សំណួរទី៤
តើសត្វទាំងឡាយកើតមកពីសត្វប្រភេទតែមួយឬ?
លោកដាវីនគិតថា ជីវិតទាំងឡាយប្រហែលមានដើមកំណើតមកពីប្រភពតែមួយ គាត់គិតថាជីវិតទាំងអស់ប្រៀបដូចជាដើមឈើដ៏ធំមួយ។ អ្នកខ្លះទៀតគិតថាជីវិតចាប់ផ្ដើមកើតមានមកពីកោសិកាដំបូង ដែលប្រៀបដូចជាគល់ដើមឈើដែលគេហៅថា«ដើមឈើនៃជីវិត»។ ក្រោយមក មែកឈើចាប់ផ្ដើមបែកមែកសាខាទៅជាមែកឈើធំៗ គឺកោសិកាដំបូងនោះកកើតទៅជារុក្ខជាតិនិងសត្វ រួចមែកធំបែកទៅជាមែកតូចៗ គឺរុក្ខជាតិនិងសត្វដំបូងនោះទៅជារុក្ខជាតិនិងសត្វគ្រប់ប្រភេទដែលមាននៅសព្វថ្ងៃនេះ។ តើនេះគឺជាការពិតទេ?
តើអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអះអាងយ៉ាងដូចម្ដេច? មនុស្សជាច្រើនគិតថាកំណត់ហេតុពីផូស៊ីលគាំទ្រទ្រឹស្ដីនៃការវិវត្តន៍អំពីដើមកំណើតនៃជីវិត។ ពួកគេថែមទាំងអះអាងទៀតថា ដោយសារជីវិតទាំងអស់មានឌីអិនអេស្រដៀងគ្នា ដូច្នេះពួកគេគិតថាជីវិតទាំងឡាយមានដើមកំណើតមកពីប្រភពតែមួយ។
តើគម្ពីរបង្រៀនយ៉ាងណា? កំណត់ហេតុគម្ពីរក្នុងសៀវភៅលោកុប្បត្តិបានប្រាប់ថា រុក្ខជាតិ មច្ឆជាតិ សត្វដើរលើដីនិងសត្វហើរលើអាកាសបានត្រូវបង្កើតមក«តាមពូជរបស់វា»។ (លោកុប្បត្តិ ១:១២, ២០-២៥) ពាក្យថា«តាមពូជ»មានន័យថាអាចមានសត្វដែលមានលក្ខណៈផ្សេងៗនៅក្នុងពូជតែមួយ តែក៏បញ្ជាក់ដែរថាប្រភេទសត្វនីមួយៗបានត្រូវបែងចែកដាច់ពីគ្នា។ ម្យ៉ាងទៀត កំណត់ហេតុក្នុងគម្ពីរអំពីការបង្កើតជួយយើងឲ្យយល់ថា ហ្វូស៊ីលមានតែសត្វមួយពូជៗដែលមានគ្រប់លក្ខណៈ ហើយគ្មានហ្វូស៊ីលណាមួយបង្ហាញថា សត្វវិវត្តន៍ពីពូជមួយទៅពូជមួយទៀតឡើយ។
តើភ័ស្តុតាងបង្ហាញយ៉ាងណា? តើភ័ស្តុតាងគាំទ្រអ្វីដែលគម្ពីរចែងឬក៏អ្វីដែលលោកដាវីនបាននិយាយ? តើការស្រាវជ្រាវ១៥០ឆ្នាំមកនេះបានបង្ហាញអ្វី?
ការសន្និដ្ឋានរបស់លោកដាវីនបានបរាជ័យ
ថ្មីៗនេះអ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានប្រៀបធៀបកូដហ្សែនរបស់សត្វដែលមានកោសិកាតែមួយ និងកូដហ្សែនរុក្ខជាតិនិងសត្វ។ ពួកគេបានរំពឹងថាការប្រៀបធៀបនេះនឹងផ្ដល់ភ័ស្តុតាងដែលគាំទ្រទ្រឹស្ដីរបស់លោកដាវីន។ ប៉ុន្តែមិនមែនដូច្នេះទេ។
តើការស្រាវជ្រាវបានរកឃើញអ្វី? ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ជីវវិទូលោកម៉ាលខឹម ហ្គោលឌិនបានសរសេរថា៖«ជីវិតបានចាប់ផ្ដើមកើតមានឡើងពីប្រភពជាច្រើន ភាវរស់ទាំងឡាយប្រហែលជាមិនមានដើមកំណើតមកពីប្រភពតែមួយទេ»។ តើមានភ័ស្តុតាងដែលបញ្ជាក់ថាជីវិតទាំងឡាយមកពីប្រភពតែមួយដូចដែលលោកដាវីនជឿឬទេ? លោកហ្គោលឌិនបានបន្តថា៖«ដើមកំណើតនៃអ្វីដែលគេជឿនៅសម័យបុរាណមិនបានត្រូវទទួលស្គាល់ពីមជ្ឈដ្ឋានផ្សេងៗនៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះទេ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏នៅតែមានមជ្ឈដ្ឋានជឿលើទ្រឹស្ដីនេះដូចជាភីឡា ប៉ុន្តែមិនមែនផ្នែកទាំងអស់នៅក្នុងក្រុមភីឡានោះទេ»។29 *
ការស្រាវជ្រាវថ្មីៗនេះនៅតែបដិសេធទ្រឹស្ដីរបស់លោកដាវីនអំពីដើមកំណើតនៃភាវរស់។ ជាឧទាហរណ៍ នៅឆ្នាំ២០០៩អត្ថបទមួយក្នុងទស្សនាវដ្ដីដែលមានឈ្មោះថា (New Scientist magazine) បានដកស្រង់ពាក្យសំដីរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រម្នាក់ឈ្មោះអេរិច បាបថេសគាត់បាននិយាយថា៖«យើងគ្មានភ័ស្តុតាងទាល់តែសោះថាដើមឈើដែលផ្ដល់ជីវិត គឺជារឿងពិត»។30 អត្ថបទនោះក៏បានដកស្រង់ពាក្យសំដីរបស់ជីវវិទូម្នាក់ឈ្មោះ ម៉ៃឃឺល រ៉ូស គាត់បាននិយាយថា៖«ទ្រឹស្ដីអំពីដើមឈើដែលផ្ដល់ជីវិតបានត្រូវបាត់បង់បន្តិចម្ដងៗ។ ដូច្នេះមូលដ្ឋាននៃសេចក្ដីបង្រៀនរបស់យើងត្រូវតែផ្លាស់ប្ដូរ»។31 *
ចុះយ៉ាងណាកំណត់ហេតុពីហ្វូស៊ីល?
អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រជាច្រើនគិតថាកំណត់ហេតុពីហ្វូស៊ីលបង្ហាញថាជីវិតទាំងឡាយមានដើមកំណើតមកពីប្រភពតែមួយ ហេតុនេះពួកគេមានការខ្វែងគំនិតគ្នាអំពីរឿងនេះ។ ជាឧទាហរណ៍ ឯកសារកំណត់ហេតុហ្វូស៊ីលបានបង្ហាញថា ត្រីវិវត្តន៍ទៅជាសត្វដែលអាចរស់នៅក្នុងទឹកនិងលើគោកដូចជាកង្កែប ហើយសត្វល្មូនវិវត្តន៍ទៅជាថនិកសត្វ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ តើភ័ស្តុតាងពីហ្វូស៊ីលបានបង្ហាញអ្វី?
លោកដាវីឌ រ៉ាប់ដែលជាភូមិវិទូផ្នែកទ្រឹស្ដីនៃការវិវត្តន៍បាននិយាយថា៖«អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រមិនបានរកឃើញអាថ៌កំបាំងនៃជីវិតទេ» ប៉ុន្តែ«អ្វីដែលអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនៅសម័យដាវីននិងអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនៅសព្វថ្ងៃនេះបានរកឃើញ គឺគ្រាន់តែជាកំណត់ហេតុមិនច្បាស់លាស់ប៉ុណ្ណោះ ហើយអ្វីដែលពួកគេបានរកឃើញបង្ហាញថាអម្បូរនៃសត្វផ្សេងៗបានកកើតឡើងក្នុងអម្បូរនៃពូជរបស់វាតាមលំដាប់លំដោយ។ ពួកវាមានការវិវត្តន៍បន្តិចបន្តួចឬគ្មានទាល់តែសោះ។ ប៉ុន្តែ ក្រោយមកកំណត់ហេតុនោះលែងមានទៀត»។32
តាមពិតហ្វូស៊ីលភាគច្រើនបានបង្ហាញថា ពេលដែលពេលវេលាចេះតែកន្លងទៅ ប្រភេទភាវរស់ផ្សេងៗគឺគ្មានការផ្លាស់ប្ដូរទ្រង់ទ្រាយទាល់តែសោះ។ គ្មានភ័ស្តុតាងណាដែលបង្ហាញថា ភាវរស់ផ្សេងៗបានវិវត្តន៍ពីប្រភេទមួយទៅប្រភេទមួយទៀតនោះទេ។ ប៉ុន្តែ ភាវរស់នីមួយៗបានចាប់ផ្ដើមកើតមានឡើងភ្លាមៗតែម្ដង។ ជាឧទាហរណ៍ មានហ្វូស៊ីលសត្វប្រចៀវដែលមានសមត្ថភាពស្វែងរកចំណីដោយប្រើរលកសំឡេង។ ប៉ុន្តែ តាមរយ:ការស្រាវជ្រាវគ្មានហ្វូស៊ីលណាបង្ហាញថាវាបានវិវត្តន៍ពីសត្វប្រភេទមួយពីសម័យមុនៗនោះទេ។
ការស្រាវជ្រាវហ្វូស៊ីលបង្ហាញថា ច្រើនជាងពាក់កណ្ដាលនៃប្រភេទសត្វ បានកកើតមកក្នុងរយៈពេលខ្លីប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកភូមិវិទូហៅគ្រាដែលសត្វផ្សេងៗកកើតមកថា៖«យុគសម័យខាមប៊្រីយ៉ា»។ តើនោះសំដៅលើពេលណា?
សូមឲ្យយើងសន្មតថាការប៉ាន់ស្មានរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវទាំងនេះគឺត្រឹមត្រូវ។ ក្នុងករណីនេះយើងចង់ប្រដូចប្រវត្តិសាស្ត្រនៃផែនដីទៅនឹងតារាងបាល់ទាត់ដ៏ធំមួយប្រវែងប្រហែល១០០ម៉ែត្រ ហើយចម្ងាយទាំងមូលនៅក្នុងតារាងបាល់ទាត់នោះតំណាងឲ្យពេលវេលា។ (១). នៅក្នុងប្រវែងនេះអ្នកត្រូវតែដើរប្រហែល៨៨ម៉ែត្រនៅក្នុងបរិវេណតារាងបាល់ទាត់ មុនទៅដល់កន្លែងមួយដែលអ្នកភូមិវិទូហៅថាយុគសម័យខាមប៊្រីយ៉ា។ (២). ក្នុងអំឡុងពេលដ៏ខ្លីមួយនៅសម័យនោះ ចាប់ផ្ដើមឃើញមានហ្វូស៊ីលសត្វសឹងតែគ្រប់ប្រភេទ។ តើហ្វូស៊ីលចាប់ផ្ដើមកកើតមកក្នុងរយៈពេលខ្លីប៉ុណ្ណា? កាលដែលអ្នកបន្តដើរក្នុងតារាងបាល់ទាត់មិនទាន់បានមួយជំហានផង ភាវរស់ប្រភេទផ្សេងៗចាប់ផ្ដើមកើតមានឡើងភ្លាមៗក្នុងមួយរំពេច!
ការកកើតប្រភេទសត្វផ្សេងៗក្នុងមួយរំពេចដូចនេះធ្វើឲ្យអ្នកស្រាវជ្រាវទ្រឹស្ដីនៃការវិវត្តន៍សង្ស័យទៅលើទ្រឹស្ដីលោកដាវីន។ ជាឧទាហរណ៍ នៅបទសម្ភាសន៍មួយក្នុងឆ្នាំ២០០៨ ជីវវិទូនៃផ្នែកការវិវត្តន៍ឈ្មោះស្ទួត ញូមែន បាននិយាយថាត្រូវការទ្រឹស្ដីវិវត្តន៍មួយទៀតដែលអាចពន្យល់ថា ភាវរស់បានកើតមកក្នុងមួយរំពេចបាន។ គាត់បាននិយាយថា៖«ខ្ញុំគិតថាទ្រឹស្ដីរបស់លោកដាវីនដែលធ្លាប់ពន្យល់ពីការផ្លាស់ប្ដូរនៃការវិវត្តន៍នឹងត្រូវគេលែងចាត់ទុកជាទ្រឹស្ដីមូលដ្ឋានទៀត តែនឹងត្រូវចាត់ទុកជាទ្រឹស្ដីបន្ទាប់បន្សំមួយប៉ុណ្ណោះ»។33
បញ្ហាជាមួយ«ភ័ស្តុតាង»
ហេតុអ្វីសៀវភៅខ្លះផ្លាស់ប្ដូរទំហំហ្វូស៊ីលដើម្បីខំបង្ហាញថាសត្វនោះវិវត្តន៍ពីមួយទៅមួយ?
នៅលើនិងខាងឆ្វេង: ដូចបានបង្ហាញនៅក្នុងសៀវភៅខ្លះ
នៅលើនិងខាងស្ដាំ: ទំហំពិត
ប៉ុន្តែ ចុះយ៉ាងវិញហ្វូស៊ីលដែលគេអះអាងថាបង្ហាញអំពីសត្វត្រីវិវត្តន៍ទៅជាសត្វដែលអាចរស់នៅលើគោកផងនិងក្នុងទឹកផង ហើយសត្វល្មូនវិវត្តន៍ទៅជាថនិកសត្វ? តើពួកគេអាចផ្ដល់ភ័ស្តុតាងដែលគួរឲ្យទុកចិត្តស្ដីអំពីដំណើរការនៃការវិវត្តន៍ឬទេ? ពេលដែលយើងពិនិត្យមើលហ្វូស៊ីលនោះឲ្យបានដិតដល់ នោះចាប់ផ្ដើមឃើញថាភ័ស្តុតាងនោះមានបញ្ហា។
សូមគិតអំពីបញ្ហាទី១។ សៀវភៅសិក្សាអំពីការវិវត្តន៍មានរូបហ្វូស៊ីលសត្វដែលគេដាក់បន្តបន្ទាប់គ្នា ក្នុងបំណងបង្ហាញថាសត្វល្មូនក្លាយទៅជាថនិកសត្វ។ ក៏ប៉ុន្តែបើប្រៀបធៀបទំហំប្រភេទសត្វផ្សេងៗក្នុងរូបនោះ យើងឃើញថាទំហំពិតរបស់សត្វទាំងនោះ គឺខុសគ្នាពីទំហំដែលគេបង្ហាញក្នុងសៀវភៅ។ សៀវភៅនោះបង្ហាញសត្វនោះហាក់ដូចជាមានទំហំស្រដៀងគ្នា តែការពិតសត្វខ្លះមានទំហំធំណាស់ ហើយខ្លះទៀតតូច។
បញ្ហាមួយទៀតគឺ គ្មានទីសំអាងច្បាស់លាស់ដែលថាភាវរស់ទាំងនោះមកពីពូជតែមួយទេ។ តាមការប៉ាន់ស្មានរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវ អាយុនៃហ្វូស៊ីលនីមួយៗជួនកាលគឺខុសគ្នារាប់លានឆ្នាំ។ ស្ដីអំពីរឿងនេះ អ្នកសិក្សាផ្នែកសត្វឈ្មោះហេនរី ជី និយាយថា៖«ចន្លោះពេលដែលហ្វូស៊ីលទាំងនោះបំបែកចេញពីគ្នាគឺយូរណាស់ ដូច្នេះហើយយើងមិនអាចនិយាយថាហ្វូស៊ីលទាំងនោះមានពូជតែមួយឬមានដើមកំណើតតែមួយនោះទេ»។34 *
ស្ដីអំពីហ្វូស៊ីលរបស់ត្រីនិងសត្វដែលរស់នៅលើគោកផងនិងក្នុងទឹកផង ជីវវិទូម្នាក់ឈ្មោះម៉ាលខឹម ហ្គូឌិនបាននិយាយអំពីហ្វូស៊ីលដែលបានរកឃើញនោះថា៖«ប្រហែលជាគ្រាន់តែបង្ហាញឲ្យឃើញសត្វប៉ុន្មានប្រភេទប៉ុណ្ណោះដែលរស់នៅសម័យនោះ។ គ្មានរបៀបណាមួយដែលយើងអាចដឹងថាប្រភេទសត្វទាំងនោះទាក់ទងនឹងប្រភេទសត្វដែលកើតនៅសម័យក្រោយមកយ៉ាងដូចម្ដេចខ្លះនោះទេ ហើយយើងក៏មិនអាចដឹងថាប្រភេទសត្វដែលរស់នៅសម័យជាមួយគ្នាពាក់ព័ន្ធគ្នាយ៉ាងដូចម្ដេចដែរ»។35 *
តើនេះបានបង្ហាញអំពីអ្វី?
អត្ថបទមួយដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដីល្បីមួយ (National Geographic ) នៅឆ្នាំ២០០៤បានប្រដូចកំណត់ហេតុហ្វូស៊ីលទៅនឹង«ហ្វីលខ្សែភាពយន្តអំពីការវិវត្តន៍ដែលគួរមាន១.០០០រូប តែ៩៩៩រូបបានបាត់នៅបន្ទប់កាត់ត»។36 សូមពិចារណាអត្ថន័យឧទាហរណ៍នេះ។
បើរូបថត«៩៥សន្លឹក»ពីហ្វូស៊ីលបង្ហាញថាសត្វនីមួយមិនជាប់ទាក់ទងគ្នា ហេតុអ្វីបានជាភូមិវិទូយករូបថត«៥សន្លឹក» ដែលនៅសល់ដើម្បីបញ្ជាក់ថាសត្វនីមួយៗជាប់ទាក់ទងគ្នា?
សូមស្រមៃគិតថាអ្នករកឃើញហ្វីលខ្សែភាពយន្តដែលមានតែ១០០រូបនៅសល់ តែហ្វីលខ្សែភាពយន្តដើមមាន១០០.០០០រូបឯណោះ។ តើតាមរបៀបណាអ្នកអាចដឹងថាភាពយន្តនោះនិយាយអំពីអ្វីបើបាត់រូបជាង៩០ភាគរយទៅហើយ? អ្នកប្រហែលជាអាចស្មានអំពីរឿងនោះ ប៉ុន្តែចុះបើមានតែរូប៥ក្នុងចំណោមរូប១០០ដែលអ្នកបានរកឃើញដែលគាំទ្រសាច់រឿងដែលអ្នកនឹកឃើញខណៈដែល៩៥រូបឯទៀតប្រាប់រឿងផ្ទុយគ្នា។ តើជាការសមហេតុផលទេថា អ្វីដែលអ្នកគិតស្មានអំពីរឿងនោះ គឺត្រឹមត្រូវដោយផ្អែកលើរូបប្រាំសន្លឹកប៉ុណ្ណោះ? តើអ្នកអាចតម្រៀបរូបថតប្រាំទៅតាមលំដាប់លំដោយ ដោយសារនេះសមស្របតាមទស្សនៈរបស់អ្នកទេ? គឺសមហេតុសមផលជាងបើអ្នកធ្វើការសន្និដ្ឋានដោយផ្អែកទៅលើរូប៩៥ឯទៀត មែនទេ?
តើឧទាហរណ៍នេះទាក់ទងយ៉ាងណានឹងទស្សនៈរបស់អ្នកជឿលើការវិវត្តន៍ស្ដីអំពីកំណត់ហេតុហ្វូស៊ីល? អស់ជាច្រើនឆ្នាំ អ្នកស្រាវជ្រាវមិនព្រមទទួលស្គាល់ថាហ្វូស៊ីលភាគច្រើនបង្ហាញថាពូជសត្វផ្សេងៗផ្លាស់ប្ដូរតែបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះកាលដែលពេលវេលាកន្លងទៅ។ ហេតុអ្វីភ័ស្តុតាងដ៏សំខាន់ដូចនេះបានត្រូវលាក់បាំង? អ្នកនិពន្ធម្នាក់ឈ្មោះរីឆឺដ ម៉ូរីសបាននិយាយថា៖«អ្នកភូមិវិទូប្រហែលជាបានធ្វើការសន្និដ្ឋានថាភាវរស់ផ្សេងៗវិវត្តន៍បន្តិចម្ដងៗ ទោះជាពួកគេបានរកឃើញភ័ស្តុតាងផ្ទុយពីនោះក៏ដោយ។ ពួកគេព្យាយាមបកស្រាយភ័ស្តុតាងពីហ្វូស៊ីលដែលមានមូលដ្ឋានលើទ្រឹស្ដីនៃការវិវត្តន៍»។37
«ការយកហ្វូស៊ីលមកតម្រៀបគ្នារួចអះអាងថានោះជាការវិវត្តន៍តំណពូជសត្វ មិនមែនជាអ្វីដែលបញ្ជាក់ដោយភ័ស្តុតាងទេ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែជាការអះអាងប៉ុណ្ណោះ ហើយនេះប្រៀបដូចជារឿងនិទានដែលឪពុកម្ដាយនិទានឲ្យកូនស្ដាប់។ ប្រហែលយើងចូលចិត្តស្ដាប់ ប៉ុន្តែមិនមែនជារឿងពិតប្រាកដទេ»(In Search of Deep Time—Beyond the Fossil Record to a New History of Life, pp. 116-117) និពន្ធដោយលោកហេនរី ជី។
ចុះអ្នកដែលជឿលើការវិវត្តន៍នៅសព្វថ្ងៃនេះវិញ? តើពួកគេដាក់ហ្វូស៊ីលតាមលំដាប់លំដោយ ដោយសារការធ្វើដូចនេះបានត្រូវគាំទ្រដោយភ័ស្តុតាងពីហ្វូស៊ីលនិងហ្សែន ឬដោយសារនេះគឺសមស្របតាមគំនិតរបស់អ្នកជឿលើការវិវត្តន៍? *
តើអ្នកគិតយ៉ាងណា? តើការសន្និដ្ឋានមួយណាដែលស្របគ្នានឹងភ័ស្តុតាង? សូមពិចារណាអំពីការពិតដែលយើងបានពិភាក្សាគ្នារួចមកហើយ។
ជីវិតដំបូងបង្អស់នៅផែនដីគឺមិនមែន«សាមញ្ញធម្មតា»ទេ។
មិនអាចទៅរួចទេដែលសមាសធាតុផ្សេងៗនៃកោសិកាបានកកើតមកដោយឯកឯង។
ឌីអិនអេប្រៀបដូចជា«កម្មវិធីកុំព្យូទ័រ»ឬកូដដែលដំណើរការក្នុងកោសិកាអស្ចារ្យណាស់ ហើយនេះផ្ដល់ភ័ស្តុតាងថាគឺជាស្នាដៃរបស់បុគ្គលដ៏មានប្រាជ្ញាដែលអាចបង្កើតអ្វីដ៏អស្ចារ្យដែលលើសពីកម្មវិធីនិងប្រព័ន្ធផ្ទុកព័ត៌មានដែលមនុស្សបង្កើត។
ការស្រាវជ្រាវអំពីហ្សែនបានបង្ហាញថា ជីវិតមិនបានកើតមកពីសត្វតែមួយនោះទេ។ បន្ថែមទៅទៀត ក្នុងហ្វូស៊ីលគេឃើញថាសត្វផ្សេងៗកើតមានភ្លាមៗក្នុងសម័យជាមួយគ្នា មិនមែនបន្តិចម្ដងៗទេ។
បន្ទាប់ពីពិចារណាអំពីការពិតទាំងនេះរួចហើយ តើជាការសមហេតុផលទេដែលអ្នកសន្និដ្ឋានថាភ័ស្តុតាងគឺសមស្របតាមការពន្យល់ក្នុងគម្ពីរស្ដីអំពីដើមកំណើតនៃជីវិត? ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មនុស្សជាច្រើនអះអាងថាអ្វីដែលគម្ពីរបង្រៀនអំពីការបង្កើតគឺផ្ទុយគ្នាពីវិទ្យាសាស្ត្រ។ តើនេះជាការពិតទេ? ហើយតើគម្ពីររៀបរាប់យ៉ាងណា?
^ វគ្គ 9 អ្នកជីវសាស្ត្រហៅក្រុមសត្វដែលមានរូបរាងខុសៗគ្នាថាសាខា ហើយអ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានបែងចែកភាវរស់ទាំងអស់ជា៧ចំណែកថ្នាក់ ដែលចំណែកថ្នាក់នីមួយៗកាន់តែជាក់លាក់ជាង។ ចំណែកថ្នាក់ទី១គឺរជ្ជៈដែលជាប្រភេទធំជាងគេបន្ទាប់មកគឺប្រភេទសាខា ថ្នាក់ លំដាប់ អម្បូរ ពួក និងប្រភេទ។ ជាឧទាហរណ៍ សេះបានត្រូវបែងចែកតាមរបៀបដូចជា៖រជ្ជៈ: សត្វ សាខា: សត្វឆ្អឹងកង ថ្នាក់: ថនិកសត្វ លំដាប់: សមីការ អម្បូរ: អស្សសត្វ ពួក: សេះ ប្រភេទ: សេះស្រុក។
^ វគ្គ 10 គួរឲ្យកត់សម្គាល់ទាំងទស្សនាដ្ដីអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រថ្មី លោកបាបថេសនិងលោករ៉ូសចង់បង្ហាញថាទ្រឹស្ដីនៃការវិវត្តន៍គឺខុស។ អ្វីដែលពួកគេចង់លើកមកបញ្ជាក់នោះគឺទ្រឹស្ដីរបស់លោកដាវីនស្ដីអំពីដើមឈើដែលផ្ដល់ជីវិតនោះគឺគ្មានភ័ស្តុតាងច្បាស់លាស់នោះទេ។ ពួកអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនៅបន្តស្វែងរកការពន្យល់ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការវិវត្តន៍។
^ វគ្គ 21 លោកហេនរី ជី មិនបានមានន័យថាទ្រឹស្ដីនៃការវិវត្តន៍គឺខុសនោះទេ។ គាត់ចង់បង្ហាញថាអ្វីដែលយើងរៀនពីហ្វូស៊ីលគឺមានកំរិត។
^ វគ្គ 22 លោកម៉ាលខឹម ហ្គូឌិនគាំទ្រទ្រឹស្ដីនៃការវិវត្តន៍។
^ វគ្គ 27 ជាឧទាហរណ៍សូមមើលប្រអប់« ចុះយ៉ាងណាការវិវត្តន៍របស់មនុស្ស?»។
^ វគ្គ 50 កំណត់សម្គាល់: នៅក្នុងប្រអប់នេះគ្មានអ្នកស្រាវជ្រាវណាម្នាក់ជឿលើសេចក្ដីបង្រៀនក្នុងគម្ពីរស្ដីអំពីការបង្កើតនោះទេ។ ពួកគេជឿលើទ្រឹស្ដីនៃការវិវត្តន៍។
^ វគ្គ 54 ពាក្យ«ហូមីនីត»គឺជាពាក្យដែលអ្នកស្រាវជ្រាវខាងការវិវត្តន៍ប្រើដើម្បីសំដៅទៅលើមនុស្សដែលមានលក្ខណៈពាក់កណ្ដាលជាសត្វនិងពាក់កណ្ដាលជាមនុស្ស។
លោកអ្នកក៏ប្រហែលជាចូលចិត្តដែរ
តើជីវិតទាំងឡាយមានអ្នកបង្កើតឬទេ?
ការវិវត្តន៍ ជំនឿមិនពិតនិងហេតុការណ៍ពិត
ជំនឿដ៏សំខាន់មួយរបស់ទ្រឹស្តីនៃការវិវត្តន៍គឺការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនរបស់រុក្ខជាតិឬសត្វ អាចបង្កើតពូជថ្មីសុទ្ធសាធមួយ។ តើទ្រឹស្តីនេះមានមូលដ្ឋានលើហេតុការណ៍ពិតឬទេ?
តើជីវិតទាំងឡាយមានអ្នកបង្កើតឬទេ?
វិទ្យាសាស្ត្រនិងកំណត់ហេតុសៀវភៅលោកុប្បត្តិ
តើវិទ្យាសាស្ត្រមិនគាំទ្រកំណត់ហេតុក្នុងគម្ពីរស្តីអំពីការបង្កើតឬ?
