aamma Sonja Kalaallit Nunaata ilaani allami suli nalunaajaaffigineqarsimanngitsumi angalapput — Illoqqortoormiuni. Tamanna tikissagaani pitsaanerpaajuvoq Islandikkooraanni, Constabel Pyntimut Kalaallit Nunaanniittumut ingerlaqqilluni tassanngaaniillu helikopterimik Illoqqortoormiuliarluni.

„Nalunaajaasut aatsaat tamaani nalunaajaapput,“ piffissartik tamaat atorlugu nalunaajaasartut marluk, tamarmik kalaaliusut kalaallisullu oqaasillit oqaluttuarput. „Naak inuit taama avinngarusimatigisumiikkaluarlutik assut ilisimasaqarput. Kisianni aamma nutaarsiassanik tusagaqarnissartik nuannaraat. Assut oqaluttuallaqqipput piniarnilikkersaartarlutik imaluunniit pinngortitami misigisalikkersaartarlutik.“ Nalunaajaasut oqaluussissutigisaat inuit qanoq qisuariarfigaat?

„Illumiit illumut oqaluussinitsinni naapipparput ajoqi. ’Qujanaqaaq uanga aamma takorusukkassinga,’ oqarpoq. Atuakkanik atuagassianillu takutipparput qanorlu atorneqartarnerannik takutillugu. Aqaguani pulaarpaatigut Jehovallu aqqa pillugu paasisassarsiorfigaluta. Kalaallit biibilianni nassuiaat allassimasoq takutipparput. Aallaratta Nuummi ikinngutitsinnut sianersimavoq qujaniarluni tikeraarsimagatta. Taanna oqaluussiffigeqqittariaqarparput.

Aamma naappipparput ilinniartitsisoq Jehovallu Nalunaajaasuinik ilisimasaqartoq. Atuartitai nalunaaquttap-akunnerini marlussunni nassuiaappavut, ilaatigut Jehovap Nalunaajaasui pillugit videomik takutitsivigalugit ilaatigullu apeqqutaat akisarlugit. Inuusuttunut atuagaq Unge spørger — Svar der duer * atuakkallu allat tigoorarneqapallapput. Niviarsiaqqat ilaat pingasut kingorna naapippavut. Suli apeqqutissaqarput, ingammik ataaseq soqutiginnilluni. Taanna aperivoq: ’Qanoq ililluni Jehovap Nalunaajaasunngortoqartarpa? Ilissitut ittuulluni nuannissaqaaq. Aamma ataatama illersorpaasi.“ Allaffigiumallugit neriorsorpavut.

Nunaqarfiit ilaanni naapipparput ajoqi, assullu soqutiginartumik oqaloqatigalugu. Nammineq neqeroorutigaa piniariartarfimmiittut angerlarpata atuagaatitsinnik atuagassiaatitsinnillu pinissaat isumagiumallugu. Taamaalilluni maanna nunaqarfimmi ’oqaluussisartoqalerpoq’.“

Naak angalaneq tamanna annertullunilu ilungersunaraluartoq pioneerit taakkua marluk misigisimapput annertuumik pissarsiaqarsimallutik.

[Quppernerup ataani ilanngussaq]