Silarsuarmi ajortumi ajunngissuseq

ULLUMIKKUT silarsuatsinni inuit allanut iluaqutaasumik iliuuseqarusuttut ikittuinnaarpasissinnaapput. Inuilli ilaat sunniuteqarusupput — allanut arlaatigut ajunngitsuliorusupput. Ukiut tamaasa inuit siunertatut ajunngitsutut isigisaminnut kronit milliardillit tunniuttarpaat. 2002-mi Tuluit Nunaanniinnaq ajunngitsuliornermut atugassatut tapiissutit amerlanerpaagamik kronit 80 milliardit sinnerpaat. 1999-imiilli ajunngitsuliorumatuut qulit inuit pisariaqartitsisut ikiorniarlugit kronit 238 milliardit sinnerlugit tunisisimapput imaluunniit tunisiniarlutik neriorsuisimapput.

Ajunngitsuliorniartartut aningaasat siunertamut iluaqutaasumut atortarpaat, soorlu ilaqutariit pissakinnerusut nakorsaatissaannut, angajoqqaat kisimiittut meeraannik atuartitsinermut siunnersuinermullu, nunani ineriartortinniakkani akiuussutissamik kapuinermik aningaasaliinermut, meeqqanut atuakkanik agguaassinermut, nunani piitsoqarfiusuni naasorissaasunut uumasuutinik kinguaassiortitassanik tunisinermut pinngortitamilu ajunaarnersuarnit eqqugaasunik ikiuiniarnernut.

Pisimasut tamakku takutippaat inuit ajunngitsuliorsinnaassuseqartut. Ajoraluartumilli aamma inoqarpoq ajorluinnartumik iliortartunik.

Ajussuseq ingasatsikkiartorpoq

Sorsunnersuup aappaaniilli inuiannik toqoraanerit politikkimillu pissuteqartunik toqoraanersuit uppernarsaatissallit 50-ingajaasimapput. Atuagassiaq American Political Science Review naapertorlugu „pisimasuni alianartuni taakkunani minnerpaamik sakkutuut 12 millionit inuillu sakkutuujunngitsut 22 millionit toqupput, 1945-p kingorna nunap iluani sorsunnerni nunallu assigiinngitsut akornanni sorsunnerni toqutaasunit tamanit amerlanerusut“.

Assersuutigalugu Cambodjami inuit 2,2 millionit missiliorlugit politikkimik pissuteqartumik inuartarineqarsimapput. Rwandami naggueqatiginngisanik uumissuineq pissutaalluni angutit, arnat meeqqallu 800.000-init amerlanerusut toqutaapput. Bosniami upperisarsiornermik politikkimillu pissuteqartumik toqoraaneq inuit 200.000-it sinnerlugit toqunerannik kinguneqarpoq.

FN-ip generalsekretæriata iliuuserineqaqqammersut ajortut arlallit 2004-mi eqqaavai ima oqarluni: „Irakimi inuit sakkutuujunngitsut patsiseqanngitsumik toqorarneqartarsimapput, ajunaartunillu ikiuiniartut, tusagassiortut inuillu sakkutuujunngitsut allat sallunaveeqqutitut tigusarineqarsimallutik naakkittaannerpaamillu toqunneqarlutik. Tamanna ilutigalugu tigusat Irakimiut ingasattumik nikanarsarneqartarsimapput. Darfurimi inuit qimaatitaapput, angerlarsimaffii sequminneqarlutik aamma pinngitsaaliilluni atoqateqarnissaq eqqarsaatigilluakkamik  pilersaarusiorneqartarluni. Ugandap avannarpasissuani meeqqat aqqunarsorneqarsimapput ingasattumillu naakkittaatsulioqataatinneqarnissamut pinngitsaalisaasimallutik. Beslanimi meeqqat sallunaveeqqutitut tigusaasimapput peqqarniitsumillu inuartarineqarlutik.“

Allaat nunani siuarsimasutut taaneqartuni uumissuinermik pissuteqarluni pinerluttuliornerit ingasatsikkiartortutut isikkoqarput. Assersuutigalugu 2004-mi Independent News-imi nalunaarutigineqarpoq tuluit „ukiuni qulikkaani kingullerni qaangiuttuni ammip qalipaataa pissutigalugu nakuusernerit aqqanileriaatinngorsimanerannik“ takunnittuusimasut.

Sooq inuit ajunngitsuliorsinnaassuseqartut taamatut ajortunik iliuuseqartarpat? Qaqugumulluunniit ajussuseerukkumaarpa? Soorlu allaaserisami tulliuttumi ersersinneqartoq, apeqqutit nalorninartut taakku Biibilimi naammaginartumik akineqarput.

 [Qupp. 2-mi suminngaanneernera]

SAQQAA: Mark Edwards/Still Pictures/Peter Arnold, Inc.