Naligiinngisitaaneq — Nalitta erloqinartua

„Nassuitsumik ilumoortutut isigaarput inuit tamarmik naligiillutik inunngorsimasut; Pinngortitsisumillu annaasassaanngitsunik piginnaatitaaffilerneqarsimasut; piginnaatitaaffiillu taakku ilagigaat inuuneq, kiffaanngissuseq pilluarnermillu noqqaassutiginnissinnaaneq.“ — USA-mi attaviitsuunissamik nalunaarut 1776-imeersoq.

„Inuit piginnaatitaaffitsigut kiffaanngissuseqarlutik naligiillutillu inunngortarput taamaattuaannarlutillu.“ — Inuup Innuttaasullu Piginnaatitaaffii pillugit Frankrigimi Nalunaarut, 1789-imi Frankrigip nationalforsamlingiata aalajangersagaa.

„Inuit tamarmik ataqqinassutsikkut piginnaatitaaffitsigullu naligiillutik inunngorsimapput.“ — Inuttut Piginnaatitaaffiit pillugit Silarsuaq Tamakkerlugu Nalunaarusiaq, 1948-mi FN-ip generalforsamlingianit aalajangersagaq.

QULARUTISSAANNGILAQ sumi tamaani kissaatigineqarmat inuit tamarmik naligiimmik pisinnaatitaaffeqalernissaat. Kisiannili inuit akornanni naligiissitaanissap taama eqqartukulatigineqarnerata takutippaa tamanna ajoraluartumik suli piviusunngunngitsoq.

Maannakkut 1900-kkut naalerneranni ilumoorullugu tunngaveqarlunilu oqartoqarsinnaava pissutsit pitsanngorsimasut? USA-mi Frankrigimilu nunaniluunniit 185-iusuni FN-imut ilaasortaasuni allani innuttaasut  tamarmik naligiinneq inunnguuserisimagunagartik nuannaarutigisinnaavaat?

Inuit tamarmik naligiinnissaat qanorluunniit ’nassuitsigigaluarpat’ „inuunermut, kiffaanngissuseqarnermut pilluarnermillu noqqaassutiginnissinnaanermut“ pisinnaatitaaffeqarneq inuit tamarmiunngitsoq iluaqutigaat. Assersuutigalugu qanoq ililluni inuit tamarmik assigiimmik inuusinnaatitaanerat eqqartorneqarsinnaava Afrikami meeqqap 2569-it allat nakorsaq ataaseq aveqatigisariaqarpassuk, Europamili meeqqap allat 289-innaat nakorsaq ataaseq aveqatigalugu? Kiffaanngissutsimilluunniit pilluarnermillu noqqaassutiginninnermik pisinnaatitaaffiit qanoq ilillutik ’naligiinnerarneqarsinnaappat’ Indiami nukappiaqqat pingajorarterutaat missiliorlugu niviarsiaqqallu pingasuugaangata marluk atuarsinnaanatillu allassinnaanngitsut, Japanimili Tysklandimi Tuluit Nunaannilu meeqqat tamarmik atuarfimmi ilinniagaqarsinnaanerat qulakkeerneqarsimasoq?

Amerikami qiterlermiut agguaqatigiissillugit ukiumut 9500 koruunik isertitagallit Frankrigimilu innuttaasut agguaqatigiissillugit ukiumut 170.000 koruunik isertitagallit, ’ataqqinassutsikkut piginnaatitaaffitsigullu naligiippat’? Afrikami niviarsiaqqat inoorlaat agguaqatigiissillugit 56-inik ukioqalersartut Amerika Avannarlermi niviarsiaqqat inoorlaat agguaqatigiissillugit 79-inik ukioqalersartut sutigut naligiippat?

Naligiinnginnermut tunngasorpassuit nuanniitsuupput. Pissaqassutsikkut, nakorsartissinnaassutsikkut ilinniagaqarsinnaassutsikkullu naligiinnginnerit tamakkua ilaannaannguaraat. Ilaannikkut inuit politikki, ammip qalipaataa upperisarsiornerluunniit pissutigalugit nakerisarsiorfigineqarlutik ataqqinassutsiminnik kiffaanngissutsiminnillu piiaaffigineqartarput. Naligiinneq eqqartorneqartuaraluartoq silarsuarmi naligiinngisitsinermik ilisarnaatilimmi inuuvugut. Naligiinnginneq erloqinartuuvoq — oqaatsinik qinerlerfissiaq naapertorlugu „nuanniilliortitsisoq, isumaalutsitsisoq, anniaateqartitsisoq, ajutoortitsisorlu“ — innuttaaqatigiinnullu tamanut attuivoq. Annernartua piitsuunermik, napparsimanermik, ilisimasaqannginnermik, suliffissaaleqinermik immikkoortitaanermillu ilusilik alianangaartuuvoq.

„Inuit tamarmik naligiillutik inunngorsimapput.“ Eqqarsaat nuannersoq! Piviusuusulli ajoraluartumik allaanerupput.

[Qupp. 3-mi suminngaanneernera]

FN-FOTO 152113/SHELLEY ROTNER