Kapiteli 1

Ilaqutariit pilluarnis­saannut aqqutissaq sumi nanineqar­sinnaasoq

1, 2. Ilaqutariil­luar­neq sutigut iluaqutis­sar­taqar­pa? Taava suut apeq­qutaaler­pat?

NUAN­NAAR­NERMIK pil­luar­nermil­lu pisariaqar­titsiner­put as­sigiin­ngitsutigut ilaqutariin­ni naam­mas­siniar­neqarsin­naasar­poq. Tamat­ta inun­nguuseralugit pilerigisavut, tas­sa atorfis­saqar­tin­neqarluni misigineq, pingaar­tin­neqar­neq asaneqar­nerlu, ilaqutariin­ni misigisar­pavut. Pisariaqar­tut tamak­ku ilaqutariin­ni ataqatigiil­luar­tuni nuan­ningaar­tumik naam­mas­siniar­neqarsin­naasar­put. Ilaqutariin­ni tatigeqatigiin­neq, paaseqatigiin­neq isumaqatigiin­nerlu malun­narsisin­naap­put. Taamaap­pat, taava angerlarsimaf­fik qasuersaarfius­saaq ajor­nar­torsiutinit eq­qis­sisiman­ngin­nermil­lu avataaniit­tunit qimar­nguf­fis­saal­luni. Meeq­qat aarleq­quteqaratik inuusin­naas­sap­put, kinaas­susial­lu akor­nuteqarani ineriar­torsin­naas­saaq.

² Ilaqutariin­neq taamaat­toq tamat­ta kis­saatigigaluar­par­put. Isumaminil­li taamaalinavian­ngilaq. Ilaqutariin­neq pitsaal­luin­nar­toq qanoq ilil­luni anguneqarsin­naava? Suna pis­sutigalugu ul­lumik­kut silarsuup ilar­pas­suini ilaqutariit inooqatigiin­nerat taama ajor­nar­torsior­tigaa? Suna pis­sutaava aap­pariit ilaasa pil­luar­neran­nut ilaasalu pil­luan­ngin­neran­nut, ilaqutariit ilaasa asaqatigiil­luar­neran­nut aaq­qiagiin­neran­nul­lu ilaasalu ataqatigiin­ngin­neran­nut avis­saar­titersimaneran­nul­lu?

3. Ilaqutariin­nik aaq­qis­suus­saanerup pingaaruteqas­susia pil­lugu suut silamiut oqalut­tuarisaaneran­ni takutin­neqar­pat?

 ³ Ilaqutariit ilis­si inuul­luar­nis­sarsi iluanaar­nis­sarsilu pingaar­tik­kuk­kit paasinarluin­nar­poq. Ilaqutariin­nik aaq­qis­suus­saaneq pingaar­torujus­suuvoq. Atuak­kami qinerlerfis­siami The World Book Encyclopedia-mi (1973) taman­na ima al­laatigineqar­poq:

„Inuit akor­nan­ni aaq­qis­suus­saanerit ilaqutariin­nik aaq­qis­suus­saaneq pisoqaaner­paar­taraat. Amerlasuutigut­taaq taan­na pingaar­ner­paavoq. In­nut­taaqatigiit im­mik­koor­tuini tamani taan­na tun­ngaviuvoq. Piorsarsimas­sutsit ilaat atasin­naasimap­put ilaal­lu piuneerus­simal­lutik ilaqutariit inooqatigiin­nermin­ni ataqatigiil­luar­nerat ataqatigiil­luan­ngin­neral­luun­niit apeq­qutaasarluni.“

4, 5. Isum­mat ip­pin­nar­tut suut ilaqutariit ilar­pas­suini ul­lumik­kut malugaagit?

⁴ Ul­lumik­kul­li ilaqutariit qas­sit ataqatigiil­luar­pat asan­nin­neq atas­suteqaatigalugu? Inuit qas­sit avaageqatigiin­neq, pingaar­teqatigiin­neq tunisiumaqatigiin­nerlu pigisaraat? Inuit qas­sit oqaatsit ukua ilumoor­tuunerat paasilersimavaat: ’Tunisineq tigusinermit pil­luar­nar­neruvoq’?

⁵ Ul­lumik­kut anersaaq al­laal­luin­nar­toq nunarsuarmi siam­mariar­tor­poq. Naak nunani kil­ler­ni taman­na malun­nar­nerugaluarluni, nunani kangil­ler­ni al­lanilu ilaqutariit inooqatigiin­nerata al­lan­ngujaaf­figisaraluini anersaaq taman­na malun­narsiar­tulersimavoq. Inuit ilaatigut oqar­tar­put: ’Piumasan­nik ilior­tarit, inuil­lu al­lat piumasamin­nik iliorlik.’ ’Perorsaaneq pil­laasar­nerlu ileq­quujun­naar­put; meeq­qat nam­min­neq aalajangiis­sap­put.’ ’Suna ajun­ngitsuunersoq sunalu ajor­tuunersoq naliler­neqar­tas­san­ngil­lat.’ Nunani amerliar­tuin­nar­tuni aap­pariit avit­tar­neri, inuusut­tut pinerlut­tulior­tar­tut inersimasul­lu inuunerlut­tut er­numanar­tumik amerliar­tupal­lalersimap­put. Tar­nip pis­susiinik ilisimatuut, tar­nip nap­paataanik ilisimatuut, palasit al­lal­lu  siun­nersuisar­put. Ilaqutariil­li ataqatigiin­niar­neran­ni pis­satsin­niar­nagit, siun­nersuisut ilar­pas­suisa inuunerlun­neq ilagin­nar­tar­paat atoq­qul­luguluun­niit neriuutaarul­luin­nar­nermi qimaaf­fis­satut un­nersuus­sutigisarlugit. Tamak­kua tamarmik kingunipiluisa oqaaseqaat una up­per­narsaan­nar­paat: ’Inuk siaruar­tik­kani naaper­torlugit katersuiumaar­poq.’

ILAQUTARIINNIK AAQQISSUUSSAANERUP ILUAQUTAASSUSIA SILAMIUT OQALUTTUARISAANERANNI ERSERSINNEQARTOQ

6. Itsarsuaq grækerini Romamiunilu pisimasut ilaqutariin­nik aaq­qis­suus­saanerup pingaaruteqas­susia qanoq ersersip­paat?

⁶ Silamiut oqalut­tuarisaaneran­ni pisimasut ilaqutariit inuunerat pil­lugu eq­qarsaatis­sip­paatigut. Silamiut ingerlaasian­nik oqalut­tuarisaanermi The Story of Civilization-imi atuak­kami II-mi, oqalut­tuarisaanermik ilisimatuup Will Durantip itsarsuaq grækerini ilaqutariit ataqatigiik­kun­naar­nerat al­laatigaa, nangil­lunilu ima al­lap­poq: „Romamiut grækerinut ajugaanerata grækerit atugar­tuus­susiata ilor­piaanit ajor­tun­ngorsimanera pis­sutigineruaa.“ Taava nangil­luni takutip­paa Romamiut naalagaaf­fis­suata ilaqutariit ataasiak­kaat ataqatigiil­luar­nerat pis­saaneqas­sutigigaa, ilaqutariin­nil­li aaq­qis­suus­saaneq kinguaas­siuutitigut kan­ngunar­tulior­tar­neq pis­sutigalugu ajutoormat, naalagaaf­fis­suaq tamarmi aseroriar­tor­toq.

7. Suna pis­sutigalugu Romamiut naalagaaf­fis­suan­ni inuit ilaat ilaqutariil­lutik inooqatigiil­luar­pat ilaal­li sualut­tumik ajor­nar­torsiuteqar­tarlutik?

⁷ Imaap­poq: Silamiut oqalut­tuarisaanerata oqaaserisaq itsarsuaq al­las­simasoq una up­per­narsar­paa, tas­sa „inuup ingerlavis­si oqar­tus­saaf­figin­ngik­kaa“. Aam­mali takutitsiar­paa inuup ilisimas­susianit an­nerusumik ilisimas­suseqar­tumik ilaqutariit iluanaar­nis­saan­nut siunersiorfis­saasumik peqar­toq. Oqalut­tuarisaanermik ilisimatuut al­lap­put Romamiut naalagaaf­fis­suat aseroriar­tormat „juutit ilaqutariil­lutik inooqatigiin­nerat maligas­saal­luar­tuusimasoq, silamiul­lu guutipilus­sior­tut  nuan­naarumatoorsuit inooqatigiit an­nikitsut kristumiuusut piuaas­susiat ileq­qoris­susial­lu eq­qis­sisiman­ngis­sutigigaat“. (The Story of Civilization, atuagaq III, qupp. 366) Ilaqutariit taak­ku sooruna al­laanerusut? Al­lamik siunersiorfis­saqaramik, tas­sa Bibeli, Guutip oqaasia. Bibeli Guutip oqaasiatut isigigamik­ku, un­nersuus­sutaasa maleruar­nerata an­ner­tus­susia naaper­torlugu ilaqutariil­lutik pitsaasumik inooqatigiil­luar­put. Angusat tamak­ku takuleramik­kik, silamiut Romamiut ajor­tun­ngoriar­torsimasut ilerasuler­put.

8. Ilaqutariit ajor­nar­torsiutaat anigor­niarlugit, suna pil­lugu Bibeli saaf­figisus­saavar­put? (Tus­siaat 119:100-105)

⁸ Oqaaserisat kapitalimi matumani is­suagaasut Bibelimeersuup­put. Bibelimi nanisin­naavavut Jesusip oqaasii tunisineq tigusinermit pil­luar­nar­nerusoq, apustili Paulusip Guutip anersaavata sun­niineratigut isumas­sarsisitaal­luni oqaasii siaruar­tik­katsin­nik katersuiumaar­tugut, aam­ma Guutip pruf­fiitiata Jeremiasip oqaasia inuup ingerlavis­si oqar­tus­saaf­figin­ngik­kaa. (apustilit suliait 20:35; Galâsiamiut 6:7; Jerimia 10:23, NV) Isum­mat najoq­qutas­sal­lu pingaar­nerusut Bibelimiit­tut tamak­kua ilumoor­tuunerat up­per­narsisimavoq. Aam­malu Jesus ima oqar­poq: „Ilisimas­sut suliamigut iluar­tuutitaasar­poq.“ (Matîuse 11:19, NV) Bibelimi un­nersuus­sutigineqar­tut ilaqutariit ajor­nar­torsiutaan­nut aaq­qiis­sutis­saal­luar­pata, mianeralugil­lu soqutigisus­saan­ngin­ner­pavut?

9, 10. (a) Suna pis­sutigalugu siun­nersuutit iluaqutaasut aam­ma inun­nguuseralugu ilalaar­neq naam­man­ngil­lat ilaqutariit pil­luar­nar­tumik inooqatigiis­sap­pata? (b) Aam­ma suna pisariaqar­pa? (sarĸúmersitat 4:11)

⁹ Ul­lumik­kut atuagar­pas­suaqar­poq aap­pariin­nermut tun­ngasunik ilaqutariil­lu inooqatigiin­neran­nut siun­nersuutitalin­nik tuusintilip­pas­suar­nik. Amerlanerit qaam­marsaatis­sanik iluaqutaasunik an­nikitsuin­nar­nik imaqar­put. Taamaak­kaluar­torli ilaqutariit inooqatigiin­nerat ajor­tun­ngoriar­tuin­nar­poq. Qaam­marsaatis­saan­naat  naam­man­ngil­lat; pis­sutsit ilungersunar­tut ilaqutariit inooqatigiin­neran­nik maan­nak­kut aarlerinar­torsior­titsisut akior­nias­sal­lugit pis­satsitsisin­naasumik pisariaqar­titsineqar­poq. Uiusup nuliaasul­lu akor­nan­ni, angajoq­qaat meeq­qal­lu akor­nan­ni, inun­nguuseralugu ilalaar­neq nakus­satsis­sutaasar­poq. Ul­lul­li nalor­ninar­torsiorfiusut nal­liuk­kaangata ilaqutariit ilar­pas­suisa ataqatigiit­tuar­niar­nis­saan­nut taman­na naam­man­ngitsuusoq paasineqar­tar­poq. Suna al­la pisariaqar­pa?

¹⁰ Aap­parmut qitor­nanul­luun­niit angajoq­qaanul­luun­niit akisus­saas­susermik misigisaqar­neq ilalaar­nerlu kisimik naam­man­ngil­lat. Aam­mat­taarli suli an­nerusumik akisus­saas­susermik misigisimasariaqar­poq Bibelip taasaanut ’qilam­milu nunamilu ataataasut tamarmik ateqaatigisaan­nik’. Tas­saavoq aap­pariin­nermik ilaqutariil­lu inooqatigiin­neran­nik Aal­lar­niisoq, inuit Pin­ngor­titsisaat, Jehova Guuti. — Evfisumiut 3:14, 15.

GUUTIP ILAQUTARIINNIK AAQQISSUUSSAANEQ SOQUTIGAA

11-13. Guutip nuna inuil­lu sumik siuner­tarisaqarfigai?

¹¹ Jehova Guutip uagut inuit pisariaqar­titavut nalun­ngilai pil­luar­tuunis­sar­pul­lu kis­saatigalugu. Taamaat­tumik ilaqutariit qanoq inooqatigiin­nis­saan­nik siun­nersor­paatigut. Guutil­li ilaqutariin­nik soqutigin­nin­nerata tamatuman­nga nuan­ner­neroqisumik siuner­taqar­nera ersersip­paa. Siuner­tarisaq taman­na Bibelimi nas­suiar­neqar­poq. Takutin­neqar­poq nunarsuaq nam­mineq pin­ngorsiman­ngitsoq, inuil­lu im­min­nik pin­ngorsiman­ngitsut. Jehova Guutip nunarsuaq pin­ngor­tip­paa, naas­saan­ngitsumik piunis­saa aalajanger­paa naas­saan­ngitsumil­lu inoqar­nis­saa aalajangerlugu. Pruf­fiiti Esajas ima al­lap­poq: ’Guuti in­na nunamik pilior­poq inerlugulu aalajangersarlugulu, mas­salu pin­ngor­tin­ngilaa soqan­ngitsus­saq, piliaraa inoqar­tus­saq.’ — Isaia 45:18.

 ¹² Siuner­tarisani naam­mas­sisin­naaq­qul­lugu Guutip aap­pariit siul­liit pin­ngor­tip­pai peq­qul­lugil­lu meeq­qioq­qul­lugit: ’Angul­lu ar­narlu pin­ngor­tip­pai. Guutil­lu pil­luaq­quai oqarfigalugit: „Kinguaas­sisarlusi amerliar­toritsi nuna tamak­kerlugu.“’ (1 Môrsase 1:27, 28) Siuner­tarisaa naaper­torlugu inuit taak­kua kinguaavisalu Guuti naalat­tariaqar­paat nunalu paarisariaqarlugu. Môrsasip agdlagai sujugdlît 2:15-imi al­las­simavoq: ’Guutil­lu Jehovap inuk tiguaa, naatsiivim­mut nuan­nersumiit­tumut ilil­lugu, sanarfis­sam­magu paaralugulu.’ Naatsiivik an­ner­tusiar­tuaar­tin­neqar­tus­saasimagaluar­poq aam­malu pis­sutsit nuan­nerluin­nar­tut nunarsuaq tamak­kerlugu atuutilersus­saal­lutik. Nunamik paarsinermin­ni pisuus­sutaanil­lu atuinermin­ni inuit nunarsuarmi tamarmi najugaqar­tus­sat soraajuitsumik periarfis­saqas­sap­put ilin­niar­tuar­nis­samin­nut pigin­naas­sutsimin­nil­lu atuinik­kut piumasamin­nik angusaqar­niar­nis­samin­nut.

¹³ Maan­nak­kut nunarsuaq 5.000.000.000-init amerlanerusunik inoqar­poq, amerlaneril­li Jehovap nunamut siuner­tarisaa naam­mas­siniarlugu iliuuseqan­ngil­lat. Amerlanerit Jehova naalan­ngilaat, nunalu paarinagu. Mingutsip­paal­li; silaan­nar­taa, er­ngi is­sor­taalu. Aal­laq­qaam­mut siuner­tarisani naaper­torlugu, Guutip siulit­tuutigiin­nan­ngilaa taman­na soraarsik­kumaarlugu, aam­mat­taarli ’nunamik aseruisut aserus­sal­lugit’. — sarĸúmersitat 11:18.

APEQQUTIT SAMMISARIAQAKKAVUT

14. Suna pil­lugu qularis­san­ngilar­put Guutip ilaqutariit inooqatigiin­neran­nut siuner­tarisaa iluatsin­ngitsoor­navian­ngitsoq?

¹⁴ Guutip nunamut ilaqutariil­lu inooqatigiin­neran­nut siuner­tarisaa iluatsin­ngitsoor­navian­ngilaq. ’Oqaasera qanin­nit anisoq sunani uan­nut utis­san­ngilaq, kisian­ni iluarisak­ka suliaris­savai,’ Guuti oqar­poq. (Isaia 55:11) Guutip ilaqutariin­nik aaq­qis­suus­saaneq pilersis­simavaa ingerlanis­saanul­lu un­nersuus­sil­luni. Taas­suma najoq­qutas­siai akis­sutis­saap­put ilaqutariit inooqatigiin­nerat  pil­lugu apeq­qutis­sanut pingaaruteqaqisunut — im­maqa il­lit apeq­qutigisavit ilaan­nut.

15-17. (a) Ilaqutariit inooqatigiin­nerat pil­lugu apeq­qutit suut il­lit pingaar­ner­paatip­pigit? (b) Apeq­qutinut tamak­kunun­nga naam­maginarluar­tumik akis­sutis­sarsiniar­nis­saq sooq iluaqutaas­sava?

¹⁵ Soorlu imaat­tut: Inuk qanoq ilil­luni im­minut naleq­qut­tumik aap­pas­sarsiorsin­naava? Aap­pariit ajor­nar­torsiutitik isumaqatigiin­ngis­sutigisatik qanoq ilil­lutik isumaqatigiis­sutiginiarsin­naavaat? Marluk peqatigiil­lutik ataatsimit silatunerup­put, aalajangigas­sal­li oqaloqatigiis­sutigereerlugit, kina aalajangiisus­saava? Uiusoq nuliaminit qanoq ataq­qineqar­tin­niarsin­naava, aam­ma sooq taamaalior­nis­saa pingaaruteqar­pa? Sooq nuliaasup uimi asan­nin­nera pisariaqar­tip­paa, qanorlu iliorsin­naava asaneqar­nis­sani anguniarlugu?

¹⁶ Meeq­qat qanoq isumaqarfigaagit? Inuit ilaasa pigis­saar­nermut nalunaaqutaatip­paat, ilaasa sulisuutip­paat akiler­nerluk­kat, ilaasalu utoq­qalinermi ikiuisus­satut isumal­luutitut isigaat; ilaasalu erloqinar­torsior­titsisutut isigalugit. Bibelimili pil­luaq­qus­sum­mik taaneqar­put. Pil­luaq­qus­sutaanis­saan­nut suna aalajangiisuua? Perorsar­neqar­neral­lu qaquguk­kut aal­lar­ner­tariaqar­pa? Pil­lar­tariaqar­pat? Taamaap­pal­lu, qanoq sukan­ner­tigisumik, qanorlu it­tumik? Ilaqutariin­ni kinguaariit im­min­nut avis­saarsimanis­saat pisariaqar­pa? Kinguaariit im­min­nut avis­saarsimanerat aaq­qin­neqarsin­naava? Imaluun­niit suli pitsaanerusumik: Pin­ngitsoor­tin­neqarsin­naava?

¹⁷ Apeq­qutinut tamak­kunun­nga naam­maginarluar­tumik akis­sutis­sarsiniar­nis­saq ilaqutariit uagut tamat­ta im­mik­kut pil­luar­nis­satsin­nut siuarsaataal­luas­saaq. Aam­mat­taaq isumal­lualersis­sin­naavaatigut Guuteqar­neranut naleqan­ngitsumik pis­saaneqar­tuusumik, avaagin­nit­tuusumik ilisimatuumil­lu, suk­kul­luun­niit atugarlioraangat­ta saaf­figisarsin­naasatsin­nik, ilaqutariin­nilu soraajuitsumik pil­luar­nis­satsin­nut un­nersuus­sisin­naasumik.

[Atuaqqissaarnermi apeqqutit]

 [Qupperneq 4-mi tamakkerlugu asseq]