Toqup kingorna inuuneqarpa?

„TOQUSOQ uummaqqissinnaanerpa?“ Juutinut ataataanerpaap Jobip ukiumi 3500-mi oqaatigaa. (Jobi 14:14) Apeqqut tamanna inuit ukiuni tuusintilikkuutaani eqqarsaatersuutigisarsimavaat piffissallu ingerlanerani paasinnittaatsit assigiinngitsut suliniutigineqalerput.

Kristumiuunerartorpassuit qilaliarfissaqarneranik anniarfeqarneranillu upperisaqarput. Hindulli toqup kingorna inooqqittarneq upperaat. Muslimit upperisaat pillugu Amir Muwaiyah, islamimik upperisalinnik sulisoq, ima oqarpoq: „Upperaarput toqup kingorna eqqartuutiffik nalliukkumaartoq, Guutip, Allahp, saanut sassarfik. Eqqartuussivimmut isernertut issaaq.“ Islamimik upperisallit naapertussagaanni toqunermi Allahp inuup inuunera nalilertarpaa paratiisimullu isernissaanut akueralugu imaluunniit anniarfimmut ikumasumut pinissaanut eqqartuullugu.

Sri Lankami buddhasiortut katuullillu ilaquttaminnik toqusoqaraangat matut igalaallu qivertarpaat. Qulleq uuliartortoq ikinneqartarpoq, illerfillu inissinneqartarpoq toqungasut isigai matumut saatsillugit. Upperigamikku taamaalilluni toqungasup anersaavata, imaluunniit tarnaata, illumit qimagunnissani ajornannginnerutissagaa.

Ronald M. Berndt, University of Western Australiami atorfilik, naapertussagaanni Australiamiuiit upperaat „inuk anersaakkut piujuartuusoq“. Afrikami naggueqatigiit ilaasa upperaat inuinnaat toqugaangamik aliortuganngortartut, inuilli nuimasut tassaalersartut siuaasat anersaavi, ataqqineqartussat inuiaqatigiinnullu siuttutut takussaanngitsutut siunersioneqartussat.

Nunat ilaanni tarnermik upperisaqarneq najukkami ileqqutoqqanit kristumiuussutsimillu taaneqartumit akuugaavoq. Assersuutigalugu, Afrikap kitaani toqusoqaraangat tarrarsuutit ulinneqartarput, toqusup anersaava tarrarsuummi takuneqaqqunagu.

Inuit toqup kingorna susoqartarneranik assigiinngitsorpassuarnik isiginnittaaseqarput. Taamaakkaluartoq amerlanerit isumaqatigaat inuup iluaniittoqartoq toqujuitsumik toqullu kingorna inuuginnartartumik. Inuit ilaat isumaqarput inuup iluaniittoq tassaasoq anersaaq. Afrikap Asiallu ilaani aammalu qeqertani Manerassuarmiittuni — Polynesiami, Melanesiami Mikronesiamilu — amerlasuut upperaat inuk toqugaangat „anersaaq“ uumaannartartoq — tarneq toqusuitsuunani. Oqaatsit ilaanni oqaaseq „tarneq“ atorneqanngilaq.

Inuk anersaaqarpa? Inuk toqugaangat anersaaq taanna inuup timaa qimallugu ingerlaqqittarpa? Susarpa? Toqusut qanoq neriuutissaqarpat? Apeqqutit taamaattut soqutiginngitsuusaaginnarsinnaanngilagut. Qanorluunniit ittumik kulturikkut tunuliaqutaqaraluarutta upperisamilluunniit aalajangiussisimasuugaluarutta toqup ilumoortua paasisariaqarparput. Ilinnut qularnanngitsumik aamma tunngavoq. Taamaattumik kajumissaarusuppatsigit tamanna pillugu itinerusumik misissueqqullutit.